Tài liệu Quy luật giá trị trong nền sản xuất hàng hóa và liên hệ với thực tiễn đổi mới kinh tế ở việt nam hiện nay

Trường Đại học Kinh Tế Quốc Dân --BÀI TẬP LỚN Môn: NNLCBCCNMLN (Học phần II) Đề 2: Về quy luật giá trị trong nền sản xuất hàng hóa và liên hệ với thực tiễn đổi mới kinh tế ở Việt Nam hiện nay Người viết: Nguyễn Thủy Trang MSSV: 11134176 Lớp: NNLCBCCNMLN 6 Hà Nội – 2014 Mở đầu Quy luật giá trị có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế thị trường. Sản xuất hàng hóa chịu sự tác động của nhiều quy luật kinh tế nhưng vai trò cơ sở cho sự chi phối nền sản xuất hàng hóa thuộc về quy luật giá trị. Ở đâu có sản xuất và trao đổi hàng hóa thì ở đó có sự tồn tại và phát huy tác dụng của quy luật giá trị. Phát triển kinh tế thị trường là xu hướng tất yếu của quá trình đổi mới kinh tế xã hội. Mỗi quốc gia có một chính sách quản lý và phát triển kinh tế đặc thù song suy cho cùng cũng không thoát khỏi việc áp dụng các quy luật kinh tế và vận hành chúng một cách có hiệu quả vào sự phát triển kinh tế. Vì vậy quy luật giá trị đóng vai trò quan trọng trong sự đổi mới phát triển kinh tế thị trường của mỗi quốc gia. Là sinh viên Đại học Kinh tế Quốc dân, cử nhân kinh tế tương lai, nghiên cứu để có thể áp dụng quy luật giá trị một cách khoa học và hiệu quả nhất để tận dụng tối ưu những ưu điểm của nó là mục đích của em khi chọn đề tài: “Quy luật giá trị trong nền sản xuất hàng hóa và liên hệ với thực tiễn đổi mới kinh tế ở Việt Nam hiện nay.” Do kiến thức còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong được sự đóng góp của thầy cô để bài viết hoàn thiện hơn. Nội dung 1. Lý luận chung về quy luật giá trị a. Nội dung của quy luật giá trị - Quy luật giá trị là quy luật cơ bản của sản xuất và trao đổi hàng hoá. Quy luật giá trị yêu cầu sản xuất và trao đổi hàng hoá phải dựa trên cơ sở giá trị hàng hoá của nó, tức là trên cơ sở hao phí lao động xã hội cần thiết. - Trong sản xuất, quy luật giá trị buộc người sản xuất phải làm cho mức hao phí lao động cá biệt của mình phù hợp với mức hao phí lao động xã hội cần thiết. Còn trong trao đổi hay lưu thông thì phải thực hiện theo nguyên tắc ngang giá. Trao đổi mua bán hàng hoá phải thực hiện với giá cả bằng giá trị. Giá cả hàng hoá trên thị trường có thể bằng hoặc dao động lên xuống xung quanh giá trị hàng hoá nhưng xét trên phạm vi toàn xã hội thì tổng giá cả bằng tổng giá trị. - Trên thị trường, ngoài sự tác động của giá trị thì giá cả còn phụ thuộc vào nhiều yếu tó khác như: cạnh tranh, cung cầu, sức mua của đồng tiền. Giá cả của hàng hóa tách rời với giá trị của hàng hóa và lên xuống xoay quanh trục giá trị của nó. Thông qua sự vận động của giá cả thị trường mà quy luật giá trị phát huy tác dụng. b. Vai trò của quy luật giá trị trong nền sản xuất hàng hóa - Quy luật giá trị có 3 vai trò lớn trong nền kinh tế sản xuất hàng hóa: + Điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa. + Kích thích cải tiến kỹ thuật hợp lý hóa sản xuất, tăng năng suất lao động, thúc đẩy lực lượng sản xuất xã hội phát triển. + Thực hiện sự lựa chọn tự nhiên và phân hóa người sản xuất hàng hóa thành người giàu người nghèo. - Điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa để đảm bảo quá trình tái sản xuất phát triển không ngừng là vai trò chính của quy luật giá trị. + Trong sản xuất hàng hóa dựa trên cơ sở chiếm hữu tư nhân tư liệu sản xuất thì sản xuất là công việc của mỗi người, họ đều sản xuất và cung cấp hàng hóa cho thị trường nhưng lại không biết được nhu cầu của thị trường về hàng hóa mà mình sản xuất. Có thể sẽ xảy ra tình trạng thừa cung hoặc thiếu cung, nền sản xuất và trao đổi hàng hóa bị rối loạn. Lực lượng điều tiết chính ở đây là quy luật giá trị. + Điều tiết lưu thông của quy luật giá trị cũng thông qua giá cả trên thị trường. Sự biến động của giá cả trên thị trường cũng có tác dụng thu hút luồng hàng từ nơi giá cả thấp đến nơi giá cả cao, do đó làm cho lưu thông hàng hóa thông suốt. => Sự biến động giá cả trên thị trường không chỉ mang ý nghĩa làm rõ sự biến động về kinh tế mà còn có tác dụng điều tiết nền kinh tế hàng hóa - Kích thích cải tiến kỹ thuật hợp lý hóa sản xuất, tăng năng suất lao động, thúc đẩy lực lượng sản xuất xã hội phát triển. + Trong nền kinh tế hàng hóa, mỗi người sản xuất hàng hóa là một chủ thể kinh tế độc lập, tự quyết định hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Song do điều kiện sản xuất khác nhau nên hao phí lao động cá biệt của mỗi người là khác nhau dẫn đến sự chênh lệch về số tiền lãi thu được giữa người sản xuất có hao phí lao động cá biệt nhỏ và người sản xuất có hao phí lao động cá biệt lớn hơn. Để giành lợi thế trong cạnh tranh, người sản xuất sẽ phải tìm cách giảm hao phí lao động xã hội cần thiết của mình. Từ đây tạo động lực cho việc luôn tìm tòi cải tiến kỹ thuật , cải tiến tổ chức quản lý, thực hiện tiết kiệm chặt chẽ, tăng năng suất lao động. Quá trình này diễn ra ngày càng mạnh mẽ hơn, mang tính xã hội. Kết quả là lực lượng sản xuất xã hội được thúc đẩy phát triển mạnh mẽ. - Thực hiện sự lựa chọn tự nhiên và phân hóa người sản xuất thành người giàu, người nghèo. + Quá trình cạnh tranh theo đuổi giá trị tất yếu dẫn đến kết quả là: người có điều kiện sản xuất thuận lợi, có trình độ, kiến thức cao, trang bị kỹ thuật tốt sẽ có hao phí lao động cá biệt thấp hơn. Từ đó họ phát tài và giàu lên nhanh chóng. Ngược lại, những người không có điều kiện thuận lợi, có chi phí lao động cá biệt quá cao sẽ nhanh chóng bị thua lỗ dẫn đến phá sản, trở nên nghèo khó. + Sự hoạt động của quy luật giá trị dẫn tới việc phân hóa những người sản xuất hàng hóa, từ đó làm phát sinh quan hệ tư bản chủ nghĩa phát sinh. Lênin nói: ”... Nền tiểu sản xuất thì từng ngày, từng giờ, luôn luôn đẻ ra chủ nghĩa tư bản và giai cấp tư sản, một cách tự phát và trên quy mô rộng lớn.” (trích Giáo trình NNLCBCCN Mác Lê-nin, Phạm Văn Sinh – Phạm Quang Phan, NXB Chính trị Quốc gia/2013, trang 214-217) Tác động của quy luật giá trị trong nền kinh tế hàng hóa có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hết sức to lớn: Một mặt nó chi phối sự lựa chọn tự nhiên, đào thải các nhân tố yếu kém, kích thích các nhân tố tích cực phát triển; mặt khác lại phân hóa xã hội thành kẻ giàu người nghèo, tạo ra sự bất bình đẳng trong xã hội. Nghiên cứu quy luật giá trị không chỉ để hiểu biết sự vận động của sản xuất hàng hóa mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội, đổi mới kinh tế thị trường. Đây cũng chính là vấn đề cấp thiết ở nước ta hiện nay. 2. Quy luật giá trị đối với thực tiễn đổi mới kinh tế ở Việt Nam hiện nay Năm 1986 là năm đánh dấu công cuộc đổi mới khi chúng ta từng bước tiến hành chuyển dần từ nền kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp sang thực hiện cơ chế thị trường. Trải qua 28 năm, công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đảng ta khởi xướng lãnh đạo, được nhân dân đồng tình hưởng ứng đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trọng đại. Nhờ đổi mới mà nước ta đã thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, kinh tế tăng trưởng nhanh, cơ sở vật chất được tăng cường, đời sống các tầng lớp nhân dân không ngừng được cải thiện. Từ sau Đại hội Đảng VI (tháng 12/1986) đến nay đã có rất nhiều thay đổi quan trọng trong sản xuất và tiêu dùng, tiết kiệm đầu tư, chính sách tiền tệ và ngoại thương. Nền kinh tế nước ta hiện nay là nền kinh tế thị trường, vì vậy việc tồn tại và áp dụng quy luật giá trị để phát triển nền kinh tế là tất yếu và chỉ có học thuyết của chủ nghĩa Mác Lê-nin mới đặt đúng địa vị quy luật giá trị trong thị trường. a. Vai trò của quy luật giá trị đối với thực tiễn đổi mới kinh tế Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta tạo điều kiện cho các quy luật kinh tế được phát huy tác dụng. Trong đó quy luật giá trị đóng vai trò là quy luật kinh tế căn bản chi phối sự phát triển của nền kinh tế. - Quy luật giá trị kích thích sản xuất phát triển. Mỗi doanh nghiệp đều phải cố gắng cải tiến máy móc mẫu mã, nâng cao tay nghề lao động. Nếu không quy luật giá trị sẽ thực hiện vai trò đào thải của nó: loại bỏ những cái kém hiệu quả, kích thích các cá nhân, ngành, doanh nghiệp phát huy tính hiệu quả. Từ đó tất yếu dẫn tới sự phát triển của lực lượng sản xuất mà trong đó đội ngũ lao động có tay nghề chuyên môn ngày càng cao, công cụ lao động luôn luôn được cải tiến => sự xã hội hóa, chuyên môn hóa lực lượng sản xuất được phát triển, nền kinh tế sẽ luôn trên đà đổi mới, phát triển mạnh mẽ. - Quy luật giá trị điều hòa lưu thông hàng tiêu dùng. Trong chế độ kinh tế thị trường tiến lên chủ nghĩa xã hội của nước ta hiện nay, tổng khối lượng & cơ cấu hàng tiêu dùng do kế hoạch lưu chuyển hàng hóa quyết định. Nhà nước có thể can thiệp vào giá cả hàng hóa để gây ảnh hưởng tới lượng tiêu thụ loại hàng hóa đó nhằm làm cho nhu cầu và mức tăng của sản xuất về một số loại hàng tiêu dùng phù hợp với việc đổi mới phát triển kinh tế. - Quy luật giá trị phân phối và phân phối lại thu nhập quốc dân thông qua chính sách giá cả, việc quy định hợp lý các tỷ giá => phục vụ nhu cầu nâng cao đời sống của nhân dân lao động. Từ đó ta thấy trong đổi mới kinh tế thị trường có sự cần thiết khách quan phải kết hợp kế hoạch với thị trường, lấy cái sau bổ sung cho cái trước. Quá trình kết hợp đó cũng chính là quá trình phát huy tác dụng tích cực của quy luật giá trị, là một quá trình tự giác vận dụng quy luật giá trị và quan hệ thị trường như một công cụ để xây dựng các mặt kinh tế, kích thích cải tiến kỹ thuật, tăng năng suất lao động, làm cho giá trị hàng hóa ngày càng hạ, đảm bảo tốt hơn cho nhu cầu đời sống và tăng khối lượng tích lũy. Quy luật giá trị tồn tại một cách khách quan trong nền kinh tế. Nhà nước ta đã nâng cao dần trình độ công tác, kế hoạch hóa kinh tế nhờ nắm vững tác dụng chủ đạo của các quy luật kinh tế, tự giác sử dụng tác dụng tích cực và hạn chế các tác dụng tiêu cực của quy luật giá trị. Trung ương Đảng đã nhấn mạnh: Về cơ bản chúng ta đã nắm được nội dung, tính chất và tác dụng của quy luật giá trị đối với các thành phần kinh tế khác nhau và đã vận dụng nó phục vụ các nhiệm vụ chính trị và kinh tế của Đảng và Nhà nước trong từng thời kỳ. b. Những thành tựu đã đạt được từ việc đổi mới kinh tế dựa vào quy luật giá trị - Nền kinh tế tăng trưởng liên tục, nhiều năm có tốc độ cao. Trong suốt thời kì đổi mới đến nay nền kinh tế Việt Nam luôn có nhịp độ tăng trưởng dương, đặc biệt đã đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh và liên tục trong suốt thời gian từ 1986-1997. - Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tiến bộ rõ rệt: + Cơ cấu ngành kinh tế đã dần chuyển dịch từ hướng nông-lâm-thủy sang công nghiệp và dịch vụ. + Các thành phần kinh tế trong cơ cấu GDP đã dần chuyển dịch sang hướng đa thành phần. Vai trò chủ đạo kinh tế quốc doanh vẫn được tăng cường. - Kiềm chế và đẩy lùi được lạm phát. Sau thời gian lạm phát những 3 con số 1986-1988, đến 1989 trở đi lạm phát đã chậm lại, chuyển sang 2 con số rồi xuống 1 con số. - Quan hệ kinh tế đối ngoại ở nước ta ngày càng được mở rộng. 11/7/1995, Mỹ bỏ cấm vận và thiết lập quan hệ kinh tế với Việt Nam. Từ đó đến nay ta đã mở rộng quan hệ hợp tác với hơn 150 nước và vùng lãnh thổ. Hoạt động xuất nhập khẩu phát triển 1 cách rõ rệt. - Đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt cả về vật chất lẫn tinh thần. Nhìn chung, việc áp dụng đổi mới kinh tế thị trường dựa vào các quy luật kinh tế, đặc biệt là quy luật giá trị đã làm thay đổi bộ mặt đất nước ta, đưa nước ta sang một thời kỳ mới với nền kinh tế thị trường trên đà phát triển mãnh liệt. c. Một số giải pháp nhằm vận dụng tốt hơn quy luật giá trị vào thực tiễn đổi mới kinh tế Tuy đã đạt được nhiều thành tựu song nước ta hiện nay vẫn đang trong giai đoạn đầu của nền kinh tế thị trường. Vì vậy không thể tránh khỏi những hạn chế nhất định. Để nắm bắt và vận dụng quy luật giá trị một cách hiệu quả hơn, em xin đề xuất một số biện pháp như sau: - Điều tiết quản lý vĩ mô đồng thời có sự giám sát của xã hội nhằm khắc phục nhược điểm và mặt tiêu cực của thị trường. Hoạch định chính sách ngành nghề dài hạn cho nền kinh tế quốc dân. - Tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, hạn chế độc quyền lũng đoạn thị trường. - Giáo dục để nâng cao trình độ, kiến thức cho toàn dân nói chung, cho lực lượng lao động nói riêng. Nâng cao chất lượng, trình độ giáo dục, nâng cao hiệu quả trong chỉ tiêu cho giáo dục đồng thời ngăn chặn nạn “chảy máu chất xám”. - Tăng cường liên kết quan hệ hàng hóa tiền tệ với các quan hệ xã hội. Nâng cao trình độ và nhận thức của con người để vận dụng quy luật giá trị vào sản xuất một cách có hiệu quả nhất. - Chính sách giá cả, chính sách và biện pháp quản lý thị trường phải nhằm tạo điều kiện phát huy cao độ tác dụng của quy luật giá trị trong kinh tế thị trường tiến tới xã hội chủ nghĩa. Hạn chế các tác động quy luật giá trị trong kinh tế phi xã hội chủ nghĩa. - Giảm thiểu bất bình đẳng xã hội, giải quyết mâu thuẫn hiệu quả và công bằng. Chính phủ cần xây dựng phát huy các chính sách như: mở các trường dạy nghề, tạo cơ hội tìm việc làm cho người lao động, trợ cấp cho các hộ gia đình khó khăn... - Nhà nước chủ động điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư. Một mặt phải có chính sách giảm bớt khoảng cách chênh lệch giữa người giàu và người nghèo. Mặt khác phải có biện pháp bảo vệ thu nhập chính đáng cho người giàu, khuyến khích người có tài năng. Trong điều kiện đổi mới kinh tế thị trường, việc thực hiện công bằng xã hội không chỉ bao gồm những điều trên mà còn phải thực hiện tốt các chính sách phát triển xã hội khác, giải quyết hài hòa các mối quan hệ xã hội. Từ đó phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, phấn đấu vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Kết luận Nền kinh tế nước ta đang trong quá trình chuyển biến sâu sắc từ kinh tế chỉ huy sang kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Sự đổi mới tư duy kinh tế của Đảng và Nhà nước ta đã phát huy được những tiềm năng to lớn của nền kinh tế mới đối với sự phát triển của đất nước. Đặc biệt trong việc áp dụng quy luật giá trị vào đổi mới và phát triển kinh tế. Thực tiễn trong những năm qua chứng tỏ rằng, quy luật giá trị với những biểu hiện của nó như giá cả, tiền tệ, giá trị hàng hóa... có sức tác động hết sức lớn lao và nhạy bén đối với xã hội. Đảng và Nhà nước ta đã có nhận thức đúng đắn về vấn đề này để tiến tới xây dựng một nền kinh tế vững mạnh, ổn định, bảo đảm cho đất nước phát triển. Quá trình phát triển đổi mới kinh tế suy cho cùng là một quá trình lâu dài, đòi hỏi áp dụng đúng đắn các quy luật kinh tế. Trong thời gian vừa qua ta đã đạt được những thành công bước đầu song đôi lúc vẫn còn sự dập khuôn máy móc. Thiết nghĩ cần có những biện pháp khắc phục nhanh chóng để đổi mới, phát triển nền kinh tế hơn nữa, đưa Việt Nam sánh ngang tầm với bạn bè quốc tế.