Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm ra đề bài, xây dựng đáp án, biểu điểm cho bài làm văn nghị luận xã hội lớp 12.

Së gi¸o dôc & ®µo t¹o thanh ho¸. Trêng thpt ho»ng ho¸ 4. ………………*** …..……………. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ®Ò tµi: mét sè kinh nghiÖm ra ®Ò bµi, x©y dùng ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm cho bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi líp 12. Hä vµ tªn: lª xu©n toµn Gi¸o viªn Trêng THPT Ho»ng Ho¸ 4. N¨m häc: 2010- 2011. PhÇn mét. I. §Æt vÊn ®Ò: VÒ kiÓu bµi nghÞ luËn x· héi, Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· quy ®Þnh trong cÊu tróc ®Ò thi 2010. Theo ®ã häc sinh ph¶i vËn dông kiÕn thøc x· héi vµ ®êi sèng ®Ó viÕt bµi nghÞ luËn x· héi ng¾n( kho¶ng 600 tõ). Cã hai d¹ng bµi cô thÓ lµ: - NghÞ luËn vÒ mét t tëng ®¹o lý. 1 - NghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng. ThÇy gi¸o vµ häc sinh cÇn b¸m vµo quy ®Þnh trªn ®Ó ®Þnh híng «n tËp vµ lµm bµi cho hiÖu qu¶. §iÒu rÊt cÇn l¬u ý lµ dung lîng bµi viÕt dµnh cho c¸c bµi kiÓm tra trªn líp, thi tèt nghiÖp THPT kho¶ng 400 tõ; c¸c kú thi ®¹i häc vµ cao ®¼ng kho¶ng 600 tõ. VÊn ®Ò nghi luËn x· héi ra ®Ò trªn líp lµ do gi¸o viªn chän nh÷ng ®Ò nµo thÝch hîp ra cho häc sinh lµm, ch¾c ch¾n lµ ®é khã kh«ng cao cßn ®Ò thi ë kú thi tèt nghiÖp THPT th× ®é khã sÏ cao h¬n vµ ë kú thi ®¹i häc vµ cao ®¼ng ch¾c ch¾n sÏ khã h¬n vµ phøc t¹p h¬n nhiÒu ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña kú thi tuyÓn. ¥ kiÓu bµi nghÞ luËn x· héi, häc sinh qua nh÷ng tr¶i nghiÖm cña chÝnh b¶n th©n, tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt, ý kiÕn, quan niÖm, c¸ch ®¸nh gi¸, th¸i ®é … cña m×nh vÒ c¸c vÊn ®Ò x· héi tõ ®ã rót ra ®îc bµi häc( nhËn thøc vµ hµnh ®éng) cho b¶n th©n. §Ó lµm tèt kiÓu bµi nµy, häc sinh kh«ng chØ vËn dông nh÷ng thao t¸c c¬ b¶n cña bµi v¨n nghÞ luËn( nh gi¶i thÝch, ph©n tÝch, chíng minh, b×nh luËn, so s¸nh, b¸c bá…) mµ cßn ph¶i trang bÞ cho m×nh kiÕn thøc vÒ ®êi sèng x· héi. Bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi nhÊt thiÕt ph¶i cã dÉn chøng thùc tÕ. Cµn tr¸nh t×nh tr¹ng hoÆc kh«ng cã dÉn chøng hoÆc l¹m dông dÉn chøng bá qua c¸c bíc ®i kh¸c cña qu¸ tr×nh lËp luËn. Gi¸o viªn vµ häc häc sinh cÇn lµm râ vÊn ®Ò nghÞ luËn, sau ®ã míi ®i vµo ®¸nh gi¸, bµn luËn rót ra bµi häc cho b¶n th©n. Thùc tÕ cho thÊy, nhiÒu häc sinh míi chØ dõng l¹i ë viÖc lµm râ vÊn ®Ò nghÞ luËn mµ coi nhÑ kh©u thø hai, vèn ®îc coi lµ phÇn träng t©m cña bµi v¨n nghÞ luËn. Còng gièng nh c¸c kiÓu bµi nghÞ luËn v¨n häc, ë c¸c kú thi tuyÓn ®¹i häc vµ cao ®¼ng, thi tèt nghiÖp THPT thÇy gi¸o vµ häc sinh cÇn chó ý c¸ch lµm bµi ®èi víi d¹ng ®Ò nghÞ luËn tæng hîp vÒ t tëng ®¹o lý ( thêng tr¸i ngîc nhau, ch¼ng h¹n: quyÒn lîi vµ nghÜa vô, danh vµ thùc, cho vµ nhËn, trung thùc vµ gi¶ dèi…). Víi d¹ng ®Ò nµy, gi¸o viªn cÇn rÌn luyÖn kü n¨ng tæng hîp, x©u chuçi ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò. Mét vÊn ®Ò n÷a cÇn ph¶i thÊy r»ng: tr×nh ®é vÒ tri thøc x· héi cña ngêi häc sinh ngµy cµng n©ng cao, qua ®µi b¸o, m¹ng vµ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin kh¸c c¸c em, n¾m b¾t c¸c vÊn ®Ò x· héi nh¹y bÐn h¬n. Tuy nhiªn, c¸c vÊn ®ª vÒ ®¹o lý x· héi còng rÊt phøc t¹p nªn gi¸o viªn trong qu¸ tr×nh d¹y, ra ®Ò vµ tr¶ bµi kiÓm tra cÇn ®Þnh híng thanh läc nh÷ng kiÕn thøc cã ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi x· héi cßn nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc ph¶n nh©n v¨n cÇn lo¹i trõ. 2 ViÖc ra ®Ò bµi nghÞ luËn x· héi, gi¸o viªn cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm “ nãng”, nh÷ng th«ng tin thêi sù cËp nhËt mµ mäi ngêi ®ang quan t©m. Khi tham gia lµm nh÷ng ®Ò bµi nµy, sÏ t¹o høng thó cho häc sinh. Häc sinh sÏ ®îc bµy tá chia sÎ vµ bµn luËn mét c¸ch s«i næi d©n chñ. Gióp c¸c em tù tin h¬n trong cuéc sèng, s¸ng t¹o bµy tá nh÷ng chÝnh kiÕn cña m×nh, nh÷ng vÊn ®Ò mµ m×nh h»ng quan t©m. Qu¸ tr×nh lµm bµi nghÞ luËn x· héi gãp phÇn rÊt quan träng trong viÖc båi dìng kü n¨ng sèng vµ rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc cho ngêi häc sinh. KiÕn thøc x· héi rÊt réng lín, bëi vËy, yªu cÇu häc sinh ph¶i lu«n nç lùc häc tËp, n¾m b¾t cuéc sèng th× míi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi mét c¸ch thÊu ®¸o vµ thuyÕt phôc. Häc sinh ph¶i biÕt c¸ch tr×nh bµy vèn hiÓu biÕt ®ã mét c¸ch khoa häc, lËp luËn chÆt chÏ ®óng ®¾n, lý lÏ s¾c s¶o hîp t×nh hîp lý, lêi v¨n trau chuèt co gi¶n hµi hoµ, dÉn chøng ®a ra võa tiªu biÓu võa cã gi¸ trÞ thuyÕt phôc cao. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, lµ mét gi¸o viªn d¹y THPT ®· cã trªn 20 n¨m, qua nh÷ng kinh nghiÖm ®óc rót ®îc tõ thùc tÕ gi¶ng d¹y, qu¸ tr×nh nç lùc häc hái cña b¶n th©n, t«i m¹nh d¹n viÕt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ “Mét sè kinh nghiÖm ra ®Ò bµi, x©y dùng ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm cho bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi líp 12”. II. Thùc tr¹ng vÒ c¸ch tæ chøc ra ®Ò bµi nghÞ luËn x· héi. Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y ë hai líp 12 C1 vµ 12 C10, vµ trao ®æi chuyªn m«n, dù giê trong tæ vÒ viÖc ra ®Ò kiÓm tra, x©y dùng ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm, t×m hiÓu kÕt qu¶ lµm bµi cña häc sinh, t«i thÊy ®îc nh÷ng vÊn ®Ò nh sau: - Tr×nh ®é gi¸o viªn ®Òu ®¹t chuÈn trë lªn, mét th¹c sÜ, mét ®¹i häc. Gi¸o ¸n so¹n chi tiÕt, khoa häc, ®æi míi. Häc sinh ®a sè ch¨m ngoan tÝch cùc häc tËp. - C¸c vÊn ®Ò x· héi th× rÊt phong phó nhng ®Ó ra mét ®Ò nghÞ luËn x· héi hay, kh¬i gîi høng thó häc sinh th× cßn nhiÒu h¹n chÕ. §¸p ¸n ®Ò bµi nghÞ luËn x· héi th× cßn chung chung, mang tÝnh h×nh thøc c«ng vô, ®Çu t cha cao. Tõ ®ã dÉn ®Õn thùc tr¹ng lµ biÓu ®iÓm cßn chung chung, ®iÓm trung b×nh chiÕm trªn 90%, ®iÓm kh¸ giái Ýt vµ ®iÓm yÕu kÐm l¹i cµng h¹n chÕ h¬n, cha ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c, ph©n lo¹i ®îc häc sinh. Bµi viÕt cña häc sinh thêng r¬i vµo t×nh tr¹ng kh« khan, viÕt c¸c ý chung chung, diÔn ®¹t rêi r¹c, lñng cñng, lén xén. Ngêi chÊm thêng gÆp c¸c bµi viÕt na n¸ nh nhau, nhµm ch¸n, ®¬n ®iÖu. Mét phÇn n÷a lµ do kiÕn thøc x· héi cña mét bé phËn häc sinh cßn qu¸ nghÌo nµn nªn tr×nh bµy c¸ch hiÓu 3 nhÇm lÉn, sai lÖch mét c¸ch tai h¹i. Kü n¨ng diÔn ®¹t yÕu nªn bµi v¨n hÖ thèng lén xén, bè côc kh«ng râ rµng. §©y lµ kÕt qu¶ theo dâi ho¹t ®éng cña häc sinh hai líp 12C1 vµ 12C10 cña trêng THPT ho»ng ho¸4 n¨m häc 2010- 2011: - Møc ®é høng thó lµm bµi: + 20hs/100 hs = 20% hs thÝch thó lµm bµi. + 40hs/100hs = 40% hs biÕt c¸ch lµm bµi ë møc ®é trung b×nh. + 20hs/100hs = 20% hs lµm bµi cÇm chõng. + 20hs/100hs = 20% hs kh«ng biÕt c¸ch lµm, ch¸n n¶n. - Møc ®é kiÕn thøc: + 30hs/100hs = 30% hs hiÓu biÕt x· héi cao. + 40hs/ 100hs = 40% hs hiÓu biÕt x· héi ë møc ®é trung b×nh. + 30 hs/100 hs = 30% hs hiÓu biÕt x· héi ë møc ®é yÕu. - Møc ®é diÔn ®¹t: + 20hs/100hs = 20% kh¸, giái. + 50hs/100hhs = 50% TB. + 30hs/100hs = 30%hs yÕu, kÐm. KÕt qu¶ trªn lµ do gi¸o viªn cha quyÕt liÖt trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng trong häc sinh, yªu cÇu häc sinh tù gi¸c häc tËp n¾m v÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng lµm bµinghÞ luËn x· héi. PhÇn hai. C¸c biÖn ph¸p: X©y dùng ®Ò bµi ®¸p ¸n biÓu ®iÓm cho bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi ®ßi hái gi¸o viªn võa cã kiÕn thøc x· héi phong phó v÷a cã kinh nghiÖm ra ®Ò bµi hay cã ý nghÜa x· héi, kh¬i gîi sù høng thó cho häc sinh tr¸nh kh« cøng gi¸o ®iÒu. X©y dùng ®¸p ¸n chi tiÕt, khoa häc cã híng më ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cho häc sinh ®Ó ph©n lo¹i ®îc häc sinh. BiÓu ®iÓm ph¶i chÝnh x¸c, chi tiÕt, m¹nh d¹n cho cho ®iÓm 9,10; nhng døt kho¸t kh«ng nh©n nhîng, s½n sµng cho nh÷ng bµi ®iÓm kÐm 1, 2. Sau ®©y lµ mét sè ®Ò bµi, ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm cho bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi líp 12 mµ t«i ®· x©y dùng ®îc trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Bµi nghÞ luËn x· héi ®îc x©y dùng khung ®iÓm 3 ®iÓm. 4 1.§Ò bµi 1: H·y viÕt mét bµi nghÞ luËn víi nhan ®Ò: Nãi nhiÒu- mét c¨n bÖnh khã ch÷a. Gîi ý ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm: 1. VÒ kÜ n¨ng: §©y lµ d¹ng ®Ò më häc sinh cã thÓ trßnh bµy theo c¸ch hiÓu cña m×nh díi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Bµi viÕt cÇn ®¶m b¶o kÕt hîp nhiÒu nh÷ng thao t¸c: gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch, b×nh luËn, c¶m nghÜ…Lêi v¨n m¹ch l¹c, s¸ng sña, lËp luËn chÆt chÏ, dÉn chøng chÝnh x¸c, tiªu biÓu, thuyÕt phôc, bè côc râ rµng. 2. VÒ kiÕn thøc: a. Gi¶i thÝch t¹i sao nèi nhiÒu l¹i ®îc coi lµ bÖnh? ( 1 ®iÓm). Mét sù viÖc, hiÖn tîng nãi ®i nãi l¹i nhiÒu lÇn t¹o c¶m gi¸c khã chÞu cho ngêi kh¸c. nãi nhiÒu mµ kh«ng cã hiÖu qu¶ b»ng nãi Ýt. V× cø sî ngêi ta cha hiÓu ý m×nh, hoÆc cè nhÊn m¹nh mét vÊn ®Ò g× ®ã nªn nãi nhiÒu lÇn. Khi nãi nhiÒu lµm ngêi ta tiªu hao n¨ng lîng, khi im lÆng ngêi ta tÝch luü ®îc n¨ng lîng. N¨ng lîng cÇn cho sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ ®Ó lµm viÖc cã Ých. Nãi nhiÒu ®Õn nçi sau ®ã kh«ng nhí ®îc lµ m×nh nãi nh÷ng g× th× ®· trë thµnh bÖnh. b. T¸c h¹i cña nãi nhiÒu: (1,5 ®iÓm) - BÖnh tõ miÖng ®a vµo, tai v¹ tõ miÖng ®a ra. - Nãi nhiÒu lµm mÊt th× giê cña b¶n th©n m×nh vµ cña ngêi kh¸c, nhÊt lµ tËp thÓ. - Nãi nhiÒu cßn g©y mÊt ®oµn kÕt ë tËp thÓ, g©y mÊt t×nh c¶m gia ®×nh; vî hoÆc chång nãi nhiÒu dÔ x¶y ra x« x¸t tan vì gia ®×nh. Nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c qu¶n lý, l·nh ®¹o m¾c bÖnh nãi nhiÒu lµm ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn th× giê cña mäi ngêi. c. C¸ch kh¾c phôc, liªn hÖ më réng:(0,5 ®iÓm). - Nªn nãi nh÷ng g× cÇn thiÕt, cã t¸c dông. - CÇn suy nghÜ kü cµng tríc khi nãi. Ngêi xa vÉn d¹y: “ uèn lìi b¶y lÇn tríc khi nãi”. - Ph¶i biÕt dµnh thêi gian ®Ó nh×n l¹i m×nh vµ l¾ng nghe ngêi kh¸c nãi. Ham häc hái, khiªm tèn tù söa m×nh: cÇn lµm nhiÒu h¬n nãi. - Lu«n rÌn luyÖn b¶n th©n lêi nãi lu«n ®i ®«i víi viÖc lµm, nãi Ýt lµm nhiÒu, lÊy hµnh ®éng thùc tÕ kiÓm nghiÖm lý thuyÕt. Kh«ng ngõng t duy s¸ng t¹o trong c«ng viÖc. M¹nh d¹n ®Êu tranh víi hiÖn tîng nãi nhiÒu lµm ¶nh hëng ®Õn céng ®ång. 5 2. §Ò bµi 2: Sù tù tin cña con ngêi trong cuéc sèng. Gîi ý ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm: 1. VÒ kü n¨ng: Lµ mét ®Ò bµi mang tÝnh chÊt ®¹o lý cña con ngêi vµ thuéc d¹ng ®Ò më nªn häc sinh cã thª tr×nh bµy mét c¸ch s¸ng t¹o theo c¸ch hiÓu cña m×nh ë nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau. Bµi viªt ph¶i cã sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn c¸c thao t¸c gi¶i thÝch, chøng minh, b×nh luËn, ph©n tÝch…Lêi v¨n m¹ch l¹c hÊp dÉn; lËp luËn chÆt chÏ, dÉn chøng tiªu biÓu thuyÕt phôc; bè côc v¨n b¶n 3 phÇn râ rµng. 2. VÒ néi dung: a. Gi¶i thÝch s¬ lîc kh¸i niÖm tù tin lµ g×? (0,5 ®iÓm) : Lµ tin tëng vµo chÝnh b¶n th©n m×nh, vµo n¨ng lùc cña m×nh. §©y lµ th¸i ®é sèng tÝch cùc cña mçi chóng ta. b. Bµn luËn vÒ tù tin: (1 ®iÓm). - Nh÷ng ngêi cã sù tù tin lµ thêng chñ ®éng, b¶n lÜnh tríc mäi t×nh huèng trong cuéc sèng, lu«n cã ý thøc kh¼ng ®Þnh m×nh tríc mäi ngêi, tin ë kh¶ n¨ng cña chÝnh m×nh. - Sù tù tin gióp con ngêi dÓ ®i ®Õn thµnh c«ng h¬n v× ngêi tù tin cã kh¶ n¨ng giao tiÕp tèt, cã nh÷ng quyÕt ®Þnh nh¹y bÐn, s¸ng suèt, hay n¾m b¾t ®îc c¬ héi cho m×nh. ThiÕu tù tin lµ nguyªn nh©n cña phÇn lín thÊt b¹i. - CÇn ph©n biÖt sù tù tin víi tù cao tù ®¹i. §Ó thµnh c«ng, ngêi cã sù tù tin cÇn cã th¸i ®é cÇu tiÕn kh«ng ngõng häc hái. Tr¸i ngîc víi tù tin lµ tù ti. c. Më réng, chøng minh: (1 ®iÓm). - Phª ph¸n nh÷ng th¸i ®é sèng nhót nh¸t, kh«ng m¹nh d¹n, thiÕu lßng tin ë chÝnh m×nh, kh«ng d¸m ®¶m nhËn nh÷ng c«ng viÖc ®îc giao. Ngîc l¹i tù tin lµ th¸i ®é sèng tù cao tù ®¹i, kiªu c¨ng tù phô, coi thêng kü c¬ng phÐp níc , c¸ nh©n hÑp hßi, chØ biÕt m×nh mµ kh«ng biÕt ®Õn ngêi kh¸c. VÝ dô: mét b¹n häc sinh tù cao tù ®¹i tríc c¸c b¹n lµ cha ngoan, cha hoµ nhËp b¹n bÌ, ngêi häc sinh ®ã sÏ bÞ mäi ngêi xa l¸nh. Mét b¹n häc sinh nhót nh¸t sÏ trë nªn mê nh¹t vµ khã ®¹t kÕt qu¶ cao trong häc tËp, kh«ng hoµ nhËp víi b¹n bÌ, dÇn dÇn bÞ xa l¸nh. d. Bµi häc nhËn thøc hµnh ®éng: (0,5 ®iÓm). - §Ó cã ®îc sù tù tin, cÇn trang bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc, tham gia c¸c ho¹t ®éng giao tiÕp. TÝch cùc häc tËp vµ lao ®éng, s¸ng t¹o trong c«ng viÖc, m¹nh d¹n ®æi míi trong c«ng t¸c. 6 - L¹c quan vui vÎ trong mäi t×nh huèng. Th¾ng kh«ng kiªu, b¹i kh«ng n¶n. V÷ng vµng trong mäi t×nh huèng. §oµn kÕt víi mäi ngêi. * Lu ý: ë nh÷ng d¹ng ®Ò bµi nµy häc sinh cÇn ph¶i gi¶i thÝch kh¸i niÖm, ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn, bµn luËn më réng, rót ra bµi häc nhËn thøc vµ hµnh ®éng cho b¶n th©n. 3. §Ò bµi 3: ViÕt v¨n b¶n ng¾n kh«ng qu¸ 600 tõ tr×nh bµy ý kiÕn anh( chÞ) vÒ c©u nãi sau ®©y cña nhµ v¨n Nga LÐp T«n xT«i: “B¹n ®õng nªn chê ®îi nh÷ng quµ tÆng bÊt ngê cña cuéc sèngmµ h·y tù m×nh lµm nªn cuéc sèng”. Gîi ý ®¸p ¸n vµ x©y dùng biÓu ®iÓm: 1. VÒ kü n¨ng lµm bµi: - §©y lµ mét ®Ò bµi thuéc lo¹i nghÞ luËn x· héi vÒ ®¹o lý cuéc sèng díi d¹ng ®Ò më nªn häc sinh cã thÓ chñ ®éng t×m hiÓu theo nhiÒu híng kh¸c nhau miÔn sao b¸m s¸t vµo yªu cÇu cña ®Ò bµi. Bµi viÕt ng¾n nhng ph¶i ®Çy ®ñ bè côc 3 phÇn; tõ ng÷ trong s¸ng giµu h×nh ¶nh, v¨n phong tr«i ch¶y; kh«ng sai lçi ng÷ ph¸p vµ lçi chÝnh t¶; lËp luËn chÆt chÏ, cã søc thuyÕt phôc; luËn ®iÓm, luËn cø râ rµng m¹ch l¹c; bµi v¨n hÊp dÉn… 2. VÒ néi dung: a. Gi¶i thÝch c©u nãi( 0,5 ®iÓm): - Quµ tÆng bÊt ngê cã thÓ hiÓu theo c¶ nghÜa cô thÓ – kh¸i qu¸t ( vËt chÊt nh tiÒn b¹c, vµng, ngäc, nhµ, ®Êt…; tinh thÇn nh t×nh yªu, h¹nh phóc, nh÷ng c¬ héi may m¾n bÊt ngê. - Néi dung ý nghÜa cña c©u nãi: t¸c gi¶ khuyªn con ngêi cÇn cã th¸i ®é sèng chñ ®éng, cã ý chÝ nghÞ lùc v¬n lªn . b. Bµn luËn (1 ®iÓm): Quµ tÆng bÊt ngê mang l¹i niÒm vui, sù hµo høng, håi hép ®îi chê nhng kh«ng ph¶i lµ lóc nµo còng cã. - Nh÷ng ngêi khi nhËn ®îc quµ bÊt ngê: cã t©m lý chê ®îi, û l¹i, thô ®éng, thËm chÝ phung phÝ nh÷ng quµ tÆng Êy. - Phª ph¸n mét sè ngêi thô ®éng, thiÕu ý chÝ v¬n lªn, chØ biÕt chê ®îi quµ tÆng mµ kh«ng tù m×nh lµm nªn cña c¶i vËt chÊt. - Kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng gi¸ trÞ ý nghÜa cña quµ tÆng bÊt ngê mµ cuéc sèng tèt ®Ñp ®em l¹i cho con ngêi. VÊn ®Ò lµ biÕt tËn dông, tr©n träng quµ tÆng Êy nh thÕ nµo. 7 c. Bµi häc nhËn thøc, hµnh ®éng (1 ®iÓm): - Ph¶i chñ ®éng trang bÞ kiÕn thøc, rÌn luyÖn c¸ch sèng b¶n lÜnh, cã ý chÝ, d¶n dÞ, ch¨m chØ, s¸ng t¹o trong c«ng viÖc ®Ó cã thÓ ®ãn nhËn nh÷ng quµ tÆng kú diÖu cña cuéc sèng do chÝnh b¶n th©n m×nh lµm nªn. * Lu ý: ë d¹ng ®Ò nµy, vÊn ®Ò t tëng ®¹o lý ®îc Èn trong c©u danh ng«n, c©u tôc ng÷, ý nghÜa Èn dô, triÕt lý s©u s¾ccña c©u chuyÖn, cña v¨n b¶n ng¾n. V× thÕ, ®Ó ®îc rót ra ®îc vÊn ®Ò t tëng ®¹o lý cÇn bµn luËn cÇn chó ý: - Gi¶i thÝch tõ ng÷ ( nghÜa ®en, nghÜa bãng), tõ ®ã rót ra néi dung c©u nãi ( nÕu ®Ò bµi cã dÉn c©u danh ng«n, tôc ng÷, ng¹n ng÷). - Gi¶i thÝch ý nghÜa c©u chuyÖn, v¨n b¶n( nÕu ®Ò bµi cã dÉn ý nghÜa c©u chuyÖn, v¨n b¶n ng¾n). - Th«ng thêng, khi lµm bµi, häc sinh chØ chó ý ®Õn tÝnh chÊt ®óng ®¾n cña vÊn ®Ò ®îc ®a ranghÞ luËn mµ mµ Ýt chó ý thao t¸c, bæ sung, b¸c bánh÷ng khÝa c¹nh cha hoµn chØnh cña vÊn ®Ò. Ch¼ng h¹n, khi tr×nh bµy suy nghÜ cña b¶n th©n vÒ c©u nãi: “§õng sèng theo ®iÒu ta íc muèn, h·y sèng theo ®iÒu ta cã thÓ”. Häc sinh ngoµi viÖc kh¼ng ®Þnh tÝnh chÊt ®óng ®¾n cña lêi khuyªn ( sèng thùc tÕ, biÕt b»ng lßng víi hiÖn t¹i, víi nhìng g× m×nh cã) th× cÇn ph¶i hiÓu ®îc tÇm quan träng cña nh÷ng kh¸t väng, íc m¬ ®èi víi con ngêi trong cuéc sèng. - Mét ®iÒu n÷a cÇn lu ý lµ kh«ng ®îc sa vµo ph©n tÝch c©u danh ng«n, ng¹n ng÷, tôc ng÷, c©u chuyÖn, v¨n b¶n nh lµ mét bµi nghÞ luËn v¨n häc. 4. §Ò bµi 4: Suy nghÜ vÒ c©u danh ng«n sau: “ Nh÷ng ngêi cã t©m hån cao thîng kh«ng bao giê c« ®¬n”. Gîi ý ®¸p ¸n vµ x©y dùng biÓu ®iÓm: 1. VÒ kü n¨ng: Bµi lµm ®îc tr×nh bµy díi h×nh thøc mét bµi nghÞ luËn x· héi. Ngêi viÕt cÇn thÓ hiÖn ®îc nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m vµ híng hµnh ®éng cña b¶n th©n tríc vÊn ®Ò bµi ®Æt ra. Nh÷ng suy nghÜ t×nh c¶m vµ híng hµnh ®éng cña ngêi viÕt lµ nh÷ng c¸ch suy nghÜ riªng, phï hîp víi ®¹o ®øc, lèi sèng vµ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc. - LuËn ®iÓm, luËn cø m¹ch l¹c; lËp luËn chÆt chÏ, giµu thuyÕt phôc; bè côc ba phÇn; hµnh v¨n s¸ng sña, tr«i ch¶y. 2. VÒ kiÕn thøc: Häc sinh cÇn x¸c ®Þnh vÊn ®Ò nghÞ luËn tõ c©u danh ng«n: ca ngîi nh÷ng con ngêi cã t©m hån cao thîng, hä sÏ lu«n lu«n ®îc mäi ngêi tr©n träng, yªu quý ñng hé, nªn “kh«ng bao giê c« ®¬n”. Tõ ®ã ®Æt ra vÊn ®Ò vÒ lèi 8 sèng, v¨n ho¸, hµnh vi øng xö… kªu gäi mäi ng êi híng tíi nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n ®Ó x· héi ngµy mét tèt ®Ñp h¬n. Bµi lµm cÇn cã c¸c ý: a. Gi¶i thÝch: cao thîng lµ g×?( 0,5 ®iÓm): Cao thîng mang hµm nghÜa réng, mét sè tõ ®iÓn gi¶i thÝch nh sau: c¸i cao c¶ vît h¼n lªn nh÷ng c¸i tÇm thêng nhá nhen vÒ phÈm chÊt tinh thÇn. Cao thîng lµ lèi sèng ®Ñp. Cao thîng rÊt cÇn thiÕt trong øng xö gi÷a con ngêi víi con ngêi. - Ngêi cã t©m hån cao thîng lµ ngêi nh thÕ nµo? ( suy nghÜ, hµnh ®éng, viÖc lµm v× môc ®Ých tèt ®Ñp, v× céng ®ång, mang ®Õn niÒm vui, h¹nh phóc cho ngêi kh¸c). Ngêi cã lßng cao thîngcã ®øc hy sinh, cã ®¹o ®øc, cã ý chÝ, lßng qu¶ c¶m, sèng trung thùc, lu«n muèn mäi thø tèt ®Ñp, cã c¸i nh×n l¹c quan, cã tÊm lßng vÞ tha, khoan dung ®é lîng, cao c¶ ®oµn kÕt, biÕt chia sÎ nhau lóc khã kh¨n ho¹n n¹n, biÕt chÞu tr¸ch nhiÖm phÊn ®Êu, kh«ng ®¸nh mÊt b¶n th©n, v× céng ®ång, s½n sµng b¶o vÖ lÏ ph¶i, tr©n träng lÞch sö, l¾ng nghe c¸i míi. b. DÉn chøng, minh ho¹ vµ më réng liªn hÖ(1 ®iÓm) : Cha mÑ chóng ta, nh÷ng ngêi th©n trong gia ®×nh, b¹n bÌ, hµng xãm, thÇy c« gi¸o, nh÷ng ngêi d¸m hy sinh v× d©n téc nh Hå ChÝ Minh vµ c¸c anh hïng d©n téc trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh dµnh ®éc lËp tù do cho d©n téc; nh÷ng c©u chuyÖn c¶m ®éng xung quanh ta. c. Bµn luËn vÊn ®Ò (1 ®iÓm) : Ngêi cã t©m hån cao thîng sÏ kh«ng bao giê c« ®¬n: v× ch©n lý lu«n ®øng vÒ phÝa hä. Hä cã thÓ chÞu thiÖt thßi, bÞ hiÓu lÇm nhng hä lu«n cã niÒm tin vµo con ngêi, vµo cuéc sèng vµ vµo nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp nhÊt. Nh÷ng ®iÒu hä mang tíi cho ngêi kh¸c, cho céng ®ång vÉn lu«n cã gi¸ trÞ cao c¶. Hä lu«n lµ tÊm g¬ng s¸ng cho mäi thÕ hÖ noi theo tr©n träng vµ ca ngîi. Sèng cao thîng ®em l¹i nhiÒu gi¸ trÞ. - Thùc tÕ x· héi vÉn cßn nhiÒu ngêi cã lèi sèng Ých kû, gi¶ dèi, läc lõa, v« ¬n, v« ®¹o ®øc, bá mÆc ngêi gÆp n¹n mµ kh«ng cøu gióp, döng dng víi ngêi nghÌo, b¹o hµnh víi trÎ em, phô n÷… lèi sèng thiÕu tÝnh nh©n v¨n Êy cÇn phª ph¸n. - Liªn hÖ b¶n th©n: lu«n sèng v× ngêi kh¸c, v× tËp thÓ; rÌn luyÖn tinh thÇn tù gi¸c, tù träng, s¸ng t¹o trong c«ng viÖc, trung thùc, th¼ng th¾n còng lµ mét trong nh÷ng ®øc tÝnh cña ngêi cao thîng. Trªn ®©y lµ mét sè ®Ò bµi, ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm cho bµi lµm v¨n nghÞ luËn líp 12. Gi¸o viªn cÇn ®Çu t cao vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®Ó cã nh÷ng ®Ò hay, ®¸p ¸n biÓu ®iÓm khoa häc ®Ó ph©n lo¹i ®îc häc sinh. Tõ ®ã ®Ó biÕt c¸ch rÌn luyÖn häc sinh lµm bµi tèt h¬n. §ång thêi trªn líp, gi¸o viªn ph¶i dµy c«ng rÌn luyÖn kü n¨ng 9 lµm bµi vµ c¸ch huy ®éng kiÕn thøc x· héi cho häc sinh. LËp dµn ý theo bè côc; t×m ý, x©y dùng luËn ®iÓm, luËn cø vµ lÊy dÉn chøng PhÇn ba KÕt qu¶ vµ bµi häc kinh nghiÖm. 1.KÕt qu¶ ®¹t ®îc: Sau khi tiÕn hµnh ra ®Ò, x©y dùng ®¸p ¸n vµ biÓu ®iÓm cho bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi líp 12 mét c¸ch chi tiÕt, khoa häc; trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, rÌn luyÖn kü n¨ng lµm bµi nghÞ luËn cho c¸c em, cô thÓ ë hai líp 12C1 vµ 12C10, t«i thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ sau: - Häc sinh tham gia lµm bµi høng thó, ®Çy ®ñ. - Häc sinh tÝch cùc t×m tµi liÖu tham kh¶o, xö lý c¸c th«ng tin trªn m¹ng, ti vi, b¸o chÝ… - ChÊt lîng bµi lµm cña häc sinh ®îc n©ng lªn mét c¸ch râ rÖt, kiÕn thøc ®îc kh¾c s©u. §Æc biÖt lµ ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cña häc sinh. - Trong qu¸ tr×nh chÊm bµi vµ tr¶ bµi cho häc sinh, gi¸o viªn lu«n chó ý kh¾c phôc nh÷ng t×nh huèng x¶y ra, nh÷ng nhîc ®iÓm th]ngf hay m¾c ph¶i khi lµm bµi nghÞ luËn x· héi nh: viÕt chung chung, kh« khan, thiÕu sù uyÓn chuyÓn mÒm m¹i. KÕt qu¶ cô thÓ nh sau: a. VÒ høng thó cña häc sinh: - Møc ®é rÊt høng thó: 50hs/100hs = 50%hs. - Møc ®é høng thó: 50hs/100hs = 50%hs. b. Møc ®é huy ®éng kiÕn thøc: - Sù hiÓu biÕt x· héi cao: 60hs/100hs= 60%hs. - Sù hiÓu biÕt tri thøc x· héi kh¸ vµ trung b×nh: 40hs/100hs = 40%hs. c. Møc ®é sö dông ng«n ng÷, diÔn ®¹t, lËp luËn: - Kh¸, giái : 60hs/100hs = 60%hs. - Trung b×nh: 40hs/100hs = 40%hs. - YÕu kÐm : kh«ng. d. ChÊt lîng chung: - §iÓm kh¸, giái: 70hs/100hs = 70%hs. - §iÓm trung b×nh: 30hs/100hs = 30%hs. - §iÓm yÕu : kh«ng cã. 10 2. Bµi häc kinh nghiÖm: Qu¸ tr×nh lªn líp, gi¸o viªn quan s¸t, n¾m v÷ng chÊt lîng häc sinh, ph©n lo¹i vµ ra ®Ò phï hîp víi chÊt lîng häc sinh. - RÌn luyÖn häc sinh mét c¸ch bÒn bØ ®Ó c¸c em n¾m v÷ng kü n¨ng lµm tèt bµi nghÞ luËn x· héi, xö lý c¸c nguån tri thøc tõ ®êi sèng x· héi, huy ®éng, lùa chän ®Ó ®a vµo bµi lµm. - §Ó g©y høng thó cho häc sinh lµm bµi, gi¸o viªn cÇn dµy c«ng nghiªn cíu ra ®Ò ®¹t c¸c tiªu chuÈn: khoa häc, võa søc, hÊp dÉn. - Cho c¸c em luyÖn tËp nhiÒu d¹ng ®Ò bµi nghÞ luËn x· héi ®Ó c¸c em thµnh th¹o kü n¨ng lµm bµi. - C«ng t¸c coi thi nghiªm tóc còng lµ mét h×nh thøc rÌn luyÖn c¸c em tÝnh tù gi¸c, ý thøc tù träng khi lµm bµi nghÞ luËn x· héi. - Tr¶ bµi còng lµ mét kh©u rÊt quan träng: ph©n tÝch ®¸p ¸n kü lìng, s¸t ®óng; biÓu ®iÓm khoa häc, chÝnh x¸c. M¹nh d¹n cho ®iÓm 9,10; ®¸nh gi¸ u ®iÓm nhîc ®iÓm mét c¸ch kü lìng kh«ng nÐ tr¸nh. §Æc biÖt chó ý c¸c lçi: dïng tõ, diÔn ®¹t, lËp luËn… - Gi¸o viªn tÝch cùc tù häc, tham kh¶o tµi liÖu, dù giê, häc hái rót kinh nghiÖm ®Ó häc sinh lµm bµi nghÞ luËn ngµy cµng tèt h¬n KÕt luËn: Nh÷ng kinh nghiÖm trªn ®· ¸p dông víi häc sinh ë trêng t«i, kÕt qu¶ ®¹t ®îc rÊt kh¶ quan, t«i vµ ®ång nghiÖp ®· nhËn thÊy: C¸ch ra ®Ò bµi hayayhaps dÉn, ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm cho bµi lµm v¨n nghÞ luËn x· héi khoa häc lµ néi dung ®æi míi vÒ tæ chøc d¹y häc ë trêng THPT. Ho¹t ®éng nµy ®· thùc sù cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn néi dung gi¶ng d¹y m«n ng÷ v¨n khi cã sù ®Çu t chiÒu s©u, tæ chøc, híng dÉn tËn t×nh häc sinh cña gi¸o viªn. §©y lµ môc ®Ých cña t«i khi nghiªn cíu ®Ò tµi nµy. §Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong ®îc sù bæ sung gãp ý cña héi ®ång xÐt duyÖt S¸ng kiÕn kinh nghiÖm c¸c cÊp ®Ó S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ®îc hoµn thiÖn h¬n. Ho»ng Ho¸ 4, ngµy 25/5/2011. Ngêi viÕt : 11 Lª Xu©n Toµn. 12