Tài liệu Skkn thiết kế và sử dụng một số hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn toán lớp 12

SỞ GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO QUẢNG BÌNH TRƯỜNG THPT QUẢNG NINH *************** ***************** SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 12 Người thực hiện: Hoàng Trọng Tú Đơn vị công tác: Trường THPT Quảng Ninh Năm học: 2018 -2019 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT - THPT : Trung học phổ thông - Th.s : Thạc sỹ - KH - KT và GD : Khoa học kỹ thuật và giáo dục - PGS.TS : Phó Giáo sư. Tiến sỹ - GV : Giáo viên - HS : Học sinh - GTNN - GTLN : Giá trị nhỏ nhất - giá trị lớn nhất - NCSP : Nghiên cứu sư phạm - ĐHSP : Đại học sư phạm - TNST : Trải nghiệm sáng tạo MỤC LỤC Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 2 Trang 4 4 5 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 4. Phương pháp nghiên cứu. Phần II: NỘI DUNG Chương I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ 1.1 Hoạt động trải nghiệm 1.2 Cơ sở thực tiễn ( thực trạng của vấn đề nghiên cứu) 1.3 Nội dung của hoạt động trải nghiệm. 1.4 Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường. 1.5 Một số phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh phổ thông. Chương II: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 12 2.1. Thiết kế bài học theo phương pháp tổ chức hoạt động nhóm kết hợp trò chơi Chương III: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3. 1. Mục đích thực nghiệm sư phạm 3. 2. Nội dung thực nghiệm 3. 3. Tổ chức thực nghiệm sư phạm. 3.4. Đối tượng thực nghiệm 3.5. Thời gian thực nghiệm 3.6. Đánh giá thực nghiệm. Chương IV: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 . BÀI KIỂM TRA ĐỐI CHỨNG I. ĐẶT VẤN ĐỀ 8 8 8 8 8 10 11 11 12 16 16 24 24 24 24 25 25 25 29 31 33 1. Lý do chọn đề tài Mặc dù Đảng và nhà nước đã có các chính sách cải cách giáo dục khá mạnh mẽ. Tuy nhiên thực tiễn dạy học hiện nay tại các trường phổ thông vẫn còn chưa đáp ứng được mục tiêu đã đặt ra. Đại đa số học sinh được truyền thụ kiến thức một chiều, hàn lâm dẫn đến các em chán ghét các môn học, vì thế đã làm cho chất lượng dạy và học thấp, làm lo lắng cho toàn xã hội. Do đó nâng cao chất lượng dạy và học các bộ môn và đặc biệt là môn toán đang là vấn đề bức thiết đặt ra. Nói riêng đối với bộ môn toán mà đặc biệt là lớp 12 việc áp dụng các hoạt động trải nghiệm là rất ít. Lý do cơ bản ở đây đó là giáo viên một số còn ngại thay đổi, không chịu khó đổi mới phương pháp dạy học. Chúng ta không có một tài liệu 3 hay một giáo trình nào cho việc áp dụng hoạt động trải nghiệm vào dạy học bộ môn toán một cách chính thống. Mặt khác do điều kiện hoàn cảnh của nhà trường cũng như địa phương tại nơi trường đóng còn nhiều khó khăn nên việc triển khai các hoạt động còn ít. Đối với học sinh cuối cấp chỉ chú trọng vào việc ôn tập cũng cố kiến thức do " Thi sao học vậy" nên đại đa số không mặn mà với các hoạt động trải nghiệm. Trước tình hình đó đã có các buổi hội thảo, nhiều bài báo, bài nghiên cứu khoa học về các hoạt động trải nghiệm trong dạy học. Các bài viết đã nêu lên các căn cứ khoa học cũng như cung cấp một số các phương pháp nghiên cứu, các hướng dẫn tổ chức các hoạt động trải nghiệm. Trong bài viết " Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông" của ThS . Bùi Ngọc Diệp đã đưa ra quan điểm về hoạt động trải nghiệm như sau " các em được chủ động tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động: từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và kỹ năng bản thân; các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý tưởng; được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự khẳng định bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình.. ". Trong bài trả lời phòng vấn của báo Giáo Dục & Thời Đại (số ra ngày 10/08/2015). PGS.TS Đinh thị Kim Thoa phát biểu: " Hoạt động TNST là hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự hướng dẫn của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động khác nhau của đời sống nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình " . Hoạt động trải nghiệm có thể có các hình thức như sau " Hình thức có tính khám phá (thực địa, thực tế, tham quan, cắm trại); hình thức có tính triển khai (dự án và nghiên cứu khoa học, hội thảo, câu lạc bộ); hình thức có tính trình 4 diễn (diễn đàn, giao lưu, sân khấu hóa); hình thức có tính cống hiến, tuân thủ (thực hành lao động việc nhà, việc trường, hoạt động xã hội - tình nguyện)". Như vậy hoạt động trải nghiệm đã được chú trọng nghiên cứu và triển khai trong dạy học hiện nay với các hình thức đa dạng phong phú và mang lại hiệu quả cao. Tuy nhiên chưa có các tài liệu nào đề cập cụ thể đến hoạt động trải nghiệm trong học tập môn toán mà đặc biệt là toán 12. Do đó trong SKNN này chúng tôi muốn đề xuất sử dụng một số các hoạt động trải nghiệm vào các tình huống dạy học ở lớp 12, chúng tôi hi vọng đây củng là một tài liệu tham khảo cho quý thầy cô trong việc dạy học môn toán nói chung và lớp 12 nói riêng. 1.2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về thiết kế và sử dụng một số hoạt động trải nghiệm trong dạy học một số chủ đề môn Toán lớp 12 ở trường phổ thông nhằm kích thích hứng thú học tập của học sinh, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 2.1. Trên thế giới Hoạt động trải nghiệm không phải là vấn đề mới mẻ đối với nhiều nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Tại Mỹ bên cạnh việc học kiến thức các trường trung học phổ thông rất chú trọng các hoạt động trải nghiệm cho học sinh bằng việc thành lập các câu lạc bộ như " câu lạc bộ bóng đá, bóng chuyền" các câu lạc bộ toán học, vật lý... bên cạnh đó hoạt động cộng đồng là một phần không thể thiếu, học sinh có thể tham gia các hoạt động, các dự án của xã hội như các hoạt động tình nguyện, hiến máu, nhân đạo... qua đó giúp học sinh hoàn thiện nhân cách, trưởng thành hơn sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Vương quốc Anh là nước có nền giáo dục phát triển thuộc tốp đầu thế giới. Việc học được sự chung tay của nhà trường, các tổ chức, cá nhân, xã hội. Có hai loại hình phổ thông đó là trường công và tư. Họ có nhiều cách thức dạy học tuy 5 nhiên việc trải nghiệm sáng tạo cho học sinh chiếm vai trò rất quan trọng. Các trường phổ thông ở Anh khuyến khích học sinh phát triển các kỹ năng giao tiếp, kỷ luật, khả năng giải quyết vấn đề cũng như tôn trọng bản thân, tôn trọng những người khác và xã hội ngay khi còn là những cậu bé, cô bé trung học thông qua các hoạt động ngoại khóa, trại hè, các chiến dịch tình nguyện, các câu lạc bộ...Tất cả các trường phổ thông đều có trách nhiệm nghiêm túc đối với học sinh. Học sinh được trợ giúp, giám sát và khích lệ thường xuyên từ sự kết hợp của gia đình, nhà trường và xã hội. Từ đó góp phần hoàn thiện các phẩm chất, kỹ năng cho học sinh. Tại Hàn Quốc, là một trong những đất nước có nền giáo dục và kinh tế phát triển nhất khu vực. Nước có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam. Năm 2009, bộ KH - KT và GD Hàn Quốc đã cho xuất bản cuốn" Hoạt động trải nghiệm sáng tạo", đã nói tới một trong những chương trình đổi mới của giáo dục Hàn Quốc là hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Đó là các hoạt động nằm ngoài các hệ thống môn học chính thức trong nhà trường. Đó là hoạt động của các câu lạc bộ, các hoạt động nhân đạo, tình nguyện và định hướng. Các hoạt động này có liên kết chặt chẽ với các môn học trong nhà trường, nó có quan hệ tương tác, hỗ trợ lẫn nhau nhằm hình thành các phẩm chất, năng lực, kỹ năng sống cần thiết cho học sinh trong xã hội hiện đại. Các hoạt động này có tính thực tế cao, gắn bó với đời sống và cộng đồng. Ngoài ra các nước như Pháp, Canada, Nhật Bản, Singapore... cũng có các hoạt động trải nghiệm sáng tạo (mặc dù các nước có tên gọi khác) trong chương trình giáo dục. Các hoạt động này mang tính thực tiễn cao và đã góp phần hoàn thiện các phẩm chất, năng lực, các kỹ năng cho học sinh. 2.2.Ở Việt Nam Nghị quyết số 29 - NQ/TW đã bàn về vấn đề " đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo", xác định những mục tiêu tổng quát của đổi mới nền giáo dục nước ta là " Tiếp tục tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ và hiệu quả trong giáo dục, đào tạo, nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn những yêu cầu nhân lực của xã hội đặt ra củng như giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện, phát huy, khai 6 thác tốt nhất các tiềm năng của bản thân mỗi con người. Góp phần hoàn thiện nhân cách, sống tốt và làm việc hiệu quả. Dịch chuyển quá trình giáo dục từ việc chủ yếu trang bị kiến thức một cách thụ động sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học một cách chủ động hơn. Lý thuyết phải gắn liền với thực tiễn, học đi đôi với hành, giáo dục cần phải có sự chung tay góp sức của tất cả các thành phần, lực lượng trong toàn xã hội". Trong giai đoạn hiện nay, đã có sự thay đổi về mục tiêu giáo dục đó là: phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Sản phẩm của giáo dục là những con người xã hội chủ nghĩa, có đầy đủ các phẩm chất đạo đức, năng lực cần thiết như trung thực, có trách nhiệm, hoài bão, lý tưởng phục vụ cộng đồng, tổ quốc. Bên cạnh đó giáo dục còn phải phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân, làm chủ bản thân mình, có hiểu biết và các kĩ năng sống, làm việc hiệu quả. Hoạt động trải nghiệm đã trở thành một trong các thành phần cơ bản của chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam sau 2015. Nó cũng là một trong chín nội dung học tập cơ bản của chương trình giáo dục phổ thông. Tình hình đó đặt ra vấn đề phải có một hệ thống nghiên cứu, phát triển năng lực thiết kế các chương trình hoạt động trải nghiệm cho giáo viên phổ thông. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Các kỹ năng, phương pháp thiết kế dạy học trải nghiệm và quá trình sử dụng trong dạy học trải nghiệm môn toán lớp 12 THPT. 3.2.Phạm vi nghiên cứu: Quá trình thiết kế và sử dụng một số hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Toán lớp 12 THPT . 4. Phương pháp nghiên cứu. Trong đề tài này chúng tôi kết hợp các phương pháp sau: 4.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: - Nghiên cứu các chương trình và dự thảo của bộ GD- ĐT về cách thức tổ chức dạy học trải nghiệm nói riêng và dạy học nói chung. 7 - Nghiên cứu những tài liệu lý luận về vấn đề dạy học trải nghiệm. - Nghiên cứu các nội dụng về lý luận dạy học môn toán ở trường phổ thông. - Nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên các sách tham khảo có liên quan. - Nghiên cứu ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực hoạt động trải nghiệm 4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Điều tra khả năng lĩnh hội và vận dụng kiến thức của học sinh trước và sau khi tổ chức thực nghiệm. - Quan sát giờ dạy để tìm hiểu thực tế dạy học theo hướng dạy học trải nghiệm ở trường THPT. Phần II: NỘI DUNG Chương I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ 1.1. Hoạt động trải nghiệm Là một loại hình hoạt động giáo dục có mục đích, có tổ chức, có ý thức tự giác được tổ chức bằng phương thức trải nghiệm nhằm góp phần phát triển kỹ năng và hoàn thiện nhân cách của người học. Nội hàm của hoạt động trải nghiệm bao gồm và là sự kết hợp giữa các khái niệm "Hoạt động" và "Trải nghiệm". Tuy nhiên không phải cứ có "Hoạt động, trải nghiệm" là có hoạt động trải nghiệm. Mà ở đây chỉ có những hoạt động giáo dục có mục đích, có tổ chức nhằm hình thành phẩm chất và năng lực của người học, dành cho đối tượng học sinh mới được gọi là hoạt động trải nghiệm. Đến nay có rất nhiều cách diễn đạt khác nhau về hoạt động trải nghiệm. Theo dự thảo đề án đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2015: "Hoạt động trải nghiệm bản chất là những hoạt động giáo dục nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất tư tưởng, ý chí tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại. Nội dung của hoạt động trải nghiệm được thiết kế theo tích hợp nhiều lĩnh vực, môn học thành các chủ điểm mang tính chất mở. Hình thức và phương pháp tổ chức đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian và thời gian, quy mô đối 8 tượng và số lượng... để học sinh có nhiều cơ hội tự trải nghiệm và phát huy khả năng sáng tạo của mình". Theo Bùi Ngọc Diệp (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) "hoạt động trải nghiệm là một biểu hiện của hoạt động giáo dục đang tồn tại trong chương trình giáo dục hiện hành. Hoạt động trải nghiệm mang tính xã hội, thực tiễn đến với môi trường giáo dục trong nhà trường để học sinh tự chủ trải nghiệm trong tập thể, qua đó hình thành và thể hiện được phẩm chất, năng lực, nhận ra năng khiếu, sở thích, đam mê, bộc lộ và điều chỉnh cá tính, giá trị; nhận ra chính mình cũng như khuynh hướng phát triển của bản thân; bổ trợ cho và cùng với các hoạt động dạy học trong chương trình giáo dục thực hiện tốt nhất mục tiêu giáo dục." Tóm lại mặc dù được diễn đạt bằng những cách khác nhau nhưng các tác giả đều có các quan điểm chung là: "Hoạt động trải nghiệm là một loại hình hoạt động giáo dục tích cực, tự giác, có mục đích, được tổ chức theo phương thức tạo điều kiện cho học sinh tham gia trực tiếp vào các loại hình hoạt động và giao lưu, nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm giá trị và kỹ năng sống và những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại, nhằm mục đích tạo nhiều cơ hội để học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động và phát huy khả năng sáng tạo ra cái mới có giá trị đối với bản thân và xã hội." 1.2 Cơ sở thực tiễn ( thực trạng của vấn đề nghiên cứu) Trong những năm gần đây hầu hết GV đã nhận thức được việc cần phải đổi mới phương pháp dạy học toán theo hướng tích cực lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy học toán. Nhiều phương pháp dạy học mới đã được giáo viên áp dụng trong quá trình giảng dạy như dạy học nêu vấn đề, dạy học theo nhóm, dạy học dự án...đã và đang mang lại kết quả tốt, giúp học sinh tạo được hứng thú trong học tập toán qua đó lĩnh hội kiến thức một cách tốt hơn đồng thời cũng làm cho giáo viên cảm thấy hứng thú say mê với nghề nghiệp. Song bên cạnh đó thực trạng dạy và học toán ở trường phổ 9 thông còn nhiều bất cập. Nhiều giáo viên đổi mới phương pháp dạy học toán nhưng chỉ mang tính chất đối phó chỉ mới dừng lại ở việc thay đổi phương pháp dạy học truyền thống bằng cách sử dụng các câu hỏi mang tính tái hiện kiến thức, các câu hỏi nêu vấn đề nhưng chỉ mang tính lý thuyết mà không sát với thực tế. Trong quá trình giảng dạy chúng ta chú ý nhiều đến việc truyền thụ khối lượng kiến thức nhưng còn ít chú trọng đến cách dẫn dắt học sinh tìm hiểu khám phá và lĩnh hội kiến thức. Kiến thức toán học còn hàn lâm nặng nề, không phù hợp với thực tiễn, dẫn đến học sinh đại đa số không có hứng thú nhiều với việc học toán. Cụ thể tại trường THPT việc áp dụng các hoạt động trải nghiệm vào dạy học môn toán nói chung và khối 12 nói riêng còn rất hạn chế. Lý do khách qua là chưa có một tài liệu, chương trình chính thống để giáo viên làm căn cứ dạy học. Mặt khác để thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm cần sự chung tay của nhiều lực lượng trong ngoài nhà trường. Tốn thời gian, tiền bạc ...cho nên rất nhiều giáo viên không mặn mà với phương pháp dạy học này. Từ thực trạng trên đặt ra một yêu cầu cho môn toán nói riêng và các bộ môn khác nói chung phải có những biện pháp đổi mới nhằm phát huy những thế mạnh của bộ môn và khắc phục những hạn chế để nâng cao chất lượng bộ môn cũng như nâng cao chất lượng giáo dục. Một trong số các biện pháp đổi mới đó là việc thiết kế và sử dụng các hoạt động trải nghiệm. Trong quá trình dạy học rất nhiều giáo viên tuy đã có ý thức đổi mới phương pháp nhưng thực tế chỉ dừng lại ở mặt lý thuyết, triển khai một cách qua loa, mang tính chất đối phó chưa đạt hiệu quả cao trong dạy học. Vì vậy SKNN này hi vọng là một tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh trong việc thiết kế và sử dụng các hoạt động trải nghiệm nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 1.3 Nội dung của hoạt động trải nghiệm. Nội dung của hoạt động trải nghiệm rất đa dạng và phong phú, mang tính tích hợp, tổng hợp nhiều kiến thức, kỹ năng của nhiều môn học khác nhau, nhiều lĩnh vực hoạt động và giáo dục như: giáo dục trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục kỹ năng 10 sống, giáo dục nghệ thuật, thẩm mỹ, an toàn giao thông, chấp hành pháp luật.... Nội dung của hoạt động trải nghiệm thiết thực và gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được các nhu cầu hoạt động của học sinh, giúp học sinh vận dụng những hiểu biết của mình vào giải quyết các vấn đề xảy ra trong cuộc sống một cách thuận lợi, dễ dàng. Theo Th.s Nguyễn Thị Hằng (Trường Đại học sư phạm Hà Nội), nội dung của hoạt động trải nghiệm thường thuộc các nhóm sau: Chính trị - xã hội , khoa học kỹ thuật, văn hóa - nghệ thuật, vui chơi - giải trí, lao động công ích, thể dục thể thaovà định hướng nghề nghiệp. 1.4 Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường. Hoạt động trải nghiệm được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau rất phong phú và đa dạng. Cùng một chủ đề, một nội dung giáo dục nhưng hoạt động trải nghiệm có thể diễn ra theo nhiêu hình thức khác nhau, tùy theo điều kiện, hoàn cảnh của từng trường, địa phương, tùy theo lứa tuổi và nhu cầu của học sinh. Theo Th.S. Bùi Ngọc Diệp(Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) có một số hình thức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường phổ thông dưới đây: Hoạt động giao lưu, hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, tổ chức các Hội thi / cuộc thi, tham quan, dã ngoại, tổ chức diễn đàn, sân khấu tương tác, tổ chức sự kiện, hoạt động chiến dịch và các hoạt động nhân đạo... . 1.5 Một số phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh phổ thông. Hoạt động trải nghiệm coi trọng các hoạt động thực tiễn mang tính tự chủ của học sinh, về cơ bản là hoạt động mang tính tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực giáo dục giúp phát triển sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Đây là những hoạt động giáo dục được tổ chức gắn liền với kinh nghiệm, cuộc sống để học sinh trải nghiệm và sáng tạo. Điều đó đòi hỏi các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm phải đa dạng, linh hoạt, học sinh tự hoạt động, trải nghiệm là chính. Theo các nhà nghiên cứu có một số phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cơ bản như sau: Phương pháp giải 11 quyết vấn đề, phương pháp sắm vai, phương pháp trò chơi và phương pháp làm việc nhóm. Tuy nhiên trong thực tế thiết kế và sử dụng các hoạt động trải nghiệm chúng ta phải kết hợp các phương pháp trên một cách hợp lý nhằm đem lại hiệu quả cao nhất trong dạy học. 1.5.1 Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm kết hợp trò chơi Hoạt động nhóm là phương pháp tổ chức dạy học – giáo dục, ở đó, GV tổ chức HS thành những nhóm nhỏ trong một phạm vi nhất định với định hướng tạo ra sự tương tác trực tiếp giữa các thành viên trong nhóm cũng như giữa các nhóm khác nhau. Từ đó HS trong nhóm trao đổi, hợp tác, giúp đỡ và cùng nhau phối hợp làm việc để hoàn thành nhiệm vụ được phân công của nhóm. Trong hoạt động nhóm chúng ta có thể kết hợp với trò chơi một cách hợp lý thì việc học toán sẽ trở nên thú vị, tiết học sẽ sôi nổi hơn, giúp học sinh đam mê hơn với môn học. 1.5.1.1. Mục đích dạy học hoạt động nhóm kết hợp trò chơi - Học sinh có cơ hội tự mình vận dụng các kiến thức đã được học vào giải quyết vấn đề đặt ra. - Học sinh có thể trình bày các ý tưởng và hướng giải quyết vấn đề của mình - Học sinh có thể học hỏi kiến thức qua bạn bè và tự rút kinh nghiệm cho mình - Giúp học sinh phát huy được vai trò chủ thể của mình. Thúc đẩy tính tích cực, tự giác, năng động, sáng tạo đồng thời phát huy được tinh thần trách nhiệm nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. - Hình thành và rèn luyện các kỹ năng như quản lí, tổ chức, hợp tác, giải quyết vấn đề,xây dựng tinh thần đoàn kết, đồng đội và học hỏi lẫn nhau. - Tạo cơ hội cho tất cả các học sinh trình bày ý kiến của mình ,giúp học sinh khắc phục được tính nhút nhát, thiếu tự tin để hòa nhập tốt với lớp học, với xã hội. - Giúp học sinh có những giây phút vui vẻ, giải trí thông qua việc học toán. - Xử lý phản ứng nhanh nhạy trước những vấn đề nảy sinh. 1.5.1.2. Nguyên tắc tổ chức hoạt động nhóm kết hợp trò chơi 12 Để nhóm được tổ chức hoạt động tốt và có hiệu quả cần tuân thủ các nguyên tắc sau đây: - Giáo viên phải tạo ra nhiệm vụ phù hợp với khả năng làm việc và trình độ nhận thức của học sinh đồng thời phải luôn kiểm tra giám sát các bước làm việc của các nhóm nhằm hướng cho các nhóm giải quyết đúng vấn đề mà giáo viên đặt ra cho mỗi nhóm. - Đặt ra mục tiêu chung cần giải quyết cho nhóm. Để từ đó giải quyết các vấn đề trọng tâm hơn đạt hiệu quả cao tránh nói chuyện những vấn đề không liên quan gây loãng chủ đề, thiếu tập trung. - Cần phải có người lãnh đạo nhóm và phân công công việc hợp lý cho từng học sinh trong nhóm. Công việc bầu người lãnh đạo nhóm có thể do các thành viên của nhóm cử hoặc do giáo viên giảng dạy trực tiếp phân công. - Các học sinh trong nhóm phải được giao tiếp, trao đổi giải quyết vấn đề một cách có trách nhiệm và hiệu quả, phải biết lắng nghe ý kiến của mọi người, tránh chỉ trích, tôn trọng năng lực và quan điểm và hành động của nhau để giảm thiểu xung đột nhằm đạt được hiệu quả cao nhất. - Tổ chức báo cáo và nhận xét tương tác giữa các nhóm một cách hợp lý khoa học. - Các câu hỏi trong trò chơi phải được thiết kế một cách hợp lý với độ khó tăng dần - Nên vận dụng được các câu hỏi thực tế vào trò chơi. - Có hình thức trao giải tặng quà làm hấp dẫn hơn cho trò chơi. 1.5.1.3. Quy trình tổ chức hoạt động nhóm kết hợp trò chơi Trong dạy học toán, khi sử dụng phương pháp dạy học này, thông thường lớp học được chia thành những nhóm từ 4 đến 6 người. Tùy mục đích sư phạm và yêu cầu kiến thức của bài học, các nhóm được phân chia có chủ định hoặc ngẫu nhiên, được thay đổi hoặc duy trì ổn định trong cả tiết học hoặc từng phần của tiết học, hoặc theo từng hoạt động, các nhóm được giao nhiệm vụ giống nhau hoặc mỗi 13 nhóm nhận một nhiệm vụ khác nhau, là các phần trong một nội dung, chủ đề bài học. Vị trí sắp xếp các nhóm hợp lý để tạo điều kiện cho các đội có thể chủ động quan sát câu hỏi từ ban giám khảo hoặc đội bạn. Quy trình một hoạt động nhóm kết hợp trò chơi trong dạy học toán có thể có các bước như sau: Bước 1. Giáo viên làm việc chung với cả lớp Giáo viên giới thiệu mục tiêu, nội dung, chủ đề thảo luận của bài học nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ cần giải quyết trong bài học các yêu cầu kiến thức, kỹ năng cần đạt được. Tổ chức phân chia nhóm, thông thường giáo viên để tiết kiệm thời gian nên trực tiếp chia nhóm, thông qua thể lệ, quy tắc trò chơi, quy định thời gian hoàn thành nhiệm vụ và phân công vị trí làm việc cho các nhóm. Trong một số trường hợp câu hỏi giáo viên hướng dẫn, làm dễ yêu cầu của nhiệm vụ tùy theo từng lớp học, trình độ của học sinh. Giáo viên phải quan sát, đảm bảo trật tự, kịp thời giải đáp hoặc hướng dẫn các vấn đề khó cho học sinh hoặc củng có thể yêu cầu học sinh giải thích rõ hơn câu trả lời của mình. Bước 2. Học sinh tổ chức làm việc theo nhóm kết hợp trò chơi Sau khi giáo viên đã phân nhóm và bàn giao nhiệm vụ. Các nhóm có thể thực hiện theo các bước sau đây. - Lên kế hoạch làm việc trong nhóm. - Thống nhất cách thức hoạt động để trả lời câu hỏi giáo viên đặt ra một cách nhanh và chính xác nhất. - Phân công công việc cho các thành viên trong nhóm, mỗi cá nhân có thể làm việc độc lập hoặc cùng làm việc chung để giải quyết vấn đề đặt ra. - Các thành viên của nhóm thảo luận, trao đổi ý kiến, đi đến thống nhất phương án để trả lời câu hỏi. Cuối cùng các nhóm cử đại diện trả lời câu hỏi. 14 Tóm lại khi học sinh tham gia vào các trò chơi. Các em cần nắm chắc thể lệ trò chơi để tuân thủ thực hiện một cách nghiêm ngặt và đúng quy tắc. Mỗi thành viên phải có tinh thần trách nhiệm và ý thức cao khi tham gia các trò chơi mang tính chất tập thể. Bước 3. Thảo luận, tổng kết trước toàn lớp - Giáo viên cho ban trọng tài tổng hợp hoặc chính mình tổng hợp lại kết quả thu được sau một quá trình chơi của các nhóm, công bố điểm, đội thắng cuộc, xếp hạng thứ tự giữa các đội. - Các nhóm quan sát, lắng nghe, bình luận, chất vấn và bổ sung ý kiến. Cuối cùng giáo viên tổng kết và nhận xét về kết quả, nội dung mà các nhóm đã hoàn thành, cho điểm hoặc khen thưởng cho các nhóm có thành tích tốt. Chuẩn bị cho bài học tiếp theo. Chương II: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 12 2.1. Thiết kế bài học theo phương pháp tổ chức hoạt động nhóm kết hợp trò chơi Dạy chủ đề : Ứng dụng đạo hàm để khảo sát và vẽ đồ thị hàm số I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức. GV giúp HS biết: - Hệ thống lại kiến thức đã học - Nắm các dạng toán trong chương. 2. Kĩ năng. Giúp HS thành thạo các kĩ năng - Làm được các dạng toán trong chương thông qua các bài tập trắc nghiệm - Sử dụng thành thạo máy tính bỏ túi vào giải toán. 3. Thái độ. 15 - Tích cực hoạt động, tinh thần hợp tác, rèn luyện đức tính nghiêm túc khoa học. - Phát triển khả năng tư duy sáng tạo, logic, tinh thần hợp tác, phản biện... II. CHUẨN BỊ. 1. Giáo viên. - Giáo án và đồ dùng dạy học. máy tính, máy chiếu, bảng ô chữ, giáo án. - Hệ thống các câu hỏi trắc nghiệm, nội dung trò chơi, máy tính bỏ túi. - Phần thưởng, dự kiến phân nhóm chơi. 2. Học sinh. - Nắm lại các kiến thức trong chương. - Sách giáo khoa, máy tính bỏ túi, giấy nháp ... - Trang trí lớp, chuẩn bị sắp xếp bàn ghế cho các đội chơi. - Bảng trả lời (gồm 4 bảng ghi chử cái A,B,C,D). III. PHƯƠNG PHÁP. - Hoạt động nhóm kết hợp trò chơi đàm thoại, vấn đáp, hợp tác. IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP Giáo viên vào lớp -.Ổn định lớp (5 phút) HĐ 1: - Giáo viên nêu mục tiêu kiến thức, các kỹ năng cần đạt của tiết học. - Giáo viên nhắc lại kiến thức bổ trợ cho tiết học. HĐ 2: Giáo viên và học sinh tiến hành các chuẩn bị cho hoạt động nhóm kết hợp trò chơi. - Giáo viên chia học sinh thành 4 đội chơi (4 em một nhóm). Cử 2 em làm trọng tài. Số còn lại làm khán giả cổ vũ cho các đội chơi. - Yêu cầu học sinh đặt tên nhóm, cử nhóm trưởng, thư ký, báo cáo viên. - Giáo viên thông qua thể lệ trò chơi. Các nhóm sẳn sàng... HĐ 3: Giáo viên tổ chức trò chơi (35 phút) Vòng 1: Khởi động (dự kiến 10 phút) 16 - Có 4 gói câu hỏi, mỗi gói 5 câu, các nhóm tổ chức bốc thăm gói câu hỏi và trả lời. - Thời gian tối đa cho việc hoàn thành các câu trả lời của các nhóm là 7 phút. - Giáo viên trình chiếu và đọc câu hỏi, lần lượt từng nhóm sẽ thảo luận và nêu đáp án. Trọng tài thống kê số đáp án đúng từng nhóm. (Mỗi câu trả lời đúng được 10 điểm, sai các nhóm khác có thể trả lời. Trả lời đúng được 10 điểm, sai trừ 5 điểm , số lần trả lời 1 câu hỏi không vượt quá 3 lần) - Giáo viên giải thích, đưa ra kết quả đúng của các đáp án sai của các nhóm, nêu kết quả điểm vòng 1. BỘ CÂU HỎI PHẦN KHỞI ĐỘNG (Mỗi đội chơi bốc thăm chọn một bộ câu hỏi) BỘ CÂU HỎI SỐ 1 1 y  x3  2 x 2  3 x  4 3 Câu 1. Hàm số đồng biến trên khoảng: (  1; 2) (2;  ) A. B. C. ( ;1) D. (1; 2) 2 Câu 2. Hàm số y  x  4  x đạt cực đại tại : A. x 1 B. x  2 C. x  2 D. x  1 2 Câu3. GTNN - GTLN của hàm số y x 4  x là : A.  2, 0 B. -2, 2 C. 0, 2 D.  1, 2 y Câu 4: Số đường tiệm cận của đồ thị hàm số A. 1 B. 2 C. 3 Câu 5. Tiếp tuyến với đồ thị hàm số phương trình là: A. y 2 x  3 y x 1 x 1 2 5  x là: D. 4 tại điểm có hoành độ bằng -2 có B. y 2 x  7 D. y 2 x  7 C. y 2 x  3 17 BỘ CÂU HỎI SỐ 2 4 2 Câu 1. Hàm số y  x  2 x  4 đồng biến trên khoảng: A. ( 1; 2) B. ( 1; 0) & (2; ) C. ( ;  2) D. (0;1) & (3; ) 4 y x   3 x Câu 2. Hàm số có tọa độ điểm cực đại là A. (2;1) B. ( 2;  7) y x  Câu3. GTNN của hàm số A. 2 B. 3 y C. (1; 2) D. ( 1;  8) 9  2 x với x > 0 là : D. 5 C. 4 x  3 x2  4x  5 x 1 . Đồ thị hàm số có số đường tiệm cận là Câu 4: Cho hàm số A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 y x 1 x  1 tại hai điểm Câu 5. Đường thẳng d y = 2x + m cắt đồ thị (C) của hàm số phân biệt. Khi đó tập hợp tất cả giá trị của m là. A.  1  m  7 B. m   1 m  7 C. m   1 D. đáp án khác BỘ CÂU HỎI SỐ 3 2x  3 x  1 có . Câu 1. Đồ thị hàm số A.TCĐ. x = -1 và TCN y = 2. C. TCĐ. x = 1 và TCN y = - 2 y B. TCĐ. x = 1 và TCN y = 2. D. Đáp án khác 3 2 Câu 2. Điểm cực đại của đồ thị hàm số y x  5 x  7 x  3 là: 1;0 A.    7  32   ;  C.  3 27  0;1 B.    7 32   ;  D.  3 27  . 2 Câu 3. GTNN - GTLN của hàm số y sin x  cos x  1 là : 9 9 9 1, 0, 2, 4 4 4 A. B. 1, 2 C. D. 3 2 Câu 4. Tiếp tuyến với đồ thị hàm số y  x  3x  2 biết tiếp tuyến song song với đường thẳng y = 9x+7 có phương trình là: A. y 9 x  32 B. y 9 x  32 C. y 9 x  25 D. y 9 x  25 18 x2 y x  1 . Khoảng cách giữa hai điểm cực trị của đồ thị hàm số Câu 5. Cho hàm số bằng: A. 10 C. 13 B. 4 D. 2 5 BỘ CÂU HỎI SỐ 4 Câu 1. Đồ thị sau đây là của hàm số nào ? 4 2 A. y=x −3 x 4 2 C. y=−x −2x B. D. 1 y=− x 4 +3 x 2 4 4 y=−x +4 x 4 2 2 2 -2 - 2 O 2 -2 1 y  x 3  mx 2  3x  4 3 Câu 2. Tập hợp tất cả các giá trị của m để hàm số có cực trị : A.  3 m  3 B.  3  m  3 C. m   3  3  m D. m  3  3 m Câu 3. Các hình chữ nhật có cùng diện tích S, hình chữ nhật có chu vi nhỏ nhất bằng bao nhiêu: A. 2 S B. 2S Câu 4: Cho hàm số tiệm cận là A. 1 y x  3 C. 4S D. 4 S x2  x  2 x 1 (C).Đồ thị (C) của hàm số có số đường B. 2 C. 3 D. 4 2 y x 3 3x  x y x  2 tiếp xúc với nhau tại một 2 2 và Câu 5. Biết đồ thị của hai hàm số điểm. Phương trình tiếp tuyến chung tại điểm đó là. 3 3 3 y  x 1 y x y  x2 2 2 2 B. C. A. Vòng 2: Vượt chướng ngại vật (dự kiến 10 phút) 19 3 y  x 3 2 D. - Ở vòng này giáo viên nêu bộ gồm 6 câu hỏi trả lời nhanh. Đội nào giơ tay trước sẻ được ưu tiên trả lời trước, mỗi đội có tối đa 1 lần trả lời. Trả lời đúng được 20 điểm, sai trừ 5 điểm. - Các đội chơi có thể trả lời chướng ngại vật bất cứ lúc nào. - Học sinh trả lời đúng chướng ngại vật ở hàng ngang đầu tiên được 50 điểm. - Học sinh trả lời đúng chướng ngại vật ở hàng ngang thứ hai được 40 điểm. - Học sinh trả lời đúng chướng ngại vật ở hàng ngang thứ ba được 30 điểm. - Học sinh trả lời đúng chướng ngại vật ở hàng ngang thứ tư được 20 điểm. - Học sinh trả lời đúng chướng ngại vật ở hàng ngang thứ 5 được 10 điểm.. - Nếu không đưa ra câu trả lời đúng nhóm sẽ không được tiếp tục phần chơi này. - Giáo vên cho trình chiếu ô chữ. - Các đội giơ tay trả lời câu hỏi. Nếu chướng ngại vật được giải. Kết thúc vòng chơi này. Giáo viên sẽ mở các hàng ngang còn lại và giải thích đáp án. PHỤ LỤC 2.2 : BỘ CÂU HỎI PHẦN VƯỢT CHƯỚNG NGẠI VẬT (Mỗi câu hỏi có đáp án tương ứng với mỗi từ hàng ngang) Câu 1: Xét tính đơn điệu của hàm số y = x3 + x2 -5x +3 trên ( 1; 2018) Câu 2: Kết quả tính lim x   x  2  x ( bằng chữ) 2 x 1 Câu 3: Đường thẳng x = 1 là …của đồ thị hàm số Câu 4: Số cực trị của hàm số y = x.(x-1)2 -3 là? y 2x  3 x 1 Câu 5: Tìm tất cả các giá trị nguyên của tham số m sao cho hàm số nghịch biến trên khoảng ( ;  5) 20 y mx  225 xm