Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Gióp häc sinh häc tèt m«n sinh häc líp 7
* Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ V©n Anh
* Tæ : Hãa-Sinh-Kû-Anh
* N¨m häc: 2010-2011
a. §Æt vÊn ®Ò
I. Lêi më ®Çu:
Trong thêi ®¹i CNH - H§H ®Êt níc mçi chóng ta ph¶i lu«n lu«n ®èi míi c«ng
viÖc cña m×nh. ViÖc d¹y häc lµ c¶ mét qu¸ tr×nh nghÖ thuËt, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy
tèt hay xÊu, kh«ng chØ x¸c ®Þnh trong mét thêi gian ng¾n mµ nã ph¶i tr¶i qua mét qu¸
tr×nh l©u dµi ®ã lµ vèn hiÓu biÕt ®· ®îc tÝch luü sù t×m tßi s¸ng t¹o cña ngêi gi¸o viªn
trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.
BËc THCS thuéc bËc trung häc ®ãng vai trß cÇu nèi gi÷a THPT vµ bËc tiÓu
häc, ph¶i ®¶m b¶o tÝnh lu th«ng víi hÖ thèng gi¸o dôc nghÒ nghiÖp, tuy nhiªn còng
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
1
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
cã vÞ trÝ ®éc lËp t¬ng ®èi. ¦u ®iÓm lín cña løa tuæi nµy lµ sù s½n sµng cña nã ®èi
víi mäi ho¹t ®éng häc tËp lµm cho nã trë thµnh ngêi lín trong con m¾t cña m×nh.
Häc sinh THCS bÞ cuèn hót vµo c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng nhËn thøc cña m×nh trong
nh÷ng giíi h¹n cña nhµ trêng. Nhng sù nghÌo nµn cña løa tuæi nµy lµ ë chç: C¸c em
cha biÕt c¸ch thùc hiÖn sù s½n sµng ®ã, cha n¾m ®îc c¸c ph¬ng thøc thùc hiÖn c¸c
h×nh thøc häc tËp míi. D¹y c¸c ph¬ng thøc ®ã mµ kh«ng lµm gi¶m sót høng thó häc
tËp cña c¸c em lµ nhiÖm vô quan träng vµ khã kh¨n cña gi¸o viªn.
Trong qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc häc sinh lu«n chê ®îi nh÷ng h×nh thøc t×m hiÓu
míi ®èi víi tõng bµi, ®ã lµ tÝnh tÝch cùc, tÝnh ®éng n·o cña t duy vµ tÝnh tù lËp cña
chóng ®îc thùc hiÖn, c¸c kh¶ n¨ng trÝ tuÖ ®îc khªu gîi, yªu cÇu tù suy nghÜ vµ tù kh¸i
qu¸t c¸c kh¸i niÖm ®îc ®Ò cao. Th¸i ®é tù nghiªn cøu ®· trë thµnh mét ®Æc trng cho
häc sinh.
ë mçi bµi sinh l¹i cã nh÷ng ®Æc trng riªng cña nã vµ cã thÓ cã nhiÒu c¸ch häc
kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc ngêi gi¸o viªn ph¶i kÕt hîp mét c¸ch
linh ho¹t, hîp lý nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc "Häc mét bµi sinh nh thÕ nµo".
Nh vËy míi lµm cho c¸c em nghÜ nhiÒu h¬n th¶o luËn nhiÒu h¬n gãp phµn t¹o c¬ së
quan träng cho viÖc ®æi míi thùc sù ph¬ng ph¸p d¹y häc mµ Nhµ níc ta ®· vµ ®ang
thùc hiÖn. Qu¸ tr×nh nµy tu©n theo ®Þnh híng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc sinh trªn
c¬ së tù gi¸c, tù do, tù kh¸m ph¸ díi sù tæ chøc, híng dÉn cña gi¸o viªn. Tõ ®ã x©y
dùng ph¬ng ph¸p tù häc theo híng tÝch cùc.
M«n sinh häc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m cña ph¬ng ph¸p d¹y häc, bëi
lÏ m«n sinh häc lµ m«n häc c¶ ngêi häc lÉn ngêi d¹y thêng xuyªn ph¶i lµm, ®Æc biÖt
®èi víi häc sinh THCS th× viÖc häc m«n sinh häc lµ h×nh thøc dùa trªn mÉu vËt ®Ó t×m
ra kiÕn thøc cña m×nh.
Lµ mét gi¸o viªn d¹y sinh häc vµo ngµnh cha l©u t«i lu«n kh«ng ngõng phÊn ®Êu
häc hái s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc vµ cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c ®ång
nghiÖp còng ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong n¨m häc võa qua vµ häc kú I
cña häc kú nµy.
T«i mong muèn m×nh cã thÓ gãp phÇn vµo viÖc gi¸o dôc häc sinh, gióp c¸c em
cã ®îc ph¬ng ph¸p häc tèt nhÊt, kÝch thÝch lßng say mª häc hái cña c¸c em. Tõ nh÷ng
lý do ®ã mµ t«i viÕt ®Ò tµi "Gióp häc sinh häc tèt m«n sinh häc líp 7.
II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu .
- Chóng ta ®· biÕt mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i lµ ph¶i
®¶m b¶o mèi quan hÖ chÆt chÏ h÷u c¬ gi÷a 3 thµnh tè: Môc ®Ých - néi dung vµ ph¬ng
ph¸p.
Trong qu¸ tr×nh d¹y häc cã biÕn ®æi thêng xuyªn vèn kinh nghiÖm cña häc sinh
biÕn ®æi c¶ vÒ sè lîng cña hÖ thèng tri thøc, biÕn ®æi c¸c n¨ng lùc ngêi cïng víi sù
biÕn ®æi ®ã th× n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh còng ®îc ph¸t triÓn.
Víi môc tiªu míi th× cÇn ph¶i cã néi dung míi vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc míi thÝch
hîp, ph¬ng ph¸p d¹y häc míi cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lùa chän néi dung ®Õn tèi u vµ
thùc hiÖn môc ®Ých ë tÇm cao h¬n.
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
2
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
Träng ®iÓm cña ph¬ng ph¸p ®æi míi lµ chuyÓn m¹nh tõ viÖc n¨ng truyÒn thô
kiÕn thøc song viÖc chó träng båi dìng n¨ng lùc cho häc sinh ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc s¸ng
t¹o, n¨ng lùc thùc hµnh.
V× vËy viÖc ®èi míi ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa lÇn nµy tËp trung chñ yÕu ®æi
míi ph¬ng ph¸p d¹y häc.
Ph¬ng ph¸p häc míi lµ gi¸o viªn hç trî, híng dÉn t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh
thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c ho¹t ®éng häc tËp lµm träng tµi trong c¸c cuéc th¶o luËn ë
líp ®Ó ®i ®Õn kÕt luËn hîp lý nhÊt, lµm cho tiÕt häc cã chÊt lîng cao h¬n .
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c s¸ch b¸o khoa häc gi¸o dôc vµ trong thùc tÕ d¹y
häc ®îc diÔn ®¹t b»ng c¸c thuËt ng÷ nh: "D¹y häc nªu vÊn ®Ò"; "D¹y häc coi häc sinh
lµ trung t©m" ; " Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc" ... Tuy nhiªn trªn thùc tÕ môc ®Ých cÇn
®¹t ®îc lµ kÕt qu¶ cña sù vËn dông tæng hîp nh÷ng khÝa c¹nh b¶n chÊt tÝch cùc trong
c¸c xu híng lý luËn nãi trªn. Vµ kh«ng cã mét ph¬ng ph¸p gi¸o dôc nµo lµ v¹n n¨ng
cã thÓ ¸p dông cho mäi hoµn c¶nh, mäi ®èi tîng häc sinh. Chóng ta thêng ph¶i sö
dông tæng hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p ®Æc biÖt lµ ®èi víi m«n sinh häc: Con ®êng h×nh
thµnh kiÕn thøc chñ yÕu lµ con ®êng thùc nghiÖm, xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm sèng cña
häc sinh häc tõ nh÷ng quan s¸t trùc tiÕp, gi¶m nhÑ nh÷ng suy luËn lý thuyÕt phøc t¹p.
*. C¸c nhiÖm vô vµ giíi h¹n ®Ò tµi.
1. NhiÖm vô:
§Ó gãp phÇn vµo viÖc d¹y vµ häc tèt m«n sinh häc ë ®Ò tµi nµy t«i nghiªn cøu
c¸c nhiÖm vô sau:
- §a ra c¬ së lý luËn cña qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc.
- Thùc tr¹ng häc vµ d¹y m«n sinh ë trêng
- Mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc.
- Mét sè bµi häc kinh nghiÖm vµ nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt.
2. Giíi h¹n ®Ò tµi.
Nghiªn cøu vÒ:
- Vai trß vµ môc ®Ých cña m«n sinh.
- Nh÷ng thiÕu sãt cña häc sinh trong viÖc häc vµ viÖc d¹y cña gi¸o viªn.
- C¸c biÖn ph¸p ®· thùc hiÖn
- KÕt qu¶ ®¹t ®îc.
*. Nh÷ng luËn ®iÓm b¶o vÖ
Trong thêi ®¹i hiÖn nay ®Ó t¨ng cêng thu nhËp theo ®Çu ngêi, tiÕn bé trong gi¸o
dôc søc khoÎ, b¶o vÖ m«i trêng. Trªn thùc tÕ gi¸o dôc lµ yÕu tè rÊt quan träng ®Ó n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng. §ång thêi gi¸o dôc còng lµ yÕu tè rÊt quan träng lµ nh©n tè
tÝch cùc trong viÖc c¶i t¹o, x©y dùng cñng cè vµ ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt míi.
LÞch sö ®· chøng minh vai trß to lín cña gi¸o dôc trªn mäi mÆt ®êi sèng vµ x·
héi, cßn trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña häc sinh.
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
3
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
NÕu nh tÝnh tÝch cùc ®îc thÓ hiÖn ë c¸c cÊp ®é b¾t chíc, t¸i hiÖn, t×m tßi, s¸ng
t¹o th× häc sinh THCS cÇn ph¶i v¬n tíi hai cÊp: T×m tßi vµ s¸ng t¹o. Cã nh thÕ c¸c em
míi trë thµnh nh÷ng con ngêi trong x· héi, míi lµ nh÷ng chñ nh©n cña ®Êt níc. §Æc
biÖt løa tuæi THCS c¸c em cÇn ph¶i rÌn luyÖn phÊn ®Êu c¶ tµi lÉn ®øc.
Ch¬ng tr×nh sinh häc THCS cã nhiÖm vô cung cÊp cho HS mét hÖ thèng kiÕn
thøc c¬ b¶n, bíc ®Çu h×nh thµnh ë HS nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n phæ th«ng vµ thãi quen
lµm viÖc khoa häc.
§èi víi m«n sinh häc cã mèi quan hÖ g¾n bã chÆt chÏ, qua l¹i víi c¸c m«n kh¸c.
NhiÒu kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®¹t ®îc qua m«n sinh häc lµ c¬ së ®èi víi viÖc häc tËp c¸c
m«n kh¸c.
Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y sinh häc mét c¸ch ®óng ®¾n, phï hîp víi môc tiªu gi¸o
dôc cã nh÷ng kh¶ n¨ng to lín gãp phÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn ë häc sinh c¸ch thøc t
duy vµ lµm viÖc khoa häc, còng nh gãp phÇn gi¸o dôc häc sinh cã ý thøc th¸i ®é tr¸ch
nhiÖm ®èi víi cuéc sèng, gia ®×nh x· héi vµ m«i trêng.
*. Nh÷ng ®ãng gãp míi còng nh ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ò tµi.
Tõ n¨m häc 2003 - 2004 ®Õn nay ch¬ng tr×nh ®æi míi s¸ch gi¸o khoa líp 7 qua
qu¸ tr×nh ®iÒu tra, t×m hiÓu, thu thËp th«ng tin t«i nhËn thÊy häc sinh cßn m¾c nhiÒu
thiÕt sãt trong khi häc vµ ngay c¶ gi¸o viªn dï lu«n lu«n kh«ng ngõng phÊn ®Êu ®Ó cã
nh÷ng giê d¹y tèt nhÊt th× cßn m¾c ph¶i mét sè thiÕu sãt trong khi d¹y. ë møc ®é cña
®Ò tµi nµy t«i chØ xin nªu lªn nh÷ng thiÕu sãt cña häc sinh vµ gi¸o viªn trêng THCS.
* VÒ phÝa häc sinh: Do chÊt lîng ( vÒ mÆt kiÕn thøc) kh«ng ®ång ®Òu, ph¬ng
ph¸p häc míi lµ chia nhãm tù t×m hiÓu, tù nghiªn cøu (cã sù tæ chøc híng dÉn cña gi¸o
viªn) häc sinh tù lµm thÝ nghiÖm, hoÆc quan s¸t thÝ nghiÖm, nhËn xÐt sù vËt hiÖn tîng
®Ó rót ra kÕt luËn lµ ®iÒu hÕt søc khã kh¨n ®èi víi häc sinh tuy ®· ®îc lµm quen víi
c¸ch häc nµy tõ líp 6.
NhiÒu häc sinh häc kÐm, nh÷ng häc sinh häc kÐm lêi häc kh«ng n¾m v÷ng kiÕn
thøc c¬ b¶n ®· ®µnh, cßn nhiÒu häc sinh chÞu khã häc bµi thuéc bµi nhng vÉn kh«ng
tr¶ lêi ®îc c¸c c©u hái. Nh÷ng häc sinh ®ã thêng m¾c c¸c thiÕu sãt sau:
Cha ®äc kü c¸c c©u hái ®· véi tr¶ lêi bëi vËy kh«ng biÕt n¾m b¾t ®Çu tõ ®©u, khi
gÆp khã kh¨n kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó t×m ra lêi gi¶i.
Kh«ng chÞu kh¶o s¸t kü tõng chi tiÕt vµ kÕt hîp nh÷ng chi tiÕt cña bµi theo nhiÒu
c¸ch kh«ng sö dông hÕt c¸c d÷ kiÖn cña bµi.
Kh«ng vËn dông hoÆc sö dông cha thµnh th¹o c¸c ph¬ng ph¸p suy luËn hoÆc ¸p
dông c¸c ph¬ng ph¸p mét c¸ch m¸y mãc thiÕu linh ho¹t.
Kh«ng chÞu kiÓm tra l¹i c©u tr¶ lêi hoÆc vËn dông nhÇm kiÕn thøc, kh«ng më
réng c¸c c©u tr¶ lêi do ®ã bÞ h¹n chÕ trong viÖc rÌn luyÖn n¨ng lùc sinh häc.
* VÒ phÝa gi¸o viªn víi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nh hiÖn nay còng cßn gÆp kh«ng
Ýt khã kh¨n cÇn ph¶i kh¾c phôc: PhÇn lín c¸c tiÕt d¹y trong ch¬ng tr×nh ®Òu ph¶i cã
mÉu vËt. Trong khi ®ã c¬ së vËt chÊt cña nhµ trêng cßn nhiÒu khã kh¨n kh«ng ®¸p øng
®îc yªu cÇu thùc tÕ cña bé m«n, ngay c¶ khi ®· ®îc nhµ trêng cung cÊp thiÕt bÞ, ®å
dïng d¹y häc th× l¹i kh«ng cã phßng bé m«n, phßng thÝ nghiÖm ®Ó lµm thùc hµnh.
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
4
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
§èi víi viÖc d¹y häc trªn líp còng cßn nhiÒu khã kh¨n, phßng häc thiÕu dÉn ®Õn
häc sinh trong mçi líp häc ®«ng g©y bÊt lîi cho viÖc ph©n nhãm häc sinh th¶o luËn.
ViÖc tæ chøc d¹y häc còng cÇn ph¶i ®æi nhiÒu cã gi¸o viªn cha t©m huyÕt víi
nghÒ, hÕt lßng yªu th¬ng trÎ em, lu«n kh«ng ngõng phÊn ®Êu, ttù c¶i t¹o m×nh, tù thu
hÑp quyÒn uy cña m×nh "quyÒn ®éc tho¹i, gi¶ng gi¶i, minh ho¹, lµm mÉu, kiÓm tra,
®¸nh gi¸, kû n¨ng thùc hµnh, tÝnh to¸n, suy luËn, cßn häc sinh th× thô ®éng ngåi nghe,
ngåi nh×n, cè mµ ghi nhí vµ nh¾c l¹i", dµnh cho HS vÞ trÝ chñ ®éng trong häc tËp.
Bªn c¹nh ®ã cßn mét sè gi¸o viªn cßn b¶o thñ kh«ng tõ bá ®îc thãi quen trªn,
kh«ng thÝch ®îc ®ßi hái míi häc sinh th× ®· quen häc thô ®éng, dùa vµo gi¶ng gi¶i tØ
mØ, kü lìng cña gi¸o viªn, Ýt tù lùc t×m tßi nghiªn cøu. Do ®ã kü n¨ng tù häc ®· yÕu l¹i
cµng yÕu h¬n,
Dï cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, xong thÇy vµ trß trêng THCS chóng t«i vÉn ra søc
tù rÌn luyÖn m×nh, quyÕt t©m thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c chØ tiªu nhiÖm vô cña tõng n¨m häc,
x©y dùng c¸c chØ tiªu nhiÖm vô cña tõng n¨m häc, x©y dùng c¸c chØ tiªu, biÖn ph¸p
phï hîp víi ®Æc thï t×nh h×nh cña nhµ trêng, cña m«n häc ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ mµ cÊp
trªn vµ x· héi c«ng nhËn ®îc. §Æc biÖt lµ ®èi víi m«n sinh häc theo ch¬ng tr×nh SGK
®· ®æi míi, chóng t«i sÏ nhanh chãng thùc hiÖn t×nh tr¹ng khã kh¨n trªn ngay tõ nh÷ng
líp häc ®Çu tiªn cña cÊp häc chø kh«ng chØ ¸p dông cho nh÷ng häc sinh ë c¸c líp trªn.
B. Gi¶I quyÕt vÊn ®Ò.
I. C¸c gi¶I ph¸p thùc hiÖn:
Møc ®é néi dung ch¬ng tr×nh sinh häc líp 7 theo ch¬ng tr×nh SGK ®æi míi lµ
kh¶o s¸t ®Þnh tÝnh c¸c hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh sinh häc cña tù nhiªn, ®êi sèng vµ hiÓu
biÕt cu¶ häc sinh. C¸c kÕt luËn hÇu hÕt cã thÓ do häc sinh tù lùc rót ra trªn c¬ së quan
s¸t trùc tiÕp sù vËt, hiÖn tîng kÕt hîp víi nh÷ng suy luËn ®¬n gi¶n.
Khèi lîng néi dung cña mçi tiÕt häc cÇn ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu sau:
+ T¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh cã thÓ quan s¸t trùc tiÕp c¸c mÉu vËt (trong tù
nhiªn, ®êi sèng)
+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh thu thËp vµ xö lý th«ng tin, nªu ra ®îc c¸c vÊn ®Ò
cÇn t×m hiÓu.
+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh trao ®æi nhãm t×m ph¬ng ¸n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, tiÕn
hµnh thùc hµnh, th¶o luËn kÕt qu¶ vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt.
+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh n¾m ®îc néi dung chÝnh cña bµi häc trªn líp.
II. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn:
Víi nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra nh vËy trong qu¸ tr×nh d¹y häc häc sinh t«i ®· tiÕn
hµnh thùc hiÖn theo c¸c biÖn ph¸p sau:
* BiÖn ph¸p 1: Thêng xuyªn Sö dông ph¬ng ph¸p quan s¸t nghiªn cøu
t×m tßi vµ chia nhãm.
Ph¬ng ph¸p nµy häc sinh tù lùc quan s¸t, m« t¶, ph©n tÝch ®èi tîng. Tù thu thËp
th«ng tin tù sö lý th«ng tin, b»ng c¸c c©u hái.
Rót ra ®Æc ®iÓm chung vµ riªng, ®Æc ®iÓm b¶n chÊt cña ®èi tîng, hiÖn tîng.
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
5
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
VÝ dô 1:
Bµi 18:
Trai s«ng
Gi¸o viªn: Cho häc sinh chia nhãm vµ kiÓm tra mÉu vËt
1. H×nh d¹ng, cÊu t¹o:
a. Vá trai:
Gi¸o viªn: Cho häc sinh tù quan s¸t h×nh 18.1; 18.2 SGK råi kÕt hîp víi mÉu
vËt tù thu thËp th«ng tin.
Gi¸o viªn: Cho c¸c nhãm th¶o luËn c©u hØ SGK sau ®ã ®¹i diÖn tr¶ lêi.
Häc sinh: Tù rót ra kÕt luËn.
- Vá trai ®îc chia thµnh 3 líp: + Líp sõng
+ Líp ®¸ v«i
+Líp xµ cõ
- H×nh d¹ng ngoµi: §Çu vá, ®Ønh vá, b¶n lÒ vá, ®u«i vá, vßng t¨ng trëng.
? C¨n cø vµo vßng ®ã x¸c ®Þnh ®îc ®iÒu g× ?
Häc sinh: X¸c ®Þnh tuæi cña trai.
? Muèn më vá trai quan s¸t ta ph¶i lµm g× ?
Häc sinh: §¹i diÖn nhãm tr¶ lêi: C¾t d©y ch»ng phÝa lng c¾t 2 c¬ khÐp trµo vá.
? Mµi mÆt ngoµi cña trai ngöi cã mïi khÐt v× sao ?
Häc sinh: Mµi mÆt ngoµi -> Cã mïi khÐt v× líp sõng b»ng chÊt hu c¬ bÞ ma
s¸t -> ch¸t -> mïi khÐt.
Gi¸o viªn: Líp xµ cõ ãng ¸nh cã mµu cÇu vång do tèc ®é h×nh thµnh ë c¸c
mïa nãng l¹nh trong n»m kh«ng gièng nhau.
b. C¬ thÓ trai.
Häc sinh: C¸ nh©n tù thu nhËp th«ng tin trong s¸ch vµ kÕt hîp víi mÉu vËt
thËt sau ®ã th¶o luËn c©u hái SGK -> tù rót ra kÕt luËn.
- C¬ thÓ cã 2 m¶nh vá ®¸ v«i che chë bªn ngoµi.
- CÊu t¹o:
+ Ngoµi: ¸o trai t¹o thµnh khoang ¸o, cã èng hót vµ èng tho¸t níc
+ Gi÷a: TÊm mang
+ Trong: Th©n trai
+ Ch©n r×u
Gi¸o viªn: §Çu trai bÞ tiªu gi¶m
2. Di chuyÓn:
Gi¸o viªn: Cho häc sinh quan s¸t sù di chuyÓn cña con trai
? Trai di chuyÓn nh thÕ nµo ?
Häc sinh: Ch©n trai h×nh lìi r×u th« ra thôt vµo kÕt hîp ®ãng më -> di chuyÓn.
? Ch©n trai vµ th©n trai cã di chuyÓn cïn híng kh«ng ?
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
6
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
Häc sinh: Cïng híng
3.Dinh dìng vµ sinh s¶n:
Häc sinh: Lµm viÖc ®éc SGK tù thu thËp th«ng tin.
- Th¶o luËn nhãm tù rót ra kÕt luËn.
- Thøc ¨n: §VNS vµ vôn h÷u c¬, dinh dìng thô ®éng.
- Oxi trao ®æi qua mang.
- Trai ph©n tÝnh, trõng ph¸t triÓn qua giai ®o¹n Êu trïng.
Gi¸o viªn: Cho häc sinh ®äc phÇn kÕt luËn chung ®Ó n¾m v÷ng bµi h¬n.
Gi¸o viªn: Ra mét sè c©u hái tr¨c nghiÖm.
VÝ dô 2:
Bµi 31:
C¸ chÐp
Tríc khi vµo bµi gi¸o viªn cho c¶ líp chia nhãm vµ kiÓm tra mÉu vËt.
Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ b¶ng phô
1. §êi sèng:
Gi¸o viªn: Cho c¸ nh©n (HS) tù nghiªn cøu thu thËp kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o
khoa vµ kÕt hîp víi ®êi sèng hµn ngµy sau ®ã th¶o luËn tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:
? C¸ chÐp sèng ë ®©u ? thøc ¨n cña chóng lµ g× ?
Häc sinh: Sèng ao hå, s«ng suèi, ¨n ®éng vËt vµ thùc vËt.
? T¹i sao nãi c¸ chÐp lµ ®éng vËt biÕn nhiÖt.
Häc sinh: NhiÖt ®ä c¬ thÓ phô thuéc vµo m«i trêng.
? V× sao sè lîng trøng trong mçi løa ®Î cña c¸ chÐp l¹i lªn tíi hµng v¹n ? Sè
lîng nhiÒu nh vËy cã ý nghÜa g× ?
Häc sinh: Kh¶ n¨ng trøng gÆp tinh trïng Ýt, nhiÒu trøng kh«ng ®îc thô tinh.
Sè lîng nhiÒu ®Ó duy tr× nßi gièng ? Qua ®Çu rót ra kÕt luËn g× vÒ ®êi sèng cña c¸
chÐp.
- M«i trêng sèng: níc ngät
- §êi sèng: u vùc níc lÆng, ¨n t¹p.
- Lµ ®éng vËt biÕn nhiÖt
- Sinh s¶n: Thô tinh ngoµi, ®Ó trøng, trøng thô tinh -> ph«i
2. CÊu t¹o ngoµi
a. CÊu t¹o ngoµi:
Häc sinh: B»ng ®èi chiÕu gi÷a mÉu vËt vµ h×nh vÏ -> ghi nhí c¸c bé phËn cÊu
t¹o ngoµi.
Gi¸o viªn: Cho c¸c nhãm th¶o luËn c¸c c©u hái sau:
(§¹i diÖn nhãm cÇm con c¸ lªn ®Ó chØ tõng bé phËn)
-> Nhãm kh¸c bæ sung
? C¬ thÓ c¸ ®îc chia lµm mÊy phÇn ?
Häc sinh: 3 phÇn: + §Çu
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
7
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
+ M×nh
+ Khóc ®u«i
? Mçi phÇn nh vËy gåm nh÷ng bé phËn nµo ?
Häc sinh: PhÇn ®Çu: MiÖng, s©u, mòi, m¾t, mang
PhÇn m×nh: V©y lng, v©y bông, v©y ngùc, hËu m«n, c¬ quan ®êng bªn.
PhÇn khóc ®u«i: v©y ®u«i, v©y hËu m«n
Gi¸o viªn: Ngoµi c¸c nhãm hoµn thµnh b¶ng: §Æc ®iÓm cÊu t¹o ngoµi cña c¸
thÝch nghi víi ®êi sèng b¬i lÆn.
Häc sinh: §¹i diÖn nhãm lªn ®iÒn -> nhãm kh¸c bæ sung
Gi¸o viªn: Treo b¶ng kiÕn thøc chuÈn (B¶ng phô)
Häc sinh: C¸c nhãm tù söa ch÷a (nÕu cÇn)
§Æc ®iÓm cÊu t¹o ngoµi
Sù thÝch nghi
1
B
2
C
3
E
4
A
5
G
? Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm ngoµi cña c¸ thÝch nghi víi ®êi sèng b¬i léi.
Häc sinh: Dùa vµo b¶ng tr¶ lêi
b. Chøc n¨ng cña v©y c¸:
Gi¸o viªn: Cho häc sinh c¸c nhãm luéc tõng lo¹i v©y mät l¹i råi quan s¸t sù
di chuyÓn.
? Nªu vai trß cña tõng lo¹i v©y c¸.
Häc sinh: §¹o diÖn nhãm tr¶ lêi -> Nhãm kh¸c bæ sung
Gi¸o viªn: Cho 1 em rót ra kÕt luËn
- V©y ngùc, v©y bông: gi÷ th¨ng b»ng, rÏ ph¶i, rÏ tr¸i lªn xuèng
- V©y lng, v©y hËu m«n: gi÷ th¨ng b»ng theo chiÒu däc.
- Khóc ®u«i mang v©y ®u«i: gi÷ chøc n¨ng chÝnh trong sù di chuyÓn cña c¸.
Gi¸o viªn: Cho häc sinh ®äc kÕt luËn s¸ch gi¸o khoa
Gi¸o viªn: Treo b¶ng phô cã ghi c©u hái ®Ó c¸ nh©n tù lµm. H·y chän nh÷ng
môc t¬ng øng cña cét A víi cét B trong b¶ng díi ®©y:
Cét A
Cét B
1. V©y (ngùc, bông)
2. V©y (lng, hËu m«n)
a. Gióp c¸ di chuyÓn vÒ tríc
b. Gi÷ th¨ng b»ng, rÏ tr¸i, ph¶i, lªn
xuèng
3. Khóc ®u«i v©y ®u«i c. Gi÷ th¨ng b»ng theo chiÒu däc
Tr¶
lêi
1-b
2-c
3-a
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
8
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
Cuèi mçi tiÕt cÇn cã b¶ng phô ghi c©u hái ®Ó cñng cè l¹i kiÕn thøc cho häc
sinh.
VÞ trÝ c¸c phÇn phô
TT
Chøc n¨ng
Tªn c¸c phÇn phô
§Çu - ngùc
Bông
1 §Þnh híng ph¸t hiÖn måi
2 m¾t kÐp, ®«i r©u V
2 Gi÷ vµ xö lý måi
Ch©n hµm q
V
3 B¾t vµ bß
Ch©n k×m, bß
V
4 B¾t gi÷ th¨ng b»ng «m trøng Ch©n b¬i
V
5 L¸i vµ gióp t«m nh¶y
TÊm l¸i
V
VÝ dô 3:
Bµi 22:
T«m s«ng
Gi¸o viªn: Cho líp chia nhãm vµ kiÓm tra mÉu vËt
1. CÊu t¹o vµ di chuyÓn
GV: Cho c¸ nh©n tù cÇm mÉu vËt ®Ó quan s¸t cÊu t¹o ngoµi.
? C¬ thÓ t«m chia lµm mÊy phÇn
HS: 2 phÇn: - §Çu - ngùc
- Bông
GV: PhÇn ®Çu vµ ngùc gåm 13 ®èt khíp l¹i víi nhau nªn gäi lµ gi¸p ®Çu ngùc.
a. Vá c¬ thÓ:
HS: Tù sê vµo vá t«m, sau ®ã th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái -> nhãm kh¸c theo dâi bæ
sung.
? Vá ®îc cÊu t¹o b»ng g×? cã t¸c dông g×?
HS: Vá: Kitin ngÊm can xi -> cøng che chë vµ lµm chç b¸m cho c¬ thÓ.
? V× sao díi t¸c dông cña nhiÖt t«m chuyÓn mµu hång?
HS: Cã s¾c tè -> díi t¸c dông cña nhiÖt, c¸c h¹t bÞ chuyÓn mµu
? V× sao t«m (sèng) cã mµu s¾c kh¸c nhau.
HS: Do m«i trêng sèng
b. C¸c phÇn phô vµ chøc n¨ng.
HS: c¸c nhãm xem híng dÉn SGK vµ kÕt hîp mÉu vËt x¸c ®Þnh c¸c bé phËn cña
t«m.
GV: Cho häc sinh cÇm con t«m ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:
? PhÇn ®Çu ngùc gåm nh÷ng bé phËn nµo?
HS: Hai m¾t kÐp, ®«i r©u, ch©n hµm, ch©n k×m, 5 ®«i ch©n bß
PhÇn bông: 5 ®«i ch©n b¬i (ch©n bông), tÊm l¸i
GV: Cho c¸c nhãm hoµn thµnh b¶ng chøc n¨ng phÇn phô.
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
9
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
HS: Lªn ®iÒn vµo b¶ng phô -> nhãm kh¸c bæ sung.
GV: Treo b¶ng kiÕn thøc chuÈn -> c¸c nhãm tù söa
GV: Cho 1 häc sinh nh¾c l¹i chøc n¨ng cña phÇn phô.
c. Di chuyÓn:
GV: Cho häc sinh ®Ó t«m vµo chËu níc, vµo c¸i khay råi lÊy que ®ông vµo ®u«i
t«m xem hiÖn tîng.
? T«m cã mÊy c¸ch di chuyÓn?
HS: B¬i, bß, nh¶y
2. Dinh dìng:
HS: Tù ®äc th«ng tin SGK -> thu thËp th«ng tin -> th¶o luËn c©u hái trong s¸ch.
HS: §¹i diÖn nhãm tr¶ lêi -> nhãm kh¸c bæ sung -> tù rót ra kÕt luËn.
- Tiªu ho¸: T«m ¨n t¹p, thøc ¨n tiªu ho¸ ë d¹ dµy.
- H« hÊp: thë b»ng mang
- Bµi tiÕt: Qua tuyÕn bµi tiÕt
3. Sinh s¶n:
HS: Tù ®äc th«ng tin trong SGK -> c¸c nhãm th¶o luËn -> rót ra kÕt luËn.
- T«m ph©n tÝnh: §ùc cã cµng to vµ con c¸i «m trøng (b¶o vÖ trøng)
? V× sao Êu trïng t«m lét x¸c nhiÒu lÇn?
HS: V× líp vá cøng r¾n bao bäc kh«ng lín theo c¬ thÓ.
GV: Cho häc sinh ®äc kÕt luËn SGK.
GV: Treo b¶ng phô, ghi bµi tËp ®Ó häc sinh tù lµm.
* BiÖn ph¸p 2: Ph¸t huy giê thùc hµnh do häc sinh tù lµm.
§èi víi ph¬ng ph¸p nµy, häc sinh nhËn thøc ®îc môc ®Ých cña bµi thùc hµnh, tù
lùc tiÕn hµnh quan s¸t c¸c bé phËn ®Ó tù thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ nh©n qu¶, gi¶i thÝch.
VD 4:
Bµi 16:
Mæ quan s¸t giun ®Êt.
GV: KiÓm tra mÉu vËt cña tõng nhãm vµ ph¸t ®å dïng thùc hµnh sau ®ã nªu
môc ®Ých cña bµi.
1. C¸ch xö lý mÉu.
HS: C¸ nh©n tù ®äc th«ng tin -> ghi nhí kiÕn thøc.
HS: §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy c¸ch xö lý.
GV: KiÓm tra mÉu thùc hµnh.
2. Quan s¸t cÊu t¹o ngoµi:
GV: Yªu cÇu c¸c nhãm quan s¸t c¸c ®èt, vßng t¬, mÆt lng, mÆt bông, sö dông
kÝnh lóp.
? Lµm thÕ nµo quan s¸t vßng t¬? mÆt lng,mÆt bông.
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
10
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
HS: KÐo giun trªn giÊy thÊy l¹o x¹o, mÆt lng vµ mÆt bông dùa vµo mµu s¾c.
GV: C¸c nhãm chó thÝch vµo h×nh
HS: §¹i diÖn nhãm ®iÒn vµo tranh c©m
3. C¸ch mæ:
GV: yªu cÇu c¸c nhãm ®äc th«ng tin trong SGK -> ghi nhí tõng bíc mæ -> kiÓm
tra s¶n phÈm.
HS: §¹i diÖn lªn tr×nh bµy - > nhãm kh¸c bæ sung.
GV: Khi mæ §VKXS chó ý:
Më mÆt lng, nhÑ tay ®øng kÐo ng¾n, l¸ch néi quang tõ tõ, ng©m vµo níc.
4. Quan s¸t cÊu t¹o trong.
GV: Híng dÉn cßn häc sinh theo dâi.
Dïng kÐo nhän t¸ch nhÑ néi quang -> dùa vµo h×nh 16.3A - 16.3B ®Ó x¸c ®Þnh
c¸c c¬ quan.
HS: C¸c nhãm hoµn thµnh, chó thÝch h×nh 16B vµ C.
GV: Gäi ®¹i diÖn nhãm lªn ch÷a trªn tranh c©m -> nhãm kh¸c bæ sung.
* KÕt luËn chung:
GV: Gäi ®¹i diÖn 1-3 nhãm:
+ Tr×nh bµy c¸ch quan s¸t cÊu t¹o ngoµi.
+ Tr×nh bµy thao t¸c mæ vµ quan s¸t cÊu t¹o trong.
+ NhËn xÐt vµ vÖ sinh.
GV: Cho ®iÓm 1 - 2 nhãm, viÕt b¶n thu ho¹ch.
BiÖn ph¸p 3: T¨ng cêng thùc hµnh do gi¸o viªn tiÕn hµnh.
- Ph¬ng ph¸p nµy do gi¸o viªn tiÕn hµnh hoÆc tr×nh bµy s¾n (gäi lµ t duy trùc
tiÕp) b»ng c¸c c©u hái vµ bµi tËp ®Þnh híng, gi¸o viªn kÝch thÝch kh¶ n¨ng t×m tßi ®éc
lËp chñ ®éng cña häc sinh ®Ó thu nhËn th«ng tin, nªu gi¶ thuyÕt, dù ®o¸n kÕt qu¶, t×m
ra kÕt luËn vÒ b¶n chÊt, tÝnh quy luËt, hiÖn tîng.
VD 5:
Bµi 36:
Thùc hµnh.
Quan s¸t cÊu t¹o trong cña Õch ®ång trªn mÉu mæ.
Víi d¹ng bµi nµy gi¸o viªn mæ s¾n Õch ®Ó ®ñ cho c¸c nhãm quan s¸t cã s½n
bé x¬ng vµ m« h×nh n·o.
GV: Cho líp chia nhãm.
1. Quan s¸t bé x¬ng Õch.
GV: Ph¸t cho mçi nhãm 1 bé x¬ng Õch råi kÕt hîp víi h×nh 36.1 ®Ó nhËn biÕt
trªn x¬ng.
HS:C¸c nhãm tù ghi nhí kiÕn thøc -> ®¹i diÖn tr¶ lêi.
? Bé x¬ng Õch gåm cã nh÷ng phÇn nµo?
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
11
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
HS: X¬ng ®Çu, x¬ng cét sèng, x¬ng ®ai, x¬ng chi.
? Bé x¬ng cã chøc n¨ng g×?
HS: T¹o bé khung n©ng ®ì c¬ thÓ,lµ n¬i b¸m cña c¬ -> di chuyÓn, t¹o thµnh
khoang b¶o vÖ n·o, tuû sèng vµ néi quan.
2. Quan s¸t da.
GV: Cho häc sinh sê tay lªn da -> th¶o luËn.
? Da cã ®Æc ®iÓm g×? Nªu vai trß?
HS: Da trÇn (Èm, ít) mÆt trong cã nhiÒu m¹ch m¸u -> trao ®æi khÝ.
3. Quan s¸t néi quan:
GV: Giíi thiÖu qua c¸ch mæ Õch vµ c¸ch lµm cho nã bÞ chÕt.
GV: Yªu cÇu häc sinh quan s¸t h×nh, ®è chiÕu víi mÉu mæ -> x¸c ®Þnh vÞ trÝ hÖ
c¬ quan.
GV: Yªu cÇu chØ tõng hÖ c¬ quan trªn mÉu mæ.
HS: §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy
HS: Nghiªn cøu b¶ng trang 118 -> th¶o luËn.
? HÖ tiªu ho¸ cña Õch cã g× kh¸c so víi c¸?
HS: Lìi phãng ra b¾t måi, d¹ dµy, gan lín cã tuyÕn tuþ.
? V× sao Õch xuÊt hiÖn phèi mµ vÉn trao ®æi khÝ qua da.
HS: Phæi ®¬n gi¶n h« hÊp qua da lµ chñ yÕu.
? Tim Õch kh¸c c¸ ®iÓm nµo?
HS: Tim 3 ng¨n, 2 vßng tuÇn hoµn.
? Quan s¸t m« n·o Õch -> x¸c ®Þnh c¸c bé phËn n·o?
GV: - NhËn xÐt tinh thÇn, th¸i ®é cña häc sinh trong giê thùc hµnh.
- NhËn xÐt kÕt qu¶ quan s¸t cña häc sinh.
- Cho häc sinh thi dän vÖ sinh.
C. KÕt luËn
Lµ gi¸o viªn vµo ngµnh cha l©u, song víi n¨ng lùc phÊn ®Êu cña b¶n th©n víi sù
hiÓu biÕt th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c tµi liÖu, chÞu khã häc hái kinh nghiÖm cña c¸c
®ång nghiÖp ®i tríc, sù gióp ®ì tËn t×nh cña Ban gi¸m hiÖu vµ tæ trëng chuyªn m«n vµ
c¸c gi¸o viªn trong trêng ®Ó ®i ®Õn kÕt qu¶ thµnh c«ng nh ngµy h«m nay.
Víi mong muèn n©ng cao chÊt lîng, t«i m¹nh d¹n ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p trªn
vµo qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Mong c¸c ®ång nghiÖp gãp ý cho t«i hoµn thµnh b¶n s¸ng
kiÕn .
Hång Thñy, ngµy 20 th¸ng 5 n¨m 2011
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
12
Trêng THCS Hång Thñy
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
Ngêi thùc hiÖn
\
NguyÔn ThÞ V©n Anh
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn :
GV NguyÔn ThÞ V©n Anh
Trang
13
- Xem thêm -