Tài liệu Chuyên đề-những thách thức đối với triều nguyễn thế kỉ xix (1802-1858)- lào cai

Chuyên đề: NHỮNG THÁCH THỨC ĐỐI VỚI TRIỀU NGUYỄN THẾ KỈ XIX (1802-1858)- (2 tiết) A. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ 1. Khái quát sự xác lập vưong triều Nguyễn (1802-1858) -1802, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế lấy hiệu là Gia Long chính thức xác lập quyền thống trị cùa dòng họ Nguyễn Phúc ở Việt Nam -Triều Nguyễn đóng đô ở Phú Xuân (Huế) đặt tến nước là Việt Nam, sau đó đổi thành Đại Nam. Nhà Nguyễn trải qua nhiều đời vua: Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức,… 2. Những thách thức đối với triều Nguyễn Ngay từ những ngày đầu nhà Nguyễn đã phải đối diện với nhiều thách thức to lớn: - Trong nước: Hệ quả của hơn 200 năm đất nước bị chia cắt, chiến tranh liên miên đã làm cho đất nước khủng hoảng, khối đoàn kết dân tộc bị rạn nứt - Bên ngoài: Chủ nghĩa tư bản phát triển nhanh chóng và đang trên con đường tìm kiếm xâm lược thuộc địa. - Nững khó khăn thách thức đã tác động rất mạnh đến vương triều này. Từ đó nhà Nguyễn đã có nhiều chính sách biện pháp nhằm giải quyết điều đó. Tuy nhiên ở chừng mực nhất định, sự thành công của chính sách này đã mang lại sư phát triển cho nước ta trong một thời gian dài. Trong thời kì 1802-1858 đã đạt được nhiều thành tựu cả về kinh tế, chính trị, văn hóa. B. TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức Sau khi kết thúc chuyên đề học sinh: - Trình bày được đôi nét về nhà Nguyễn - Phân tích được những thách thức cả bên trong lẫn bên ngoài đối với vương triều Nguyễn - Đề xuất được hướng giải quyết và hệ quả 2. Kĩ năng - Xác định được không gian lãnh thổ, vị trí của vương quốc Đại Nam trong bối cảnh Đông Nam Á, Châu Á. - Phân tích, đánh giá các vấn đề thách thức, giải pháp của nhà Nguyễn. 3. Thái độ - Nhận thức đúng đắn đầy đủ về vai trò, vị trí của nhà Nguyễn, những thách thức mà nhà Nguyễn phải đối diện và hướng giải quyết. - Trên cơ sở đó học sinh trân trọng những đóng góp của vương triều này đối với sự phát triển của dân tộc ta (1802-1858). 4. Định hướng năng lực hình thành - Thực hành bộ môn: Có khả năng khai thác tư liệu, kênh hình về nội dung của chuyên đề. 1 - Hình thành năng lực tổng hợp, liên hê, xâu chuỗi các sự kiện lịch sử. Khả năng so sánh đối chiếu về những thách thức mà nhà Nguyễn phải đối diện so với các nước Đông Nam Á khác trong cùng một thời điểm II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Chuẩn bị của giáo viên - Lược đồ vương quốc Đại Nam, lược đồ Đông Nam Á thời cận đại - Tranh ảnh, tư liệu lịch sử liên quan đến chuyên đề - Chuẩn bị công cụ trình chiếu 2. Chuẩn bị của học sinh - Soạn và chuẩn bị bài trước khi học chuyên đề - Sưu tầm tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học III.THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ 1. Giáo viên giới thiệu Ngay sau khi thành lập, nhà Nguyễn phải đối diện với nhiều thử thách trong và ngoài nước. Ra đời trong điều kiện không mấy thuận lợi, nhà Nguyễn đã làm như thế nào để đối mặt với những khó khăn và thách thức đó. 1. Các hoạt động học tập Hoạt động 1. Khái quát sự xác lập vương triều Nguyễn (1802-1858) a. Hình thức tổ chức dạy học: toàn lớp b. Giáo viên cung cấp những hình ảnh tư liệu về Vương triều Nguyễn, học sinh quan sát và đưa ra những hiểu biết về vương triều này. 2 3 4 5 An Nam Đại Quốc Họa Đồ (Bản đồ nước An Nam to lớn), bản đồ vẽ bởi giáo sĩ Jean-Louis Taberd thời gian ông ở Việt Nam thời vua Minh Mạng Hoàng Thất kì 6 Hoạt động 2. Những thách thức đặt ra đối với Vương triều Nguyễn giai đoạn nửa đầu thế kỉ XIX a. Hình thức tổ chức: Nhóm (chia 2 nhóm: Nhóm 1 những thách thức bên ngoài, Nhóm 2 tìm hiểu về thách thức bên trong) b. Nội dung  Những thách thức đến từ bên ngoài - Sau những cuộc cách mạng tư sản, nhất là sau Cách mạng công nghiệp, các nước tư bản phương Tây phát triển về mọi mặt, nhu cầu tìm kiếm nguyên liệu, thị trường, nhân công đã đẩy nhanh quá trình xâm lược thuộc địa. - Bối cảnh châu Á, trong đó có Đông Nam Á Nửa đầu thế kỷ XIX, một số nước ở châu Á, trong khu vực Đông Nam Á đã bị biến thành thuộc địa: Ấn Độ, Trung Quốc, Philipin, Malaixia, Brunây… Những nước còn lại đang đứng trước nguy cơ bị xâm lược từ các nước tư bản phương Tây. - Vương triều Nguyễn- Vương quốc Đại Nam phải đối phó với 1 kẻ thù hoàn toàn mới lạ. Có tiềm lực về kinh tế, quân sự mạnh hơn gấp bội.  Những thách thức trong nước - Đại Nam nằm trong giai đoạn suy tàn của nền kinh tế, một nền quân sự cung nỏ. Theo nhận xét của người phương Tây, quân sự của Nhà Nguyễn thuộc loại hùng mạnh nhất Đông Nam Á, nhưng quân lính bị bạc đãi, tinh thần và tính năng chiến đấu suy giảm. So với các nước phương Tây thì quân sự lạc hậu. - Khi đối mặt với những thách thức bên ngoài, trong đó có âm mưu, những thủ đoạn chính trị của Chính phủ Pháp, Đại Nam vừa mới trải qua một cuộc chiến huynh đệ tương tàn (từ thế kỉ XVII- đến đầu thế kỉ XIX). Hình ảnh về cuộc sống đời thực của người dân lao động 7 - Tình cảm dân tộc, sức mạnh để chiến thắng kẻ thù của các thời đại phong kiến đang lên đến thời kì này đã không còn, khối đoàn kết dân tộc bị rạn nứt, đã làm cho xã hội Việt Nam mất ổn định. - Tình hình xã hội bất ổn định, trong khoảng nửa đầu thế kỉ XIX có khoảng 400 cuộc khởi nghĩa của nông dân, binh lính, các dân tộc thiểu số nổ ra nhằm chống lại triều đình. Hoạt động 3. Hướng giải quyết của vương triều Nguyễn a. Hình thức tổ chức: Cá nhân/cả lớp b. Nội dung: * Giải quyết những thách thức bên ngoài HS: đọc đoạn trích từ bài “Âm mưu xâm lược Việt Nam và tiến trình xâm lược của thực dân Pháp từ Đà Nẵng đến Gia Định” http://dongnai.vncgarden.com Y/c: Đánh giá điểm tích cực, hạn chế trong cách giải quyết của Triều Nguyễn "Ngay khi còn dựa vào giáo sĩ và người Pháp để đánh Tây Sơn, trong thâm tâm, Nguyễn Ánh cũng đã bắt đầu nghi ngờ, gờm sợ người Pháp và giáo sĩ. Vì vậy sau khi lên ngôi, Gia Long muốn xa lánh họ, hơn thế, muốn cự tuyệt họ.... Trong 20 năm ở ngôi, phương hướng giải quyết của Gia Long là cố sức gìn giữ mối quan hệ êm thắm với người Pháp và giáo sĩ, vì thấy rằng ở địa vị và 8 hoàn cảnh của mình thì chưa thể "trở mặt" ngay với họ được. Gia Long muốn kéo dài tình trạng nhùng nhằng đó cho đến hết đời mình để rồi sẽ chuyển giao nhiệm vụ giải quyết vấn đề cho kẻ nối ngôi"..." Những chỉ dụ cấm đạo của Minh Mạng được ban hành sau khi Gia Long chết" về thực chất là sự thực hành đường lối cơ bản của Gia Long mà thôi"..." Thiệu Trị rồi Tự Đức kế tiếp nhau trị vì một đất nước "đóng kín". Vả chẳng những biến chuyển mới không còn thuận lợi cho khả năng "mở cửa" mà trước hết là ý đồ xúc tiến công cuộc can thiệp vũ trang của thực dân Pháp đã được xác định. Tự Đức càng xoay xở càng lúng túng, cuối cùng không còn cách nào khác là dấn sâu thêm vào con đường Gia Long đã "lựa chọn" và Minh Mạng đã "triển khai”. * Giải quyết những thách thức bên trong - Nhà Nguyễn đã có nhiều cố gắng và đạt một số thành tựu (xây dựng một bộ máy nhà nước hoàn chỉnh trên một lãnh thổ thống nhất, sửa đắp đê điều, khai hoang mở rộng diện tích canh tác, tổ chức đều đặn các khoa thi, phát triển văn hoá - nghệ thuật… Trở thành một quốc gia hùng mạnh ở Đông Nam Á dưới thời Minh Mạng: “Tuy đầy tham vọng”. - Sang thời kỳ Cận đại, chế độ phong kiến đã lỗi thời, trong khi đó vương triều Nguyễn lại cố xây dựng, duy trì chế độ phong kiến, dẫn đến Đại Nam lâm vào cuộc khủng hoảng trầm trọng trên tất cả các lĩnh vực. Nhưng vào thời điểm này các ông vua nhà Nguyễn không thể xây dựng một chế độ chính trị mới, khác với chế độ phong kiến vốn dĩ đã tồn tại trong suốt 10 thế kỷ ở nước ta. - Bên cạnh việc bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị, thì quyền lợi chính đáng của nhân dân cũng được nhà nước và luật pháp coi trọng. Tuy nhiên, Nhà Nguyễn thẳng tay trừng trị, đàn áp các cuộc khởi nghĩa nông dân trong biển máu. * Hệ quả: - Bằng việc thực hiện chính sách đóng cửa (bế quan toả cảng), Nước Đại Nam đã bị cô lập với thế giới bên ngoài. Nhân tài vật lực ngày càng cạn kiệt. Vua quan nhà Nguyễn đã không thể nhận thức đầy đủ về sức mạnh của Phương Tây, trong đó có nước Pháp. - Về chính trị: Chế độ phong kiến Nguyễn ngày càng lâm vào tình trạng khủng hoảng, suy yếu. - Kinh tế: Nhà Nguyễn vẫn không tài nào khăn chặn được nạn kiêm tính ruộng đất của địa chủ. Tình trạng phá sản hàng loạt của nông dân. - Nửa đầu thế kỉ XIX xã hội Đại Nam vẫn rơi vào tình trạng bất ổn định. Làn sóng khởi nghĩa nông dân chống phong kiến vẫn bùng nổ mạnh mẽ. KL: Yêu cầu: Học sinh đánh giá về nhà Nguyễn (1802-1858) trong lịch sử dân tộc ? - Thành tựu và hạn chế - Những bài học lịch sử được rút ra từ chính sách cấm đạo, bế quan toả cảng. C. XÂY DỰNG BẢNG MÔ TẢ CÁC YÊU CẦU VÀ BIÊN SOẠN CÂU HỎI, BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ 9 1. Bảng mô tả: Nội dung Nhận biết Khái quát sự Trình bày sự xác lập nhà xác lập vương Nguyễn quyền nhà Nguyễn Những thách Nêu được tình thức đối với hình thế giới, nhà Nguyễn. khu vực, trong nước nửa đầu thế kỉ XIX Hướng giải quyết của nhà Nguyễn và hệ quả Các mức độ cần đánh giá Thông hiểu Vận dụng thấp Vận dụng cao Phân tích được những thách thức đối với vương triều Nguyễn Rút ra được những bài học học thực tiễn đất nước khi đó và vận dụng đối với ngày nay. Trình bày Phân tích Đánh giá vai được hướng những hệ quả trò Nguyễn giải quyết của đối với đất với đất nước nhà Nguyễn nước 2. Hệ thống câu hỏi bài tập đánh giá theo các mức độ đã mô tả 1. Tình hình thế giới và trong nước đã đặt ra những thách thức gì đối với vương triều Nguyễn ? 2. Từ thực tiễn lịch sử thế kỉ XIX, hãy trình bày suy nghĩ của em về vương triều Nguyễn (1802-1858) 3. Trước những thách thức của thời đại, nhà Nguyễn đã có hướng giải quyết như thế nào và phân tích hệ quả? 4. Trên cơ sở phân tích tình hình nước ta đầu thế kỉ XIX, em hãy rút ra những bài học lịch sử, liên hệ với ngày nay ? 10