Tài liệu Skkn vận dụng phương pháp trò chơi trong giờ học ngữ văn nhằm nâng cao chất lượng dạy và học theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh ở trường thcs

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS PHẦN II: NỘI DUNG PHẦN MỞ ĐẦU I. ĐẶT VẤN ĐỀ Nâng cao chất lƣợng giáo dục phổ thông hiện nay là vấn đề quan tâm hàng đầu của ngành và xã hội. Chất lƣợng giáo dục Trung học cơ sở phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó rất quan trọng là yếu tố giảng dạy. Nâng cao chất lƣợng trong dạy và học là những quan tâm hàng đầu không chỉ trong ngành giáo dục nói riêng mà cả xã hội nói chung. Chính vì vậy, bản thân của mỗi giáo viên công tác trong ngành giáo dục đều quan tâm và mong muốn chất lƣợng giáo dục ngày càng phát triển, ngày càng đạt đƣợc những kết quả tốt nhất. Hoà chung với xu thế phát triển của xã hội mới, sự phát triển vƣợt bậc của xã hội loài ngƣời, trong những năm gần đây, sự đổi mới cả hệ thống giáo dục về quản lí cũng nhƣ đổi mới phƣơng pháp dạy và học dẫn đến ngành giáo dục đã đạt đƣợc những kết quả tốt; nhƣng yêu cầu của xã hội ngày càng cao hơn, do đó việc đổi mới về quản lí và đổi mới về phƣơng pháp dạy - học ngày càng cần chú trọng hơn. Đối với xã hội phát triển nhƣ hiện nay, đòi hỏi chất lƣợng giáo dục phát triển để làm sao đào tạo nên một thế hệ học sinh có đủ trình độ, đạo đức để phục vụ cho xã hội. Bộ giáo dục và đào tạo đã tổ chức các chƣơng trình hành động: “chống các tiêu cực trong thi cử và chống bệnh thành tích trong giáo dục, không để học sinh ngồi nhầm lớp”, “xây dựng trƣờng học thân thiện, học sinh tích cực”… Tất cả những chƣơng trình hành động đó với mục đích là đƣa chất lƣợng giáo dục ngày càng phát triển, sánh vai với cƣờng quốc năm châu. Trong mỗi trƣờng THCS hiện nay, bên cạnh mặt tốt là có nhiều học sinh luôn nổ lực hết mình trong học tập và đã đạt đƣợc những kết quả tốt bên cạnh đó còn có những học sinh lơ là trong học tập dẫn đến kết quả không cao. Với thực trạng nhƣ vậy, mỗi trƣờng THCS đều đặt ra cho mình nhiều chƣơng trình, phƣơng pháp hành động, cách thức quản lí để chất lƣợng giáo dục đạt đƣợc một cách tốt nhất. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 3 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS Để nâng cao chất lƣợng dạy và học thì việc đổi mới phƣơng pháp dạy học luôn là nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh. Một trong số những biện pháp để đạt đƣợc mục đích trên đó là sử dụng trò chơi.Trò chơi vừa là một hoạt động giải trí vừa là một phƣơng pháp giáo dục: giáo dục bằng trò chơi - một phƣơng pháp đã đƣợc nhiều nền giáo dục tiên tiến trên thế giới vận dụng. Lồng ghép trò chơi trong dạy và học môn Ngữ văn, kết hợp với những phƣơng pháp dạy học khác sẽ có ý nghĩa tích cực đối với yêu cầu đổi mới hiện nay. Đối với học sinh trung học cơ sở thì hoạt động vui chơi là nhu cầu không thể thiếu và nói giữ vai trò quan trọng đối với các em. Nếu giáo viên biết tổ chức cho học sinh chơi một cách hợp lí, khoa học trong giờ học sẽ mang lại hiệu quả giáo dục cao. Chính vì vậy việc vận dụng trò chơi trong giờ học môn văn ở THCS sẽ làm thay đổi không khí căng thẳng trong các giờ học, tăng thêm hứng thú cho ngƣời học, học sinh sẽ chú ý hơn, chủ động hơn trong chuẩn bị, mạnh dạn hơn trong đề xuất ý kiến của mình, phát huy tƣ duy sáng tạo,… Hứng thú và chủ động trong học tập là sự khởi đầu tốt cho việc nắm bắt kiến thức, hình thành kĩ năng và phát triển nhân cách ở học sinh qua bộ môn Văn. Qua nhiều năm dạy học, đƣợc giảng dạy hầu hết các lớp bậc THCS tôi luôn mong muốn làm thế nào để học sinh của mình năng động sáng tạo hơn, hứng thú trong học tập, giờ học bớt căng thẳng, bớt áp lực, làm sao để các em có cảm giác “mỗi ngày đến trường là một ngày vui”, để rồi thông qua mỗi giờ học Văn các em đƣợc sống trong không khí cổ xƣa qua các truyền thuyết; nghẹn ngào thổn thức cùng nỗi đau của Kiều trong "Truyện Kiều”; khắc khoải với giấc mơ khao khát hạnh phúc của Vũ Nƣơng (trong Chuyện ngƣời con gái Nam Xƣơng ); thả mình trong tiếng cƣời trào phúng sâu cay của các truyện cƣời “ Lợn cƣới ,áo mới”, “ Thầy bói xem voi”... Thông qua thực tế giảng dạy, dự giờ học hỏi ở đồng nghiệp cộng với các đợt tập huấn chuyên môn bản thân tôi mạnh dạn áp dụng tổ chức một số trò chơi trong giờ dạy môn Văn trong nhiều năm học và thấy không khí của mỗi tiết học sôi nổi hẳn lên Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 4 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS đến giờ học các em không còn cảm thấy căng thẳng mà rất háo hức mong đợi, học sinh trong lớp hoạt động tích cực và đồng đều, các em mạnh dạn trình bày ý kiến, nêu thắc mắc,…từ đó các em tự chiếm lĩnh kiến thức và ghi nhớ một cách bền vững hơn do đó mà kết quả học tập cũng đƣợc nâng cao. Vì vậy, tôi chọn và nghiên cứu đề tài: “Vận dụng phương pháp trò chơi trong giờ học Ngữ văn nhằm nâng cao chất lượng dạy và học theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh ở Trường THCS”, rất mong nhận đƣợc sự góp ý của các cấp lãnh đạo, Ban giám hiệu, tổ chuyên môn để đề tài phát huy hiệu quả cao hơn. 1. Thực trạng: Trong thời gian qua một sự kiện giáo dục đƣợc giáo viên toàn ngành nói chung và giáo viên dạy Văn nói riêng rất quan tâm đó là ngày Hội thảo Khoa học Quốc gia dạy và học môn Ngữ văn ở trƣờng phổ thông Việt Nam (trong 2 ngày 5-6/1/2013, tại Hội trƣờng Trƣờng đại học sƣ phạm Huế). Tại hội thảo khi bàn về việc tìm phƣơng pháp đổi mới cho môn Văn trong giai đoạn tới có viết: “Dạy học Ngữ văn cần tập trung hình thành cho học sinh phương pháp học và phương pháp đọc. Phương pháp dạy học phải tạo cho học sinh tính hiếu kỳ, tò mò và sự đam mê để họ tự đi tìm và lý giải. qua đó mà hình thành năng lực. Không nhồi nhét kiến thức, không bắt nhớ máy móc, cần biết quên cái cụ thể, chi tiết; chỉ nhớ cách làm, cách xử lý vấn đề… giúp học sinh tự học, tự khám phá, tự kích thích sáng tạo. Giờ văn học trước hết hãy giúp học sinh niềm yêu thích, say mê văn chương, mong muốn tìm tòi, tìm hiểu cái hay, cái đẹp của thế giới nghệ thuật rồi sau đó mới là những yêu cầu khác” Không những vậy hiện nay chúng ta đang tiến hành đổi mới phƣơng pháp dạy học theo định hƣớng tiếp cận năng lực học sinh. Việc đổi mới phƣơng pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phƣơng tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý. Ngoài ra, phƣơng pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phƣơng hƣớng riêng để cải tiến phƣơng pháp dạy học và kinh nghiệm của cá nhân. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 5 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới đối với ngƣời lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Một trong những định hƣớng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của ngƣời học. Định hƣớng quan trọng trong đổi mới PPDH là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của ngƣời học. Đó cũng là những xu hƣớng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trƣờng phổ thông. Nghị quyết Hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phƣơng pháp dạy và học theo hƣớng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của ngƣời học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để ngƣời học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phƣơng pháp dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực ngƣời học và một số biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng này. Đổi mới phƣơng pháp dạy học đang thực hiện bƣớc chuyển từ chƣơng trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của ngƣời học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc HS học đƣợc cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng đƣợc cái gì qua việc học. Để đảm bảo đƣợc điều đó, phải thực hiện chuyển từ phƣơng pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cƣờng việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hƣớng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 6 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp. Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của ngƣời học, hình thành và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm thông tin...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tƣ duy. Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phƣơng pháp chung và phƣơng pháp đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phƣơng pháp nào cũng phải đảm bảo đƣợc nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, hƣớng dẫn của giáo viên”. Việc sử dụng phƣơng pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tƣợng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức thích hợp nhƣ học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài lớp... Cần chuẩn bị tốt về phƣơng pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho ngƣời học. Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã quy định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù hợp với đối tƣợng học sinh. Tích cực vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 7 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS HS lớp 7A (Năm học 2017-2018) sử dụng công nghệ thông tin trong tiết báo cáo hoạt động trải nghiệm sáng tạo: Nếu em là hiệu trưởng Việc đổi mới phƣơng pháp dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực thể hiện qua bốn đặc trƣng cơ bản sau: Một, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp học sinh tự khám phá những điều chƣa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức đƣợc sắp đặt sẵn. Giáo viên là ngƣời tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn... Hai, chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới... Định hƣớng cho học sinh cách tƣ duy nhƣ phân tích, tổng hợp, Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 8 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS đặc biệt hoá, khái quát hoá, tƣơng tự, quy lạ về quen… để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo. Ba, tăng cƣờng phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở thành môi trƣờng giao tiếp GV - HS và HS - HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung. Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú trọng phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với nhiều hình thức nhƣ theo lời giải/đáp án mẫu, theo hƣớng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để có thể phê phán, tìm đƣợc nguyên nhân và nêu cách sửa chữa các sai sót. Đổi mới phƣơng pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phƣơng pháp dạy học truyền thống nhƣ thuyết trình, đàm thoại, luyện tập mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhƣợc điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của các phƣơng pháp dạy học này ngƣời giáo viên trƣớc hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng nhƣ tiến hành bài lên lớp, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật làm mẫu trong luyện tập. Tuy nhiên, các phƣơng pháp dạy học truyền thống có những hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phƣơng pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử dụng các phƣơng pháp dạy học mới, có thể tăng cƣờng tính tích cực nhận thức của học sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề. Việc phối hợp đa dạng các phƣơng pháp và hình thức dạy học trong toàn bộ quá trình dạy học là phƣơng hƣớng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lƣợng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học cá thể là những hình thức xã hội của dạy học cần kết hợp với nhau, mỗi một hình thức có những chức năng riêng. Tình trạng độc tôn của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phƣơng pháp thuyết trình cần đƣợc khắc phục, đặc biệt thông qua làm việc nhóm. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 9 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS Trong thực tiễn dạy học ở trƣờng trung học hiện nay, nhiều giáo viên đã cải tiến bài lên lớp theo hƣớng kết hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức làm việc nhóm, góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh. Tuy nhiên hình thức làm việc nhóm rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải quyết những nhiệm vụ phức hợp, có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phƣơng pháp chuyên biệt nhƣ phƣơng pháp đóng vai, nghiên cứu trƣờng hợp, dự án. Mặt khác, việc bổ sung dạy học toàn lớp bằng làm việc nhóm xen kẽ trong một tiết học mới chỉ cho thấy rõ việc tích cực hoá “bên ngoài” của học sinh. Muốn đảm bảo việc tích cực hoá “bên trong” cần chú ý đến mặt bên trong của phƣơng pháp dạy học, vận dụng dạy học giải quyết vấn đề và các phƣơng pháp dạy học tích cực khác. Dạy học giải quyết vấn đề (dạy học nêu vấn đề, dạy học nhận biết và giải quyết vấn đề) là quan điểm dạy học nhằm phát triển năng lực tƣ duy, khả năng nhận biết và giải quyết vấn đề. Học đƣợc đặt trong một tình huống có vấn đề, đó là tình huống chứa đựng mâu thuẫn nhận thức, thông qua việc giải quyết vấn đề, giúp học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ năng và phƣơng pháp nhận thức. Dạy học giải quyết vấn đề là con đƣờng cơ bản để phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh, có thể áp dụng trong nhiều hình thức dạy học với những mức độ tự lực khác nhau của học sinh. Các tình huống có vấn đề là những tình huống khoa học chuyên môn, cũng có thể là những tình huống gắn với thực tiễn. Trong thực tiễn dạy học hiện nay, dạy học giải quyết vấn đề thƣờng chú ý đến những vấn đề khoa học chuyên môn mà ít chú ý hơn đến các vấn đề gắn với thực tiễn. Tuy nhiên nếu chỉ chú trọng việc giải quyết các vấn đề nhận thức trong khoa học chuyên môn thì học sinh vẫn chƣa đƣợc chuẩn bị tốt cho việc giải quyết các tình huống thực tiễn. Vì vậy bên cạnh dạy học giải quyết vấn đề, lý luận dạy học còn xây dựng quan điểm dạy học theo tình huống. Dạy học theo tình huống là một quan điểm dạy học, trong đó việc dạy học đƣợc tổ chức theo một chủ đề phức hợp gắn với các tình huống thực tiễn cuộc sống và nghề nghiệp. Quá trình học tập đƣợc tổ chức trong một môi trƣờng học tập tạo điều kiện Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 10 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS cho học sinh kiến tạo tri thức theo cá nhân và trong mối tƣơng tác xã hội của việc học tập. Các chủ đề dạy học phức hợp là những chủ đề có nội dung liên quan đến nhiều môn học hoặc lĩnh vực tri thức khác nhau, gắn với thực tiễn. Trong nhà trƣờng, các môn học đƣợc phân theo các môn khoa học chuyên môn, còn cuộc sống thì luôn diễn ra trong những mối quan hệ phức hợp. Vì vậy sử dụng các chủ đề dạy học phức hợp góp phần khắc phục tình trạng xa rời thực tiễn của các môn khoa học chuyên môn, rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, liên môn. Phƣơng pháp nghiên cứu trƣờng hợp là một phƣơng pháp dạy học điển hình của dạy học theo tình huống, trong đó học sinh tự lực giải quyết một tình huống điển hình, gắn với thực tiễn thông qua làm việc nhóm. Vận dụng dạy học theo các tình huống gắn với thực tiễn là con đƣờng quan trọng để gắn việc đào tạo trong nhà trƣờng với thực tiễn đời sống, góp phần khắc phục tình trạng giáo dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của nhà trƣờng phổ thông. Tuy nhiên, nếu các tình huống đƣợc đƣa vào dạy học là những tình huống mô phỏng lại, thì chƣa phải tình huống thực. Nếu chỉ giải quyết các vấn đề trong phòng học lý thuyết thì học sinh cũng chƣa có hoạt động thực tiễn thực sự, chƣa có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Dạy học định hƣớng hành động là quan điểm dạy học nhằm làm cho hoạt động trí óc và hoạt động chân tay kết hợp chặt chẽ với nhau. Trong quá trình học tập, học sinh thực hiện các nhiệm vụ học tập và hoàn thành các sản phẩm hành động, có sự kết hợp linh hoạt giữa hoạt động trí tuệ và hoạt động tay chân. Đây là một quan điểm dạy học tích cực hoá và tiếp cận toàn thể. Vận dụng dạy học định hƣớng hành động có ý nghĩa quan trong cho việc thực hiện nguyên lý giáo dục kết hợp lý thuyết với thực tiễn, tƣ duy và hành động, nhà trƣờng và xã hội. Dạy học theo dự án là một hình thức điển hình của dạy học định hƣớng hành động, trong đó học sinh tự lực thực hiện trong nhóm một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với các vấn đề thực tiễn, kết hợp lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể công bố. Trong dạy học theo dự án có thể vận dụng nhiều lý thuyết và quan điểm dạy học hiện đại nhƣ lý thuyết kiến tạo, dạy Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 11 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS học định hƣớng học sinh, dạy học hợp tác, dạy học tích hợp, dạy học khám phá, sáng tạo, dạy học theo tình huống và dạy học định hƣớng hành động. Tăng cƣờng sử dụng phƣơng tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ dạy học. Phƣơng tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc đổi mới phƣơng pháp dạy học, nhằm tăng cƣờng tính trực quan và thí nghiệm, thực hành trong dạy học. Hiện nay, việc trang bị các phƣơng tiện dạy học mới cho các trƣờng phổ thông từng bƣớc đƣợc tăng cƣờng. Tuy nhiên các phƣơng tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý nghĩa quan trọng, cần đƣợc phát huy. Đa phƣơng tiện và công nghệ thông tin vừa là nội dung dạy học vừa là phƣơng tiện dạy học trong dạy học hiện đại. Bên cạnh việc sử dụng đa phƣơng tiện nhƣ một phƣơng tiện trình diễn, cần tăng cƣờng sử dụng các phần mềm dạy học cũng nhƣ các phƣơng pháp dạy học sử dụng mạng điện tử (ELearning), mạng trƣờng học kết nối. Sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo. Kỹ thuật dạy học là những cách thức hành động của của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của phƣơng pháp dạy học. Có những kỹ thuật dạy học chung, có những kỹ thuật đặc thù của từng phƣơng pháp dạy học, ví dụ kỹ thuật đặt câu hỏi trong đàm thoại. Ngày nay ngƣời ta chú trọng phát triển và sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của ngƣời học nhƣ “động não”, “tia chớp”, “bể cá”, bản đồ tƣ duy... Chú trọng các phƣơng pháp dạy học đặc thù bộ môn. Phƣơng pháp dạy học có mối quan hệ biện chứng với nội dung dạy học, việc sử dụng các phƣơng pháp dạy học đặc thù có vai trò quan trọng trong dạy học bộ môn. Các phƣơng pháp dạy học đặc thù bộ môn đƣợc xây dựng trên cơ sở lý luận dạy học bộ môn. Ví dụ: Trò chơi là một phƣơng pháp dạy học đặc thù quan trọng của các môn khoa học xã hội; các phƣơng pháp dạy học nhƣ trình diễn vật phẩm kỹ thuật, làm mẫu thao tác, phân tích sản phẩm kỹ thuật, thiết kế kỹ thuật, lắp ráp mô hình, các dự án là những phƣơng pháp chủ lực Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 12 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS trong dạy học kỹ thuật; phƣơng pháp “Bàn tay nặn bột” đem lại hiệu quả cao trong việc dạy học các môn khoa học... Bồi dƣỡng phƣơng pháp học tập tích cực cho học sinh. Phƣơng pháp học tập một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích cực hoá, phát huy tính sáng tạo của học sinh. Có những phƣơng pháp nhận thức chung nhƣ phƣơng pháp thu thập, xử lý, đánh giá thông tin, phƣơng pháp tổ chức làm việc, phƣơng pháp làm việc nhóm, có những phƣơng pháp học tập chuyên biệt của từng bộ môn. Bằng nhiều hình thức khác nhau, cần luyện tập cho học sinh các phƣơng pháp học tập chung và các phƣơng pháp học tập trong bộ môn. Trƣớc yêu cầu đó đòi hỏi ngƣời giáo viên dạy Văn không chỉ nỗ lực học tập để nâng cao trình độ chuyên môn mà còn phải cần nỗ lực trau dồi củng cố thƣờng xuyên về kiến thức khoa học khác cũng nhƣ các phƣơng pháp, hình thức dạy học hiện đại vào trong quá trình dạy học. Nếu thầy cô giáo giỏi chuyên môn và có tâm huyết với nghề, thì tất nhiên sẽ biết cách khơi gợi tạo ra sự hứng thú và cuốn hút học sinh hăng say học tập và thích phát biểu ý kiến trong lớp để xây dựng bài học. Năm học 2017- 2018 tôi đƣợc phân công giảng dạy lớp 7A; trong những giờ dạy của bản thân cũng nhƣ qua những lần dự giờ đồng nghiệp tôi nhận thấy một điều rằng hiện nay đang xuất hiện một thực trạng học sinh ngày càng thụ động không chịu phát biểu xây dựng bài. Nhiều lần thầy cô giáo đặt câu hỏi, dù chỉ là những câu hỏi trong sách giáo khoa nhƣng hỏi đi hỏi lại 2, 3 lƣợt nhƣng các em vẫn ngồi im thin thít, và chính thầy cô là ngƣời phải trả lời câu hỏi do mình đặt ra, những tình huống nhƣ vậy thƣờng gây tâm lí ức chế cho thầy cô rất nhiều, thậm chí chán nản, không tha thiết với công việc của mình. Theo kết quả khảo sát đầu năm (ngày 29/8/2017) học sinh lớp 7A mà tôi trực tiếp giảng dạy về việc em có hay phát biểu trong giờ học Văn hay không, kết quả thu đƣợc nhƣ sau: Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 13 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS Số học sinh khảo sát Phát biểu Có phát biểu nhƣng Không nhiều không nhiều phát biểu Lớp 7A – Sĩ số: 34 3/34 15/34 16/34 % 8,8% 44,1% 47,1% Từ kết quả trên ta thấy tình trạng lớp học tƣơng đối trầm, tỷ lệ phát biểu ít chiếm tới 44,1%, rồi đến tỷ lệ những học sinh chƣa bao giờ phát biểu khá cao 47,1%, còn lại lƣợng học sinh hăng hái phát biểu không đáng kể chỉ 8,8%. Nguyên nhân gây nên hiện tƣợng học sinh thụ động trong giờ học Văn bắt nguồn từ tâm lý chung của học sinh sợ bị chê cƣời khi phát biểu sai, chƣa tự tin vào năng lực của mình, ngại ngùng, rụt rè khi đứng lên trả lời trƣớc đám đông nhất là các bạn nữ; do các em lƣời học, không chịu, hoặc rất ít chuẩn bị bài trƣớc ở nhà mà có thói quen đợi đến lớp chờ thầy cô giảng rồi chép vào vở; chƣa hiểu rõ tác dụng của việc phát biểu xây dựng bài; do không khí các giờ văn trên lớp nhiều tiết còn tẻ nhạt, thiếu hấp dẫn... Nếu tình trạng lãnh đạm, thụ động, ít hoặc không phát biểu trong giờ học của học sinh phổ thông nói chung và giờ học Văn nói riêng kéo dài thì không chỉ ảnh hƣởng đến chất lƣợng dạy và học trong hiện tại mà còn có tác động tiêu cực sau này. Điều đó sẽ tạo ra những thế hệ ngƣời lao động, đội ngũ trí thức kém năng động luôn nhút nhát, e dè, sợ sệt khi phát biểu trƣớc đám đông, thiếu bản lĩnh, tự tin trong giao tiếp, không dám nói lên sự thật, chống lại cái sai trái.. Những ai đã từng cắp sách đến trƣờng và yêu quý môn Văn đều nhận thấy những chức năng đặc thù của văn học trong việc bồi đắp tâm hồn, hình thành nhân cách học sinh.Văn học trang bị những cảm xúc nhân văn, giúp con ngƣời hƣớng tới Chân - Thiện - Mỹ. Nhờ có Văn học mà đời sống tinh thần của con ngƣời ngày càng giàu có, phong phú, tinh tế hơn. Tâm hồn trở nên bớt chai sạn, thờ ơ, bàng quan trƣớc những số phận, cảnh đời diễn ra xung quanh mình hàng ngày, trƣớc thiên nhiên và tạo vật. Điều này càng quan trọng khi chúng ta đang sống trong guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại. Văn học bồi đắp cho học sinh lòng yêu nƣớc, thái độ trân trọng Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 14 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS truyền thống, và ngôn ngữ mẹ đẻ. Môn Ngữ văn còn có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ, diễn đạt, cách thức tạo lập các loại văn bản phục vụ cho quá trình giao tiếp trên mọi lĩnh vực của mỗi ngƣời trong cuộc sống...Mặc dầu có vị trí, chức năng quan trọng đặc biệt nhƣ vậy nhƣng hiện nay đang xuất hiện tình trạng nhiều học sinh không mấy hứng thú khi học môn học này . Cũng với lớp 7A trên với câu hỏi “Em có hứng thú khi đến giờ học môn Văn hay không?”, kết quả thu đƣợc nhƣ sau: (khảo sát ngày 29/08/2017) Lớp khảo sát Hứng thú với giờ học Không hứng thú với giờ học Lớp 7A – Sĩ số 34 14/34 20/34 Tỉ lệ % 41,2% 58,8% Kết quả trên cho thấy số học sinh yêu thích giờ học Văn rất ít chƣa đến một nửa (41,2%) còn lại tới 58,8% là các em không thích giờ học Văn điều đó cũng có nghĩa là các em không yêu thích môn Văn điều này không chỉ gây bi quan đối với dƣ luận xã hội mà còn tác động tiêu cực đến ngƣời dạy. Nhiều thầy cô giáo dạy Văn đã xuất hiện tâm lí chán nản, buông xuôi, không có động lực để trau dồi chuyên môn, tạo sức ỳ lớn trong tƣ duy đổi mới, cải tiến phƣơng pháp giảng dạy. Nguyên nhân học sinh không hứng thú với giờ học Văn do cơ sở vật chất, tài liệu minh hoạ, đồ dùng dạy học để phục vụ giảng dạy và bổ sung kiến thức cho học tập môn văn còn nghèo nàn, đơn điệu; Do kiến thức quá nhiều, quá nặng dẫn đến các em mệt mỏi, giảm hứng thú; do nhận thức không đầy đủ, lệch lạc, thực dụng của một số không nhỏ học sinh và cha mẹ học sinh hiện nay đối với vị trí, tầm quan trọng của môn văn đối với mỗi con ngƣời trong suốt cả cuộc đời; Do phƣơng pháp dạy của một số thầy cô giáo chƣa thu hút đƣợc học trò yêu thích đối với bộ môn của mình giảng dạy. Thực tế cho thấy phƣơng pháp giảng dạy của một bộ phận giáo viên Văn còn bộc lộ nhiều hạn chế, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy môn Văn chƣa thực sự phổ biến, bên cạnh đó trong mỗi tiết học vẫn còn tình trạng “đọcchép” và “chiếu-chép” dẫn đến sự nhàm chán ở học sinh, nhiều giáo viên còn sa vào “độc thoại”, “độc diễn” trên bục giảng do bài dài nên giáo viên cố gắng làm sao để Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 15 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS truyền đạt đủ, kịp kiến thức cho các em mà ngại tìm tòi đổi mới vận dụng phƣơng pháp, hình thức dạy học mới nhƣ sử dụng các phƣơng tiện dạy học, các biện pháp hỗ trợ nhƣ: thảo luận nhóm, nêu tình huống có vấn đề, sử dụng tƣ liệu, hình ảnh hay chiếu phim văn học, vận dụng trò chơi vào tiết học lại càng hiếm hoi hơn. Hoặc có sử dụng trò chơi thì cũng ở mức gƣợng ép, miễn cƣỡng dẫn đến một số giờ học văn trở nên đơn điệu, căng thẳng dẫn đến việc nhận thức của học sinh bị hạn chế. Tình trạng học sinh không hứng thú với giờ học Văn nếu kéo dài không chỉ ảnh hƣởng đến kết quả dạy và học mà sâu xa hơn dẫn đến sự khuyết hãm về tri thức khoa học nhân văn của thế hệ trẻ đƣợc đào tạo trong nhà trƣờng. Đây sẽ là một thiếu hụt không bù đắp nổi, làm yếu đi nguồn nhân lực của đất nƣớc trong thực tế đào tạo nguồn nhân lực hiện nay. Trƣớc tình hình đó thiết nghĩ để nâng cao chất lƣợng giảng dạy và học môn Văn là do nhiều yếu tố quyết định, chi phối: chƣơng trình, sách giáo khoa, giáo án, phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên, ý thức, thái độ học tập của học trò. Trong đó, đổi mới phƣơng pháp dạy học đóng vai trò then chốt. Có thể khẳng định, đổi mới phƣơng pháp giảng dạy đang trở thành yêu cầu cấp thiết hiện nay. Ngƣời giáo viên dạy Văn cần khôi phục động lực học tập, khơi dậy niềm say mê, tình yêu Văn học của học sinh, phát huy tính năng động, gây hứng thú với học sinh bằng những giờ dạy thực sự hấp dẫn, lôi cuốn bởi lẽ nhƣ William Arthur Ward, một nhà giáo dục lỗi lạc của nƣớc Mỹ đã từng nói : “Chỉ nói thôi là thầy giáo xoàng. Giảng giải là thầy giáo tốt. Minh hoạ biểu diễn là thầy giáo giỏi. Gây hứng thú trong học tập là thầy giáo vĩ đại.” điều đó cho thấy việc gây hứng thú đối với học sinh trong giờ học vô cùng quan trọng vì trên thực tế lớp tôi đƣợc phân công giảng dạy học sinh có học lực trung bình, khá là chủ yếu. Vậy nên nếu nhƣ giờ học không có sự thu hút đối với các em thì chắc chắn tiết học sẽ trở nên nhàm chán, khô khan. “Học mà chơi, chơi mà học” thì ai giáo viên nào cũng biết nhƣng biết cách tổ chức các hoạt động giúp học sinh học- chơi, chơi - học thì không nhiều giáo viên làm đƣợc. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 16 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS 2. Ý nghĩa, tác dụng của phƣơng pháp mới: Vấn đề tích cực hóa học tập của học sinh trong dạy học nói chung môn Ngữ Văn nói riêng có tầm quan trọng đặc biệt, việc làm này có tác dụng thúc đẩy sự phát triển trí tuệ cho học sinh, kích thích tƣ duy của các em, phát huy tính năng động, nâng cao hứng thú học tập cho bộ môn. Trong số những biện pháp dạy học tích cực hóa, sử dụng trò chơi đƣợc xem là một trong những phƣơng pháp dạy học hiệu quả, nhằm tạo ra quá trình tƣơng tác, thu hút, động viên học sinh tham gia hợp tác để nâng cao tính tự giác tạo cơ hội cho các em thực hành vận dụng những kinh nghiệm, những tri thức đã học để góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học môn Văn. Kết quả thực nghiệm cho phép khẳng định việc sử dụng trò chơi trong dạy học môn Ngữ văn giúp cho học sinh chủ động tham gia vào quá trình học tập, làm cho học sinh hứng thú với môn học và các em thực sự trở thành chủ thể của hoạt động học, kết quả học tập của các em dần đƣợc nâng cao đã chứng minh đƣợc tính đúng đắn của những giải pháp mà đề tài đặt ra. Qua quá trình áp dụng những trò chơi vào các tiết dạy học Ngữ văn ở THCS, tôi nhận thấy rằng: Trò chơi là một hoạt động bổ trợ cho việc dạy Ngữ văn. Hoạt động này thiên về chơi nên nó xoá đi sự nặng nề. Học sinh đƣợc tiếp nhận nhiều kiến thức, kỹ năng qua những hoạt động dễ dàng, gây hứng thú. Chính vì lẽ đó mà những học sinh đã đƣợc học qua những tiết dạy có áp dụng trò chơi không chỉ có cơ hội tìm hiểu, ôn tập kiến thức mà còn thể nghiệm hành vi, rèn luyện kỹ năng, sự tƣ duy, phản ứng nhanh. Các em đƣợc rèn khả năng quyết định lựa chọn các phƣơng án đúng, cách giải quyết tình huống hợp lí. Đây là bài học thực tế trƣớc khi học sinh rút ra kết luận, lý thuyết trừu tƣợng. Trò chơi cũng là biện pháp tăng cƣờng sự phấn đấu tích cực trong từng cá nhân hoặc trong nhóm học sinh. Tổ chức trò chơi theo nhóm còn giúp tăng cƣờng hoạt động làm việc nhóm, từ đó phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh. Nhƣ vậy so với thời điểm mà tôi chƣa áp dụng phƣơng pháp tổ chức trò chơi trong giảng dạy môn Ngữ văn, tôi nhận thấy rằng: Nếu nhƣ trƣớc đây các em học sinh ngại học hoặc sợ khi đến giờ Ngữ văn thì nay các em cảm thấy hứng thú khi đón nhận Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 17 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS nó. Đó là kết quả mà tôi không thể mong đợi hơn vẻ rất lo ngại mỗi khi đến tiết Ngữ văn thì bây giờ các em rất hồ hởi, phấn khởi và mong đợi đến giờ học Ngữ Văn. Bởi lẽ, từ sự thích thú, yêu mến môn học này đã giúp các em chăm chỉ học tập và kết quả học tập ngày càng tốt hơn. Cụ thể nhƣ trong năm học 2016-2017, kết quả xếp loại học lực môn Ngữ văn vào cuối năm của học sinh lớp 6A trƣờng THCS Trung Nghĩa: Tổng số Giỏi Khá TB Yếu Kém 34 Tỉ lệ % Đến năm học 2017 – 2018 khi tôi dạy lớp 7A và áp dụng phƣơng pháp trò chơi trong giảng dạy môn Ngữ Văn kết quả cụ thể nhƣ sau: Tổng số Giỏi Khá TB Yếu Kém 34 Tỉ lệ % Trong năm học 2018-2019 tôi đƣợc phân công giảng dạy lớp 8A. Tôi vẫn tiếp tục áp dụng phƣơng pháp trò chơi trong giảng dạy môn Ngữ văn kết quả cụ thể môn Ngữ văn Học kì I năm học 2018-2019 nhƣ sau: Tổng số Giỏi Khá TB Yếu Kém 34 21 13 0 0 0 Tỉ lệ % 61.8% 31.2% 0 0 0 So sánh với kết quả của học sinh năm học trƣớc, tôi nhận thấy rằng việc học tập của học sinh có sự tiến bộ rõ rệt. Nhiều em trƣớc đây học còn trung bình hoặc yếu thì nay có sự tiến bộ rất nhiều. Kết quả này đã đƣợc nhà trƣờng, đồng nghiệp cũng nhƣ các bậc phụ huynh học sinh ghi nhận và tỏ ra rất hài lòng. Khả năng ứng dụng của đề tài: Thực tế đa số học sinh thích tham gia tổ chức trò chơi trong giờ học Văn đều đƣợc chia sẻ, bày tỏ quan điểm, tranh luận cùng thầy cô, bạn bè. Bài học vận dụng đƣợc vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi học sinh chứ không phải chỉ dựa trên vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của giáo viên. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 18 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS 3. Phạm vi nghiên cứu: Cùng với các đồng chí trong tổ Khoa học xã hội theo dõi, thống kê chất lƣợng bộ môn các năm trƣớc và đƣa ra các giải pháp phù hợp trong giai đoạn mới. Đề tài đƣợc tiến hành từ năm học 2017 - 2018 cho đến hết HKI năm học 2018 - 2019 tại Trƣờng THCS Trung Nghĩa – TP Hƣng Yên – Tỉnh Hƣng Yên II. CÁC PHƢƠNG PHÁP TIẾN HÀNH 1 Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài a. Cơ sở lý luận Hiến pháp nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Điều 35 Hiến pháp năm 1992 có ghi: "Giáo dục là quốc sách hàng đầu, nhà nước phát triển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài". Điều 3, Chƣơng I Luật giáo dục năm 2005 có ghi: "Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với Lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội". Thông tƣ số 12/2011/QĐ-BGD&ĐT ngày 28/3/2011 của Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT về việc ban hành Điều lệ trƣờng trung học, quy định ở Điều 16: “Cán bộ làm công tác tư vấn cho học sinh của trường trung học được tổ chức thành tổ chuyên môn theo môn học, nhóm môn học hoặc nhóm các hoạt động ở từng cấp học THCS, THPT. Mỗi tổ chuyên môn có tổ trưởng, từ 1 đến 2 tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo của Hiệu trưởng, do Hiệu trưởng bổ nhiệm trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên môn và giao nhiệm vụ vào đầu năm học” Theo Thông tƣ số 12/2009/TT-BGDĐT ngày 12/5/2009 về việc ban hành quy định tiêu chuẩn đánh giá chất lƣợng giáo dục trƣờng THCS và Quy định về tiêu chuẩn đánh giá chất lƣợng trƣờng THPT ban hành theo Quyết định số 80/2008/QĐBGD&ĐT ngày 30/12/2008 của Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT, TCM của nhà trƣờng đƣợc đánh giá hoàn thành các nhiệm vụ theo quy định. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 19 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS Xuất phát từ những cơ sở nêu trên, để đáp ứng yêu cầu, mục tiêu giáo dục và đào tạo trong thời kỳ đổi mới và hội nhập, việc nâng cao chất lƣợng giáo dục trong trƣờng trung học phổ thông cả nƣớc nói chung và trƣờng THCS Trung Nghĩa nói riêng là một nhu cầu cấp thiết. Đặc biệt trong tình hình đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay. Trong Luật Giáo dục điều 24.2 đã ghi: “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Có thể nói cốt lõi của đổi mới dạy và học là hƣớng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động của học sinh. Căn cứ vào mục tiêu trên cùng với việc dựa vào đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi học sinh THPT: ham tìm hiểu, tiếp cận, thích cái mới lạ nhƣng lại chóng chán. Do đó việc sử dụng các trò chơi học tập trong giờ học Ngữ văn là hết sức cần thiết và có ích. Trò chơi có tác dụng giúp học sinh: + Tăng cƣờng khả năng chú ý nắm bắt nội dung bài học phát huy tính năng động của các em. + Nâng cao hứng thú cho ngƣời học, góp phần làm giảm mệt mỏi, căng thẳng trong học tập của học sinh. Phát triển tính độc lập, ham hiểu biết và khả năng suy luận. + Tăng cƣờng khả năng thực hành, vận dụng các kiến thức đã học. + Tăng cƣờng khả năng giao tiếp giữa giáo viên và học sinh, và giữa học sinh với nhau, giúp học sinh rèn luyện các khả năng ứng xử, giao tiếp. + Thu hút cả lớp theo dõi tham gia các hoạt động. Khi chơi, các em tƣởng tƣợng, suy ngẫm, thử nghiệm, lập luận để đạt kết quả mà không nghĩ là mình đang học. Kiến thức cung cấp trong giờ ngữ văn sẽ đƣợc giảm nhẹ, quá trình học tập diễn ra một cách tự nhiên hơn, hấp dẫn hơn. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 20 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS Trò chơi là phƣơng tiện có ý nghĩa trong việc góp phần thực hiện đổi mới phƣơng pháp dạy học, nhằm phát huy tính năng động, sáng tạo và gây hứng thú trong giờ học của học sinh. Ngoài ra thông qua hoạt động trò chơi còn giúp các em phát triển đƣợc nhiều phẩm chất đạo đức nhƣ tình đoàn kết, thân ái, lòng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm. Do vậy quan điểm “Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt động học tập” là phù hợp với từng lứa tuổi, từng môn học đặc biệt là đối với môn Văn. Nhƣ chúng ta đã biết, ngày 24/01/2002, Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ký và cho ban hành Quyết định số 03/2002/QĐ-BGD&ĐT. Môn Ngữ văn đƣợc triển khai dạy học theo nguyên tắc tích hợp (Văn học - Tiếng Việt - Tập làm văn) nhằm phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh. Trong những năm gần đây, vấn đề này lại càng đƣợc chú trọng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 của BCH TW Đảng khoá VIII nêu rõ: “Đổi mới phƣơng pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều rèn luyện thành nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học”, “phƣơng pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực tự giác, chủ động, sáng tạo của ngƣời học, bồi dƣỡng lòng say mê học tập và ý chí vƣơn lên”. b. Cơ sở thực tiễn Giáo viên tuy có ý thức đổi mới phƣơng pháp dạy học nhƣng nhìn chung vẫn còn chịu nhiều ảnh hƣởng của phƣơng pháp dạy học trƣớc đây. Điều này gây tác động không nhỏ đến việc tiếp nhận tri thức một cách thụ động của học sinh. Học sinh nhƣ trở thành một cỗ máy tiếp nhận chứ không chủ động, sáng tạo. Trong khi việc dạy Ngữ văn có hiệu quả lại đòi hỏi cao. Dạy văn không chỉ là truyền thụ kiến thức mà còn phải hay, phải lôi cuốn học sinh, làm cho học sinh thích thú, say mê học tập. Đây là môn học kết tinh nhiều giá trị văn hoá của dân tộc cũng nhƣ của nhân loại, là môn học có ý nghĩa trong việc hình thành phát triển nhân cách cho học sinh và rèn luyện những kỹ năng cơ bản cần thiết cho các em. Mặt khác đây là môn học nghệ thuật kích thích trí tƣởng tƣợng bay bổng, sáng tạo của các em học sinh. Điều này lại làm cho việc giảng dạy môn Ngữ văn càng khó hơn. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 21 VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TRÕ CHƠI TRONG GIỜ HỌC NGỮ VĂN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG DẠY VÀ HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THCS Trong những năm gần đây, tình hình học sinh trong nhà trƣờng có sự biến đổi theo chiều hƣớng tiêu cực, với tình trạng học sinh chây lƣời trong việc học các môn, trong đó có bộ môn Ngữ văn. Tình trạng học sinh còn lƣời học môn ngữ văn cũng có nguyên nhân từ giáo viên chƣa gây đƣợc sự hứng thú trong các tiết dạy của mình. Chính vì lẽ đó, kết quả cuối cùng mà học sinh đạt đƣợc là chƣa cao. Trƣớc thực trạng đó, tôi rất băn khoăn và trăn trở là làm sao cho học sinh của mình học tập tiến bộ môn Ngữ văn hơn? Làm sao cho các em yêu thích môn học này hơn? Để giải quyết đƣợc điều này, tôi đã phân tích, nghiên cứu và sáng tạo trong việc vận dụng phƣơng pháp vào giảng dạy, tạo cho mỗi tiết dạy Ngữ văn trở thành những tiết học mà học sinh mong đợi. Trong những năm giảng dạy vừa qua, tôi cũng đã tiến hành áp dụng một số phƣơng pháp vào việc giảng dạy bộ môn Ngữ văn trong đó việc tổ chức hoạt động nhóm và vận dụng trò chơi trong dạy học đã đạt đƣợc kết quả nhƣ mong đợi. Đó là học sinh càng yêu thích môn học này hơn và kết quả học tập càng cao hơn. 2. Các phƣơng pháp tiến hành và thời gian tạo giải pháp. a. Các phương pháp tiến hành. - Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu dựa vào các Văn kiện, các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nhà nƣớc, Bộ giáo dục về chỉ đạo dạy học ở trƣờng trung học phổ thông. - Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, điều tra, tổng kết kinh nghiệm dạy học và qua kinh nghiệm dạy học của bản thân; Thông qua trao đổi, thảo luận với các bạn bè đồng nghiệp và học hỏi kinh nghiệm dạy học của các đồng chí giáo viên trong và ngoài nhà trƣờng. - Phƣơng pháp hỗ trợ: Thống kê số liệu, phân tích số liệu, dựa vào bảng biểu, sơ đồ. b. Thời gian tạo ra giải pháp. Trong các năm từ năm học 2017 - 2018 đến HKI năm học 2018 - 2019 tại Trƣờng THCS Trung Nghĩa- thành phố Hƣng Yên. Người thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Trường THCS Trung Nghĩa- TP Hưng Yên 22