Tài liệu SKKN: Một số biện pháp gây hứng thú cho trẻ 5-6 tuổi nhằm nâng cao chất lượng giáo phát triển ngôn ngữ

PHÒNG GD & ĐT HUYỆN KHOÁI CHÂU TRƯỜNG MẦM NON PHÙNG HƯNG ***************** SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÂY HỨNG THÚ CHO TRẺ 5-6 TUỔI NHẰN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI VĂN HỌC” Lĩnh vực: Phát triển ngôn ngữ Người viết:Trần Thị Hà Chức vụ: Giáo viên NĂM HỌC 2014- 2015 MỤC LỤC A. MỞ ĐẦU................................................................................trang 3 I. Đặt vấn đề…………………………………………………………trang 3 II. Phương pháp tiến hành………………………………………….trang 4 1. Cơ sở lý luận………………………………………………………trang 4 2. Cở sở thực tiễn…………………………………………………….trang 7 3. Các biện pháp tiến hành………………………………………….trang 8 4. Thời gian tạo ra giải pháp………………………………………..trang 8 B. NỘI DUNG............................................................................trang 8 I. Mục tiêu ..........................................................................................trang 8 II. Phương pháp tiến hành………………………………………….trang 12 1. Mô tả giải pháp của đề tài………………………………………..trang 12 2. Những kết quả đạt được khi thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động âm nhạc ………………………………….....trang 21 3. Phạm vi áp dụng………………………………………………….trang 22 4. Hiệu quả…………………………………………………………..trang 22 5. Kết quả thực hiện………………………………………………...trang 23 C. NỘI DUNG.............................................................................trang 23 I. Nhận định chung………………………………………………….trang 23 II. Những điều kiện áp dụng………………………………………..trang 25 III. Triển vọng vận dụng và phát triển…………………………….trang 25 IV. Những kiến nghị của bản thân…………………………………trang 25 TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………….....trang 26 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “Một số biện pháp gây hứng thú cho trẻ 5-6 tuổi nhằm nâng cao chất lượng giáo phát triển ngôn ngữ” A. MỞ ĐẦU I/ Đặt vấn đề: a) Thực trạng: Âm nhạc đối với trẻ là một thế giới kỳ diệu đầy cảm xúc. Như chúng ta đã biết âm nhạc tác động vào con người ngay từ khi còn nằm trong nôi khi được nghe tiếng ru à ơi của mẹ. Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật đặc biệt bằng những ngôn ngữ riêng đó là giai điệu, âm sắc, cường độ, nhịp điệu, hòa âm, tiết tấu…Qua lời ca trong sáng, những giai điệu trầm bổng, tiết tấu nhịp nhàng, trẻ thơ đã khám phá bao điều bí ẩn của thế giới xung quanh một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, cùng với thời gian đã thu hút hấp dẫn làm thỏa mãn nhu cầu tình cảm của trẻ. Trẻ mầm non dễ xúc cảm, vốn ngây thơ trong sáng nên tiếp xúc với âm nhạc là nhu cầu không thể thiếu. Âm nhạc là một món ăn tinh thần tạo cho trẻ cảm giác đầm ấm, an toàn, vui tươi. Đồng thời âm nhạc cũng có tác dụng giúp cho những trẻ thụ động nhút nhát trở nên linh hoạt khi được tiếp xúc với tính chất mạnh mẽ lôi cuốn của tiết tấu và âm thanh của âm nhạc. Nhà sư phạm xukhomlinki đã khẳng định “Tuổi thơ không thể thiếu âm nhạc cũng như không thể thiếu trò chơi và chuyện cổ tích. Thiếu những cái đó trẻ em chỉ là những bông hoa khô héo….”. Bởi chính ở đây âm nhạc được coi như một phương tiện giáo dục toàn diện nhân cách trẻ. Vì vậy khi nói đến tuổi này, người ta thường đề cập đến màu sắc và âm thanh. Thật là một thiếu sót lớn nếu các em không được sống trong môi trường âm nhạc. Thế giới âm thanh muôn màu không ngừng chuyển động, tạo điều kiện phát triển các chức năng tâm lý, năng lực hoạt động và sự hiểu biết của trẻ. Xuất 3 phát từ đặc điểm đó ngành giáo dục mầm non đã nghiên cứu để đổi mới hình thức giáo dục theo từng chủ điểm và theo hướng tích hợp các nội dung, nhằm giúp cho trẻ tiếp thu những kiến thức âm nhạc cũng như kiến thức các môn học khác một cách nhẹ nhàng mà lôgic, giúp trẻ hiểu sâu, nhớ lâu mà không mang tính chất gò ép, áp đặt đảm bảo cho trẻ “ Học mà chơi, chơi mà học” Trong chương trình giáo dục mầm non, bộ môn giáo dục âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật hết sức gần gũi với trẻ, là hoạt động được trẻ yêu thích, là nguồn hứng thú mạnh mẽ để trẻ cảm thụ nghệ thuật và nó còn là phương tiện thiết thực cho các hoạt động giáo dục khác. b) Ý nghĩa của giải pháp mới Ý thức rõ vai trò của giáo dục âm nhạc cho nên hoạt động học có chủ đích “Giáo dục âm nhạc” đã trở thành một hoạt động không thể thiếu được trong trường lớp Mầm non và hơn nữa...Cùng với sự quan tâm chỉ đạo của các cấp, trong những năm qua, bản thân tôi đã và đang cố gắng đi sâu tìm những biện pháp thích hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc. Nhưng đối với đặc điểm của lứa tuổi này, giáo dục âm nhạc không chỉ dừng lại ở việc cô dạy trẻ hát và múa đơn giản mà phải tổ chức hát, múa dưới nhiều hình thức và luôn đi cùng với đồ dùng, đồ chơi âm nhạc. Giáo dục âm nhạc đã đem lại cho trẻ những ấn tượng, những khái niệm âm nhạc ban đầu, dần hình thành trong tâm hồn trẻ, tạo điều kiện phát triển thị hiếu âm nhạc. Đây là bước khởi đầu giúp trẻ cảm nhận các tác phẩm âm nhạc và biết cách biểu diễn ở mức độ đơn giản. c) Phạm vi nghiên cứu của đề tài Trong phạm vi khả năng và trách nhiệm của mình. Tôi vận dụng vấn đề bài viết vào lứa tuổi 24 – 36 tháng Trường Mầm non Phùng Hưng II/ Phương pháp tiến hành 1. Cơ sở lý luận Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên nhằm giúp trẻ được nhận thức và hình thành nhân cách và cũng là nền tảng ban đầu cho trẻ bước vào trường tiểu học. Ngành học mầm non đã triển khai và thực hiện theo chương trình mầm non 4 mới về nội dung và phương pháp tích hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học cho trẻ. Âm nhạc là ngôn ngữ của tình cảm, là phương tiện để thể hiện những cảm xúc tinh tế của con người. Âm nhạc là tinh hoa, là kết tinh vẻ đẹp của tiếng mẹ đẻ. Biết bao điều của cuộc sống được diễn đạt trong âm nhạc một cách uyển chuyển, giàu nhạc điệu, giàu hình ảnh, làm nảy sinh trong lòng người nghe vẻ đẹp của tiếng nói dân tộc mình và còn ánh lên vẻ đẹp tâm hồn của con người Việt Nam. Âm nhạc giúp trẻ cảm nhận cái hay, cái đẹp ngay từ thưở lọt lòng trẻ đã được nghe tiếng hát ru của mẹ, tuy nhiên trẻ chưa hiểu về nội dung câu hát nhưng lại dễ tiếp nhận nhạc điệu, vần điệu của nó. Những lời hay, ý đẹp của âm nhạc giúp trẻ biết cái hay, cái đẹp và vươn tới cái đẹp trong cuộc sống. Âm nhạc làm giàu thế giới cảm xúc của trẻ. Âm nhạc được thể hiện sắc thái cung bật khác nhau. Khi lời ca cất lên thật vui, thật sảng khoái, những sắc thái xúc cảm đã khơi dậy ở trẻ tình cảm sâu đậm về con người. Hun đúc ở trẻ những tâm hồn nhạy cảm, dễ xúc động khi tiếp xúc với con người và cảnh vật xung quanh, bồi bổ lòng nhân ái, lòng yêu quê hương, gia đình trong tâm hồn trẻ. Âm nhạc phát triển trí tưởng tượng của trẻ, sự phản ánh hiện thực của âm nhạc giúp cho trẻ phát triển mãnh liệt trí tưởng tượng. hơn nữa nghệ thuật nhân cách hóa trong âm nhạc là sự kết hợp hài hòa giữa tình yêu thương với trí tưởng tượng và đó chính là đặc điểm tâm lý nổi bật của trẻ. Sự vật xung quanh con mắt trẻ bao giờ cũng có hồn, bay bổng đến kỳ diệu. Bằng sức tưởng tượng âm nhạc giúp trẻ có có một tâm hồn giàu mơ ước, sớm hình thành những tiền đề của hoạt động sáng tạo, hình dung ra những cái đẹp sẽ có và mong muốn làm nên những điều tốt lành. Âm nhạc còn giúp trẻ khám phá bằng điều mới lạ trong thế giới xung quanh: Những mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với nhau, hình thành thái độ thân thiện giữa con người với thiên nhiên đều là những nội dung phương pháp bồi bổ trong đời sống tinh thần của trẻ, nghe hát và được hát giúp trẻ khám phá 5 những cái đẹp trong thiên nhiên và trong cuộc sống con người, giúp trẻ có cách nghĩ, cách nhìn và cách cảm nhận hồn nhiên trong sáng đối với thế giới xung quanh, nhạy cảm trước cảnh đẹp, do đó dễ tiếp nhận điều hay, lẽ phải. Khi trẻ vận động bằng ngón tay hay di chuyển cơ thể theo tiếng nhạc nhiều người cho rằng đó là cử chỉ vô nghĩa của trẻ. Ngày nay nhiều công trình khoa học chứng minh những cử chỉ đó có ý nghĩa lớn đối với những hoạt động của trẻ Mầm Non. Âm nhạc vốn rất gần gũi với trẻ em nhưng ở những năm đầu tiên của cuộc sống, những phản ứng vui vẻ của trẻ khi nghe âm nhạc vẫn còn mơ hồ, thậm chí nhiều khi còn lẫn lộn giữa âm nhạc với các âm thanh khác nhau ở xung quanh. Khi trẻ bước vào trường mầm non được giao lưu, tiếp xúc với bạn bè, được học và được chơi thì trẻ sẽ cảm nhận được những bài hát và những điệu nhạc này: Tuy nhiên lòng yêu thích âm nhạc ở các cháu lại ở nhiều mức độ khác nhau. Có cháu yêu đến độ say mê, có cháu lại rất thờ ơ khi nhạc vang lên. Và mức độ yêu âm nhạc phần lớn do hoàn cảnh cuộc sống, giáo dục của người lớn xung quanh. V.I. Lênin đã chỉ ra rằng: Lịch sử phát triển trí tuệ của trẻ em là một trong những lĩnh vực tri thức, từ đó hình thành nên lí luận chung về nhận thức và phép biện chứng. Qua sự phát triển của trẻ em, có thể rút ra quy luật phát triển nói chung và đồng thời người ta nhận thấy đây là giai đoạn phát cảm của trẻ Vì thế cho nên giáo dục âm nhạc là phương tiện giáo dục thẩm mỹ, giáo dục đạo đức, góp phần phát triển trí tuệ và có sự tác động lớn đến sự phát triển tâm sinh lí của trẻ. Tất cả những nội dung trên cần được tiến hành thường xuyên đối với trẻ. Đặc biệt để nâng cao chất lượng, sự yêu thích âm nhạc đối với trẻ giáo viên phải tự tạo nhiều đồ chơi, đồ dùng dạy học phù hợp, tích hợp giáo dục âm nhạc với các hoạt động trong cuộc sống hằng ngày ở trường Mầm non một cách lôgic, có hiệu quả. Bởi vậy, muốn thực hiện tốt việc lồng ghép phù hợp, nhuần nhuyễn, muốn có trò chơi mới trong hoạt động giáo dục âm nhạc hoặc trong các ngày hội 6 ngày lễ chúng ta cần sử dụng đầy đủ 3 phương pháp cơ bản của giáo dục âm nhạc là : Phương pháp trực quan thính giác: là phương pháp đặc thù của giáo dục âm nhạc, trong đó âm nhạc gợi lên những tâm trạng, cảm xúc, tình cảm đa dạng, gần gũi trẻ. Phương pháp dùng lời (giảng giải, chỉ dẫn...) hướng đến ý thức của trẻ. Đối với trẻ, lời nói cụ thể và có hình ảnh của giáo viên là một trong những phương tiện nhận thức đặc biệt gần gũi, dễ hiểu. Phương pháp thực hành nghệ thuật: Trẻ hát, chơi trò chơi âm nhạc, vận động, sử dụng nhạc cụ, hoạt động sáng tạo dưới sự hướng dẫn của giáo viên là kết quả của giáo dục âm nhạc. Sự phát triển trí tuệ, năng khiếu của trẻ được bắt nguồn từ hát múa và các cuộc thử nghiệm khác. Những buổi thực hành làm cho trẻ nâng cao trình độ âm nhạc và phát triển trí não Trong quá trình giáo dục âm nhạc, các phương pháp trực quan thính giác, dùng lời và thực hành nghệ thuật quan hệ mật thiết với nhau. Sự kết hợp các phương pháp phụ thuộc vào nhiệm vụ giáo dục cụ thể, nội dung, mức độ khó dễ của tác phẩm âm nhạc và lứa tuổi của trẻ VD: Tổ chức cho trẻ được biễu diễn văn nghệ vào cuối tuần hoặc cuối chủ điểm là cho trẻ được thực hành, được trải nghiệm, được tự do thoả mái hoạt động giáo dục âm nhạc. Đây cũng là thời điểm để giúp trẻ rèn luyện tác phong biễu diễn, thể hiện cảm xúc, tình cảm âm nhạc cao trào và hấp dẫn nhất. Nếu như trẻ được tham gia vào các hoạt động âm nhạc lớn như tham gia văn nghệ của trường, của lớp…đó là hoạt động giúp trẻ phát huy rõ nét tính tích cực của mình với hoạt động giáo dục âm nhạc. 2. Cơ sở thực tiễn Ca hát là một trong những nội dung của giáo dục âm nhạc, nó là loại hình nghệ thuật có giá trị biểu cảm cao vì nó tác động đến người nghe cả về âm nhạc và lời ca, nó phản ánh cuộc sống sinh hoạt, tâm tư tình cảm của con người và nó gần gũi với con người, được đông đảo công chúng yêu thích. Trong trường mầm non hoạt động âm nhạc một hoạt động được thực hiện thường xuyên liên tục và 7 được lồng ghép trong các hoạt động của trẻ, nó là cầu nối giữa hoạt động này với hoạt động khác và nó là nguồn tạo hứng thú mạnh mẽ nhất để trẻ tham gia vào các hoạt động. Tuy nhiên khi trẻ ca hát ta thường nhận thấy đôi lúc có phần không chính xác về giai điệu hoặc về lời ca, thậm chí trẻ còn tự sáng tác lời không phù hợp nội dung...Mặt khác kỹ năng ca hát của trẻ còn hạn chế về giọng, về hơi, về âm vực tiết tấu vì thế nó làm giảm đi tính nghệ thuật của bài hát. Ngoài ra cơ quan phát âm của trẻ chưa thực sự hoàn chỉnh, âm phát ra yếu, hơi thở ngắn, nông và đặc biệt sự phối hợp giữa tai nghe và giọng chưa thật chủ động. Do đó trẻ hát chưa có tính nghệ thuật. Còn đối với giáo viên chưa tự tạo nhiều đồ chơi, đồ dùng dạy học phù hợp, vẫn còn mang tính dập khuôn, máy móc, tích hợp giáo dục âm nhạc với các hoạt động trong cuộc sống hằng ngày ở trường Mầm non một cách hạn chế không sáng tạo, chưa hiệu quả. Vậy làm thế nào để giáo viên có nhiều đồ dùng dạy học và phương pháp dạy trẻ sáng tạo? mà trẻ hát hay, hát chính xác một tác phẩm âm nhạc? Chính vì những lý do trên mà năm học này tôi đi sâu nghiên cứu “Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ 24 – 36 tháng” 3. Các biện pháp tiến hành: - Tạo môi trường học tập, rèn luyện cho trẻ - Tổ chức tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt cho trẻ - Sử dụng các loại nhạc cụ, học cụ thu hút sự chú ý của trẻ - Âm nhạc kết hợp với các bộ môn khác - Tạo môi trường, làm đồ dùng, dụng cụ âm nhạc phong phú phục vụ cho hoạt động giáo dục âm nhạc - Tổ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi và ôn luyện thông qua các ngày lễ, ngày hội - Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh 4. Thời gian tạo ra giải pháp Đề tài được nghiên cứu trong 1 năm từ ngày 01/01/2014 đến ngày 31/12/2014. Tại nhóm trẻ 24 – 36 tháng Trường Mầm non Phùng Hưng B. NỘI DUNG I/ Mục tiêu: 8 Giáo viên không nhất thiết phải có biệt tài gì trong việc múa hát mới thành công trong việc dạy nhạc, vận động và kịch cho trẻ, bởi vì đức tính quan trọng nhất của một cô giáo là có một thái độ tích cực, công nhận và trân trọng các biểu hiện của trẻ. Mỗi trẻ cần có một môi trường mang thông điệp: “Ở đây con làm gì cũng được, các sáng tạo của con thật tuyệt vời vì con đã tự nghĩ ra”. Giáo viên phải biết động viên, khen ngợi trẻ kịp thời, có thể thổi vào trẻ bầu không khí tin tưởng bằng những hành động sáng tạo và chơi trò chơi đóng kịch. Khi trẻ nhận ra rằng cô giáo tôn trọng và hoan nghênh các biểu hiện cá nhân của chính mình, thì trẻ sẽ tự tin hơn, nhiều chi tiết phong phú hơn. Khi có được sự tự tin, trẻ tự thấy hài lòng và hãnh diện với suy nghĩ “Mình đã làm được điều gì đó một mình”. Đồng thời giúp trẻ say sưa, thích thú hơn trong nhiều giờ hoạt động khác. Giáo dục âm nhạc là: + Giáo dục cho trẻ lòng yêu âm nhạc, biết cảm thụ âm nhạc thông qua các hoạt động âm nhạc phong phú. Dưới tác động giáo dục của âm nhạc, những ấn tượng, khái niệm âm nhạc tạo điều kiện cho sự hình thành thị hiếu âm nhạc ở trẻ, giúp trẻ biết lựa chọn, đánh giá tác phẩm, biết cách biểu diễn ở mức độ đơn giản + Dạy trẻ những kỹ năng cơ bản, đơn giản và thói quen trong các dạng hoạt động âm nhạc như ca hát, nghe, vận động, múa, trò chơi âm nhạc + Phát triển ở trẻ năng lực cảm thụ, tưởng tượng, sự tập trung chú ý, biết nhận xét, có khả năng diễn tả hứng thú và sự lựa chọn; phát huy tính tích cực, sáng tạo trong các dạng hoạt động âm nhạc như thể hiện các hình tượng bằng động tác, điệu bộ hoặc tự hát một câu ngắn theo ý thích Dựa vào tình hình thực tế ở từng địa phương, ở từng lớp giáo viên tự xây dựng kế hoạch cho lớp của mình, vì vậy trước khi bắt đầu bất cứ hoạt động âm nhạc nào với một nhóm trẻ, giáo viên nên vạch sẵn một loạt các hoạt động giúp cân bằng giữa yên tĩnh và ồn ào, giữa năng động và với nghỉ ngơi. Một giáo viên có kinh nghiệm sẽ nhanh chóng nhận ra trạng thái của nhóm và sẽ sẵn có trong tay đầy đủ các nội dung, hình thức lựa chọn phù hợp hơn. 9 Để tổ chức tốt trò chơi, vận động sáng tạo theo nhạc cho trẻ đòi hỏi giáo viên lập kế hoạch và tập duyệt nghiêm túc như thể sẽ biểu diễn thực sự trước khán giả. Nếu trong lúc đang dẫn dắt trẻ múa mà giáo viên còn lo ngó vào sách, vở bài soạn thì sẽ không thể giao tiếp trực tiếp phát hiện phản ứng của trẻ. Nếu giáo viên thiếu tự tin khi nhớ thiếu lời bài hát thì sao giáo viên có thể để lôi kéo trẻ tập trung được? Giảng dạy hiệu quả đòi hỏi cô giáo phải “làm bài tập ở nhà”. Cô giáo cũng sẽ đạt được sự tự tin qua luyện tập như các trẻ nhỏ vậy thôi. * Thực trạng: a. Những thuận lợi: - 100% giáo viên đạt trình độ chuẩn và trên chuẩn, đa số đội ngũ giáo viên mầm non có tâm huyết với ngành học, yêu nghề mến trẻ, có phẩm chất nghề nghiệp. - Hầu hết đội ngũ giáo viên là người địa phương nên có nhiều thuận lợi trong công tác. - Lớp học sạch sẽ, thoáng mát có đầy đủ ánh sáng để trẻ học tập. b. Khó khăn: Đặc điểm trường Mầm Non Phùng Hưng là một trường không tập trung, các cơ sở nhóm, lớp vẫn còn nằm rải rác tại các cơ sở thôn cho nên việc đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học còn hạn chế * Về lớp học: - Có góc âm nhạc nhưng còn sơ sài, chưa phong phú, chưa gây được sự hứng thú tham gia của trẻ. * Về đồ dùng đồ chơi: - Đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho hoạt động âm nhạc chưa được nhiều, đồ dùng chưa đẹp, chưa phong phú, chưa sáng tạo để lôi cuốn hấp dẫn trẻ. - Chưa có nhiều các băng đĩa nhạc theo chủ đề, chủ điểm để bật cho trẻ nghe hàng ngày. * Về phía phụ huynh: - Đời sống còn nhiều khó khăn mặc dù đã quan tâm đến giáo dục xã nhà nhưng vẫn chưa đóng góp được nhiều trong công cuộc xã hội hoá giáo dục. 10 * Về giáo viên: - Khi cho trẻ hoạt động âm nhạc vẫn còn mang tính chất dập khuôn, máy móc, chưa sáng tạo, chưa linh hoạt, chưa gây được cho các trẻ trong lớp mình lòng yêu thích say mê âm nhạc. - Giáo viên còn hạn chế khi đưa ra các hình thức sáng tạo khi dạy trẻ. * Về phía trẻ: Số liệu điều tra trước khi thực hiện Qua khảo sát đầu năm tôi thấy khả năng cảm thụ âm nhạc của các cháu trong lớp tôi như sau: MỨC ĐỘ ĐÁNH GIÁ STT 1 2 3 4 PHÂN LOẠI KHẢ NĂNG CỦA TRẺ Tốt Khá TB (Tỉ lệ %) (Tỉ lệ %) (Tỉ lệ %) Trẻ mạnh dạn tự tin hát rõ ràng, 7 trẻ 8 trẻ 8 trẻ chính xác. Trẻ hiểu nội dung các tác phẩm 30,4 % 7 trẻ 34,8 % 7 trẻ 34,8 % 9 trẻ âm nhạc, biết cảm thụ âm nhạc. Trẻ vận động đúng đẹp theo đội 30,4% 6 trẻ 30,4% 7 trẻ 39,1% 10 trẻ hình, diễn cảm các động tác, phối 26,1% 30,4% 43,5% 8 trẻ 6 trẻ 9 trẻ 34,8% 26,1% 39,1% hợp nhịp nhàng toàn thân với động tác tay và chân. Khả năng nghe và phân biệt âm nhạc của trẻ. * Nguyên nhân của thực trạng Qua khảo sát, đánh giá kết quả tôi tìm ra một số nguyên nhân dẫn tới tỷ lệ đạt được của trẻ còn thấp đó là: - Do trẻ thiếu hụt kiến thức âm nhạc từ lứa tuổi nhà trẻ, mẫu giáo bé. - Do trẻ mới đi học còn nhút nhát không giám thực hiện bài tập. - Trẻ chưa được ôn luyện vận động theo nhạc nhiều. - Hình thức tổ chức lớp chưa linh hoạt, chưa kích thích hứng thú cho trẻ hoạt động. 11 - Đồ dùng trực quan còn ít, chưa đẹp, chưa hấp dẫn. - Trong hoạt động giáo dục âm nhạc, âm nhạc đóng vai trò chủ đạo, còn vận động là công cụ thể hiện hình tượng âm nhạc. Trước thực trạng của lớp, tôi nghiên cứu, tìm ra một số biện pháp để nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ 24 – 36 tháng II/ Phương pháp tiến hành 1. Mô tả giải pháp của đề tài * Biện pháp1: Tạo môi trường học tập, rèn luyện cho trẻ Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học và chú ý bố trí sắp xếp các học cụ, đội hình để tạo môi trường học và thoải mái cho trẻ. Mặt khác trẻ có ấn tượng sâu sắc khi nghe nhạc qua đài, xem băng đĩa, trẻ rất hào hứng muốn vào góc âm nhạc để tự mình thể hiện mình, hát vận động bằng các nhạc cụ, trang phục. Vì vậy muốn trẻ thích thú hào hứng thì bản thân tôi luôn làm mới góc nghệ thuật bằng nhiều hình thức để kích thích hứng thú của trẻ. Tôi thường xuyên chú ý sắp xếp các học cụ, đội hình để tạo môi trường học thoải mái cho trẻ. * Ví dụ: Khi thực hiện các hoạt động âm nhạc mà trọng tâm là dạy múa minh hoạ thì bằng mọi cách tôi phải bố trí trong lớp không gian rộng rãi để kích thích trẻ thực hiện các động tác thoải mái, giúp trẻ hoạt động tích cực hơn. Ngoài ra tôi luôn thay đổi cách bày trí góc âm nhạc thật sinh động theo chủ điểm để gây sự thu hút tới trẻ. * Ví dụ: Chủ điểm “ Thế giới động vật”: Tôi trang trí bằng những hình ảnh các con vật sống động, con thì cầm đàn đánh, con thì thổi kèn, con thì đánh trống, con thì cầm micrô hát… Từ những hình ảnh vui nhộn do cô và trẻ cùng trang trí trẻ rất muốn mình có thể làm được như các bạn, được thể hiện tài năng của bản thân mình. Chính vì lẽ đó góc âm nhạc là nơi trẻ có điều kiện để thể hiện khả năng âm nhạc của mình, trẻ có thể làm quen, ôn luyện, củng cố và vận dụng phát triển các kỹ năng âm nhạc qua các trò chơi, các hoạt động sáng tạo. Tại đây trẻ tự hát 12 hay tự vận động theo nhạc biểu diễn một mình hay cùng một nhóm bạn một cách thích thú. Và điều quan trọng hơn nữa để tạo hứng thú cho trẻ hoạt động âm nhạc thì phải chuẩn bị rất nhiều loại nhạc cụ, băng đĩa nhạc mầm non thuộc các chủ đề để bật cho trẻ nghe trong góc, các trang phục được sắp xếp một cách khoa học ở góc âm nhạc để trẻ dễ sử dụng, nhưng để có nhiều đồ dùng phong phú thì giáo viên phải tận dụng những nguyên vật liệu phế thải sẵn có dễ tìm để cô và trẻ có thể tự tạo ra các dụng cụ âm nhạc hay trang phục biểu diễn. * Ví dụ: Tôi đã tận dụng những vỏ hộp sữa bột để làm trống cơm, những mảnh xốp màu và giấy gói quà sinh nhật làm những chiếc quạt múa, những lon bia, vỏ thạch làm sắc xô cho trẻ gõ, giấy báo cũ bản rộng cắt thành những trang phục để trẻ biểu diễn. Từ những đồ dùng tự tạo của cô, trẻ nhìn vào đó trẻ sẽ cảm thấy rất hứng thú càng muốn được tham gia hoạt động âm nhạc. Bên cạnh việc tạo môi trường cho trẻ hoạt động âm nhạc trong lớp ở góc nghệ thuật thì môi trường ngoài lớp học cũng rất quan trọng đối với trẻ như góc thiên nhiên, sân vườn trường, trong giờ đón trả trẻ, giờ thể dục sáng… * Ví dụ: Ở góc thiên nhiên: Cô có thể tổ chức cho trẻ trồng hoa, chăm sóc hoa, trẻ có thể vừa làm vừa hát “ Hoa trong vườn”( dân ca Thanh Hoá) Trong giờ thể dục sáng, giờ đón, trả trẻ cô có thể mở cho trẻ nghe băng đài tạo cho trẻ không khí của một ngày mới sinh động. Cho nên việc tạo môi trường phù hợp, thoải mái không gò bó đã giúp trẻ yêu thích, hứng thú, tích cực tham gia hoạt động âm nhạc. hay hình ảnh minh họa cho trẻ có thể từ mình soi gương và chỉnh sửa các động tác, kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn. - Chú ý hơn đến khả năng phát aam của trẻ để có sự điều chỉnh và sửa sai rèn luyện cho trẻ. - Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện theo nhạc, luyện giọng hát, và nghe hát… để giúp trẻ cảm thụ âm nhạc một cách chính xác. * Biện pháp 2: Tổ chức tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt cho trẻ 13 - Tôi vào bài một cách sinh động và vui vẻ để thu hút sự chú ý của trẻ. Ví dụ: Chủ điểm “Thế giới động vật” khi dạy hát với bài hát “Chú Voi con”,tôi hóa trang, đóng vai và thực hiện các động tác con Voi để gây sự hứng thú cho trẻ, từ đó trẻ chăm trú nghe và tập theo tôi một cách say mê, thích thú. Hoặc với chủ điểm “Giao thông” NDTT: Nghe hát: Đoàn tàu nhỏ xíu NDKH: Ôn vận động: Em tập lái ô tô TC: Ai nhanh nhất Tôi sử dụng vòng nhựa để làm đầu tàu sau đó cho trẻ nối đuôi nhau làm đoàn tàu, vừa đi vừa hát - Tổ chức các hoạt động đa dạng dựa vào hoạt động trọng tâm. Ví dụ: Khi trọng tâm là dạy hát thì tôi tổ chức cho trẻ hát to hay hát nhỏ, hát nối đuôi… dựa theo các hình thức khác nhau. * Biện pháp 3: Sử dụng các loại nhạc cụ, dụng cụ thu hút sự chú ý của trẻ Âm nhạc là món ăn tinh thần đối với trẻ, nếu thiếu nó trẻ chỉ là “Những bông hoa khô héo”. Những nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng âm nhạc giúp trẻ thoải mái, học tập và hoạt động tốt, trí nhớ phát triển, trí tưởng tượng ngày càng phong phú. Những âm thanh có tổ chức chặt chẽ cùng âm nhạc giúp trẻ phát triển đạo đức, trí tuệ, thẩm mĩ…M.Gorki nhận xét: “ Âm nhạc có tác dụng diệu kì đến tận đáy lòng, nó khám phá ra các phẩm chất cao quý của con người. Chính vì vậy, người lớn cần đặc biệt quan tâm đến việc gíáo dục âm nhạc cho trẻ càng sớm, càng tốt”. Vậy là một người giáo viên mầm non muốn cho trẻ được phát triển toàn diện thì khi tổ chức hoạt động âm nhạc giáo viên cần linh hoạt chuẩn bị các đạo cụ, trang phục cho trẻ biểu diễn. Ví dụ: Nắp sữa làm trống lắc, muỗng gõ, vỏ lon bia làm xắc xô, … và chú ý trang trí đa dạng màu sắc để thu hút trẻ. - Để làm trang phục cho trẻ, tôi dùng các ống hút, mút bitis, giấy, lá cây tạo nhiều kiểu trang phục lạ mắt. Ví dụ: Dùng giấy báo hay những loại giấy phế liệu có kích cỡ lớn, tạo điều kiện cho trẻ sáng tạo những kiểu áo, váy…Phục vụ vũ hội hoá trang, nhảy múa tự do. 14 Mặt khác giáo viên cần quan tâm sưu tầm thể hiện phong phú các thể loại băng nhạc thiếu nhi, mầm non, nhạc cổ điển…Các loại nhạc cụ dân tộc và một số đồ dùng khuyến khích trẻ sáng tạo trong vận động theo nhạc như: Khăn, cờ đuôi nheo, vòng đeo tay, những con rối, con búp bê bằng vải hay thú nhồi bông làm bạn nhảy cùng trẻ. Tất cả những đồ dùng đồ chơi trên đều phải ở trạng thái mở, trẻ dễ dàng lấy và sử dụng để kích thích tính tò mò ham hiểu biết lôi cuốn trẻ vào góc chơi âm nhạc một cách hào hứng, thoải mái. Tóm lại góc âm nhạc với đầy đủ trang phục, nhạc cụ mở như vậy đã góp phần thu hút sự yêu thích âm nhạc một cách tự nhiên ở trẻ. * Biện pháp 4: Âm nhạc kết hợp với các hoạt động, bộ môn khác Với chương trình giáo dục mầm non mới hiện nay thì phương pháp dạy tích hợp các bộ môn âm nhạc có thể lồng ghép, kết hợp với tất cả các bộ môn khác trở nên sinh động hơn. Giáo viên luôn tạo cơ hội để trẻ nói ra những suy nghĩ của mình và thường xuyên động viên khen ngợi trẻ kịp thời. Khi trẻ nhận ra rằng cô giáo tôn trọng và hoan nghênh các biểu hiện cá nhân của mình thì trẻ sẽ tự tin hơn, đồng thời giúp trẻ say sưa, thích thú hơn trong những giờ hoạt động khác. * Đón trẻ: Tôi mở nhạc cho trẻ nghe nhưng tôi lựa chọn những ca khúc trẻ có thể hát theo được và cũng có chủ đề “Đi học” cho trẻ nghe như: Cháu đi mẫu giáo, trường chúng cháu là trường mầm non, vui đến trường,…Việc này ngoài tác động âm nhạc còn giúp trẻ làm quen, củng cố các bài hát trong chương trình trẻ phải học hát. Đây là một phương pháp tiếp xúc cần thiết, chuẩn xác bởi vì học nhạc chỉ bằng sự truyền đạt của cô giáo sẽ dẫn tới đơn điệu khô cứng. * Thể dục sáng: Ở đây tôi muốn đưa âm nhạc vào để tăng thêm sự hào hứng, phấn khởi cho trẻ khi tham gia tập thể dục đồng thời cũng nhằm muốn giáo dục cho trẻ phát triển năng lực cảm thụ, khả năng vận động theo nhạc cho trẻ. * Hoạt động chủ đích: Tôi đã lựa chọn những bài hát phù hợp với chủ điểm, với đề tài đưa ra . 15 Ví dụ: Khám phá khoa học: “Cô giáo của em”. Tôi cho trẻ hát múa: “cô giáo em”. Việc làm này một phần tạo sự hưng phấn cho trẻ trước giờ học, cũng một phần nhằm củng cố, ôn luyện lại cho trẻ những bài hát về chủ điểm và thông qua giáo dục âm nhạc để cho trẻ được tự do thể hiện tình cảm của trẻ với cô giáo của mình. * Hoạt động ngoài trời: Hoạt động ngoài trời cũng cần cho trẻ làm quen với âm nhạc, hát những bài có nội dung theo chủ đề hoặc giáo dục cho trẻ thông qua các bài như: "Quan sát cây xanh trong sân trường". Sau khi quan sát xong cô cho trẻ hát bài “Em yêu cây xanh” hoặc “Trồng cây”... Qua đó trẻ sẽ được củng cố lại bài hát cũ hoặc làm quen với bài hát mới. Giáo dục các cháu trồng cây, có ý thức chăm sóc và bảo vệ cây. Hình thành cho trẻ tình yêu thiên nhiên cuộc sống... Cùng trẻ trò chuyện về bài hát, giải thích cho trẻ về nội dung lời ca, có âm nhạc nhận thấy trẻ thích hẳn lên, vui thú, làm cho hoạt động thêm nhẹ nhàng, thoải mái. Từ đó nhận thấy trẻ rất thích được dạo chơi, trẻ nhanh nhẹn hào hứng tham gia vào các hoạt động, còn giúp trẻ củng cố lại kiến thức đã học hoặc làm quen với bài hát mới giúp trẻ vào giờ học âm nhạc được dễ dàng, tự tin hoà mình cùng cô. Nhận thấy bước đầu trẻ có khả năng phát triển về âm nhạc. * Hoạt động góc. Theo chương trình giáo dục Mầm non mới hiện nay, hoạt động góc đi đôi với hoạt động học có chủ đích. Ở Hoạt động học có chủ đích, mỗi tuần chỉ có một giờ hoạt động, vì vậy việc hướng dẫn trẻ hoạt động theo nhạc thông qua các giờ hoạt động cũng là biện pháp rất cần thiết. Phương pháp này nhằm phát triển ở trẻ cảm giác nhịp điệu về âm nhạc, qua đó giúp trẻ thể hiện nhịp điệu âm nhạc bằng chính hoạt động của mình. Trẻ có thể cảm nhận và tự vận động theo ý thích của mình. Tôi hướng dẫn trẻ vận động dưới nhiều hình thức: - Hát kết hợp vỗ tay đệm theo bài hát. - Hát kết hợp nhún nhảy, lắc lư, giậm chân... 16 - Hát kết hợp một số động tác đơn giản như vẫy cánh tay, cuộn cổ tay, nhún, đi, chạy... - Hát kết hợp minh hoạ theo lời ca. Để thực hiện có hiệu quả các hình thức trên, tôi hướng dẫn thực hiện bằng cách: + Bắt nhịp cho trẻ hát và cho trẻ vỗ tay cùng cô (cô vỗ tay chậm, nhịp nhàng để trẻ vỗ theo) + Bắt nhịp cho trẻ hát hoặc bật băng, cô và trẻ cùng nhún nhảy hoặc lắc lư theo bài hát. + Những bài hát nào có thể múa minh hoạ, cô cho trẻ vừa hát theo băng nhạc vừa làm động tác minh hoạ cùng cô. Việc cho trẻ vận động theo nhạc ở hoạt động góc chủ yếu giúp trẻ biết hưởng ứng cảm xúc bằng chính những phản ứng của cơ thể sao cho phù hợp với nhịp điệu âm nhạc, không nhất thiết yêu cầu trẻ phải vận động giống như cô. * Văn học: Đề tài: Kể chuyện:“Cáo Thỏ và Gà trống” cô có thể tổ chức cho trẻ vận động cho trẻ theo bài “Con gà trống” Đề tài: Dạy trẻ đọc thơ “Rong và cá”, cho bé vận động theo bài “Cá vàng bơi”. * MTXQ: Đề tài Động vật nuôi trong gia đình, có các bài hát “Một con Vịt”, “Con chó, con Mèo”, “Con Gà trống”. Như vậy, âm nhạc kết hợp với các môn học khác, mọi lúc mọi nơi có tác dụng rất lớn đối với sự hình thành phát triển khả năng âm nhạc của trẻ và còn giúp trẻ mạnh dạn, tự tin hơn khi tham gia biểu diễn. * Biện pháp 5: Tạo môi trường, làm đồ dùng, dụng cụ âm nhạc phong phú phục vụ cho hoạt động giáo dục âm nhạc Có thể nói kích thích đầu tiên để trẻ tích cực tham gia một hoạt động nào đó, không chỉ nói riêng đến hoạt động âm nhạc thì môi trường hoạt động, các trò chơi, đồ dùng được đặt lên hàng đầu. Bời vì trẻ mẫu giáo có một đặc điểm đặc trưng là “ Học mà chơi, chơi mà học”. 17 - Cho nên tôi luôn bố trí sắp xếp, tạo khung cảnh hấp dẫn như: xếp dán hình ảnh trẻ hát múa, nốt nhạc, sân khấu… đẹp mắt, rồi tạo ra nhiều đồ dùng âm nhạc phong phú với nhiều nguyên vật liệu khác nhau( gáo dừa, tre, chai lọ, sạn, nắp chai, nắp xoong, vải…): trống, thanh gõ, kèn, đàn ghi ta, đàn organ, trang phục múa, gùi bong, hoa múa, quạt, mũ chop , khăn…. Trang bị các thiết bị âm nhạc; đầu đĩa, ti vi, băng, máy cát sét, máy vi tính, đàn organ, micro…. - Tôi tổ chức cho trẻ tự làm ra những đồ dùng, dụng cụ âm nhạc để vào trưng bày tạo môi trường và sử dụng những dụng cụ âm nhạc đó vào hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ. - Tôi còn áp dụng công nghệ thông tin vào trong các hoạt động giảng dạy âm nhạc cho trẻ: cho trẻ chơi trò chơi âm nhạc trong máy tính, cho trẻ xem các hoạt động âm nhạc trẻ thơ trên khắp mọi miền… để từ đó kích thích lòng ham muốn của trẻ với âm nhạc. * Biện pháp 6: Tổ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi và ôn luyện thông qua các ngày lễ, ngày hội Ôn luyện mọi lúc, mọi nơi cũng là một biện pháp giúp trẻ tự tin mạnh dạn hơn khi tham gia biểu diễn. Thông qua các hoạt động tổ chức lễ hội, tôi tổ chức hoạt động âm nhạc theo một chương trình biểu diễn văn nghệ mà 100% trẻ được tham gia nhằm giúp trẻ hứng thú với bộ môn âm nhạc. Hàng năm trường mầm non Phùng Hưng nơi tôi đang công tác, có tổ chức rất nhiều ngày hội ngày lễ và các cuộc thi cho các bé. Điển hình như năm học 20132014 vừa qua trường tôi đã tổ chức ngày “Ngày hội đến trường của bé”, “Bé vui Tết Trung Thu”. Ở mỗi một ngày hội, ngày lễ trường tôi đã dàn dựng để tổ chức các tiết mục văn nghệ vô cùng đặc sắc, sinh động và công phu. Trong các ngày lễ, ngày hội trường tôi có mời đông đủ phụ huynh tham dự. Điều này có tác dụng rất lớn đến việc thu hút phụ huynh đưa con đến lớp mẫu giáo và lòng tin đối với nhà trường. Và cũng là để phụ huynh có hướng phát huy năng khiếu ở trẻ. Trẻ rất thích tự làm và được khen, giúp trẻ phát triển trí tuệ, 18 nhanh nhẹn, hồn nhiên, tự tin trước mọi người và cảm nhận được vẻ đẹp, cái hay của âm nhạc. Mặt khác sự cảm thụ tích cực của trẻ về âm nhạc không nên dừng lại ở việc cho trẻ hát lại những bài hát được người lớn truyền thụ mà tri thức và kỹ năng về âm nhạc sẽ được hình thành và tồn tại lâu bền ở trẻ . Nếu các cháu được rèn luyện chu đáo thì những hình thức biểu diễn, những tác phẩm âm nhạc như đồng ca, đơn ca, hát kết hợp múa, hát kết hợp trò chơi, vận động theo nhạc đệm, đều gây cho trẻ những hứng thú nhất định và nếu biểu diễn thành công sẽ có giá trị giáo dục sâu sắc hơn. Vì sự giáo dục thẩm mỹ bằng nghệ thuật của âm nhạc chỉ được coi là hoàn thiện khi một tác phẩm âm nhạc truyền thụ cho trẻ và sau này chính những trẻ em đó tham gia tái hiện đầy đủ tác phẩm âm nhạc đó. Qua việc áp dụng một số biện pháp trong và ngoài giờ học, tôi tự nhận thấy chất lượng về môn giáo dục âm nhạc ở lớp tôi nói riêng và toàn trường nói chung tăng lên khá rõ, các cháu rất thích học môn này. Rất mạnh dạn tham gia vào các hoạt động không chỉ có giáo dục âm nhạc. Chính vì vậy mà để nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc thông qua tình hình thực tế ở trường, lớp. Tôi nhận thấy các giáo viên mầm non cần chú ý những điều như sau: là cô giáo Mầm non, khi bắt đầu tiến hành hoạt động nào đó với trẻ, cô giáo nên khởi đầu bằng các trò chơi, hát bài hát dân ca, nghe các giai điệu nhẹ nhàng và cho trẻ hát các bài hát ngắn, dễ nhớ. Cô giáo có thể ghi âm các bản nhạc hay để phục vụ tốt cho các hoạt động này. Một thủ thuật thông dụng là cho chơi các trò chơi hay hát đồng ca để tập trung sự chú ý của trẻ, rồi sau đó chuyển nhanh sang nghe câu chuyện. Tuỳ theo độ tuổi và số trẻ trong nhóm, giáo viên thường lựa chọn một hoạt động nào đó để duy trì cân đối giữa vận động động và tĩnh. Khi kết thúc một hoạt động nên làm cho nhóm trẻ lắng dịu xuống bằng giai điệu hay bài tập thư giãn. Giáo viên sẽ đạt kết quả cao nhất khi họ tạo sự chuyển tiếp ngọt ngào, uyển chuyển giữa các hoạt động. Nếu giáo viên dừng lại đột ngột, đứt quãng khi chuyển sang hoạt động kế tiếp sẽ làm cho trẻ mất tập trung, dễ xảy ra lộn xộn. Khi trẻ có nhiều kinh nghiệm âm nhạc, vận động và tự tin hơn, giáo viên có thể bổ sung các vật dụng như: mũ hay trang phục và yêu cầu trẻ sáng tạo vận động. Các lời nhận xét 19 cụ thể, khích lệ thích hợp sẽ tạo cho trẻ sáng tạo tích cực. Tránh các lời nhận xét chung chung như tốt, hay, dở, đúng, sai. Một số hình thức hoạt động nghệ thuật trong trường mầm non như: Hát, nghe nhạc, vận động sáng tạo, trò chơi ...có tác dụng rất lớn trong việc tạo sự hưng phấn, phát triển nhận thức, trí tưởng tượng, giáo dục những tình cảm xã hội lành mạnh, làm phong phú thế giới nội tâm của trẻ, hình thành phát triển tình cảm thẩm mĩ, kích thích khả năng sáng tạo của trẻ trong quá trình khám phá, tìm hiểu thế giới xung quanh. Do vậy, giáo viên mầm non cần trau dồi kiến thức, kĩ năng cảm nhận và thể hiện cái đẹp xung quanh hơn nữa, để vận dụng tổ chức tốt các hình thức cho trẻ tập hát, nghe nhạc, vận động, chơi trò chơi đóng vai, đóng kịch phù hợp, hiệu quả hơn với trẻ. * Biện pháp 7: Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh Phụ huynh là một cầu nối quan trọng giữa cô và trẻ, là người luôn gần gũi, chăm sóc trẻ, quan tâm đến trẻ nên việc kết hợp với phụ huynh để giúp trẻ hoạt động tích cực với hoạt động giáo dục âm nhạc là rất cần thiết. - Tuyên truyền, phổ biến, khuyến khích phụ huynh tìm mua những băng nhạc, đĩa hình âm nhạc phù hợp với độ tuổi của trẻ để cho trẻ nghe thêm ở nhà. Tạo môi trường hoạt động âm nhạc cho trẻ tại nhà. - Nhờ phụ huynh thu nhặt giúp nguyên vật liệu để làm đồ dùng đồ chơi âm nhạc cho trẻ. Không những vậy tôi còn khuyến khích phụ huynh cùng làm đồ chơi âm nhạc với trẻ và cùng trẻ thể hiện âm nhạc. - Nhờ phụ huynh tìm tòi, sưu tầm những bài hát hay, mới lạ bày cho trẻ hoặc đem đến cho cô - Cùng với phụ huynh tìm ra năng khiếu và phát huy năng khiếu của con em mình. Hoặc tìm ra những chỗ trẻ còn yếu mà hướng dẫn, tập luyện cho trẻ.. - Vào những dịp có tổ chức văn nghệ ở trường, tôi cùng với phụ huynh tham gia với trẻ một số tiết mục văn nghệ. Những việc này đã giúp tôi phát huy được tính tính cực của trẻ trong hoạt động âm nhạc. 20