Tài liệu Quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống tai nạn thương tích trẻ em cho cha mẹ học sinh tiểu học trên địa bàn tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRUỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM Đặng Thị Thanh Thủy QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRUYỀN THÔNG - GIÁO DỤC KIẾN THỨC VỀ PHÒNG CHỐNG TAI NẠN THƯƠNG TÍCH TRẺ EM CHO CHA MẸ HỌC SINH TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN – 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM Đặng Thị Thanh Thủy QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRUYỀN THÔNG - GIÁO DỤC KIẾN THỨC VỀ PHÒNG CHỐNG TAI NẠN THƯƠNG TÍCH TRẺ EM CHO CHA MẸ HỌC SINH TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS. TS Trần Quốc Thành Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn THÁI NGUYÊN - 2010 LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện luận văn, tác giả nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện của các cấp lãnh đạo, các thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp. Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến thÇy giáo PGS.TS Trần Quốc Thành, chủ nhiệm khoa Tâm lý - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm 1 Hà Nội đã tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tác giả trong quá trình hình thành, triển khai nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đối với Hội đồng Khoa học, Khoa Sau Đại học, Khoa Tâm lý Giáo dục của Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tác giả xin chân thành cảm ơn sự động viên, tạo điều kiện giúp đỡ của Cục Bảo vệ, chăm sóc trẻ em- Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, lãnh đạo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Quảng Ninh, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội các huyện, thị xã, thành phố, Ban Giám hiệu các trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã giúp đỡ tác giả trong quá trình khảo sát, thu thập thông tin để hoàn thành luận văn. Trong quá trình nghiên cứu chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự chỉ dẫn và góp ý chân thành của của các thầy, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn và có thể áp dụng trong thực tiễn. Xin trân trọng cảm ơn! Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Tác giả luận văn Đặng Thị Thanh Thủy DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CMHS Cha mẹ học sinh TNTT Tai nạn thương tích TPT Tổng phụ trách THCS Trung học cơ sở CBQL Cán bộ quản lý CB Cán bộ CTV Cộng tác viên NXB Nhà xuất bản HĐND Hội đồng nhân dân TNCS Thanh niên Cộng sản MTTQ Mặt trận Tổ quốc UBND Uỷ ban nhân dân CLB Câu lạc bộ TB&XH Thương binh và Xã hội VHTT Văn hoá thể thao UNICEF Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc UNESCO Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hoá của Liên hiệp quốc CECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế. WHO Tổ chức Y tế Thế giới Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn VIMIS Điều tra chấn thương liên trường Việt Nam MỤC LỤC 1 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu 2 Mục đích nghiên cứu 4 3 Khách thể và đối tượng 4 4 Giả thuyết khoa học 4 5 Nhiệm vụ nghiên cứu 4 6 Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 5 7 Phương pháp nghiên cứu 5 8 Đóng góp mới của đề tài 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRUYỀN 7 Trang 1 THÔNG - GIÁO DỤC KIẾN THỨC VỀ PHÒNG, CHỐNG TNTT TRẺ EM CHO CMHS TIỂU HỌC 1.1 Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề 7 1.1.1 Nghiên cứu ở nước ngoài 7 1.1.2 Nghiên cứu ở Việt Nam 8 1.2 Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến vấn đề nghiên cứu 10 1.2.1 Quản lý và chức năng của quản lý 10 1.2.2 Khái niệm biện pháp và biện pháp quản lý 13 1.2.3 Khái niệm truyền thông 14 1.2.4 Khái niệm giáo dục 15 1.2.5 Khái niệm tai nạn thương tích 16 1.2.6 Phòng chống TNTT trẻ em 17 1.2.7 Khái niệm truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng, chống TNTT 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn trẻ em 1.2.8 Khái niệm quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về 20 phòng chống TNTT cho CMHS Tiểu học 1.3. Hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT 21 trẻ em. 1.3.1 Mục đích truyền thông - giáo dục về phòng chống TNTT trẻ em 21 1.3.2 Chu trình truyền thông - giáo dục 22 1.4 Nội dung quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về 25 phòng chống TNTT cho CMHS Tiểu học 1.4.1 Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch 25 1.4.2 Lựa chọn hình thức truyền thông - giáo dục 26 1.4.3 Lựa chọn nội dung truyền thông- giáo dục 29 1.4.4 Quản lý đội ngũ, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ và tổ chức 29 lực lượng quản lý và thực hiện công tác truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em các cấp 1.4.5 Cơ chế phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể trong quản lý và tổ chức 29 hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT cho CMHS Tiểu học 1.4.6 Huy động nguồn lực và xã hội hoá công tác truyền thông - giáo dục, 30 xây dựng chính sách thi đua khen thưởng 1.4.7 Kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch đã được phê duyệt 30 Tiểu kết chương 1 31 Chương 2. THỰC TRẠNG TNTT TRẺ EM VÀ QUẢN LÝ HOẠT 32 ĐỘNG TRUYỀN THÔNG - GIÁO DỤC KIẾN THỨC VỀ PHÒNG, CHỐNG TNTT TRẺ EM CHO CMHS TIỂU HỌC Ở TỈNH QUẢNG NINH 2.1 Khái quát về tình hình địa lý, kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ninh 32 2.2 Thực trạng TNTT trẻ em và nguyên nhân cơ bản 32 2.2.1 Thực trạng TNTT trẻ em trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh 32 2.2.2 Nguyên nhân cơ bản của TNTT trẻ em 34 2.3 Thực trạng quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về 35 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh 2.3.1 Thực trạng kiến thức của CMHS T iểu học về phòng, chống 35 TNTT trẻ em 2.3.2 Thực trạng các biện pháp đã thực hiện trong công tác truyền thông - 42 giáo dục kiến thức về phòng, chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học Tiểu kết chương 2 63 Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRUYỀN 65 THÔNG - GIÁO DỤC KIẾN THỨC VỀ PHÒNG, CHỐNG TNTT TRẺ EM CHO CMHS TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH 3.1 Nguyên tắc đề xuất biện pháp 65 3.1.1 Đảm bảo tính mục tiêu 65 3.1.2 Đảm bảo tính thực tiễn 65 3.1.3 Đảm bảo tính hiệu quả 65 3.1.4 Đảm bảo tính khả thi 66 3.2 Các biện pháp cụ thể 66 3.2.1 Kế hoạch hóa công tác truyền thông - giáo dục kiến thức cho CMHS 66 Tiểu học về phòng chống TNTT trẻ em 3.2.2 Lựa chọn nội dung, hình thức và xây dựng các mô hình truyền thông 70 - giáo dục phù hợp với CMHS sinh Tiểu học 3.2.3 Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ và tổ chức lực lượng tham gia công tác 76 truyền thông - giáo dục phòng chống TNTT trẻ em 3.2.4 3.2.5 3.2.6 Tăng cường vai trò tham gia quản lý của các ban, ngành, đoàn thể trong công tác quản lý và tổ chức các hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT cho CMHS Tiểu học; Hoàn thiện cơ chế chính sách trong quản lý hoạt động truyền thông giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học Tăng cường nguồn lực và xã hội hoá việc quản lý và tổ chức các hoạt động truyền thông- giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 78 81 83 3.3 Mối quan hệ giữa các biện pháp 86 3.4 Tổ chức thẩm định tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp 87 3.4.1 Quá trình tổ chức thẩm định 87 3.4.2 Kết quả thăm dò ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp Tiểu kết chương 3 88 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 91 92 1 Kết luận 92 2 Khuyến nghị 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO 96 PHỤ LỤC 99 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BÔ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN DANH MỤC CÁC BẢNG 2.1 Thống kê tình hình TNTT trẻ em (số trẻ bị TNTT nặng để lại di chứng) 32 2.2 Ý kiến đánh giá của CMHS về các loại TNTT thường xảy ra nhiều nhất 33 cho trẻ em xếp theo thứ tự 2.3 Ý kiến của CMHS Tiểu học về mức độ được truyền thông - giáo dục và 37 mức độ hiểu biết về phòng chống TNTT trẻ em 2.4 Mức độ vận dụng hiểu biết vào việc xây dựng Ngôi nhà an toàn phòng 39 chống TNTT trẻ em tại gia đình (theo CMHS Tiểu học) 2.5 Nguyên nhân làm hạn chế kiến thức về phòng chống TNTT của CMHS 40 Tiểu học (theo TPT Đội và CBQL các cấp) 2.6 Nguyên nhân làm hạn chế kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em của 40 CMHS Tiểu học (theo CMHS Tiểu học) 2.7 Các hình thức truyền thông - giáo dục phòng chống TNTT trẻ em đã 43 được triển khai thực hiện (theo TPT Đội và CBQL các cấp) 2.8 Các hình thức truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học đã được triển khai thực hiện (theo CMHS Tiểu học) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 44 2.9 Mức độ phù hợp của các hình thức truyền thông - giáo dục kiến thức về 45 phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học (theo TPT Đội và CBQL các cấp) 2.10 Mức độ phù hợp của các hình thức truyền thông giáo - dục kiến thức về 46 phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học (theo CMHS Tiểu học) 2.11 So sánh tương quan ý kiến đánh giá của CMHS, TPT Đội và CBQL các 47 cấp về mức độ phù hợp của các hình thức truyền thông - giáo dục về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học 2.12 Mức độ các nội dung kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em đã được 48 truyền thông giáo dục cho CMHS Tiểu học (theo TPT Đội và CBQL các cấp ) 2.13 Mức độ các nội dung kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em đã được 49 truyền thông - giáo dục cho CMHS Tiểu học (theo CMHS Tiểu học) 2.14 Mức độ cần thiết của nội dung kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em 50 đã được cung cấp cho CMHS Tiểu học (theo TPT Đội và CBQL các cấp) 2.15 Mức độ cần thiết của nội dung kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em 51 cần truyền thông - giáo dục (theo CMHS Tiểu học) 2.16 So sánh đánh giá của TPT Đội, CBQL các cấp và CMHS Tiểu học về 53 mức độ cần thiết của nội dung kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cần truyền thông - giáo dục 2.17 Mức độ tham gia tổ chức hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức 54 về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học của các ban, ngành, đoàn thể (theo TPT Đội và CBQL các cấp) 2.18 Mức độ tham gia tổ chức hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức 55 về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học của các ban, ngành, đoàn thể (theo CMHS Tiểu học) 2.19 So sánh đánh giá về mức độ các ban, ngành, đoàn thể tham gia tổ chức 55 hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học 2.20 Mức độ phù hợp của các ban, ngành, đoàn thể tham gia tổ chức hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức cho CMHS (theo TPT Đội và Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 56 CBQL các cấp) 2.21 Mức độ phù hợp của đơn vị tham gia tổ chức hoạt động truyền thông - 57 giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học (theo CMHS Tiểu học) 2.22 So sánh về mức độ của các ban, ngành, đoàn thể tham gia tổ chức hoạt 58 động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học 2.23 Mức độ phù hợp của đơn vị chủ trì xây dựng kế hoạch và tổ chức thực 58 hiện hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS sinh Tiểu học (theo TPT Đội và CBQL các cấp) 2.24 Mức độ phù hợp của đơn vị chủ trì xây dựng kế hoạch và tổ chức thực 59 hiện hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS sinh Tiểu học (theo CMHS Tiểu học) 2.26 Mức độ thực hiện của các biện pháp quản lý (theo TPT Đội và CBQL 62 các cấp) 3.1 Tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý 88 3.2 Mối tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp 90 DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ 1.1 Sơ đồ về mô hình hoạt động quản lý 12 1.2 Sơ đồ về mối quan hệ của chu trình truyền thông - giáo dục 23 2.1 Biểu đồ về thực trạng trình độ học vấn của CMHS Tiểu học 35 2.2 Biểu đồ về mối quan hệ giữa kinh tế gia đình với sự quan tâm đến 36 phòng chống TNTT cho trẻ em 2.3 Biểu đồ về thứ tự quan niệm ưu tiên trong gia đình 37 2.4 Biểu đồ về mối tương quan giữa học vấn của CMHS với sự hiểu biết về 38 phòng chống TNTT cho trẻ em 2.5 Biểu đồ về các nguyên nhân làm hạn chế kiến thức của CMHS 41 2.6 Nội dung kiến thức phòng chống TNTT trẻ em đã được truyền thông - 50 giáo dục (theo CMHS Tiểu học) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2.7 Biểu đồ về mức độ cần thiết của nội dung kiến thức về phòng chống 52 TNTT trẻ em cần truyền thông - giáo dục (theo CMHS Tiểu học) 3.1 Sơ đồ chu kỳ truyền thông - giáo dục kiến thức 68 3.2 Sơ đồ về mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Trong những năm qua, TNTT đang là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trẻ em dưới 16 tuổi ở Việt Nam. Tại cuộc họp nhóm t ư vấn thiên niên kỷ năm 2000, Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải đã khẳng định "TNTT là một cản trở ảnh hưởng tới sự phát triển mà Việt Nam đang phải đương đầu". Chiến lược Quốc gia về phòng chống TNTT giai đoạn 2002 - 2010 cũng đã chỉ rõ "TNTT là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới tử vong, bệnh tật và khuyết tật ở Việt Nam" [29]. TNTT đòi hỏi các chi phí xã hội và kinh tế lớn, nó trở thành mối đe dọa thực sự đối với sự phát triển đất nước. Đã có nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy TNTT có liên quan rất mật thiết với đói nghèo bởi mức độ chi phí tuyệt đối do TNTT gây ra là vô cùng lớn, các chi phí hằng năm về kinh tế và y tế toàn cầu cho TNTT ước tính vượt quá 518 tỷ USD. Nghiên cứu của Ngân hàng Châu Á (ADB) tại Việt Nam cho rằng mỗi năm Việt Nam mất khoảng 30.000 tỷ đồng cho việc chi phí y tế, các dịch vụ cấp cứu, điều trị, phục hồi chức năng, mất khả năng lao động do tử vong, tàn tật do TNTT gây ra [ 9, trang 335]. Bên cạnh những tổn thất trực tiếp về vật chất, TNTT đã cướp đi tiềm năng lao động, tiềm năng cuộc sống trước mắt và lâu dài của người bị nạn, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống hằng ngày của gia đình và xã hội cũng như các nguồn lực đầu tư cho sự phát triển. Hàng loạt các chi phí lớn liên quan đến việc khắc phục hậu quả do TNTT gây ra như cấp cứu, chăm sóc, điều trị nội trú, ngoại trú, thuốc men, thiết bị trợ giúp chỉnh hình, phục hồi chức năng, phương tiện đi lại, hao tổn thời gian, sức lực, tinh thần của người bệnh và gia đình…Do vậy, gánh nặng về TNTT là một áp lực vô cùng lớn đối với gia đình, cộng đồng và xã hội. Thực tế hiện nay ở Việt Nam cho thấy tác hại của TNTT đối với trẻ em và người chưa thành niên trong độ tuổi từ 0 - 18 tuổi vô cùng lớn. Điều tra liên trường về đa chấn thương (VMIS) do Mạng lưới nghiên cứu Y tế công cộng Việt Nam đã ước tính mỗi năm nước ta có khoảng 1.500.000 trẻ em (trung bình mỗi ngày có khoảng 4.300 trẻ) bị thương tích nguy hiểm tới mức phải đến bệnh viện, các Trung tâm Y tế hoặc phải nghỉ học ít nhất 01 ngày. Năm 2002, tổ chức này đã tiến hành điều tra và chỉ ra Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn rằng gần 70% các ca tử vong trẻ em trên 1 tuổi là do TNTT gây ra, hơn 71% các trường hợp tử vong do TNTT là do các TNTT không chủ ý như tai nạn giao thông, đuối nước, ngã, ngộ độc, điện giật, ngạt, hóc… Đa số các thương tích như ngã, bị động vật cắn hoặc bỏng tuy không thuộc loại có nguy cơ gây tử vong cao nhất nhưng đều có thể dẫn tới bị thương tật vĩnh viễn. Điều đó có nghĩa hằng tuần, tại Việt Nam có gần 1.000 trẻ em bị chết và gần 5.000 em bị thương tích nghiêm trọng. Nếu so sánh con số này với tương quan chung của 26 nước trong Tổ chức Phát triển Kinh tế (OECD) là mỗi năm có khoảng 20.000 trẻ em tử vong thì mới thấy vấn đề TNTT trẻ em ở Việt Nam là hết sức nghiêm trọng [7, trang 7]. Trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, tình hình TNTT luôn biến động và vẫn có xu hướng gia tăng, hằng năm có hàng ngàn trẻ em bị TNTT trong đó có từ 400 - 550 trẻ bị TNTT để lại di chứng nặng nề. Có rất nhiều nguyên nhân tác động đến tình trạng trẻ em bị TNTT, trong đó có nguyên nhân chủ quan đó là: Do nhận thức và kiến thức về an toàn nói chung và phòng ngừa TNTT nói riêng của gia đình, cộng đồng và bản thân trẻ còn thấp, nhiều bậc cha mẹ, người chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ chưa hiểu một cách đầy đủ, chính xác và toàn diện kiến thức về phòng, chống TNTT cho trẻ em, còn chủ quan hoặc thiếu sự quan tâm trong công tác phòng, tránh TNTT cho trẻ em nên trong thực tế nhiều vụ TNTT xảy ra chính từ gia đình do sự sơ sẩy của người lớn, do sự không ý thức đầy đủ về tính nghiêm trọng và hậu quả khôn lường mà TNTT có thể gây ra đối với trẻ, trong đó có những tình huống, những sự việc chúng ta có thể phòng tránh được nếu có kiến thức và kỹ năng. Trẻ em là tương lai của đất nước, là tâm điểm của cuộc sống gia đình, "Trẻ em hôm nay - thế giới ngày mai". Sự an toàn và phát triển của trẻ em phụ thuộc vào sự quan tâm bảo vệ, chăm sóc và giáo dục của gia đình, cộng đồng và toàn xã hội. Việc bảo vệ trẻ em trước những hiểm họa khôn lường của TNTT là một ưu tiên mang tính xã hội, tính nhân văn sâu sắc vì: “Bảo vệ trẻ em - an toàn hôm nay - bền vững tương lai”. Điều đó hoàn toàn phù hợp với Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em, Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, trong đó nhấn mạnh việc tạo điều kiện để các em được Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 http://www.lrc-tnu.edu.vn thực hiện tốt nhất các quyền cơ bản: Quyền được sống còn, quyền được phát triển, quyền bảo vệ, quyền được tham gia. Trước thực trạng bức xúc và hậu quả hết sức nghiêm trọng do TNTT gây ra, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã có nhiều quyết sách phòng chống TNTT cho trẻ em: Ngày 27/12/2001, Thủ tướng Chính Phủ đã ban hành Quyết định số 197/2001/QĐTTg về việc phê duyệt Chính sách Quốc gia phòng chống TNTT giai đoạn 20022010; Ngày 11 tháng 5 năm 2009 Bộ Lao động - TB&XH ban hành Quyết định số 589/QĐ-BLĐTBXH về việc phê duyệt Kế hoạch phòng chống TNTT cho trẻ em giai đoạn 2009 - 2010 của ngành Lao động -TB&XH, trong đó mục tiêu chung là “Từng bước hạn chế TNTT trẻ em, góp phần đảm bảo an toàn tính mạng của trẻ em và sự phát triển bền vững của Quốc gia" [8, trang 1]. Một trong những biện pháp phòng chống TNTT được đặt ra là: “Thường xuyên tuyên truyền, giáo dục về phòng chống TNTT, tiến hành lồng ghép, kết hợp trong sinh hoạt chính trị của các cơ quan, tổ chức và cộng đồng dân cư. Nội dung giáo dục bao gồm chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về vấn đề phòng chống TNTT, bảo đảm an toàn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đồng thời, giáo dục để mọi người nâng cao hiểu biết về các nguy cơ có khả năng xảy ra và biết cách phòng chống TNTT trong các trường học” [29, trang 6] và “Tuyên truyền nâng cao kiến thức, nhận thức, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân về phòng, chống TNTT trẻ em” [8, trang 2]. Trong những năm gần đây, công tác nghiên cứu, điều tra khảo sát về TNTT và quản lý, tổ chức các hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em ở Việt Nam đang là vấn đề rất được quan tâm nhằm giúp Ban chỉ đạo Quốc gia về phòng chống TNTT đề ra các giải pháp tích cực để giải quyết thực trạng cấp bách hiện nay. Tỉnh Quảng Ninh cũng trong bối cảnh chung đó. Việc nghiên cứu để đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh thực sự là vấn đề cấp thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn trong việc quản lý nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, ngăn chặn TNTT cho trẻ em, tạo nên sức mạnh tổng hợp của cả cộng đồng nhằm thực hiện các mục tiêu quan trọng trong Chính sách Quốc gia về phòng chống TNTT giai đoạn 2002 - 2010 mà Chính phủ đã đặt ra, góp phần thực Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 http://www.lrc-tnu.edu.vn hiện có hiệu quả Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em, đảm bảo quyền sống còn và phát triển của trẻ em, đồng thời thực hiện mục tiêu của Chương trình hành động vì trẻ em Quảng Ninh giai đoạn 2001- 2010; Chương trình bảo vệ, chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt tỉnh Quảng Ninh từ nay đến 2015; Kế hoạch phòng chống TNTT trẻ em tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2009 - 2010, định hướng đến năm 2015. Xuất phát từ những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: Quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống tai nạn thương tích trẻ em cho cha mẹ học sinh Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng việc quản lý hoạt động truyền thônggiáo dục kiến thức phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT cho CMHS Tiểu học, qua đó góp phần giảm tỷ lệ TNTT của trẻ em trên địa bàn tỉnh. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Việc quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng, chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh hiện nay đã có những kết quả nhất định. Tuy nhiên, so với yêu cầu của thực tiễn việc truyền thông- giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em vẫn còn nhiều bất cập. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng, chống TNTT cho CMHS Tiểu học phù hợp với thực tiễn thì có thể nâng cao hiệu quả truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em trên địa bàn tỉnh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.lrc-tnu.edu.vn 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận của công tác quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS. 5.2. Nghiên cứu và đánh giá thực trạng tình hình TNTT trẻ em trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh và thực trạng quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ thực hiện trong phạm vi tìm hiểu thực trạng kiến thức của CMHS Tiểu học về phòng chống TNTT trẻ em, thực trạng các biện pháp đã tiến hành nhằm quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Địa bàn điều tra nghiên cứu: Tại 4/14 huyện, thị, thành phố (đại diện cho các vùng, miền) của tỉnh Quảng Ninh: Thành phố, thị xã: Hạ Long; Đồng bằng: huyện Đông Triều; Miền núi: huyện Tiên Yên; Hải đảo: huyện Vân Đồn. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Bao gồm phương pháp thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp, phân loại lý thuyết, hệ thống hoá, khái quát hoá các văn bản, tài liệu khoa học trong và ngoài nước về TNTT và quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em. Sau khi nghiên cứu các tài liệu khoa học liên quan đến đề tài, hệ thống hóa vấn đề nghiên cứu, luận văn sẽ tổng hợp, khái quát hóa để tạo ra hệ thống lý thuyết mới về phòng chống TNTT trẻ em, các biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, đồng thời rút ra các kết luận khoa học về lĩnh vực nghiên cứu để có nhận thức vấn đề khách quan, toàn diện. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 http://www.lrc-tnu.edu.vn + Phương pháp điều tra: Điều tra 400 CMHS Tiểu học của 08 xã/04 huyện khảo sát điểm, cán bộ quản lý, Tổng phụ trách Đội 08 trường Tiểu học (mỗi huyện 02 trường), cán bộ cấp xã (08 xã, mỗi huyện 02 xã), CBQL cấp huyện (04 huyện) trên địa bàn khảo sát điểm và cán bộ cấp tỉnh. + Phương pháp đàm thoại: Trao đổi với TPT Đội, CBQL các cấp, CMHS Tiểu học để thu thập thông tin. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê: Dùng phương pháp toán thống kê, toán phân tích, toán xác suất để xử lý kết quả thu được từ các phiếu điều tra. 7.4. Phương pháp chuyên gia: Tiến hành điều tra, phỏng vấn thông qua phiếu hỏi để lấy ý kiến đánh giá của các chuyên gia làm công tác quản lý về mức độ cần thiết, mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 8. Đóng góp mới của đề tài - Đề tài nghiên cứu phát hiện những thiếu hụt kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em của CMHS Tiểu học. Đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học, góp phần tích cực vào việc thực hiện mục đích giảm TNTT cho trẻ em trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. - Đánh giá đầu vào về nhận thức, kiến thức và hành động của CMHS Tiểu học về phòng chống TNTT trẻ em ở 4 huyện, thị xã, thành phố đại diện cho các vùng: miền núi, hải đảo, đồng bằng của tỉnh có nhiều trẻ em TNTT. Cấu trúc của Luận văn Luận văn gồm 3 phần Phần 1: Mở đầu; Phần 2: Nội dung gồm 3 chương Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học. Chương 2. Thực trạng TNTT trẻ em và quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức phòng chống TNTT trẻ em cho CMHS Tiểu học ở tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 http://www.lrc-tnu.edu.vn Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em CMHS Tiểu học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Phần 3: Kết luận và khuyến nghị Danh mục tài liệu tham khảo Phụ lục CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRUYỀN THÔNG - GIÁO DỤC KIẾN THỨC VỀ PHÒNG, CHỐNG TAI NẠN THƢƠNG TÍCH TRẺ EM CHO CHA MẸ HỌC SINH TIỂU HỌC 1.1 Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu ở nƣớc ngoài Truyền thông - giáo dục là hoạt động gắn liền với lịch sử phát triển của nhân loại. Nhu cầu chia sẻ thông tin xuất hiện từ buổi sơ khai của xã hội loài người. Những tri thức, kinh nghiệm, tình cảm... trong hoạt động cuộc sống được con người truyền đạt cho nhau. Chính ngôn ngữ lời nói là nền tảng cơ bản và quan trọng nhất của hoạt động truyền thông - giáo dục. Sau thế kỷ XIX, sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp ở phương Tây đã mở ra kỷ nguyên truyền thông - giáo dục hiện đại, đó là truyền thông đại chúng, nền văn minh của các thông điệp. Thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, nhân loại bước vào kỷ nguyên bùng nổ thông tin với những thành tựu khoa học công nghệ mới xuất hiện và phát triển: với sự phát triển của báo chí, phát thanh, truyền hình, viễn thông, tin học, Intrnet...Nếu Claude Shannon được coi là học giả đáng kể đầu tiên về khoa học truyền thông thì ở những thập kỷ đầu của thế kỷ XX, những tên tuổi lớn có đóng góp cho lĩnh vực nghiên cứu này là Kazarsteld, Lewin, Hovland, Lasswell. Từ thập kỷ 40, 50 của thế kỷ XX ở Anh và Mỹ đã có những nghiên cứu về hiệu quả của hoạt động truyền thông giáo dục với mục đích tìm hiểu hiệu quả tác động của nội dung các thông điệp được truyền tải. Đến những năm 60, 70 của thế kỷ này xuất hiện một số nhà nghiên cứu như E.M.Rogers, G.A.Steiner, E.M.Morin với những nghiên cứu về hiệu quả cũng như công Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 http://www.lrc-tnu.edu.vn dụng của các mê- đi- a, những nghiên cứu này tập trung vào việc nghiên cứu mô hình xác định tác động của các mê- đi- a (nơi phát) như: Ai? Nói với ai? Do kênh nào? Hiệu quả ra sao? (theo mô hình lý thuyết của Lasswell) [24, trang 7, 8]. Tiếp đến là những nghiên cứu của D.Dayan (1987), E.Katz (1989), S.Proulx (1993). Các nghiên cứu này không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu hiệu quả tác động của nội dung các thông điệp được truyền tải cũng như nghiên cứu về hiệu quả và công dụng của các mê-đi-a theo “một chiều” (tức là chỉ quan tâm đến nơi phát) như trước đây mà còn nghiên cứu cả vai trò quan trọng của người tiếp nhận thông tin. Như vậy, mô hình nghiên cứu truyền thông ngày nay là mô hình mang tính “hai chiều”. Lịch sử nghiên cứu vấn đề phòng chống TNTT cũng như các chiến lược truyền thông - giáo dục về phòng chống TNTT luôn bắt đầu bằng việc không coi chúng là các sự kiện hoặc sai sót ngẫu nhiên của những người bị thương tích mà coi chúng là kết quả của việc tương tác giữa hàng loạt các yếu tố. Do vậy, trong thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI, ở các nước phát triển, cùng với việc tập trung nguồn lực để cải thiện môi trường: đường sá, xây dựng môi trường cộng đồng an toàn, gia đình an toàn thì hầu hết các nỗ lực truyền thông - giáo dục về phòng chống TNTT đều tập trung vào việc làm chuyển biến nhận thức, thay đổi hành vi về phòng chống TNTT. Lịch sử phòng chống TNTT cũng đã đứng trước việc xây dựng các biện pháp phòng chống mang tính thực tế, có phân tích và đã thu được những thành công lớn. Các nghiên cứu về nhận thức, thái độ, hành vi là những khảo sát các nội dung phòng chống TNTT đã được người dân hiểu biết ở mức độ nào? thái độ của họ đối với chúng ra sao? hành vi của họ là gì? Các yếu tố này được giới chuyên môn gọi là KAP/HAP: (Knowledge (nhận thức); Attiude (Thái độ), Practises/Behavior (hành vi) [24, trang 10]. Một trong những kinh nghiệm có giá trị thực tiễn trong lịch sử truyền thông - giáo dục về phòng chống TNTT đã được nghiên cứu và áp dụng tại các nước Thụy Điển, Canađa, Úc đó là áp dụng nguyên tắc phòng chống TNTT dựa vào cộng đồng và việc xây dựng mô hình, phổ biến các kinh nghiệm từ những thành công để triển khai các hoạt động phòng ngừa và ngăn chặn TNTT đã mang lại hiệu quả thiết thực. Với quan niệm cho rằng TNTT không phải là các sự kiện có tính chất may rủi, ngẫu nhiên mà có thể nhận thức được và phòng tránh được. Điều đó khẳng định, quan điểm hiện đại về phòng chống TNTT không bỏ qua trách nhiệm của cá nhân nhưng đồng thời Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 http://www.lrc-tnu.edu.vn cũng nêu lên tầm quan trọng của các yếu tố khác có liên quan. Vì vậy, nếu mọi người ý thức được: TNTT có thể dự đoán trước được và phần lớn có thể phòng tránh được, TNTT rất có thể là do sự bất cẩn hoặc thiếu trách nhiệm của cá nhân thì việc nâng cao ý thức và trách nhiệm của mọi người trong phòng chống TNTT sẽ tích cực và hữu hiệu hơn. Đó là quan điểm của của Haddon, Suchman, Klenin [24, trang 9]. 1.1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam Các nghiên cứu về truyền thông - giáo dục phòng chống TNTT trẻ em hoặc quản lý hoạt động truyền thông - giáo dục kiến thức về phòng chống TNTT trẻ em cũng chỉ mới xuất hiện một vài nghiên cứu ở dạng khảo sát, ít chú ý đến các vấn đề lý thuyết và phương pháp nghiên cứu. Vì vậy, từ khâu thu thập thông tin đến việc sử dụng kết quả nghiên cứu còn nhiều hạn chế. Việc nghiên cứu chủ yếu mới được triển khai từ một số cơ quan như: Viện Khoa học Dân số, Gia đình và Trẻ em thuộc Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em (trước năm 2008), Bộ Y tế, Bộ Lao động - TB&XH, Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF), Viện Xã hội học, Trường Đại học Lao động - Xã hội. Đề tài Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục của tác giả Lê Cảnh Nhạc (năm 2004) chuyên ngành quản lý và tổ chức công tác văn hóa giáo dục, mã số 5.07.03 với tên gọi: "Một số giải pháp tổ chức truyền thông - giáo dục phòng chống TNTT trẻ em", trên cơ sở đánh giá thực trạng các giải pháp tổ chức truyền thông- giáo dục phòng chống TNTT trẻ em để đề xuất biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức truyền thông - giáo dục phòng chống TNTT trẻ em trong giai đoạn tiếp theo. Cuốn tài liệu tập huấn phòng tránh TNTT cho trẻ em (tài liệu dùng cho cán bộ cấp tỉnh, huyện) do Bộ Lao động - TB&XH phối hợp với UNICEF xuất bản năm 2008 là cuốn tài liệu có sự tham gia nghiên cứu và biên soạn của các bác sỹ đang làm việc tại Viện Bỏng Quốc gia, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Bạch Mai, Vụ Giáo dục Mầm non, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và do Thạc sỹ, bác sỹ Nguyễn Trọng An, Phó cục trưởng Cục Bảo vệ chăm sóc trẻ em - Bộ Lao động, TB&XH chủ biên. Cuốn tài liệu đã khái quát thực trạng TNTT trẻ em ở Việt Nam, cung cấp kiến thức, kỹ năng xây dựng kế hoạch, phối hợp kiểm tra giám sát, kỹ năng truyền thông, vận động cộng đồng về phòng tránh TNTT cho trẻ em. Tháng 12 năm 2009, Bộ Lao động - TB&XH, UNICEF, WHO đã phối hợp với các Bộ, ngành liên quan tổ chức Hội thảo Quốc gia định hướng công tác phòng chống TNTT Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 http://www.lrc-tnu.edu.vn