HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
NGUYỄN BÁ TIẾN
TĂNG CƯỜNG THANH TRA NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN
Chuyên ngành:
Quản lý kinh tế
Mã số:
60.34.04.10
Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Ngọc Hướng
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bầy trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng bảo vệ
để lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận văn
Nguyễn Bá Tiến
i
LỜI CẢM ƠN
Để thực hiện và hoàn thành luận văn này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã
nhận được sự quan tâm, giúp đỡ tận tình, sự đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và
tập thể.
Trước tiên, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo Khoa Kinh tế
và Phát triển nông thôn, Bộ môn Phân tích định lượng - Học viện Nông nghiệp Việt
Nam đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Ngọc Hướng đã tận tình
hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian tôi thực hiện luận văn.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn các cơ quan Thanh tra tỉnh Hưng Yên, UBND
các huyện và thành phố đã tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp số liệu, tư liệu khách quan
giúp tôi hoàn thành luận văn này.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và người thân đã
động viên, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu.
Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận văn
Nguyễn Bá Tiến
ii
MỤC LỤC
Lời cam đoan ..................................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii
Mục lục ........................................................................................................................... iii
Danh muc tư viêt tăt .......................................................................................................... v
Danh mục bảng ................................................................................................................ vi
Trích yếu luận văn .......................................................................................................... vii
Thesis abstract.................................................................................................................. ix
Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1
1.1.
Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1
1.2.
Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 2
1.2.1.
Mục tiêu chung ................................................................................................... 2
1.2.2.
Mục tiêu cụ thể ................................................................................................... 2
1.3.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 2
1.3.1.
Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................... 2
1.3.2.
Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 2
1.4.
Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. 3
1.5.
Những đóng góp mới của luận văn ..................................................................... 3
Phần 2. Tổng quan tài liệu ............................................................................................. 4
2.1.
Cơ sở lý luận ....................................................................................................... 4
2.1.1.
Một số khái niệm ................................................................................................ 4
2.1.2.
Nội dung và quy trình thanh tra ngân sách cấp huyện...................................... 15
2.1.3.
Các yếu tố ảnh hưởng thanh tra ngân sách cấp huyện ...................................... 22
2.2.
Cơ sở thực tiễn .................................................................................................. 27
2.2.1.
Thanh tra ngân sách ở một số nước trên thế giới.............................................. 27
2.2.2.
Thanh tra ngân sách cấp huyện ở Việt Nam ..................................................... 30
2.2.3.
Các bài học kinh nghiệm trong tăng cường thanh tra ngân sách cấp huyện
trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .............................................................................. 34
Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 36
3.1.
Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........................................................................... 36
3.1.1.
Điều kiện tự nhiên tỉnh Hưng Yên ................................................................... 36
iii
3.1.2.
Điều kiện kinh tế xã hội tỉnh Hưng Yên ........................................................... 37
3.1.3.
Đặc điểm tổ chức hành chính cơ quan Thanh tra tỉnh Hưng Yên .................... 42
3.2.
Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 51
3.2.1.
Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ................................................................ 51
3.2.2.
Phương pháp thu thập dữ liệu ........................................................................... 52
3.2.3.
Phương pháp phân tích ..................................................................................... 53
3.2.4.
Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................ 53
Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ................................................................... 55
4.1.
Thực trạng thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .......... 55
4.1.1.
Thực trạng công tác khảo sát, xây dựng kế hoạch thanh tra ngân sách
cấp huyện .......................................................................................................... 55
4.1.2.
Thực trạng công tác tiến hành các nội dung thanh tra ngân sách cấp
huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .................................................................... 58
4.1.3.
Thực trạng hiệu quả hoạt động thanh tra NSNN cấp huyện tại tỉnh
Hưng Yên.......................................................................................................... 71
4.2.
Các yếu tố ảnh hưởng đến thanh tra ngân sách huyện trên địa bàn
tỉnh Hưng Yên .................................................................................................. 81
4.3.
Giải pháp tăng cường hoạt động thanh tra ngân sách huyệntrên địa bàn
tỉnh Hưng Yên .................................................................................................. 86
4.3.1.
Định hướng chung ............................................................................................ 86
4.3.2.
Các giải pháp cụ thể.......................................................................................... 87
Phần 5. Kết luận và kiến nghị .................................................................................... 101
5.1.
Kết luận........................................................................................................... 101
5.2.
Kiến nghị ....................................................................................................... 102
Tài liệu tham khảo ........................................................................................................ 104
iv
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Nghĩa tiếng Việt
BQ
Bình quân
HĐND
Hội đồng nhân dân
LĐNN
Lao động nông nghiệp
NĐ-CP
Nghị định – Chính phủ
NN
Nông nghiệp
NS
Ngân sách
NSNN
Ngân sách nhà nước
PCTN
Phòng chống tham nhũng
PL
Pháp lệnh
QĐ-BTC
Quyết định - Bộ Tài Chính
QĐ-TTT
Quyết định – Thanh tra tỉnh
QH
Quốc hội
SL
Sắc lệnh
TT-TTCP
Thông tư - Thanh tra chính phủ
UBND
Ủy ban nhân dân
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
v
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Tình hình phát triển và cơ cấu kinh tế tỉnh Hưng Yên năm 2013 - 2015 .... 39
Bảng 3.2. Tình hình dân số và lao động tỉnh Hưng Yên qua các năm 2013 - 2015 ..... 41
Bảng 3.3. Trình độ cán bộ thanh tra của Thanh tra tỉnh Hưng Yên năm 2016 ........... 51
Bảng 4.1. Đánh giá của cán bộ thanh tra về quy trình thực hiện thanh tra .................. 57
Bảng 4.2. Dự toán và thực hiện chi ngân sách cấp tỉnh Hưng Yên qua 3 năm
2013 – 2015.................................................................................................. 58
Bảng 4.3. Dự toán chi ngân sách năm 2016 của tỉnh Hưng Yên ................................. 59
Bảng 4.4. Dự toán chi NSNN các huyện, thành phố của tỉnh Hưng Yên
năm 2016 ...................................................................................................... 60
Bảng 4.5. Tình hình chi ngân sách tỉnh Hưng Yên qua 3 năm 2013 – 2015................ 63
Bảng 4.6. Tình hình chi ngân sách các huyện, thành phố của tỉnh Hưng Yên qua
3 năm 2013 -2015 ........................................................................................ 65
Bảng 4.7. Đánh giá về thu chi ngân sách cấp huyện ở địa phương .............................. 66
Bảng 4.8. Kết quả hoạt động thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh
Hưng Yên ..................................................................................................... 67
Bảng 4.9. Kết quả hoạt động thanh tra NSNN cấp huyện tại các huyện điều tra........ 68
Bảng 4.10. Đánh giá của cán bộ điều tra về hoạt động thanh tra ................................... 72
Bảng 4.11. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả hoạt động thanh tra .................................... 73
Bảng 4.12. Ý kiến của cán bộ điều tra về vấn đề nâng cao quản lý NSNN cấp
huyện tại địa phương.................................................................................... 74
Bảng 4.13. Ý kiến của cán bộ điều tra về tăng cường hoạt động thanh tra NSNN
cấp huyện ..................................................................................................... 75
Bảng 4.14. Ý kiến của cán bộ điều tra về nguyên nhân hiệu quả hoạt động thanh
tra chưa cao .................................................................................................. 77
Bảng 4.15. Đánh giá của cán bộ huyện về cán bộ thanh tra tỉnh ................................... 82
Bảng 4.16. Đánh giá của cán bộ thanh tra về cán bộ huyện được thanh tra................... 83
Bảng 4.17. Trình độ cán bộ thanh tra và cán bộ huyện .................................................. 84
Bảng 4.18. Ý kiến của cán bộ điều tra về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thanh
tra NSNN cấp huyện. ................................................................................... 84
vi
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
1. Tên tác giả: Nguyễn Bá Tiến
2. Tên luận văn: “Tăng cường thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh
Hưng Yên”
3. Ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10
4. Cơ sở đào tạo: Học Viện Nông nghiệp Việt Nam
Trong giai đoạn phát triển nền kinh tế thị trường hiện nay, với một cơ chế chính
sách quản lý tài chính chưa được chuyển biến kịp thời để đáp ứng cho yêu cầu quản lý
ngân sách nhà nước thì hiện tượng tham ô, tham nhũng, lãng phí, thất thoát đang diễn ra
một cách công khai, trầm trọng, gây nên những thiệt hại rất lớn cho đất nước. Ngành
thanh tra được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ như là một công cụ quan trọng trong
công cuộc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát. Tuy nhiên vẫn còn bộc lộ
nhiều điểm yếu và khó khăn. Việc thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng
Yên cũng không phải ngoại lệ. Vì vậy chúng tôi tập trung phân tích đánh giá thực thực
trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công
tác thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên trong thời gian tới. Tương
ứng với đó là mục tiêu cụ thể bao gồm: (1) Hệ thống hoá lý luận và thực tiễn về thanh
tra nhà nước đối với công tác quản lý và sử dụng ngân sách cấp huyện; (2) Đánh giá
thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thanh tra ngân sách cấp
huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên; (3) Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác
thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, thực hiện tốt công tác phòng
chống tham nhũng, lãng phí và thất thoát trên địa bàn.
Trong nghiên cứu này chúng tôi sử dụng linh hoạt giữa số liệu thứ cấp và sơ cấp
để đưa ra các phân tích nhận định. Trong đó số liệu thứ cấp thu thập từ nguồn báo cáo
văn bản liên quan báo cáo dự toán; Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội, giao chỉ tiêu kế
hoạch Nhà nước và báo cáo quyết toán ngân sách hàng năm; Báo cáo công tác thanh tra;
Kết luận thanh tra ngân sách huyện. Số liệu sơ cấp được thu thập bằng các công cụ điều
tra, khảo sát các đối tượng cán bộ thanh tra tỉnh, cán bộ liên quan đến quản lý ngân sách
huyện tại 03 huyện bao gồm: Yên Mỹ, Kim Động, Ân Thi. Chúng tôi sử dụng các
phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh, phương pháp cho điểm xếp hạng,
phương pháp chuyên gia để đánh giá thực trạng thanh tra ngân sách cấp huyện cũng như
phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thanh tra ngân sách cấp huyện tại 03 huyện trên địa
bàn tỉnh Hưng Yên.
vii
Qua đánh giá thực trạng thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng
Yên cho thấy những hạn chế trong việc thanh tra ngân sách cấp huyện đó là công tác
lập kế hoạch thanh tra, công tác chuẩn bị thanh tra chưa tốt, nội dung thanh tra chưa
đầy đủ, việc khảo sát xây dựng đề cương chưa được coi trọng đúng mức dẫn đến đề
cương, kế hoạch thanh tra chưa xác định được trọng tâm, trọng điểm vì vậy khi tiến
hành thanh tra gặp nhiều khó khăn trong khâu thẩm tra, xác minh, kết luận; các hành
vi cản trở, chống đối, bất hợp tác của đối tượng thanh tra thể hiện thông qua rất nhiều
thủ đoạn tinh vi như: không cung cấp, cung cấp không đúng, không đầy đủ thông tin
tài liệu, tẩu tán, tiêu hủy chứng cứ, cố tình dây dưa kéo dài thời gian làm việc, hoặc
tạo ra nhiều khó khăn, cản trở hoạt động của Đoàn thanh tra. Các yếu tố chính ảnh
hưởng đến thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên bao gồm: (1) Cơ
sở pháp lý cho hoạt động thanh tra; (2) Sự phối hợp của cơ quan, tổ chức, cá nhân có
liên quan trong hoạt động thanh tra; (3) Dư luận, tiêu cực xã hội; (4) Việc tổ chức, chỉ
đạo hoạt động thanh tra; (5) Ý thức và năng lực, trình độ của cán bộ tham gia hoạt
động thanh tra. Trong các yếu tố này chúng tôi thấy năng lực trình độ của cán bộ
thanh tra là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất, quyết định đến hiệu quả thanh tra ngân sách
cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.
Thông qua nghiên cứu chúng tôi đưa ra những giải pháp tăng cường thanh tra
ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên như sau: (1) Tiếp tục xây dựng, hoàn
thiện thể chế pháp luật về thanh tra; (2) Nâng cao chất lượng và hiệu quả cuộc thanh tra;
(3) Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ thanh tra; (4)
Tăng cường công tác truyền thông, tuyên truyền về thanh tra; (5) Tăng cường quản lý
ngân sách cấp huyện.
Để thanh tra ngân sách huyện một cách đồng bộ, có hiệu quả đề nghị Nhà nước
bổ sung quyền hạn, nhiệm vụ cơ quan thanh tra, cơ chế phối hợp, ban hành chế tài cụ
thể và xử lý nghiêm những trường hợp không thực hiện đúng các quy định về quản lý
ngân sách nhà nước.
viii
THESIS ABSTRACT
Master candidate: Nguyen Ba Tien
Thesis title: Strengthening district budget inspection in Hung Yen province
Major: Economic Management
Code:
60.34.04.10
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
During a transition period to market economy nowadays, an rapid increase of
corruption, wastages and leakages has caused a huge damage to the development of a
country. In Vietnam, the inspecting authorities are assigned by the Government and
Party to play important roles in fighting against the corruption, wastages and leakages,
however, the results and performance are still limited. The inspection of the district
budget is not exceptional in Hung Yen province. Therefore, we focused on assessing the
current situation and identifying influential factors, and then proposed solutions to
strengthen inspecting activities of district budget in Hung Yen province in the next time.
Correspondingly, the specific objectives included: (1) Systematizing theory and practice
on state inspections toward the management and use of district budget; (2) Assessing
the current situation and analyzing factors influencing district budget inspection in
Hung Yen province; (3) Proposing solutions for strengthening district budget inspection
fighting against the corruption, wastages and leakages in Hung Yen province.
In this study primary and secondary data were both used for our analyses. The
secondary data were collected from the reports and documents of budget estimates,
socio-economic situation, annual budget plan and final settlement, inspecting activities,
inspecting results of district budget. Meanwhile we collected the primary data by
investigating the provincial inspectors, officials related to district budget management in
three districts including Yen My, Kim Dong and An Thi. Descriptive and comparative
statistics and ranking method and consultancy were applied to assess the current
situation and factors influencing district budget inspection in the three districts in Hung
Yen province.
The results showed that some limitations in the districts budget inspection
existed. Firstly, plan and preparation for the inspection were not well designed when the
plan design of the inspection about the contents and key aspects were not fully
identified. This resulted in inspection activities in the reality faced a lot of difficulties in
terms of verification and conclusion of issues related to the districts budget. Secondly,
the Inspection Groups’ work was negatively influenced or even hindered by the
ix
inspected subjects. These inspected subjects had no cooperation in providing
information required or even delivered wrong information. Moreover, they even deleted
documents and erased evidence related to budget management, or tried to delay the
inspection work with their non-cooperation. In addition, the main factors influencing
district budget inspection in Hung Yen province were discovered as: (1) The legal
fundamental for the inspection activities; (2) The coordination of agencies,
organizations and individuals involved in the inspection activities; (3) The public
attention and opinion toward budget inspection; (4) The organization and direction of
inspection activities; (5) Awareness and capacity and qualifications of personnel
involved in the inspection. In these factors, we found that the qualifications of
inspectors were the most important to the district budget inspection in Hung Yen
province.
On the findings above, some solutions were proposed to improve efficiency of
the district budget inspection in Hung Yen province as: (1) finalyzing legal institutions
and regulations on inspection; (2) improving quality and efficiency of inspection
activities; (3) improving capability of inspectors through training activities; (4) boosting
communication activities about inspection; (5) strenghthening the management of
district budget.
In order to improve the efficiency of district budget inspection, it is suggested
that inspection agencies should have more power to implement their tasks. In addition,
it is necessary to have cooperation mechanism between inspection agencies and relevant
parties (i.e. inspected subjects) and to regulate specific sanctions against legal violation
on state budget management.
x
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trong giai đoạn phát triển nền kinh tế thị trường hiện nay, với một cơ chế
chính sách quản lý tài chính chưa được chuyển biến kịp thời để đáp ứng cho yêu
cầu quản lý ngân sách nhà nước thì hiện tượng tham ô, tham nhũng, lãng phí, thất
thoát đang diễn ra một cách công khai, trầm trọng, gây nên những thiệt hại rất
lớn cho đất nước. Ngân sách nhà nước chúng ta có được từ nguồn thu trong nước
và từ nguồn thu do được tài trợ hoặc đi vay ở nước ngoài. Do vậy, nếu như tệ nạn
tham ô, tham nhũng, lãng phí, thất thoát không bị đẩy lùi, thì ngân sách của nhà
nước bỏ ra không những không tạo hiệu quả kinh tế để phát triển đất nước mà
còn tạo ra một sự bất tín nhiệm từ các nước trên thế giới, ảnh hưởng đến vị thế
của Việt Nam trên trường quốc tế; đồng thời làm giảm những nguồn tài trợ của
các nước phát triển dành cho Việt Nam, tạo gánh nặng trả nợ cho thế hệ mai sau.
Như vậy, việc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát hiện nay
được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, xem như đây là nhiệm vụ để bảo vệ
sự sống còn của Đảng, của Nhà nước và của cả dân tộc.
Ngành thanh tra được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ như là một công
cụ quan trọng trong công cuộc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát,
những vấn đề mà trong thời gian qua gây bức xúc, làm xói mòn niềm tin của
quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước.
Mục đích hoạt động thanh tra nhằm phát hiện sơ hở trong cơ chế quản lý, chính
sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền biện pháp khắc
phục; phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật; giúp cơ quan, tổ
chức, cá nhân thực hiện đúng quy định của pháp luật; phát huy nhân tố tích cực;
góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước; bảo vệ lợi ích
của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Nhằm đóng góp một phần nhỏ bé của mình trong công cuộc phòng chống
tham nhũng, lãng phí và thất thoát mà Đảng và Nhà nước đang quyết tâm thực
hiện, cũng như để đạt được các mục tiêu kinh tế xã hội, tác giả chọn đề tài:"Tăng
cường thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên" làm đề tài
nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp.
1
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Góp phần hệ thống hoá lý luận và thực tiễn về thanh tra nhà nước đối với
công tác quản lý và sử dụng ngân sách cấp huyện. Đánh giá thực thực trạng và
phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác
thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên trong thời gian tới.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá lý luận và thực tiễn về thanh tra nhà nước đối với
công tác quản lý và sử dụng ngân sách cấp huyện.
- Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác
thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.
- Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác thanh tra ngân sách cấp
huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, thực hiện tốt công tác phòng chống tham
nhũng, lãng phí và thất thoát trên địa bàn.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên
quan đến công tác thanh tra ngân sách cấp huyện.
Đối tượng khảo sát: một số đơn vị đại diện cấp huyện sử dụng ngân sách
nhà nước. Các cán bộ làm nhiệm vụ thanh tra và các cán bộ phụ trách công tác
thu - chi ngân sách cấp huyện.
Ngoài ra, đề tài còn tiến hành nghiên cứu đối với các văn bản quy phạm
pháp luật quản lý ngân sách cấp huyện, công tác thanh tra, hoạt động thanh tra
ngân sách cấp huyện; các tài liệu, văn bản, báo cáo có liên quan đến hoạt động
thanh tra ngân sách cấp huyện, kinh nghiệm thanh tra ngân sách cấp huyện.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Nghiên cứu quản lý ngân sách cấp huyện và công tác
thanh tra ngân sách cấp huyện, trong đó tập trung chủ yếu vào công tác thanh tra
chi ngân sách cấp huyện do công tác chi ngân sách bộc lộ nhiều điểm yếu và phát
sinh nhiều sai phạm.
- Phạm vi không gian: Đề tài thực hiện nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.
- Phạm vi thời gian: Các thông tin, số liệu nghiên cứu được thu thập trong
2
03 năm từ năm 2013 đến năm 2015; số liệu điều tra tại thời điểm hiện tại. Đề tài
thực hiện từ tháng 10 năm 2015 đến tháng 10 năm 2016. Các giải pháp đề xuất
thực hiện đến năm 2020.
1.4. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Thanh tra ngân sách cấp huyện là gì?
Thanh tra ngân sách cấp huyện bao gồm các nội dung và đặc điểm gì?
Thực trạng thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên?
Yếu tố nảo ảnh hưởng đến thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh
Hưng Yên?
Giải pháp nào tăng cường thanh tra ngân sách huyện trên địa bàn tỉnh
Hưng Yên trong thời gian tới?
1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN
- Đề tài sẽ đóng góp cơ sở lý luận về thanh tra ngân sách cấp huyện trên
địa bàn tỉnh Hưng Yên.
- Đề tài đóng góp các giải pháp nhằm tăng cường công tác thanh tra ngân
sách huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.
3
PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1. Một số khái niệm
2.1.1.1. Khái niệm thanh tra
Thanh tra có nghĩa là "nhìn vào bên trong" chỉ là một sự xem xét từ bên
ngoài vào hoạt động của một đối tượng nhất định. Là sự bị kiểm soát đối với đối
tượng bị thanh tra trên cơ sở thẩm quyền (quyền hạn và nghĩa vụ) được giao
nhằm đạt được mục đích nhất định. Thanh tra mang tính quyền lực, thông qua
công tác thanh tra thường là phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định
(Hoàng Phê, 2000).
Từ những nghĩa như vậy, thanh tra với vai trò là danh từ chung có thể
được hiểu là một thực thể pháp lý, một thiết chế nhà nước về thanh tra để chỉ cơ
quan, tổ chức thanh tra hoặc bộ phận, lĩnh vực thanh tra nhất định. Tùy thuộc vào
chế độ chính trị, cấu trúc Nhà nước hoặc quan niệm về quyền lực mà các quốc
gia hiện đại đã sử dụng thiết chế thanh tra theo những cách khác nhau. Có quốc
gia chỉ sử dụng thanh tra nhà nước (thanh tra của Quốc hội); thanh tra của Chính
phủ (thanh tra hành pháp); kiểm toán; có quốc gia chỉ sử dụng thanh tra chuyên
ngành; có quốc gia sử dụng thanh tra như một lực lượng cảnh sát (hoặc bán cảnh
sát) hoặc phân về các ngành quản lý để phục vụ quyền lực.
Đồng thời, thanh tra với ý nghĩa là một động từ còn là khái niệm để chỉ
hoạt động kiểm tra, kiểm soát của cơ quan, tổ chức, người được giao nhiệm vụ,
quyền hạn nhằm xem xét và phát hiện, ngăn chặn với những gì trái với quy định
của các tổ chức, cá nhân là đối tượng của thanh tra.
Trong Pháp lệnh Thanh tra năm 1990, hoạt động thanh tra của các tổ chức
Thanh tra được xác định là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý Nhà
nước. Điều 8 Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 quy định nhiệm vụ của các tổ chức
thanh tra nhà nước là: "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ,
kế hoạch nhà nước của các cơ quan, tổ chức và cá nhân, trừ hoạt động điều tra,
truy tố, xét xử của các cơ quan Điều tra, Kiểm sát, Toà án và việc giải quyết
tranh chấp hợp đồng kinh tế, xử lý vi phạm hợp đồng kinh tế của cơ quan trọng
tài kinh tế".
4
Theo Điều 3, Chương I, Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 của Quốc hội
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 8 thông qua
ngày 15 tháng 11 năm 2010 có ghi rõ “Thanh tra Nhà nước là hoạt động xem xét,
đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nước
có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn
của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Thanh tra nhà nước bao gồm thanh tra hành
chính và thanh tra chuyên ngành”.
Từ khái niệm trên cho thấy, thanh tra không đồng nhất với hoạt động điều
hành, quản lý, khác với hoạt động kiểm tra chuyên môn, nghiệp vụ. Hoạt động
thanh tra không chỉ xem xét tính hợp lý của hành vi, của đối tượng quản lý, bản
chất của hoạt động Thanh tra không phải chỉ là phát hiện, xử lý vi phạm; mà điều
quan trọng hơn là tìm ra nguyên nhân để từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa,
ngăn chặn vi phạm. Nếu cho rằng, thanh tra là phát hiện hành vi vi phạm hành
chính thì đó là việc nhận thức không đúng với bản chất của hoạt động thanh tra.
Ngược lại, thanh tra phải chỉ ra được những thiếu sót, khuyết điểm và nguyên
nhân của nó và phải thực sự trở thành tai mắt của trên, là người bạn của dưới.
2.1.1.2. Đặc điểm của hoạt động thanh tra
Công tác Thanh tra Nhà nước có những đặc điểm sau đây:
Một là, thanh tra gắn liền với quản lý Nhà nước
Quản lý Nhà nước và thanh tra có cái chung là nhân danh quyền lực nhà
nước thực hiện sự tác động lên các đối tượng bị quản lý. Song xem xét theo cơ
cấu, chức năng của quản lý thì thanh tra chỉ là những công cụ, phương tiện để
quản lý nhà nước.
Là một khâu trong chu trình quản lý, thanh tra bị ràng buộc, chế ước bởi
quản lý, nhưng đồng thời tác động trở lại, góp phần điều chỉnh cách thức,
phương pháp quản lý của chủ thể quản lý Nhà nước. Trong chu trình đó, thanh
tra phản ánh và bảo vệ mục đích của quản lý. Một thể chế hành chính và cơ chế
quản lý nhà nước sẽ không đầy đủ nếu thiếu thanh tra. Trong tổ chức và hoạt
động của bộ máy nhà nước, hoạt động có tính hiệu quả của thanh tra sẽ ngăn
chặn được nguy cơ biến dạng, tuỳ tiện, thiếu kỷ cương trong hoạt động quản lý
nhà nước. Lênin đã nhiều lần nhấn mạnh: Nhà nước xã hội chủ nghĩa sẽ hạn chế
được nguy cơ tham nhũng, tệ quan liêu, tăng cường được kỷ cương xã hội khi
những người cộng sản thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm soát.
5
Hai là, thanh tra luôn mang tính quyền lực nhà nước
Tính quyền lực nhà nước của hoạt động thanh tra thể hiện ở chỗ các cơ
quan thanh tra nhà nước đều có quyền hạn được xác định và khả năng thực hiện
những quyền hạn đó:
- Ra các quyết định bắt buộc thi hành đối với các đối tượng bị thanh tra
trong việc sửa chữa những thiếu sót đã bị Thanh tra phát hiện.
- Yêu cầu có thẩm quyền giải quyết đề nghị của Thanh tra, yêu cầu truy
cứu trách nhiệm đối với những người có lỗi gây ra những vi phạm được phát
hiện, kể cả việc chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để truy tố trước pháp luật.
- Trong một số trường hợp, trực tiếp áp dụng các biện pháp cưỡng chế
Nhà nước.
Tính quyền lực nhà nước trong quá trình thanh tra phải được cụ thể hoá
trong chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của hệ thống thanh tra, phương thức tiến
hành thanh tra, xử lý kết quả thanh tra, quan hệ giữa cơ quan thanh tra với đối
tượng bị thanh tra, sự phối hợp giữa các tổ chức thanh tra nhà nước và thanh tra
nhà nước chuyên ngành, thanh tra nhân dân. Nếu cụ thể hoá một mặt nào đó mà
không thực hiện đồng bộ tính quyền lực nhà nước trên các lĩnh vực đều dẫn đến
hạ thấp vai trò và hiệu quả hoạt động thanh tra, hạn chế hiệu lực thanh tra.
Ba là, thanh tra có tính độc lập tương đối
Đây là đặc điểm vốn có, xuất phát từ bản chất của thanh tra. Tính độc lập
tương đối trong quá trình thanh tra được thể hiện trên các điểm sau:
- Chỉ tuân theo pháp luật.
- Tự mình tổ chức thực hiện các cuộc thanh tra trong các lĩnh vực kinh tế xã hội theo thẩm quyền đã được pháp luật quy định.
- Ra các kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý theo các quy định của pháp
luật về thanh tra, chịu trách nhiệm về quyết định thanh tra của mình.
Ở nước ta, tính độc lập tương đối của các cơ quan thanh tra trong quá trình
thanh tra được quy định trong các văn bản pháp luật từ khi Ban thanh tra đặc biệt
ra đời (23/11/1945) đến nay, thể hiện thông qua thẩm quyền (quyền hạn và nghĩa
vụ) của các cơ quan thanh tra. Điều 5 Pháp lệnh thanh tra hiện hành quy định:
"hoạt động thanh tra chỉ tuân theo pháp luật". Mặt khác, Pháp lệnh cũng quy định
cơ quan thanh tra tiến hành thanh tra theo yêu cầu nhiệm vụ mà thủ trưởng cơ
6
quan hành chính nhà nước giao. Nếu thủ trưởng không sử dụng kết quả thanh tra,
không đồng ý với kết luận thanh tra thì cơ quan thanh tra có quyền bảo lưu ý kiến
và chuyển kết luận thanh tra lên cơ quan Thanh tra cấp trên cho đến Tổng thanh
tra nhà nước.
Mọi hoạt động tài phán đều mất tính công minh nếu xa rời cơ sở pháp
luật, nếu chịu ảnh hưởng của những quyền lực khác, kể cả quyền lực về phía cơ
quan nhà nước cấp trên không chịu trách nhiệm trực tiếp về kết quả thanh tra.
Tuy nhiên, tính độc lập của thanh tra ở đây cần được hiểu là tính độc lập của hoạt
động thanh tra nói chung và độc lập về nguyên tắc nói riêng. Nó khác với tính
độc lập trong xét xử ở Toà án, bởi vì:
+ Thanh tra xem xét mọi việc không chỉ căn cứ vào tính hợp pháp mà cả
tính hợp lý;
+ Không phải mọi hoạt động thanh tra đều mang tính chất tài phán;
+ Trong hoạt động thanh tra, về nguyên tắc, người có trách nhiệm, người
quyết định cuối cùng trong việc xử lý kết quả thanh tra vẫn là thủ trưởng cơ quan
quản lý hành chính nhà nước (Nguyễn Thế Lợi, 2013).
2.1.1.3. Mục đích của hoạt động thanh tra
Theo Điều 2, Luật Thanh tra năm 2010 của Quốc hội có nêu rõ, Mục đích
hoạt động thanh tra nhằm phát hiện sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp
luật để kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền biện pháp khắc phục;
phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật; giúp cơ quan, tổ chức,
cá nhân thực hiện đúng quy định của pháp luật; phát huy nhân tố tích cực; góp
phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước; bảo vệ lợi ích của
Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Như vậy, có thể thấy rõ, hoạt động của Thanh tra Nhà nước nhằm các mục
đích chính sau:
- Phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Đây là
mục tiêu chủ yếu, trực tiếp của hoạt động thanh tra. Thanh tra là hoạt động
thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước nhằm đảm bảo cho các quyết định
quản lý được chấp hành, bảo đảm cho mọi hoạt động của tổ chức, cá nhân tuân
thủ đúng quy định của pháp luật.
- Phát hiện, xử lý các vi phạm pháp luật cũng là mục tiêu quan trọng của
7
hoạt động thanh tra. Hoạt động thanh tra là xem xét việc làm của các tổ chức, cá
nhân trên cơ sở những quy định của pháp luật và tìm ra những việc làm vi phạm
và những người sai phạm để đánh giá tính chất, mức độ vi phạm, từ đó kiến nghị
cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý những vi phạm đó.
- Phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách pháp luật để từ
đó kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền nghiên cứu bổ sung, điều chỉnh
các cơ chế chính sách.
- Phát huy nhân tố tích cực, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý
nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân
(Nguyễn Thế Lợi, 2013).
2.1.1.4. Vị trí, vai trò của hoạt động thanh tra Nhà nước
Vị trí, vai trò quan trọng của công tác thanh tra được thể hiện trong nhiều
bài viết, bài nói, chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh ở nhiều lúc, nhiều nơi. Tại
Hội nghị tổng kết thanh tra toàn miền Bắc tháng 4 năm 1957, Bác căn dặn “cán
bộ thanh tra giúp trên hiểu biết tình hình địa phương và cấp dưới, đồng thời cũng
giúp cho các cấp địa phương kịp thời sửa chữa, uốn nắn nếu làm sai, hoặc làm
chậm. Cho nên trách nhiệm của công tác thanh tra là quan trọng”.“Muốn chống
bệnh quan liêu, bệnh bàn giấy; muốn biết các nghị quyết có được thi hành không,
thi hành có đúng không; muốn biết ai ra sức làm, ai làm cho qua chuyện, chỉ có
một cách là khéo kiểm soát”. Bác Hồ cũng chỉ rõ vị trí và vai trò đặc biệt của
thanh tra trong hoạt động của nhà nước và đời sống xã hội: “Thanh tra là tai mắt
của trên, là người bạn của dưới”- đây là quan điểm có ý nghĩa chỉ đạo thực tiễn
rất sâu sắc, Người đã ví thanh tra quan trọng như tai mắt của con người - như bộ
phận cấu thành cơ thể con người, là phương tiện cực kỳ trọng yếu giúp cho con
người nhận thức và phát triển trí tuệ.
Vị trí, vai trò của công tác thanh tra cũng luôn được thể hiện cụ thể trong
các văn bản pháp luật về thanh tra, nhất là từ Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 đến
Luật Thanh tra năm 2004 và mới đây nhất là Luật Thanh tra năm 2010. Được
xem như một khâu quan trọng của quản lý nhà nước, công tác thanh tra có vai trò
và ý nghĩa sau đây:
Thanh tra là chức năng thiết yếu của quản lý Nhà nước
Tổ chức thực hiện quyết định và kiểm tra việc thực hiện quyết định là
những giai đoạn tiếp theo của quá trình quản lý. Các giai đoạn này gồm những
công việc như: truyền đạt quyết định; lập kế hoạch tổ chức; điều chỉnh quyết
8
định; kiểm tra việc thực hiện quyết định và tổng kết tình hình thực hiện quyết
định. Ở đây kiểm tra được hiểu là hình thức tác động có hướng đích nhằm quan
sát cả hệ thống để phát hiện những sai lệch so với yêu cầu đề ra, tìm ra nguyên
nhân và từ đó có những giải pháp phù hợp đảm bảo để đối tượng bị quản lý tự
điều chỉnh hoạt động để đạt tới mục tiêu mà chủ thể quản lý đã xác định.
Việc tìm ra và áp dụng các giải pháp phù hợp phụ thuộc rất nhiều yếu tố,
trong đó có yếu tố thuộc về chất lượng và hiệu quả của hoạt động kiểm tra. Muốn
cho công việc kiểm tra có kết quả, cần có những kế hoạch rõ ràng, làm căn cứ
cung cấp những chỉ tiêu xác đáng cho việc kiểm tra; sắp xếp tổ chức khoa học, hợp
lý nhằm xác định chính xác nhiệm vụ của từng bộ phận, cá nhân trong việc thực
hiện kế hoạch. Cần tiến hành thường xuyên và kết hợp linh hoạt nhiều hình thức
kiểm tra: kiểm tra lường trước, kiểm tra những điểm trọng yếu, kiểm tra trực tiếp,
kiểm tra gián tiếp, kiểm tra định kỳ, kiểm tra bất thường, kiểm tra từ trên xuống,
kiểm tra từ dưới lên.
Thực chất thanh tra là một phương thức của kiểm tra, là chức năng của
quản lý, là công cụ của người lãnh đạo, người quản lý. Trong quá trình thực hiện
chức năng quản lý Nhà nước, các cơ quan quản lý Nhà nước nhất thiết phải tiến
hành hoạt động thanh tra đối với việc thực hiện các quyết định mà mình đã ban
hành. Đó là một khâu không thể thiếu được trong quá trình hoạt động quản lý
Nhà nước. Chính vì vậy thanh tra được xác định là chức năng thiết yếu của quản
lý Nhà nước.
Thanh tra góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước
Để quyết định quản lý Nhà nước được các cơ quan, tổ chức và cá nhân
chấp hành một cách chính xác, đầy đủ thì các cơ quan, cá nhân đã ban hành
quyết định phải đề ra quy trình thực hiện quyết định. Trong quy trình đó không
thể thiếu được hoạt động thanh tra, kiểm tra. Thanh tra, kiểm tra là để đánh giá,
nhận xét tình hình và kết quả thực hiện quyết định quản lý; để kiểm nghiệm lại
chính nội dung và chất lượng quản lý; khi cần thiết phải bổ sung, sửa đổi, thậm
chí phải huỷ bỏ một phần hay toàn bộ quyết định quản lý.
Thanh tra là một phương thức bảo đảm pháp chế XHCN
Với tư cách là một chức năng của quản lý Nhà nước, thanh tra chính là
hoạt động xem xét việc làm của các cơ quan, tổ chức cá nhân có đúng chính sách,
pháp luật hay không. Nếu họ làm sai hoặc làm chậm thì giúp họ sửa chữa và làm
cho đúng. Mục đích của thanh tra là phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa xử lý
những vi phạm, bảo đảm để các cơ quan, tổ chức và cá nhân tuân thủ và chấp
9
- Xem thêm -
.PDF 
128 
121 
102 
