Tài liệu Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học phần theo chuẩn đầu ra trong các trường đại học thuộc bộ công thương

ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ---------------------------- DƯƠNG THẾ VIỆT QUẢN LÝ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP HỌC PHẦN THEO CHUẨN ĐẦU RA TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC THUỘC BỘ CÔNG THƯƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học Hướng dẫn 1: PGS, TS Phan Văn Nhân Hướng dẫn 2: PGS, TS Nguyễn Đức Sơn Hà nội, 2022 iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ “Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học phần theo chuẩn đầu ra trong các trường đại học thuộc Bộ Công thương” dưới sự hướng dẫn của PGS. TS Phan Văn Nhân và PGS. TS Nguyễn Đức Sơn là công trình nghiên cứu của riêng Tôi, chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Tác giả luận án NCS. Dương Thế Việt iv LỜI CẢM ƠN Tác giả luận án chân thành cảm ơn tập thể Lãnh đạo, Thầy (Cô) giáo và Phòng quản lý khoa học, đào tạo và hợp tác quốc tế Viện Khoa học Giáo dục Việt nam đã tạo điều kiện thuận lợi trong thời gian học tập, nghiên cứu tại Viện; Tác giả xin bầy tỏ sự biết ơn PGS.TS Phan Văn Nhân, PGS.TS Nguyễn Đức Sơn và các nhà khoa học trong hội đồng Seminar, hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp bộ môn, phản biện độc lập đã tận tận tình hướng dẫn, đóng góp ý kiến quý báu trong suốt quá trình tác giả thực hiện luận án; Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, cán bộ quản lý, giảng viên và các em sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học thuộc Bộ Công thương và Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp đã giúp đỡ, động viên để Tôi hoàn thành luận án. Tác giả luận án NCS. Dương Thế Việt v MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................................. 1 1. Lý do lựa chọn đề tài ........................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu của luận án. ..................................................................................... 3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu. ..................................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 4 6. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu....................................................... 4 7. Luận điểm bảo vệ đề tài của luận án ................................................................................. 6 8. Đóng góp mới của luận án ................................................................................................. 6 9. Nơi thực hiện đề tài nghiên cứu. ........................................................................................ 7 10. Bố cục của luận án ............................................................................................................ 7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ KTĐG KQHT HỌC PHẦN THEO CĐR .......................................................................................................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề. ....................................................................................... 8 1.1.1. Các hướng nghiên cứu về KTĐG KQHT ................................................................. 8 1.1.2. Các hướng nghiên cứu về quản lý KTĐG KQHT.................................................. 13 1.1.3. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu về quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR tại các trường đại học thuộc Bộ Công thương. .................................... 18 1.2. Các khái niệm về KTĐG KQHT học phần theo CĐR............................................. 19 1.2.1. Học phần. ..................................................................................................................... 19 1.2.2. Kết quả học tập học phần. .......................................................................................... 20 1.2.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. .......................................................................... 22 1.2.4. Chuẩn đầu ra. ............................................................................................................... 24 1.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học phần theo chuẩn đầu ra. ............................. 26 1.3.1. Mối quan hệ giữa CĐR với giảng dạy và KTĐG. ................................................. 26 1.3.2. Quan niệm KTĐG KQHT học phần theo CĐR .................................................... 29 1.3.3. Vị trí, vai trò KTĐG KQHT theo CĐR................................................................... 30 1.3.4. Các yêu cầu KTĐG KQHT học phần theo CĐR.................................................. . 32 vi 1.3.4.1. Chuẩn đầu ra học phần. ........................................................................................... 32 1.3.4.2. Những nguyên tắc KTĐG KQHT học phần theo CĐR ..................................... 33 1.3.4.3. Loại hình KTĐG KQHT học phần theo CĐR ................................................... . 34 1.3.4.4. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.................................................. 36 1.4. Tiếp cận quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR .................................................. 37 1.4.1. Quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR ......................................................... . 37 1.4.2. Tiếp cận quản lý KTĐG kết quả học phần theo mô hình CIPO. ......................... 39 1.4.3. Tiếp cận quản lý KTĐG kết quả học phần theo chức năng .................................. 41 1.4.4. Khung lý thuyết quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR.............................. 47 1.4.4.1. Quản lý các yếu tố đầu vào..................................................................................... 47 1.4.4.2. Quản lý các yếu tố quá trình.................................................................................... 50 1.4.4.3. Quản lý các yếu tố đầu ra......................................................................................... 52 1.4.4.4. Tác động của bối cảnh.............................................................................................. 53 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................................. 60 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ KTĐG KQHT HỌC PHẦN THEO CĐR CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC THUỘC BỘ CÔNG THƯƠNG ...... 61 2.1. Khái quát các trường đại học thuộc Bộ Công Thương. ............................................. 61 2.2. Mục tiêu, công cụ và phương thức khảo sát thực trạng quản lý KTĐG học phần theo CĐR ................................................................................................................... . 64 2.2.1. Mục tiêu khảo sát. ....................................................................................................... 64 2.2.2. Nội dung khảo sát ........................................................................................................ 64 2.2.3. Đối tượng và phương thức khảo sát ......................................................................... 65 2.3. Thực trạng KTĐG học phần theo CĐR....................................................................... 66 2.3.1. Thực trạng KTĐG học phần theo các yếu tố đầu vào................................... 66 2.3.1.1. Thực trạng về năng lực giảng viên và đội ngũ chuyên trách công tác khảo thí về hoạt động KTĐG .................................................................................................................... 66 2.3.1.2. Thực trạng về phát triển ngân hàng dữ liệu đề thi ................................................ 69 2.3.1.3. Thực trạng về đầu tư tài chính và cơ sở vật chất................................................... 71 2.3.2. Thực trạng KTĐG học phần theo các yếu tố quá trình ................................. 73 vii 2.3.2.1. Thực trạng KTĐG quá trình. .................................................................................. 73 2.3.2.2. Thực trạng thi (kiểm tra) kết thúc học phần. ........................................................ 76 2.3.3. Thực trạng KTĐG học phần theo các yếu tố đầu ra....................................... 81 2.4. Thực trạng quản lý KTĐG học phần theo CĐR. ..................................................... 83 2.4.1. Thực trạng quản lý theo yếu tố đầu vào. .................................................................. 83 2.4.1.1. Thực trạng nhận thức về CĐR và KTĐG học phần của đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên. .......................................................................................................................... 83 2.4.1.2. Thực trạng tổ chức xây dựng chính sách kiểm tra, đánh giá. ............................ 85 2.4.1.3. Thực trạng lập kế hoạch KTĐG học phần. .......................................................... 95 2.4.1.4. Thực trạng phát triển năng lực KTĐG cho đội ngũ chuyên trách công tác khảo thí và giảng viên. .................................................................................................................... 96 2.4.1.5. Thực trạng quản lý lập kế hoạch KTĐG. ............................................................. 98 2.4.1.6. Thực trạng quản lý phát triển ngân hàng dữ liệu đề thi. ..................................... 99 2.4.1.7. Thực trạng quản lý tài chính và cơ sở vật chất. ..................................................101 2.4.2. Thực trạng quản lý KTĐG quá trình và thi (kiểm tra) kết thúc học phần theo CĐR. ...........................................................................................................................103 2.4.2.1. Thực trạng quản lý KTĐG quá trình. ..................................................................103 2.4.2.2. Thực trạng quản lý thi kết thúc học phần. ..........................................................104 2.4.3. Thực trạng quản lý theo yếu tố đầu ra. ...................................................................107 2.4.4. Tác động của bối cảnh đến hoạt động quản lý KTĐG học phần theo CĐR .....108 2.5. Đánh giá chung kết quả khảo sát. ...............................................................................109 2.5.1. Tổng hợp kết quả khảo sát .......................................................................................109 2.5.2. Nhận định kết quả khảo sát ......................................................................................110 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................................ 112 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP QUẢN LÝ KTĐG KQHT HỌC PHẦN THEO CĐR CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC THUỘC BỘ CÔNG THƯƠNG .................................... 113 3.1. Quan điểm và nguyên tắc đề xuất giải pháp quản lý KTĐG theo CĐR ...............113 3.1.1. Quan điểm đề xuất giải pháp ................................................................................... 113 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp. .................................................................................114 viii 3.1.2.1. Đảm bảo tính khách quan. ....................................................................................114 3.1.2.2. Đảm bảo tính công bằng. ......................................................................................115 3.1.2.3. Đảm bảo tính toàn diện. ........................................................................................115 3.1.2.4. Đảm bảo tính thường xuyên, có hệ thống. .........................................................115 3.1.2.5. Đảm bảo tính hiệu quả. .........................................................................................116 3.1.2.6. Đảm bảo tính phát triển. ........................................................................................116 3.2. Các giải pháp quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR ...................................117 3.2.1. Giải pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức và năng lực KTĐG KQHT cho sinh viên, giảng viên, chuyên viên, cán bộ quản lý theo CĐR .............................................. 117 3.2.2. Giải pháp 2: Tổ chức phát triển CĐR học phần. ..................................................120 3.2.3. Giải pháp 3: Phát triển ngân hàng dữ liệu đề thi. ..................................................126 3.2.4. Giải pháp 4: Tổ chức KTĐG quá trình để đạt được CĐR. .................................128 3.2.5. Giải pháp 5: Tổ chức thi kết thúc học phần ...........................................................133 3.2.6. Giải pháp 6: Tổ chức thanh, kiểm tra gắn với chế độ khen thưởng. ..................138 3.2.7. Giải pháp 7: Tổ chức đánh giá việc thực hiện kế hoạch KTĐG học phần. ......140 3.3. Khảo nghiệm các giải pháp đề xuất. ..........................................................................143 3.3.1. Tổ chức khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp....143 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm. ...............................................................................................144 3.4. Thử nghiệm giải pháp đề xuất. ...................................................................................151 3.4.1. Thử nghiệm giải pháp thứ nhất. ..............................................................................151 3.4.2. Thử nghiệm giải pháp thứ tư ....................................................................................155 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................................159 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..........................................................................................160 NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA NGHIÊN CỨU SINH ......................163 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................164 PHỤ LỤC .............................................................................................................................172 ix DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CDIO Conceive Design Implement Operate CĐR Chuẩn đầu ra CIPO Đầu vào (Input); Quá trình (Process); Đầu ra (Outcome/ Output); Tác động của bối cảnh (Context) CLO Chuẩn đầu ra học phần - Course Learning Outcomes CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSVC Cơ sở vật chất CV Chuyên viên CTĐT Chương trình đào tạo GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GV Giảng viên KH&CN Khoa học và công nghệ KH&ĐT Khoa học và đào tạo KQHT Kết quả học tập KTĐG Kiểm tra, đánh giá KT-XH Kinh tế - Xã hội LLO Chuẩn đầu ra bài học - Lessons Learning Outcomes PLO Chuẩn đầu ra chương trình đào tạo - Programme Learning Outcomes QLGD Quản lý giáo dục SV Sinh viên TB Trung bình UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học và văn hóa của Liên hiệp quốc WTO Tổ chức Thương mại thế giới x DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, MÔ HÌNH, SƠ ĐỒ Stt Bảng, biểu đồ, mô hình, sơ đồ Trang 1 Bảng 1.1: Khung lý thuyết quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR 55 2 Bảng 2.1: Quy mô sinh viên 9 trường đại học thuộc Bộ Công thương 62 3 Bảng 2.2: Phân loại sinh viên 9 trường đại học thuộc Bộ Công thương 62 4 Bảng 2.3: Đánh giá thực trạng đội ngũ Giảng viên 67 5 Bảng 2.4: Thực trạng lập kế hoạch KTĐG học phần 70 6 Bảng 2.5: Thực trạng phát triển ngân hàng dữ liệu đề thi 72 7 Bảng 2.6: Thực trạng về đầu tư kinh phí và CSVC 74 8 Bảng 2.7: Thực trạng về KTĐG quá trình 78 9 Bảng 2.8: Thực trạng về KTĐG hết học phần. 84 10 Bảng 2.9: Thực trạng mức độ nhận thức của GV về CĐR, KTĐG học phần 94 11 Bảng 2.10: Thực trạng quản lý chính sách KTĐG học phần 95 12 Bảng 2.11: Thực trạng quản lý năng lực đội ngũ CV, GV về KTĐG 97 13 Bảng 2.12: Thực trạng quản lý lập kế hoạch KTĐG toàn khóa 98 14 Bảng 2.13: Thực trạng quản lý phát triển ngân hàng dữ liệu đề thi 100 15 Bảng 2.14: Thực trạng quản lý tài chính, CSVC 101 16 Bảng 2.15: Thực trạng quản lý KTĐG quá trình 103 17 Bảng 2.16: Thực trạng quản lý thi kết thúc học phần 105 18 Bảng 2.17: Thực trạng quản lý theo yếu đầu ra 107 xi Stt Bảng, biểu đồ, mô hình, sơ đồ Trang 19 Bảng 3.1: Mức độ cần thiết các giải pháp quản lý KTĐG theo CĐR 145 20 Bảng 3.2: Tính khả thi các giải pháp quản lý KTĐG theo CĐR 147 21 22 Bảng 3.3: Tương quan giữa mức độ cần thiết và tính khả thi các giải pháp quản lý KTĐG theo CĐR Bảng 3.4: Kết quả nhận thức; năng lực cho GV, CBQL về CĐR và phương pháp KTĐG theo CĐR 150 153 23 Bảng 3.5: Phân loại kết quả học tập của Sinh viên 157 24 Biểu đồ 2.1: Thực trạng các yếu tố quản lý KTĐG KQHT học phần 110 25 Biểu đồ 3.1: So sánh nhận thức của GV, CBQL về CĐR và phương pháp KTĐG theo CĐR 154 26 Biểu đồ 3.2: So sánh kết quả học tập của Sinh viên 158 27 Mô hình 1.1: Mô hình điều hướng kiến tạo 27 28 Mô hình 1.2: Đổi mới mục tiêu KTĐG trong dạy học 30 29 Mô hình 1.3: Quá trình KTĐG KQHT học phần theo CIPO 40 30 Sơ đồ 1.1: Quan điểm của GV và SV KTĐG 29 31 Sơ đồ 1.2: Vai trò CĐR trong quy trình tổ chức dạy học học phần 32 32 Sơ đồ 1.3: Chức năng cơ bản của quản lý 42 33 Sơ đồ 1.4: Quy trình KTĐG quá trình 43 34 Sơ đồ 1.5. Quản lý KTĐG KQHT trong cơ sở GDĐH theo chức năng 51 35 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ cấu trúc logic chuẩn đầu ra học phần 155 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài. Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, GDĐH giữ vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, quyết định đến sự phát triển KT-XH của mỗi quốc gia; đồng thời cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tạo ra những thay đổi sâu sắc về cơ cấu ngành nghề lao động, những yêu cầu mới về năng lực và kỹ năng của người học cũng như sự thay đổi căn bản về mô hình đào tạo, CTĐT, phương thức dạy và học, phương pháp KTĐG. Đứng trước yêu cầu đó, ngày 15 tháng 01 năm 2019 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án nâng cao chất lượng GDĐH giai đoạn 2019 – 2025, trong đó đề ra mục tiêu cụ thể đến năm 2025: “100% sinh viên tốt nghiệp đạt chuẩn đầu ra kể cả chuẩn trình độ ngoại ngữ, tin học, kỹ năng mềm để sẵn sàng tham gia vào thị trường lao động” [18]. Muốn đạt được mục tiêu này, người học cần phải có đầy đủ các kiến thức, kỹ năng cần thiết của ngành nghề được đào tạo, có khả năng nhanh chóng đáp ứng và thích nghi với thực tiễn công việc, với những tiến bộ nhanh chóng của KH&CN. - “Chuẩn đầu ra” và quản lý đào tạo theo CĐR từ cuối những năm thế kỷ 20 đã được các nước có nền giáo dục phát triển nghiên cứu và áp dụng triển khai, nhằm mục đích đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của nhà sử dụng lao động. Đối với Việt Nam, thuật ngữ “Chuẩn đầu ra” mới thực sự được xã hội quan tâm từ năm 2009, nó có vai trò công khai với xã hội về năng lực đào tạo và các điều kiện đảm bảo chất lượng của Nhà trường để: Người học, phụ huynh, nhà tuyển dụng biết và giám sát; Thực hiện những cam kết của Nhà trường với xã hội về chất lượng đào tạo để CBQL, GV và người học nỗ lực vươn lên trong giảng dạy và học tập; Đổi mới công tác quản lý đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy, phương pháp KTĐG và đổi mới phương phương pháp học tập; đồng thời, xác định rõ nghĩa vụ và nâng cao trách nhiệm của đội ngũ CBQL, GV trong các hoạt động giảng dạy, phục vụ giảng dạy và quản lý nhằm giúp người học vươn lên trong học tập và tự học để đạt CĐR [5]. 2 Đối với KTĐG KQHT học phần để đạt được CĐR là hoạt động nằm trong quy trình tổ chức đào tạo, được xem là khâu đột phá để nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Tuy nhiên, trong lý luận và thực tiễn vẫn còn những tồn tại: - Trong học chế tín chỉ việc xây dựng CTĐT được chuyển từ mục tiêu chương trình sang CĐR chương trình, vì vậy KTĐG KQHT học phần cũng phải chuyển đổi hướng tiếp cận sang CĐR. Trong đó, CĐR đóng vai trò thiết lập các tiêu chuẩn đánh giá về kiến thức, kỹ năng, thái độ (năng lực tự chủ và trách nhiệm), là cầu nối gắn kết quá trình dạy của GV và học của SV với phương pháp, hình thức KTĐG. Theo nhận định của chuyên gia và khảo sát thực tiễn, hiện nay CĐR của nhiều CTĐT trong cùng một cơ sở giáo dục không rõ ràng, chưa có sự gắn kết CĐR giữa các cấp độ trong một chương trình. Vì vậy cần phải có một cách tiếp cận mới về tổ chức phát triển CĐR và quản lý hoạt động KTĐG để SV đạt được CĐR sau khi kết thúc một quá trình học tập. - Kết quả học tập của người học tích lũy thông qua các học phần và được công nhận chéo trong các cơ sở GDĐH có cùng khối ngành hoặc chuyên ngành, đồng thời thông qua KTĐG học phần cũng xác định chất lượng đào tạo có đạt được mục tiêu hay không? Qua khảo sát bước đầu cho thấy, việc KTĐG KQHT học phần trong các Nhà trường chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của GV. Mỗi GV có triết lý riêng và có sự khác biệt phổ biến giữa các GV, ngay cả giữa hai GV trong cùng bộ môn về tính khoa học, về sự công bằng, về sự chính xác, về sự khách quan, ... Những thiếu sót, tồn tại trên một phần do công tác quản lý đào tạo nói chung, công tác quản lý KTĐG nói riêng, tạo ra sự lãng phí trong quá trình đào tạo cho nhà trường và xã hội. Xu hướng KTĐG KQHT trong GDĐH ngày nay được tiếp cận theo các thuật ngữ: “đánh giá thực”, “đánh giá theo năng lực”, “đánh giá đầu ra”, … với mục tiêu đo lường, đánh giá được kiến thức, kỹ năng, thái độ của người học sau một học phần, một quá trình học tập; Các công trình nghiên cứu về quản lý KTĐG KQHT của SV còn chưa nhiều, mỗi nghiên cứu lại tiếp cận theo một 3 khía cạnh như xây dựng mô hình KTĐG hoặc theo quá trình quản lý (ISO, CIPO, PDCA, …). Bộ Công thương hiện nay đang quản lý 09 trường đại học, chủ yếu được nâng cấp từ các trường cao đẳng trong khoảng thời gian từ năm 2005 đến nay. Do đó cần phải có những thay đổi về nội dung, phương pháp và hình thức KTĐG mới có thể đáp ứng được mục tiêu “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao ...”[4]. Vì vậy, nghiên cứu KTĐG KQHT học phần theo CĐR để đề xuất các giải pháp quản lý khả thi, phù hợp với bối cảnh, đặc điểm phát triển của các Trường thuộc Bộ Công thương nói riêng và của GDĐH nói chung trong giai đoạn tới là vấn đề quan trọng và cấp thiết. 2. Mục đích nghiên cứu của luận án. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn luận án nhằm đề xuất một số giải pháp đổi mới quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR trong các Trường đại học thuộc Bộ Công thương đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cho xã hội. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu. 3.1. Khách thể nghiên cứu: Kiểm tra đánh giá kết quả học tập học phần theo CĐR. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Giải pháp quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR tại các Trường đại học thuộc Bộ Công thương. 4. Giả thuyết khoa học. Hiện nay, quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR trong các Trường đại học thuộc Bộ Công thương còn nhiều bất cập. Nếu nghiên cứu, đề xuất được các giải pháp quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR dựa vào các chức năng quản lý và mô hình CIPO như: Tổ chức phát triển CĐR các học phần, phát triển ngân hàng dữ liệu đề thi theo CĐR, quản lý hoạt động KTĐG theo quá trình để đạt được CĐR, Quản lý thi kết thúc học phần theo CĐR … đảm bảo thực tiễn và khả thi, thì chất lượng đào tạo của các Trường sẽ được nâng lên, đáp ứng được nhu cầu phát triển nguồn nhân lực cho xã hội. 4 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu. 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR của CTĐT. - Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý KTĐG KQHT học phần lý thuyết theo CĐR của CTĐT tại một số Trường Đại học thuộc Bộ Công thương. - Đề xuất các giải pháp quản lý KTĐG KQHT học phần lý thuyết theo CĐR của CTĐT. - Khảo nghiệm mức độ cần thiết, tính khả thi và thử nghiệm giải pháp đề xuất. 5.2 Phạm vi nghiên cứu: - Luận án chỉ giới hạn nghiên cứu về thực trạng quản lý KTĐG KQHT học phần lý thuyết theo CĐR của một số CTĐT tại các Trường Đại học thuộc Bộ Công thương. - Các giải pháp quản lý KTĐG KQHT học phần lý thuyết theo CĐR của CTĐT được nghiên cứu và áp dụng ở một số Trường Đại học thuộc Bộ Công thương. - Đối tượng khảo sát là CBQL Nhà trường, đội ngũ GV, SV, một số chuyên gia về giáo dục và Doanh nghiệp liên quan trực tiếp đến CTĐT. 6. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu. Trong nghiên cứu đề tài này chúng tôi vận dụng các cách tiếp cận và sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu dưới đây: 6.1. Các phương pháp tiếp cận nghiên cứu. - Tiếp cận thị trường lao động: Phương pháp tiếp cận này là căn cứ vào nhu cầu của nhà sử dụng lao động, nơi tiếp nhận, nơi đánh giá cuối cùng kiến thức, kỹ năng, thái độ của người học và cùng với mục tiêu đào tạo, các cơ sở GDĐH xem xét đặc điểm nghề nghiệp, phân tích công việc để xây dựng CĐR cho từng chuyên ngành với các tiêu chuẩn và qui trình tiến hành từng công việc từ đầu vào, quá trình dạy và đến khi SV tốt nghiệp ra trường. Từ đó đề ra các 5 biện pháp đổi mới công tác quản lý đào tạo, trong đó có khâu KTĐG KQHT học phần để định hướng việc học và khuyến khích phát triển năng lực từng người học. Tiếp cận giáo dục dựa trên chuẩn đầu ra: Là phương thức tiếp cận, xây dựng và vận hành CTĐT dựa trên những kiến thức, kỹ năng mà người học được kỳ vọng tiếp thu và thể hiện thành công khi tốt nghiệp. Đánh giá KQHT theo hướng tiếp cận này chú trọng vào các kết quả học tập, đảm bảo các kiến thức, kỹ năng và thái độ (bao gồm cả kỹ năng tư duy mà người học cần lĩnh hội) được xác định rõ ràng và thể hiện trong CĐR. - Tiếp cận theo quá trình quản lý CDIO: Để tổ chức hoạt động KTĐG hiệu quả cần phải xác định và quản lý tất cả các quá trình liên quan, có sự tương tác lẫn nhau. Thông thường đầu ra của quá trình trước sẽ trực tiếp là đầu vào của quá trình tiếp theo. Các quá trình thường bao gồm một hoặc nhiều hoạt động để biến đầu vào thành đầu ra. Để thực hiện các hoạt động đó cần phải phân bổ các nguồn lực và cần thiết lập một hệ thống đo lường đánh giá để thu thập dữ liệu nhằm phân tích và đánh giá hiệu năng của quá trình. - Tiếp cận theo chức năng quản lý: Quản lý bao gồm bốn chức năng. Chức năng lập kế hoạch để xác định các mục tiêu, chính sách KTĐG và quyết định các biện pháp để thực hiện các mục tiêu xác định; chức năng tổ chức để thiết kế cơ cấu, phương thức cũng như quyền hạn hoạt động của các bộ phận phù hợp với mục tiêu; chức năng chỉ đạo xem xét quá trình tác động, ảnh hưởng tới hành vi thái độ của các đối tượng tham gia vào hoạt động KTĐG; chức năng kiểm tra nhằm đánh giá và điều chỉnh, đảm bảo cho các hoạt động đạt tới các mục tiêu. Khi nghiên cứu quản lý KTĐG KQHT học phần cần vận dụng các chức năng này để đảm bảo tính khoa học và hiệu quả. 6.2. Các phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa để xây dựng hệ thống lý luận của luận án. 6 6.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp chuyên gia để lấy ý kiến đánh giá, thẩm định các biện pháp quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR. - Phương pháp điều tra bằng việc sử dụng các phiếu hỏi, phỏng vấn, tọa đàm, quan sát để đánh giá thực trạng quản lý quá trình đào tạo gắn với CĐR. 6.2.3. Các phương pháp bổ trợ khác Sử dụng phương pháp thống kê toán học và sử dụng phần mềm SPSS để xử lý các kết quả nghiên cứu theo phương pháp định lượng và định tính. 7. Luận điểm bảo vệ đề tài của luận án. - Ngày nay, quản lý KTĐG KQHT theo CĐR là một xu thế tất yếu trong GDĐH, nó được gắn kết với quá trình tổ chức dạy học, bằng việc xác định mục tiêu, hoàn thiện chính sách, công cụ, công tác tổ chức KTĐG để đạt được CĐR. - Thực trạng về KTĐG KQHT học phần theo CĐR tại các Trường đại học thuộc Bộ Công thương cho thấy nguyên nhân các bất cập thuộc về công tác quản lý như: quản lý xây dựng, ban hành CĐR; quản lý KTĐG học phần trong việc lập kế hoạch, triển khai thực hiện kế hoạch, kiểm tra (giám sát) và các điều kiện thực hiện kế hoạch của Nhà trường, CBQL và GV. - Các giải pháp quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR được đề xuất trên cơ sở các luận cứ, thực tiễn tổ chức đào tạo nhằm tháo gỡ các khó khăn, khắc phục bất cập đã nêu trên. Kết quả khảo nghiệm và thực nghiệm giải pháp đã đề xuất khẳng định mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp 8. Đóng góp mới của luận án. - Trên cơ sở lý luận về KTĐG KQTH, xác định các yêu cầu, các thành tố quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR tại các Trường thuộc Bộ Công thương. - Đánh giá thực trạng quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR, từ đó chỉ ra ưu điểm, các khó khăn và nguyên nhân chủ yếu dẫn đến mặt hạn chế tại các Trường Đại học này. - Đề xuất các giải pháp quản lý KTĐG KQHT học phần theo CĐR để góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cho xã hội. 7 9. Nơi thực hiện đề tài nghiên cứu. - Viện Khoa học Giáo dục Việt nam. - Khảo sát thực trạng tại Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp và một số trường Đại học thuộc Bộ Công Thương. 10. Bố cục của luận án. Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án bao gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học phần theo chuẩn đầu ra. Chương 2: Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học phần theo chuẩn đầu ra trong các Trường đại học thuộc Bộ Công thương. Chương 3: Giải pháp quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học phần theo chuẩn đầu ra trong các Trường đại học thuộc Bộ Công thương. 8 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP HỌC PHẦN THEO CHUẨN ĐẦU RA 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề. 1.1.1. Các hướng nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập là một khâu trọng yếu nằm trong quy trình tổ chức đào tạo GDĐH. KTĐG không chỉ phản phản ánh KQHT của SV mà nó còn có vai trò điều chỉnh hoạt động dạy; thúc đẩy động cơ, thái độ, tính chủ động sáng tạo của người học; đồng thời thông qua khâu KTĐG là một trong các cơ sở đổi mới nội dung chương trình, phương thức tổ chức đào tạo cho một chuyên ngành. Cho đến nay đã có nhiều nhà khoa học, nhiều công trình nghiên cứu đã đề cập đến vấn đề này. - Đặng Bá Lãm – “Kiểm tra – Đánh giá trong dạy – học đại học”. Theo tác giả KTĐG trong giảng dạy đại học là chất xúc tác để tạo ra sự thay đổi của chính bản thân người học, giúp SV tìm cách củng cố, phát triển những kinh nghiệm, những tiềm năng sẵn có, tạo nên sự hào hứng, tạo ra động lực cho việc học tập, hình thành và phát triển năng lực nghề nghiệp, hoàn thiện nhân cách bản thân. Những thông tin thu được từ kiểm tra – đánh giá là bộc lộ thay đổi chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục, tổ chức phục vụ SV [35]. - Phạm Thành Nghị – “Quản lý giáo dục đại học”. Việc đánh giá đầu ra nhằm xem xét sản phẩm đào tạo (sinh viên) của cơ sở GDĐH đạt chất lượng đến mức nào. Việc đánh giá SV tốt nghiệp phải tập trung vào mức độ kiến thức tiếp thu được, kỹ năng, thái độ và hệ thống giá trị của họ. Đánh giá đầu ra không chỉ nhằm xác định mức độ chất lượng mà cần xác định sự tiến bộ về các mặt từ khi SV vào trường tới khi SV ra trường. Theo tác giả, việc đánh giá đầu ra đang được tiến hành ở Việt nam vẫn nhằm chủ yếu vào kiến thức mà SV học được thông qua các bài giảng, mức độ kiến thức học thuộc mà SV thu lượm được. Tuy nhiên do mục tiêu giảng dạy, nội dung chương trình cũng như phương pháp 9 giảng dạy chưa nhằm vào tư duy sáng tạo, khả năng độc lập làm việc, khả năng áp dụng tri thức của SV. Việc đánh giá cần được tiến hành theo những tiêu chí thống nhất như: Phát triển nhận thức (kiến thức đại cương, kiến thức chuyên ngành); Sự phát triển kỹ năng (kỹ năng giao tiếp, tư duy, phân tích, chuyên môn); Sự phát triển thái độ (sự thay đổi hệ thống giá trị) và hành vi sau khi tốt nghiệp (kết quả hoạt động sau khi tốt nghiệp và khả năng học tập lên các bậc cao hơn) [39]. - Bài viết của tác giả Nguyễn Thanh Sơn - “Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo hướng tiếp cận năng lực nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra” thì KTĐG KQHT là khâu quan trọng trong quá trình dạy và học. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, KTĐG tại các trường đại học chưa mang lại hiệu quả cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Tác giả đã đưa ra thực trạng về KTĐG theo hướng tiếp cận năng lực và đưa ra một số biện pháp góp phần đổi mới công tác quản lý các trường đại học Việt Nam, hướng đến mục tiêu đào tạo nhân lực đáp ứng CĐR đã tuyên bố với xã hội [51]. - Bài viết về “Đổi mới kiểm tra – đánh giá trong giáo dục đại học” và “Qui trình đánh giá thành quả học tập theo cách tiếp cận CĐR” của tác giả Lê Đức Ngọc & Cấn Thị Thanh Hương đã đưa ra một số vấn đề còn tồn tại KTĐG trong GDĐH, vẫn còn đánh giá theo kiểu truyền thống theo mục tiêu và lý thuyết nhiều, tác giả mong muốn KTĐG được đổi mới theo hướng tiếp cận năng lực của SV và được công nhận bởi Trung tâm kiểm tra đánh giá, có cấp văn bằng chứng chỉ. - Nguyễn Đức Trí - “Một số vấn đề chuẩn đầu ra trong đào tạo”, tác giả đề cập đến vai trò xây dựng CĐR trong đổi mới QLGD theo hướng quản lý chất lượng. Theo đó quá trình đào tạo dựa trên CĐR (hay theo năng lực thực hiện) sẽ tạo ra các “sản phẩm xuất xưởng” của cơ sở giáo dục cung cấp cho thị trường lao động và được tiến hành tập trung vào việc hình thành và đánh giá các kết quả đầu ra, các năng lực thực hiện ở người học ở cuối giai đoạn nhất định và cuối cùng ở người tốt nghiệp khi kết thúc khóa học. Kết quả đầu ra gồm hàng loạt các kiến thức, kỹ năng, thái độ, ... đo lường đánh giá được [59]. 10 - Nguyễn Thế Mạnh - “Đề xuất chuẩn đầu ra về kỹ năng dạy học của quá trình đào tạo giáo viên dạy nghề tại các trường sư phạm kỹ thuật” [37]. Việc tuyên bố CĐR nhằm định hướng cho phát triển chương trình, tổ chức quá trình đào tạo nói chung và xây dựng được kỹ năng KTĐG KQHT nói riêng. Giáo sinh được hình thành: + Kỹ năng soạn câu hỏi kiểm tra lý thuyết, bài kiểm tra thực hành: Biết xác định nội dung, mức độ kiến thức của bài kiểm tra, bước đầu biết xây dựng các bài kiểm tra trắc nghiệm khách quan; Biết xác định các nội dung, tiêu chí và chuẩn đánh giá kỹ năng trong bài kiểm tra thực hành nghề. + Kỹ năng phân tích, đánh giá và kiểm định cho bài kiểm tra: Biết phân tích kết quả kiểm tra, đối chiếu với thang điểm để định điểm cho bài kiểm tra; Biết kỹ năng của người học thông qua quan sát quá trình luyện tập. - Nguyễn Đức Chính – “Đánh giá thực kết quả học tập trong giáo dục đại học và đào tạo nguồn nhân lực” [13]. Đánh giá thực là một hình thức đánh giá trong đó người học được yêu cầu thực hiện những nhiệm vụ thực sự diễn ra trong cuộc sống, đòi hỏi phải vận dụng một cách có ý nghĩa những kiến thức, kĩ năng thiết yếu (J. Mueler); Đánh giá thực “đó là những vấn đề, những câu hỏi quan trọng, đáng làm, trong đó người học phải sử dụng kiến thức để thiết kế những hoạt động một cách hiệu quả và sáng tạo. Những nhiệm vụ đó có thể là sự mô phỏng lại hoặc tương tự như những vấn đề mà một công dân trưởng thành, những nhà chuyên môn phải đối diện trong cuộc sống (Grant Viggins). Thông thường, một bài đánh giá thực bao gồm những nhiệm vụ mà SV phải hoàn thành và một bản miêu tả những tiêu chí đánh giá việc hoàn thành những nhiệm vụ đó (Rubric). Các trường đại học phải giúp SV phát triển những kĩ năng, những năng lực trong cuộc sống thực, bối cảnh thực và những SV tốt nghiệp phải trình diễn được những năng lực được đánh giá bằng các bài kiểm tra – đánh giá thực. - Sử Ngọc Anh – “Xây dựng chuẩn đầu ra góp phần đảm bảo chất lượng giáo dục đại học”. Bài viết đã xác định nội dung cần có trong CĐR, quy trình