Tài liệu Quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI HÀ VĂN HẢI QUẢN LÍ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI HÀ VĂN HẢI QUẢN LÍ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phan Thanh Long PGS.TS. Nguyễn Khắc Bình HÀ NỘI - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các dữ liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án Hà Văn Hải ii LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn PGS TS. Phan Thanh Long, PGS TS Nguyễn Khắc Bình đã không tiếc công sức hướng dẫn khoa học để luận án được thực hiện thành công. Tôi xin chân thành bày tỏ sự biết ơn tới tập thể cán bộ, giảng viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, khoa Quản lý giáo dục - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi nghiên cứu và học tập tại Trường. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo, giáo viên các trường THPT đã tạo điều cho tôi trong quá trình nghiên cứu. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp, đã giúp tôi yên tâm và có thêm động lực để hoàn thành Luận án. Tác giả luận án Hà Văn Hải iii MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ QUẢN LÍ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................................ 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 8 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về công tác chủ nhiệm lớp ............................ 8 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lí công tác chủ nhiệm lớp và quản lí các hoạt động liên quan đến công tác chủ nhiệm lớp .......................... 10 1.2. Bối cảnh đổi mới giáo dục và những yêu cầu đạt ra đối với giáo viên chủ nhiệm lớp, công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ...... 16 1.2.1. Bối cảnh đổi mới giáo dục...................................................................... 16 1.2.2. Những yêu cầu đặt ra của sự nghiệp đổi mới giáo dục ......................... 18 1.3. Các khái niệm công cụ của đề tài.................................................................... 22 1.3.1. Khái niệm về công tác chủ nhiệm lớp .................................................... 22 1.3.2. Khái niệm về công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông.... 23 1.3.3. Khái niệm quản lí ................................................................................... 23 1.3.4. Khái niệm quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................................ 25 1.4. Công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ...................................................................................................... 26 1.4.1. Xây dựng tập thể học sinh lớp chủ nhiệm vững mạnh ........................... 26 1.4.2. Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục........................................... 28 1.4.3. Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng ............. 29 1.4.4. Phối hợp các lực lượng giáo dục ........................................................... 32 1.4.5. Nhận xét đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của học sinh ............... 36 1.4.6. Báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng ... 38 1.5. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục..................................................................................................................... 38 1.5.1. Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp ................................................... 38 1.5.2. Tổ chức lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp ............................. 41 1.5.3. Chỉ đạo thực hiện công tác chủ nhiệm lớp ............................................. 46 iv 1.5.4. Kiểm tra đánh giá công tác chủ nhiệm lớp ............................................ 48 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp .......................................................................................................... 51 1.6.1. Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lí........................................................ 51 1.6.2. Các yếu tố thuộc về đối tượng quản lí .................................................... 52 1.6.3. Các yếu tố thuộc về môi trường quản lí ................................................. 53 Kết luận chương 1 ................................................................................................... 55 Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ QUẢN LÍ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC .......................................... 57 2.1. Khái quát về địa bàn khu vực các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng và giáo dục của các trường THPT thuộc địa bàn phía Nam đồng bằng sông Hồng .... 57 2.1.1. Khái quát về địa bàn khu vực các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng .... 57 2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục của Tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng ......................................................................................................... 57 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ....................................................................... 58 2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng ............................................................ 58 2.2.2. Nội dung nghiên cứu thực trạng............................................................. 58 2.2.3. Chọn mẫu trên địa bàn nghiên cứu thực trạng ...................................... 59 2.2.4. Công cụ nghiên cứu thực trạng .............................................................. 62 2.2.5. Qui trình nghiên cứu thực trạng............................................................. 62 2.3. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng .................................................................... 68 2.4. Thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng ................................................... 74 2.4.1. Thực trạng việc lập kế hoạch trong quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường trường trung học phổ thông ......................................... 74 2.4.2. Thực trạng tổ chức các lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường trường trung học phổ thông ......................................... 77 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường trường trung học phổ thông thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH.................. 79 2.4.4. Thực trạng kiểm tra việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông thuộc các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng ............................................................................................... 81 v 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng .............................................................................................. 84 2.5.1. Thực trạng các yếu tố thuộc về chủ thể quản lí ..................................... 85 2.5.2. Thực trạng các yếu tố thuộc về đối tượng quản lí .................................. 88 2.5.3. Thực trạng các yếu tố thuộc về môi trường quản lí ............................... 91 2.6. Trường hợp nghiên cứu điển hình về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ........................................................................................... 95 2.6.1. Trường hợp nghiên cứu điển hình về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Lê Quý Đôn tỉnh Thái Bình............. 95 2.6.2. Trường hợp nghiên cứu điển hình về quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông Gia Viễn C tỉnh Ninh Bình ............................... 97 2.6.3. Trường hợp nghiên cứu điển hình về quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Mỹ Tho tỉnh Nam Định ........................................................... 99 2.7. Đánh giá về thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông phía Nam đồng bằng sông Hồng ................................................. 102 2.7.1. Điểm mạnh............................................................................................ 102 2.7.2. Điểm yếu ............................................................................................... 102 2.7.3. Thời cơ .................................................................................................. 103 2.7.4. Thách thức ............................................................................................ 104 Kết luận chương 2 ................................................................................................. 104 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ............................................................................................................ 106 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 106 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ................................... 106 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả và tính khả thi ............................... 106 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................ 107 3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn ....................................................... 107 3.2. Biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ................................................ 108 3.2.1. Biện pháp 1: “Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông” .................................................................................. 108 vi 3.2.2. Biện pháp 2: “Tổ chức bộ máy quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông” ......................................................................... 110 3.2.3. Biện pháp 3: “Xây dựng môi trường thuận lợi cho việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông” ........................................... 113 3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng nâng cao năng lực chủ nhiệm lớp cho đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ............................ 115 3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông ....................................................... 117 3.2.6. Biện pháp 6: Tổ chức thực hiện công tác thi đua, khen thưởng trong hoạt động chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông .................................... 121 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................... 123 3.4. Khảo nghiệm và thực nghiệm biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục........................................................................... 124 3.4.1. Trưng cầu ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .. 125 3.4.2. Thực nghiệm biện pháp quản lí ............................................................ 129 3.4.3. Kết luận thực nghiệm ........................................................................... 146 Kết luận chương 3 ................................................................................................. 146 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 148 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ......................... 150 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 151 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 1PL vii KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Viết đầy đủ BGD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo CMHS Cha, mẹ học sinh CSVC Cơ sở vât chất ĐBSH Đồng bằng sông Hồng ĐC Đối chứng GV Giáo viên GVBM Giáo viên bộ môn GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐNGLL Hoạt động ngoài giờ lên lớp HS Học sinh QL Quản lí QLGD Quản lí giáo dục THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TN Thực nghiệm viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Bảng 2.2. Bảng 2.3. Bảng 2.4. Bảng 2.5. Bảng 2.6. Bảng 2.7. Bảng 2.8. Bảng 2.9. Bảng 2.10. Bảng 2.11. Bảng 2.12. Bảng 2.13. Bảng 2.14. Bảng 2.15. Bảng 2.16. Bảng 2.17. Qui mô trường, lớp, số học sinh, giáo viên, CBQL trường THPT năm học 2015-2016 các tỉnh phía Nam ĐBSH ................................... 58 Số trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH được chia theo khu vực................................................................................................ 59 Mẫu nghiên cứu thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng .................... 61 Thang đánh giá mức độ khảo sát thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ................................................................................. 67 Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ................................................................................. 68 So sánh ý kiến đánh giá các nội dung công tác chủ nhiệm lớp của GVCN ở 3 nhóm trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH .......... 72 Thực trạng lập kế hoạch quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ........................ 74 Thực trạng tổ chức lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH .................. 78 Thực trạng chỉ đạo thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ................................. 79 Thực trạng kiểm tra việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ........................ 81 Thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH .......................................................................... 82 So sánh thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp giữa 03 nhóm trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ................................... 84 Thang đánh giá mức độ yếu tố ảnh hưởng đến quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH .................. 85 Thực trạng các yếu tố thuộc về chủ thể quản lí .................................. 85 Thực trạng các yếu tố thuộc về đối tượng quản lí............................... 88 Thực trạng các yếu tố thuộc về môi trường quản lí ............................ 91 Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ......................................................................................... 92 ix Bảng 2.18. Bảng 2.19. Bảng 2.20. Bảng 2.21. Bảng 3.1. Bảng 3.2. Bảng 3.3. Bảng 3.4. Bảng 3.5. Bảng 3.6. Bảng 3.7. Bảng 3.8. Bảng 3.9. Bảng 3.10. So sánh các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp của 03 nhóm trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH .......................................................................... 94 Thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Lê Quý Đôn tỉnh Thái Bình ..................................................... 96 Thực trạng hoạt động quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Gia Viễn C tỉnh Ninh Bình ...................................................... 98 Thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp trường THPT Mỹ Tho tỉnh Nam Định .......................................................... 100 Thang đánh giá mức độ cấp thiết/khả thi .......................................... 125 Mức độ cấp thiết của các biện pháp .................................................. 126 Mức độ khả thi của các biện pháp ..................................................... 127 Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp.... 128 Cơ cấu mẫu thực nghiệm quản lí công tác chủ nhiệm lớp ................ 131 Kiểm định về sự khác biệt giữa 2 nhóm GVCN lớp trước thực nghiệm ...................................................................................... 132 Tiêu chí và thang đánh giá kỹ năng,nghiệp vụ công tác chủ nhiệm lớp........................................................................................... 136 Kết quả đánh giá kĩ năng, nghiệp vụ công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên trường THPT Mỹ Tho nhóm đối chứng ............................ 139 Kết quả đánh giá về kỹ năng, nghiệp vụ công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên trường THPT Mỹ Tho trước và sau thực nghiệm của nhóm thực nghiệm ...................................................................... 141 Kiểm định sự khác biệt về mức độ cải thiện giữa nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm, sau khi thực nghiệm .......................... 143 x DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 2.1. Mức độ nhận thức, mức độ thực hiện công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH.......................................... 70 Biểu đồ 2.2. So sánh ý kiến đánh giá các nội dung công việc của người GVCN lớp 3 nhóm trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH .......... 73 Biểu đồ 2.3. Mức độ nhận thức và mức độ thực hiện việc lập kế hoạch quản lí công tác chủ nhiệm lớp................................................................. 76 Biểu đồ 2.4. Thực trạng mức độ nhận thức và mức độ thực hiện việc tổ chức lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp ............................ 78 Biểu đồ 2.5. Thực trạng mức độ nhận thức và mức độ thực hiện chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Biểu đồ 2.6. Biểu đồ 2.7. Biểu đồ 2.8. Biểu đồ 2.9. Biểu đồ 2.10. Biểu đồ 2.11. Biểu đồ 2.12. Biểu đồ 2.13. Biểu đồ 2.14. Biểu đồ 2.15. phía Nam ĐBSH .............................................................................. 80 Thực trạng mức độ nhận thức và mức độ thực hiện kiểm tra việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ..................................................... 81 Thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng....................... 83 So sánh thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp giữa 03 nhóm trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ............................... 84 Thực trạng các yếu tố thuộc về chủ thể quản lí ............................... 87 Thực trạng các yếu tố thuộc về đối tượng quản lí ........................... 90 Thực trạng các yếu tố thuộc về môi trường quản lí ......................... 91 Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp trường THPT các tỉnh phía Nam ĐBSH ...................................................................................... 93 So sánh các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp của 03 nhóm trường THPT thuộc các tỉnh phía Nam ĐBSH ...................................................... 95 Thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Lê Quý Đôn tỉnh Thái Bình .................................................................. 96 Thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Gia Viễn C tỉnh Ninh Bình ................................................... 98 xi Biểu đồ 2.16. Thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường Biểu đồ 3.1. THPT Mỹ Tho tỉnh Nam Định ...................................................... 101 Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .... 129 Biểu đồ 3.2. Biểu đồ so sánh kết quả đánh giá về kỹ năng, nghiệp vụ công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên trường THPT Mỹ Tho nhóm đối chứng trước và sau thực nghiệm..............................................140 Biểu đồ 3.3. Biểu đồ so sánh kết quả đánh giá về kỹ năng, nghiệp vụ công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên trường THPT Mỹ Tho nhóm Hình 2.1. thực nghiệm trước và sau thực nghiệm.......................................... 142 Mô hình mẫu nghiên cứu ................................................................. 60 Hình 3.1. Sơ đồ Ban Công tác chủ nhiệm lớp ............................................... 112 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Nhà trường phổ thông là nơi để học sinh rèn luyện, hình thành tính cách và thói quen, phát triển về thể chất và tinh thần cân đối. Nhà trường tạo môi trường thuận lợi cho học sinh tự tin, học tập tích cực, nắm chắc tri thức, lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và trở thành người lao động cần cù, sáng tạo. Các hoạt động giáo dục ở trường THPT giúp học sinh hình thành phẩm chất và năng lực cần thiết của người công dân mới với đầy đủ ý thức trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mục tiêu của giáo dục phổ thông là: “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời” [20]. Nhân cách công dân này chỉ được hình thành và phát triển qua các hoạt động giáo dục. Đất nước ta đang thực hiện công cuộc đổi mới kinh tế. Xu thế toàn cầu hóa đã và đang có những tác động mạnh mẽ đến mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội ở nước ta. Bên cạnh những thành quả không thể phủ nhận được do hội nhập kinh tế quốc tế đem lại, chúng ta cũng phải đương đầu với không ít khó khăn, thách thức. Nền kinh tế thị trường có những mặt tiêu cực đang xâm nhập hàng ngày, hàng giờ vào đời sống của học sinh, sinh viên. Tệ nạn ma túy học đường, văn hóa phẩm đồi trụy đang làm băng hoại sự hình thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ. Những yếu tố tiêu cực này đã ảnh hướng tới công tác giáo dục ở các nhà trường nói chung, trường THPT nói riêng. Vì thế, công tác chủ nhiệm lớp cũng gặp rất nhiều trở ngại. Tuổi học sinh THPT là lứa tuổi mới lớn đang dần hình thành nhân cách và khẳng định cái tôi của mình. Sự trưởng thành về mặt tâm lý và những hiểu biết về xã hội, kinh nghiệm sống của các em còn chưa chín muồi. Các em dễ xao động, dễ vấp ngã nếu không có sự giúp đỡ, định hướng của người lớn, đặc biệt là của giáo viên chủ nhiệm lớp. Hiện nay, yêu cầu của đổi mới giáo dục là phải hình thành được những năng lực và phẩm chất của người học. Những năng lực và phẩm chất của người học được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động giáo dục của nhà trường, gia đình và xã hội. Trong đó các hoạt động giáo dục trải nghiệm, ngoài giờ lên lớp, giáo dục 2 hướng nghiệp, giáo dục kỹ năng sống, tư vấn học đường có vai trò không nhỏ của người giáo viên chủ nhiệm lớp. Bên cạch đó, giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THPT có trách nhiệm quản lý, điều hành mọi công tác của tập thể lớp và tác động đến sự phát triển nhân cách của từng học sinh trong tập thể đó, chịu trách nhiệm trước nhà trường về chất lượng giáo dục của lớp chủ nhiệm. Giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THPT được xem như là “cánh tay nối dài” của Hiệu trưởng làm công tác quản lý và giáo dục học sinh ở lớp chủ nhiệm của mình. “GVCN là thành viên của hội đồng sư phạm, là người thay mặt Hiệu trưởng, Hội đồng nhà trường và cha mẹ học sinh quản lí và chịu trách nhiệm về chất lượng giáo dục toàn diện học sinh lớp mình phụ trách; là người tổ chức thực hiện các chủ trương, kế hoạch của nhà trường ở lớp chủ nhiệm” [26, tr.13]. Họ là người gần gũi học sinh nhất, là người hướng dẫn, chỉ đạo, khuyên nhủ học sinh mỗi khi các em gặp khó khăn, là người cố vấn tâm lý tin cậy của lớp. Sự phát triển của nhà trường gắn liền với sự tiến bộ, trưởng thành của từng tập thể lớp học, gắn liền với sự tiến bộ và trưởng thành của đội ngũ giáo viên, đặc biệt là các giáo viên chủ nhiệm lớp. Chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường phụ thuộc phần lớn vào kết quả công tác giáo dục của từng giáo viên chủ nhiệm đối với lớp mà họ phụ trách. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp là một bộ phận quan trọng trong tổng thể các hoạt động quản lí của nhà trường phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Muốn lãnh đạo và quản lí toàn diện nhà trường, người Hiệu trưởng không những phải có kiến thức khoa học về bộ môn mà còn phải có kiến thức về khoa học quản lí, quản lí giáo dục. Trước yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay, người Hiệu trưởng cần phải có các biện pháp tác động đến đội ngũ nhà giáo nói chung và đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp nói riêng, để họ có những thay đổi tích cực trong công tác giảng dạy và hoạt động chủ nhiệm lớp của mình. Tuy nhiên, từ thực tế tại các trường THPT hiện nay còn một bộ phận giáo viên chưa nhận thức rõ về vai trò, nhiệm vụ của người GVCN; về vị trí, vai trò của của công tác chủ nhiệm lớp. Năng lực, nghiệp vụ thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của họ còn nhiều hạn chế. Nhiều Hiệu trưởng chú trọng hơn đến quản lí hoạt động dạy- học, quản lí tài chính, quản lí cơ sở vật chất…. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ít được quan tâm. Phương pháp quản lí của Hiệu trưởng về công tác chủ nhiệm lớp và cách thức thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên còn nhiều điểm chưa phù hợp dẫn đến hiệu quả giáo dục học sinh chưa cao. 3 Với những lí do trên, đề tài “Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay” được lựa chọn làm luận án tiến sĩ chuyên ngành quản lí giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận án đề xuất các biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu - Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 3.2. Đối tượng nghiên cứu - Quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng các trường THPT trong những năm gần đây đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên việc quản lí công tác này hãy còn theo kinh nghiệm, chưa phát huy được hết tiềm năng và trí tuệ của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp. Hoạt động chủ nhiệm lớp còn tự phát, chưa định hướng phát triển năng lực và phẩn chất cho học sinh. Nếu tiếp cận nghiên cứu quản lý công tác chủ nhiệm lớp theo chức năng quản lý để đề xuất và vận dụng những biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp phù hợp với khả năng và khơi dậy lòng nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp, phù hợp với đặc điểm tâm lí học sinh và môi trường giáo dục của địa phương, thì sẽ nâng cao được chất lượng và hiệu quả giáo dục toàn diện học sinh trong các trường trung học phổ thông. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và thực trạng quản lí công tác chủ nhiệm lớp tại các trường trung học phổ thông trên địa bàn tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 4 5.3. Đề xuất biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5.4. Khảo nghiệm và thử nghiệm một số biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1. Địa bàn nghiên cứu gồm các trường trung học phổ thông trên địa bàn phía Nam đồng bằng sông Hồng 6.2. Khách thể khảo sát - Nhóm 1: Cán bộ quản lí trường trung học phổ thông: Gồm 51 người - Nhóm 2: Giáo viên chủ nhiệm trường trung học phổ thông: Gồm 489 người 6.3. Thời gian nghiên cứu: Từ năm học 2014- 2015 đến năm học 2016-2017. 6.4. Giới hạn về nội dung: Nghiên cứu các vấn đề quản lí công tác chủ nhiệm lớp trong trường trung học phổ thông của người Hiệu trưởng nhà trường. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Các cách tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận chức năng: Theo tiếp cận chức năng quản lí Trong quản lý giáo dục và quản lý nhà trường hiện đại, tiếp cận chức năng quản lý là một hướng tiếp cận cơ bản để quản trị nhà trường hiệu quả. Các chức năng của quản lí là kế hoạch hóa, tổ chức; chỉ đạo, chỉ huy; giám sát, kiểm tra. Bên cạnh đó thông tin là nguồn năng lượng thiết yếu để thực hiện các chức năng của quản lí. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp không nằm ngoài tiếp cận chức năng đó. 7.1.2. Tiếp cận hoạt động Nhiệm vụ của người giáo viên chủ nhiệm lớp là quản lí, tổ chức, thực hiện các hoạt động giáo dục nhằm giáo dục toàn diện học sinh lớp được phân làm chủ nhiệm. Người nghiên cứu công tác chủ nhiệm lớp cần xem xét các hoạt động của GVCN lớp và hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của người Hiệu trưởng nhà trường 7.1.3. Tiếp cận thực tiễn Nhiệm vụ của người giáo viên chủ nhiệm lớp là những nhiệm vụ rất cụ thể gắn liền với đời sống học đường, gắn liền với quá trình các em học sinh học tập, phấn đấu và rèn luyện. Do đó khi nghiên cứu về vấn đề công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp cần phải nghiên cứu quá trình này gắn liền với thực tiễn từ những hoạt động của chủ nhiệm lớp, đến các hoạt động của học sinh, tập thể 5 học sinh lớp chủ nhiệm, các hoạt động khác của giáo viên chủ nhiệm phối hợp với các lực lượng giáo dục để cùng giúp học sinh học tập và rèn luyện. 7.1.3. Tiếp cận chuẩn hóa Tiếp cận chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT để xem xét năng lực của giáo viên chủ nhiệm, bởi vì giáo viên chủ nhiệm chính là người giáo viên dạy một bộ môn cụ thể đồng thời cũng là người làm công tác chủ nhiệm, quản lí một tập thể học sinh. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập và đọc các tài liệu lí luận, các văn bản pháp quy, các công trình nghiên cứu khoa học về QLGD, quản lí công tác chủ nhiệm lớp, công tác chủ nhiệm lớp. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lí luận liên quan đến luận án. - Phân tích và tổng hợp các quan niệm về QL, QLGD, công tác chủ nhiệm lớp; hoạt động quản lí của Hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT. - Phân loại và hệ thống hoá lí thuyết để lựa chọn các vấn đề lí luận liên quan chặt chẽ đễn vấn đề nghiên cứu. - Mô hình hoá lí thuyết, các lí thuyết được mô hình hoá bằng các sơ đồ, giản đồ… để có cái nhìn khái quát và đầy đủ hơn. - Phương pháp giả thuyết, trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết để phán đoán các vấn đề có thể xảy ra, từ đó xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ, xác định phương pháp nghiên cứu… 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: + Bảng trưng cầu ý kiến cán bộ quản lí giáo dục, GVCN lớp ở trường THPT về hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng để phát hiện thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THPT ở các tỉnh phía Nam ĐBSH + Bảng trưng cầu ý kiến cán bộ quản lí giáo dục và GVCN lớp về những công việc của GVCN lớp; những biện pháp quản lí và giáo dục học sinh lớp chủ nhiệm để phát hiện thực trạng việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của GVCN - Phương pháp quan sát: Quan sát công tác chủ nhiệm lớp của các GVCN và công tác quản lí của các Hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm lớp. - Phương pháp phỏng vấn + Phỏng vấn GV để làm rõ thực trạng hoạt động quản lí công tác chủ nhiệm lớp 6 của Hiệu trưởng. + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết những kinh nghiệm tốt có hiệu quả của giáo viên chủ nhiệm, tổng kết kế thừa những kinh nghiệm, những biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp hay của Hiệu trưởng trường THPT. + Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia: Hỏi ý kiến các chuyên gia hoặc những người có kinh nghiệm về các biện pháp quản lí đề xuất. + Phương pháp thực nghiệm: Đưa các biện pháp quản lí đề xuất vào thực nghiệm trong thực tế quản lí công tác giáo viên chủ nhiệm lớp để xem xét tính hiệu quả của các biện pháp đề xuất. 7.2.3. Phương pháp xử lí số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng các công thức trong thống kê toán học với sự hỗ trợ của phần mềm thống kê phân tích dữ liệu SPSS phiên bản 22.0 8. Điểm mới của luận án 8.1. Về lí luận - Làm phong phú lí luận về công tác chủ nhiệm lớp, bao gồm 6 nội dung cơ bản: (1) Xây dựng tập thể học sinh lớp chủ nhiệm vững mạnh, (2) xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục, (3) thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng,(4) phối hợp các lực lượng giáo dục,(5) nhận xét đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của học sinh,(6) báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng - Làm phong phú lí luận về quản lí công tác chủ nhiệm lớp, bao gồm 4 nội dung cơ bản: (1) Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp, (2) tổ chức lực lượng tham gia công tác chủ nhiệm lớp, (3) chỉ đạo thực hiện công tác chủ nhiệm lớp, (4) kiểm tra đánh giá công tác chủ nhiệm lớp. 8.2. Về thực trạng Phát hiện thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở các trường trung học phổ thông các tỉnh Nam ĐBSH trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay 8.3. Đề xuất và khẳng định hiệu quả 6 biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT phù hợp với điều kiện giáo dục của các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng và yêu cầu quản lí công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THPT thuộc tiểu vùng phía Nam đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục bao gồm: (1)“Kế hoạch hóa công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ 7 thông.”; (2):“Tổ chức bộ máy quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trường trung học phổ thông.”, (3) “Xây dựng môi trường thuận lợi thực hiên công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông.”; (4) “Bồi dưỡng nâng cao năng lực chủ nhiệm lớp cho đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay”; (5) “Tổ chức kiểm tra, đánh giá công tác chủ nhiệm lớp ở trường trường trung học phổ thông”; (6) “Tổ chức thi đua, khen thưởng công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông”. 9. Luận điểm cần bảo vệ 9.1. Công tác chủ nhiệm lớp tốt là điều kiện quan trọng để đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường phổ thông. Để công tác chủ nhiệm được thực hiện tốt thì phải có sự quản lí khoa học của Hiệu trưởng nhà trường. 9.2. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông thuộc các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng hiện nay còn có những hạn chế nhất định, vì thế chưa đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông và chưa được phát huy hết năng lực của đội ngũ giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp trong việc giáo dục học sinh. 9.3. Quản lí công tác chủ nhiệm lớp thông qua công tác hoạch định, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện công tác chủ nhiệm lớp của người hiệu trưởng nhằm phát huy việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của GCVN lớp để phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án bao gổm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Chương 2: Thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp và quản lí công tác chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Chương 3: Biện pháp quản lí công tác chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.