Tài liệu Giải pháp chủ yếu nhắm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua kho bạc nhà nước gia bình, tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––––– VŨ VĂN HẢI GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN, NĂM 2013 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––––– VŨ VĂN HẢI GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN QUANG HUY THÁI NGUYÊN, NĂM 2013 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i “Giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nước Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh” 08/2012 đế , phần lớ ần mềm thống kê SPSS 17, Excel. ậ tại Việt Nam. . Thái Nguyên, tháng 08 năm 2013 Tác giả Vũ Văn Hải Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Đào tạo Sau Đại học, cùng các thầy, cô giáo trong trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Đặc biệt xin chân thành cảm ơn tới thầy giáo TS. Trần Quang Huy đã trực tiếp hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ, lãnh Kho Bạc Nhà nƣớc tỉnh Bắc Ninh và lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện Gia Bình, Kho Bạc Nhà nƣớc huyện Gia Bình và các phòng ban chức năng cùng lãnh đạo, cán bộ các xã, thị trấn trong huyện,... đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ khi điều tra thực địa giúp tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, đã luôn sát cánh, động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Thái Nguyên, tháng 08 năm 2013 Tác giả Vũ Văn Hải Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii ................................................................................................................. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................ 4 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN .......................................... 6 1.1. Tổng quan về ngân sách cấp huyện và quản lý NS cấp huyện ............................ 6 1.1.1. Ngân sách Nhà nƣớc, ngân sách cấp huyện ................................................... 6 1.1.2. Quản lý ngân sách cấp huyện ........................................................................ 9 1.1.3. Những nhân tố ảnh hƣởng tới công tác quản lý ngân sách cấp huyện ........ 19 1.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách Nhà nƣớc, ngân sách cấp huyện trên thế giới và ở Việt Nam ........................................................................................... 22 1.2.1. Trên thế giới ................................................................................................. 22 1.2.2. Tại Việt Nam................................................................................................ 29 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI ........................................ 34 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 34 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................. 34 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ..................................................................................... 34 2.2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ................................................................... 34 2.2.3. Xử lý thống kê ............................................................................................. 36 2.2.4. Phƣơng pháp phân tích đánh giá .................................................................. 37 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................... 38 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.4. Khung phân tích ................................................................................................. 39 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH........... 41 3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hƣởng tới công tác quản lý ngân sách cấp huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ......................................................... 41 3.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên ................................................................... 41 3.1.2. Đặc điểm vị trí địa lý, diện tích ................................................................... 42 3.1.3. Đặc điểm về Kinh tế - xã hội ....................................................................... 44 3.2. Giới thiệu về cơ quản quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Gia bình, tỉnh Bắc Ninh (Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình tỉnh Bắc Ninh) .................................. 54 3.2.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy ................................................................................ 54 3.2.2. Chức năng nhiệm vụ .................................................................................... 55 3.3. Thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình tỉnh Bắc Ninh .................................................................................... 57 3.3.1.Tình hình lập dự toán, thẩm định dự toán, giao dự toán NS cấp huyện ....... 57 3.3.2. Tình hình thu ngân sách cấp huyện ............................................................. 58 3.3.3. Tình hình chi ngân sách cấp huyện .............................................................. 62 3.3.4. Về công tác quyết toán thu, chi ngân sách cấp huyện ................................. 68 3.3.5. Đánh giá thực trạng đội ngũ làm công tác quản lý NS cấp huyện............... 69 3.3.6. Mức độ phù hợp trong cơ cấu tổ chức và trang bị phƣơng tiện làm việc ảnh hƣởng đến hiệu quả quản lý NS cấp huyện......................................... 71 3.3.7. Đánh giá mức độ giải quyết công việc và sự hài lòng của khách hàng tham gia giao dịch NS cấp huyện qua KBNN Gia Bình............................ 73 3.3.8. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý NS cấp huyện qua Kho bạc huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ........................................................... 77 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN QUA KBNN GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH ............................................................................................................... 89 4.1. Phƣơng hƣớng, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, quan điểm nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện, của huyện Gia Bình đến năm 2015 .......................................................................................................... 89 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 4.1.1. Mục tiêu, phƣơng hƣớng phát triển kinh tế xã hội chung đến 2015 ............ 89 4.1.2. Quan điểm nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện , tại huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh.................................................................. 91 4.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ............................................................ 91 4.2.1. Nâng cao chất lƣợng công tác xây dựng dự toán, thẩm định dự toán ......... 92 4.2.2. Tăng cƣờng kiểm tra, kiểm soát các khoản thu ngân sách .......................... 93 4.2.3. Tăng cƣờng công tác kiểm soát chi ngân sách ........................................... 95 4.2.4. Tăng cƣờng công tác quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản ......................... 97 4.2.5. Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý ngân sách........................... 98 4.2.6. Một số giải pháp khác .................................................................................. 99 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 103 1. Kết luận ............................................................................................................... 103 2. Kiến nghị ............................................................................................................. 104 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 108 PHỤ LỤC Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Nguyên nghĩa Chữ viết tắt CTN Công thƣơng nghiệp CHLB Đức Cộng hoà liên bang Đức KTXH Kinh tế xã hội HĐND Hội đồng Nhân dân ANQP An ninh quốc phòng NQD Ngoài quốc doanh NS Ngân sách QSD Quyền sử dụng UBND Uỷ ban Nhân Dân VAT Thuế giá trị gia tăng KBNN Kho Bạc Nhà nƣớc NSNN Ngân Sách Nhà nƣớc TT Tỉ Trọng NĐ Nghị định CP Chính Phủ BTC Bộ Tài chính XDCB Xây dựng cơ bản CTMT Chƣơng trình mục tiêu SNKT Sự nghiệp kinh tế CNH - HĐH Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa ĐTPT Đầu tƣ phát triển DTNS Dự toán ngân sách QLNS Quản lý ngân sách GDĐT Giáo dục đào tạo QTNS Quyết toán ngân sách Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii TNXH Tệ nạn xã hội DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu về tăng trƣởng và cơ cấu kinh tế 2010 - 2012 ...... 45 Bảng 2.2. Tổng hợp thu ngân sách cấp huyện Gia Bình giai đoạn (2010 2012) ............................................................................................... 62 Bảng 2.3. Tổng hợp chi ngân sách cấp huyện Gia Bình giai đoạn (2010 2012) ............................................................................................... 67 Bảng 2.4: Đánh giá về thực trạng đội ngũ làm công tác quản lý ngân sách cấp huyện ................................................................................ 70 Bảng 2.5: Cơ cấu tổ chức và phƣơng tiện làm việc ........................................ 72 Bảng 2.6: Mức độ giải quyết công việc và sự hài lòng của khách hàng......... 76 Bảng 2.7: Kết quả từ chối thanh toán qua kiểm soát chi NSNN .................... 80 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ 1. Sơ đồ Sơ đồ 2.1: Khung phân tích công tác Quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho Bạc Nhà nƣớc Gia Bình tỉnh Bắc Ninh ................................ 39 Sơ đồ 2.2: Cơ cấu tổ chức bộ máy Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ....................................................................................... 54 2. Biểu đồ Biểu đồ 2.1: Thu ngân sách cấp huyện trên địa bàn giai đoạn 2010 - 2012 ........ 59 Biểu đồ 2.2. Tỷ trọng cơ cấu Thu ngân sách cấp huyện Gia Bình giai đoạn 2010 - 2012 ( %) .................................................................. 60 Biểu đồ: 2.3. Chi ngân sách cấp huyện trên địa bàn 2010 - 2012................... 65 Biểu đồ 2.4: Tỷ trọng cơ cấu chi SN cấp huyện Gia Bình giai đoạn (2010 - 2012) (%).......................................................................... 68 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, cùng với sự đổi mới chung của đất nƣớc và thực hiện chƣơng trình tổng thể về cải cách hành chính Nhà nƣớc, quản lý ngân sách Nhà nƣớc cũng đã có những bƣớc cải cách, đổi mới và đạt đƣợc một số thành tựu đáng kể; Đặc biệt là từ khi Luật ngân sách Nhà nƣớc đƣợc Quốc hội khoá XI kỳ họp thứ hai thông qua ngày 16/12/2002 và có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2004 với mục tiêu và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc quản lý và điều hành ngân sách Nhà nƣớc, phát triển kinh tế - xã hội; Tăng cƣờng tiềm lực tài chính đất nƣớc; quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia; xây dựng ngân sách Nhà nƣớc lành mạnh, thúc đẩy vốn và tài sản Nhà nƣớc tiết kiệm, hiệu quả; Tăng tích luỹ để thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc; Đảm bảo các nhiệm vụ quốc phòng an ninh và đối ngoại. Ngân sách Nhà nƣớc là một khâu quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Ngân sách cấp huyện, thành phố là một bộ phận cấu thành ngân sách Nhà nƣớc, là công cụ để chính quyền cấp huyện, thành phố thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng. Luật ngân sách Nhà nƣớc năm 2002 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức quản lý ngân sách Nhà nƣớc nói chung và ngân sách cấp huyện nói riêng nhằm phục vụ cho công cuộc đổi mới đất nƣớc. Song thực tế hiện nay những yếu tố, điều kiện tiền đề chƣa đƣợc tạo lập đồng bộ, làm cho quá trình quản lý ngân sách các cấp đạt hiệu quả thấp, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu mà Luật ngân sách đặt ra. Trong hoàn cảnh đó, tăng cƣờng quản lý ngân sách Nhà nƣớc, đổi mới quản lý thu, chi ngân sách sẽ tạo điều kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách quốc gia tiết kiệm, có hiệu quả hơn; giúp chúng ta sớm đạt đƣợc mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc, đáp ứng đƣợc yêu cầu phát Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Thực tế tại huyện Gia Bình tỉnh Bắc Ninh, công tác quản lý ngân sách cấp huyện còn nhiều bất cập, thu ngân sách hàng năm không đủ chi, tỉnh phải trợ cấp cân đối, thì vấn đề tăng cƣờng quản lý ngân sách cấp huyện càng trở nên cấp bách. Cụ thể năm 2010: Thu ngân sách trên địa bàn đƣợc hƣởng là 25.799 triệu đồng, chi là 108.351 triệu đồng, trợ cấp của tỉnh là 82.622 triệu đồng; Năm 2011 Thu ngân sách trên địa bàn đƣợc hƣởng là 24.203 triệu đồng, chi là 155.868 triệu đồng, trợ cấp của tỉnh là 131.665 triệu đồng; Năm 2012 Thu ngân sách trên địa bàn đƣợc hƣởng là 30.504 triệu đồng, chi là 158.259 triệu đồng, trợ cấp của tỉnh là 127.755 triệu đồng, Trong công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho Bạc Nhà nƣớc Gia Bình còn một số tồn tại, hạn chế cơ bản sau đây: - Công tác xây dựng dự toán Thu - Chi ngân sách còn nhiều bất cập, mới chỉ mang tính chất phân bổ, dự toán giao chƣa sát với nhiệm vụ cụ thể của từng ngành, tiêu chí phân bổ dự toán chƣa khoa học linh hoạt, thiếu tính chủ động còn dẫn đến tình trạng xin cho. Về cuối năm phải điều chỉnh, bổ sung nhiều. - Công tác quản lý Chi ngân sách cấp huyện: Các quy định, chế tài về hoạt động nghiệp vụ kiểm soát chi ngân sách còn thiếu, bất cập về định mức, tiêu chuẩn không còn phù hợp. Quy trình kiểm soát chi ngân sách chƣa hoàn toàn hợp lý, chậm thay đổi còn kẽ hở và dễ bị lợi dụng, Cơ chế chính sách thƣờng xuyên thay đổi, điều chỉnh, bổ sung. Từ đó đã ảnh hƣởng không nhỏ đến công tác quản lý chi ngân sách của hệ thống kho Bạc Nhà nƣớc. - Công tác quản lý Thu ngân sách: Một số Uỷ ban Nhân dân xã còn coi công tác thu chỉ với hình thức giao khoán cho đội thuế, chƣa đi sâu nắm bắt đƣợc hộ sản xuất kinh doanh, các khoản thu chỉ mang tính thời vụ tập trung chủ yếu vào cuối năm. Chƣa đề ra đƣợc biện pháp tận thu, tạo điều kiện nuôi Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 dƣỡng nguồn thu. Về Cơ chế, Chính sách, chế độ, Luật thuế đối với công tác tính thuế còn nhiều bất cập, tạo kẽ hở cho ngƣời nộp thuế. - Đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý ngân sách tuy đã đào tạo cơ bản hầu hết là có trình độ cử nhân, đa số là hình thức học tại chức, chƣa đúng chuyên ngành, kiến thức quản lý ngân sách, quản lý kinh tế còn nhiều hạn chế. Một đơn vị dự toán cán bộ làm kế toán còn kiêm nhiệm, thƣờng xuyên thay đổi. chƣa phát huy hiệu quả công tác quản lý ngân sách. Xuất phát từ những tồn tại, hạn chế trên tôi chọn đề tài nghiên cứu “Giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh” là thực sự cần thiết về cả mặt lý luận cũng nhƣ thực tiễn. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của Huyện Gia Bình tỉnh Bắc Ninh. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý ngân sách cấp huyện. - Đánh giá thực trạng quy trình và phƣơng pháp quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình tỉnh Bắc Ninh. - Xác định và phân tích những yếu tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý ngân sách cấp huyện. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình tỉnh Bắc Ninh. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Những vấn đề liên quan đến công tác quản lý ngân sách cấp huyện. - Cơ sở pháp lý thực hiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi về thời gian - Công tác quản lý ngân sách cấp huyện từ 2007 - 2012, số liệu điều tra thực trạng trong 3 năm 2010 đến 2012 3.2.2. Phạm vi về không gian - Nghiên cứu công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nƣớc Gia Bình, tại huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. 3.2.3. Phạm vi về nội dung Phạm vi nghiên cứu tập trung vào những vấn đề cơ bản về cơ chế chính sách, quy trình, Luật ngân sách về công tác quản lý ngân sách cấp huyện, bao gồm: Lập dự toán, thẩm định dự toán; Công tác thu - chi ngân sách; Công tác quyết toán ngân sách. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện và quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện. Tiến trình thể chế hóa cơ chế, chính sách về quản lý ngân sách ở Việt Nam; Các nội dung cơ bản của ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện. Nghiên cứu, chỉ ra đƣợc các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện trong điều kiện thực tế hiện nay ở Việt Nam. Đánh giá đƣợc thực trạng công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện qua thực tế tại địa bàn huyện Gia Bình tỉnh Bắc Ninh. Xây dựng và đề xuất đƣợc các giải pháp khoa học và thực tiến nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện qua thực tế tại địa bàn huyện Gia Bình tỉnh Bắc Ninh. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 nhà quản lý, các cơ quan chuyên môn, các nhà hoạch định chính sách liên quan đến công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc nói chung và công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện nói riêng. Ngoài ra kết quả nghiên cứu của đề tài còn là nguồn tài liệu tham khảo cho các cán bộ giảng dạy và sinh viên thuộc chuyên ngành quản lý nhà nƣớc và tài chính công,.. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và Kết luận, nội dung luận văn gồm 04 chƣơng: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về ngân sách cấp huyện và quản lý ngân sách cấp huyện. - Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. - Chương 3: Thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nước Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. - Chương 4: Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện qua Kho bạc Nhà nước Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan về ngân sách cấp huyện và quản lý NS cấp huyện 1.1.1. Ngân sách Nhà nước, ngân sách cấp huyện 1.1.1.1. Ngân sách Nhà nước và hệ thống ngân sách Nhà nước * Khái niệm: Ngân sách Nhà nƣớc là một phạm trù kinh tế lịch sử gắn liền với sự ra đời của Nhà nƣớc, gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế hàng hoá tiền tệ. Nói cách khác, sự ra đời của Nhà nƣớc, sự tồn tại của kinh tế hàng hoá là những điều kiện cần và đủ cho sự phát sinh tồn tại và phát triển của ngân sách Nhà nƣớc. Hai tiền đề nói trên xuất hiện rất sớm trong lịch sử, những thuật ngữ ngân sách Nhà nƣớc lại xuất hiện muộn hơn, vào buổi bình minh của phƣơng thức sản xuất Tƣ bản chủ nghĩa, Thuật ngữ này chỉ các khoản thu và các khoản chi của Nhà nƣớc đƣợc thể chế hoá bằng phƣơng pháp luật do cơ quan lập pháp quyết định còn việc điều hành ngân sách Nhà nƣớc trong thực tiễn do cơ quan hành pháp thực hiện. Trong thực tế, vai trò điều hành ngân sách Nhà nƣớc của Chính phủ ở Việt Nam rất lớn nên còn thuật ngữ "Ngân sách Chính phủ" mà thực ra là nói tới ngân sách Nhà nƣớc. Ngân sách Nhà nƣớc là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc trong dự toán đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nƣớc. Theo Luật ngân sách Nhà nƣớc năm 2002, Ngân sách Nhà nƣớc đƣợc đề cập nhƣ sau: "Ngân sách Nhà nƣớc là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc" * Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc: Hệ thống các cấp ngân sách Nhà nƣớc là tổng thể các cấp ngân sách gắn bó hữu cơ với nhau, có mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu chi của từng Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 cấp ngân sách. 1.1.1.2. Ngân sách cấp huyện Ngân sách Nhà nƣớc bao gồm ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng. Ngân sách địa phƣơng bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng Nhân dân và Uỷ ban Nhân dân, Theo quy định của Luật tổ chức Hội đồng Nhân dân và Uỷ ban Nhân dân hiện hành. - Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (gọi chung là ngân sách cấp tỉnh) bao gồm ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. - Ngân sách cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện) Bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách cấp xã, phƣờng, thị trấn thuộc huyện. - Ngân sách các xã, phƣờng, thị trấn (gọi chung là ngân sách xã). * Nội dung thu chi ngân sách cấp huyện theo luật ngân sách - Theo Luật ngân sách 2002, nội dung phân định nhiệm vụ thu chi của ngân sách cấp huyện bao gồm những nội dung sau: + Nguồn thu ngân sách: - Các khoản thu ngân sách địa phƣơng đƣợc hƣởng 100% : Thuế nhà đất;Thuế tài nguyên, không kể thuế tài nguyên thu từ hoạt động dầu khí; Thuế muôn bài; Thuế chuyển quyền sử dụng đất; Thuế sử dụng đất nông nghiệp; Tiền sử dụng đất; Tiền cho thuê đất, thuê mặt nƣớc không kể thuê mặt nƣớc từ hoạt động dầu khí; Tiền đền bù thiệt hại đất; Tiền cho thuê và bán nhà thuộc sở hữu Nhà nƣớc; Lệ phí trƣớc bạ; Thu từ hoạt động xổ số kiến thiết; Thu từ vốn góp của ngân sách địa phƣơng, tiền thu hồi vốn của ngân sách địa phƣơng tại cơ sở kinh tế, thu từ quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh theo quy định; Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức, cá nhân ở nƣớc ngoài trực tiếp cho địa phƣơng theo quy định của pháp luật; Phần nộp ngân sách theo quy định của pháp luật từ các khoản phí, lệ phí do các cơ quan, đơn vị thuộc địa Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 phƣơng tổ chức thu, không kể phí xăng dầu và lệ phí trƣớc bạ; Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ % giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp huyện; Thu bổ sung từ ngân sách tỉnh; Thu từ huy động đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng theo quy định. + Nhiệm vụ chi ngân sách: - Chi đầu tƣ phát triển: Đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội không có khả năng thu hồi do địa phƣơng quản lý; Đầu tƣ và hỗ trợ cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, các tổ chức tài chính của Nhà nƣớc theo quy định của pháp luật; Phần chi đầu tƣ phát triển trong các chƣơng trình quốc gia do địa phƣơng thực hiện; Các khoản chi đầu tƣ phát triển khác theo quy định của pháp luật; - Chi thƣờng xuyên: + Các hoạt động sự nghiệp giáo dục, đào tạo, dạy nghề, y tế, xã hội, văn hoá, thông tin, văn học nghệ thuật, thể dục thể thao, khoa học và công nghệ môi trƣờng, các sự nghiệp khác do địa phƣơng quản lý; Giáo dục phổ thông, bổ túc văn hoá, nhà trẻ, mẫu giáo, phổ thông và các hoạt động giáo dục khác; đào tạo nghề, đào tạo ngắn hạn và các hình thức đào tạo bồi dƣỡng khác; Phòng bệnh, chữa bệnh và các hoạt động y tế khác; Các trại xã hội, cứu tế xã hội, cứu đói, phòng chống các tệ nạn xã hội và các hoạt động khác; và hoạt động văn hoá khác; Phát thanh truyền hình và các hoạt động thông tin khác; Bồi dƣỡng, huấn luyện, huấn luyện viên, vận động viên các đội tuyển cấp tỉnh, các giải thi đấu cấp tỉnh, quản lý các cơ sở thi đấu thể dục thể thao và các hoạt động thể dục thể thao khác; Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; Các hoạt động sự nghiệp kinh tế do địa phƣơng quản lý: + Sự nghiệp giao thông: Duy tu, bảo dƣỡng và sửa chữa cầu đƣờng và các công trình giao thông khác, lập biểu báo cáo và các biện pháp đảm bảo an toàn giao thông trên các tuyến đƣờng. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 + Sự nghiệp nông nghiệp, thủy lợi, Duy tu, bảo dƣỡng các tuyến đƣờng, các công trình thuỷ lợi, các trạm nông nghiệp, công tác khuyến nông, khoanh nuôi, bảo vệ phòng chống bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản. + Sự nghiệp thị chính: Duy tu bảo dƣỡng hệ thống đèn chiếu sáng vỉa hè, hệ thống cấp thoát nƣớc, giao thông nội thị, công viên và các sự nghiệp thị chính khác. + Đo đạc, lập bản đồ và lƣu giữ hồ sơ địa chính và các hoạt động địa chính khác; Điều tra cơ bản; Các hoạt động về sự nghiệp môi trƣờng; Các sự nghiệp kinh tế khác. + Các nhiêm vụ về quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội do ngân sách địa phƣơng thực hiện theo quy định của Chính phủ. + Hoạt động của các cơ quan Nhà nƣớc, cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam ở địa phƣơng. + Hoạt động của các cơ quan địa phƣơng của Uỷ ban mặt trận Tổ quốc Việt Nam, hội Cựu chiến binh Việt Nam, Đoàn thanh niên. + Hỗ trợ cho các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp ở địa phƣơng theo quy định của Pháp luật. + Thực hiện các chính sách xã hội đối với các đối tƣợng do địa phƣơng quản lý. + Phần chi thƣờng xuyên trong các chƣơng trình quốc gia do các cơ quan địa phƣơng thực hiện. + Trợ giá theo chính sách của Nhà nƣớc. + Các khoản chi thƣờng xuyên khác theo quy định của Pháp luật. + Chi bổ sung cho ngân sách cấp dƣới. + Chi chuyển nguồn ngân sách địa phƣơng năm trƣớc sang ngân sách địa phƣơng năm sau. 1.1.2. Quản lý ngân sách cấp huyện 1.1.2.1. Nguyên tắc cơ bản về quản lý ngân sách Nhà nước Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 * Nguyên tắc đầy đủ, trọn vẹn: Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất của quản lý ngân sách Nhà nƣớc. Nội dung của nguyên tắc này là: Mọi khoản thu, chi phải đƣợc ghi đầy đủ vào kế hoạch ngân sách Nhà nƣớc, mọi khoản chi phải đƣợc vào sổ và quyết toán rành mạch, Chỉ có kế hoạch ngân sách đầy đủ, trọn vẹn mới phản ánh đúng mục đích chính sách và đảm bảo tính minh bạch của các tài khoản thu, chi. Nguyên tắc quản lý này nghiêm cấm các cấp, các tổ chức Nhà nƣớc lập và sử dụng quỹ đen, Điều này có ý nghĩa rằng mọi khoản thu chi của ngân sách Nhà nƣớc đều phải đƣa vào kế hoạch ngân sách để Quốc hội phê chuẩn, nếu không việc phê chuẩn ngân sách của Quốc hội sẽ không có căn cứ đầy đủ, không có giá trị. * Nguyên tắc thống nhất trong quản lý ngân sách Nhà nƣớc Nguyên tắc thống nhất trong quản lý ngân sách Nhà nƣớc bắt nguồn từ yêu cầu tăng cƣờng sức mạnh vật chất của Nhà nƣớc, Biểu hiện cụ thể sức mạnh vật chất của Nhà nƣớc là thông qua hoạt động thu - chi của ngân sách Nhà nƣớc, Nguyên tắc thống nhất trong quản lý ngân sách Nhà nƣớc đƣợc thể hiện: Mọi khoản thu - chi của ngân sách Nhà nƣớc phải tuân thủ theo những quy định của Luật ngân sách Nhà nƣớc và phải đƣợc dự toán hàng năm đƣợc cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. - Tất cả các khâu trong chu trình ngân sách Nhà nƣớc khi triển khai thực hiện phải đặt dƣới sự kiểm tra giám sát của cơ quan quyền lực, ở trung ƣơng là Quốc hội, ở địa phƣơng là Hội đồng nhân dân các cấp. - Hoạt động ngân sách Nhà nƣớc đòi hỏi phải có sự thống nhất với hoạt động kinh tế, xã hội của quốc gia. Hoạt động kinh tế, xã hội của quốc gia là nền tảng của hoạt động ngân sách Nhà nƣớc, Hoạt động ngân sách Nhà nƣớc phục vụ cho hoạt động kinh tế, xã hội, đồng thời là hoạt động mang tính chất kiểm chứng đối với hoạt động kinh tế, xã hội. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/