Lêi nãi ®Çu
Tõ n¨m 1986, ®Êt n-íc ta chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ ®ang dÇn ®i vµo quü
®¹o cña trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y-mét quü ®¹o ®Çy thö th¸ch vµ còng ®Çy ch«ng gai
®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh dÞch vô.
NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng víi nh÷ng quy luËt ®Æc tr-ng cña nã nh- cung cÇu, c¹nh
tranh ®ang ngµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt trong mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ. Sù c¹nh
tranh quyÕt liÖt tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ cã nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh lµm ¨n
ph¸t ®¹t, thÞ tr-êng lu«n më réng. Bªn c¹nh ®ã còng cã nh÷ng doanh nghiÖp ph¶i thu
hÑp s¶n xuÊt thËm chÝ ph¶i tuyªn bè gi¶i thÓ, ph¸ s¶n. Do ®ã, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn
s¶n xuÊt kinh doanh trong t×nh h×nh c¹nh tranh gay g¾t cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, c¸c
doanh nghiÖp ph¶i tù m×nh tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh “ Lêi ¨n, lç chÞu ”.
Doanh nghiÖp nµo tæ chøc tèt th× sÏ thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n. Muèn vËy, doanh
nghiÖp ph¶i ¸p dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p, trong ®ã quan träng hµng ®Çu kh«ng thÓ
thiÕu ®-îc lµ qu¶n lý mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ tæ chøc c«ng t¸c
kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu nãi riªng.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chiÕm mét tû
träng lín trong gi¸ thµnh. ChØ cÇn mét sù biÕn ®éng nhá vÒ chi phÝ nguyªn vËt liÖu
còng lµm ¶nh h-ëng tíi gi¸ thµnh s¶n phÈm, ¶nh h-ëng tíi lîi nhuËn cña doanh
nghiÖp. Do vËy, mét trong nh÷ng yÕu tè nh»m ®¹t lîi nhuËn cao lµ: æn ®Þnh nguån
nguyªn liÖu, tÝnh to¸n ®óng ®¾n, võa ®ñ l-îng nguyªn liÖu cÇn dïng, tr¸nh l·ng phÝ
nguyªn vËt liÖu, kh«ng ngõng gi¶m ®¬n gi¸ nguyªn liÖu, vËt liÖu (gi¸ mua, c-íc phÝ
vËn chuyÓn,bèc dì...), gi¶m c¸c chi phÝ ®Ó b¶o qu¶n sÏ gi¶i phãng ®-îc mét sè vèn l-u
®éng ®¸ng kÓ. §ã còng lµ yªu cÇu vµ môc tiªu phÊn ®Êu cña mäi doanh nghiÖp trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù c¹nh tranh gay g¾t. KÕ to¸n vËt liÖu cã vai trß quan träng
trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiÖu nãi trªn. Tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu sÏ gióp
cho ng-êi qu¶n lý lËp dù to¸n nguyªn vËt liÖu ®¶m b¶o ®-îc viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ,
®óng chÊt l-îng vµ ®óng lóc cho s¶n xuÊt, gióp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra nhÞp
nhµng, ®óng kÕ ho¹ch, tr¸nh lµm ø ®äng vèn vµ ph¸t sinh c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt,
t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng... Víi ý nghÜa ®ã, coi träng c¶i tiÕn
1
n©ng cao vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n vËt liÖu ë c¸c doanh nghiÖp s¶n
xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt, kh¸ch quan.
XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n vËt liÖu
kÕt hîp víi viÖc t×m hiÓu thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu t¹i C«ng ty VËt liÖu ®iÖn vµ
dông cô c¬ khÝ-XÝ nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn, trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµ
tÝch luü trong nhµ tr-êng cïng víi sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o NguyÔn Quèc
CÈn vµ c¸c c« chó c¸n bé phßng kÕ to¸n, em ®· chän vµ ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi: “Tæ
chøc c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i XÝ nghiÖp s¶n xuÊt
thiÕt bÞ ®iÖn” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh.
Môc ®Ých cña ®Ò tµi nµy lµ: Dùa trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó cã thªm sù
hiÓu biÕt, th«ng qua sù so s¸nh lý luËn víi thùc tiÔn ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®· lµm
®-îc vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ. Tõ ®ã,®-a ra ph-¬ng h-íng nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c
kÕ to¸n,n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ,phôc vô cho viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp ®-îc tèt h¬n.
Trong bµi luËn v¨n nµy, em ®· sö dông kÕt hîp c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
nh-: ph-¬ng ph¸p hÖ thèng, ph-¬ng ph¸p thèng kª, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p
kÕ to¸n...cïng phÐp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn , luËn v¨n nµy gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i c¸c doanh nghiÖp
s¶n xuÊt.
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu t¹i C«ng ty VËt liÖu ®iÖn vµ
dông cô c¬ khÝ - XÝ nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn .
Ch-¬ng 3: Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu
t¹i XÝ nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn.
Trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp, mÆc dï ®· cã sù cè g¾ng nç lùc
nh-ng do thêi gian vµ kinh nghiÖm nghiªn cøu còng nh- thùc tiÔn cßn h¹n chÕ nªn
luËn v¨n nµy khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c c¸n bé
l·nh ®¹o, c¸n bé nghiÖp vô ë c«ng ty th«ng c¶m vµ gãp ý chØ b¶o ®Ó luËn v¨n nµy ®-îc
hoµn chØnh h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
2
Ch-¬ng 1:
Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i c¸c
doanh nghiÖp s¶n xuÊt
1.1.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ nguyªn vËt liÖu
1.1.1.Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm nguyªn vËt liÖu:
HiÖn nay,cã thÓ thÊy doanh nghiÖp võa lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, võa lµ tÕ
bµo cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ lµ n¬i trùc tiÕp diÔn ra c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh s¶n phÈm, thùc hiÖn cung cÊp c¸c lo¹i lao vô dÞch vô cho nhu cÇu tiªu dïng x·
héi.Do ®ã, ®Ó qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc tiÕn hµnh b×nh th-êng th× c¸c doanh
nghiÖp cÇn ph¶i cã ®èi t-îng lao ®éng. §èi t-îng lao ®éng ®-îc hiÓu kh«ng nh÷ng lµ
tÊt c¶ vËt liÖu thiªn nhiªn, sù vËt...ë xung quanh ta mµ cßn lµ c¸c nguån t¸c ®éng ®Ó t¹o
ra nh÷ng s¶n phÈm phôc vô lîi Ých cña con ng-êi. Nh- vËy, trong doanh nghiÖp s¶n
xuÊt, vËt liÖu lµ ®èi t-îng lao ®éng-mét trong ba yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (
t- liÖu s¶n xuÊt, ®èi t-îng lao ®éng, søc lao ®éng ),lµ c¬ së cÊu thµnh nªn thùc thÓ s¶n
phÈm.
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o s¶n phÈm, kh¸c víi t- liÖu lao ®éng kh¸c, vËt liÖu
chØ tham gia vµo mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh vµ khi tham gia vµo qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, d-íi t¸c ®éng cña søc lao ®éng vµ m¸y mãc thiÕt bÞ chóng
bÞ tiªu hao toµn bé hoÆc bÞ thay ®æi h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu ®Ó t¹o ra mét h×nh th¸i
vËt chÊt cña s¶n phÈm. Do vËy, nguyªn vËt liÖu ®-îc coi lµ c¬ së vËt chÊt, lµ yÕu tè
kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña bÊt cø qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nµo, ®Æc biÖt lµ ®èi víi qu¸ tr×nh
h×nh thµnh s¶n phÈm míi trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. §©y lµ ®Æc ®iÓm ®Æc tr-ng cña
nguyªn vËt liÖu ®Ó ph©n biÖt víi c«ng cô dông cô, v× c«ng cô dông cô vÉn gi÷ nguyªn
h×nh th¸i ban ®Çu trong qu¸ tr×nh sö dông.
VÒ mÆt gi¸ trÞ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, vËt liÖu chuyÓn dÞch mét lÇn
toµn bé gi¸ trÞ cña chóng vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú vµ h×nh thµnh nªn
chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. §Æc ®iÓm nµy còng lµ mét ®Æc ®iÓm dïng ®Ó nhËn
biÕt nguyªn vËt liÖu víi c¸c t- liÖu lao ®éng kh¸c.Chi phÝ vÒ c¸c lo¹i vËt liÖu th-êng
3
chiÕm tû träng lín trong toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c
doanh nghiÖp s¶n xuÊt. VÝ dô nh-: trong gi¸ thµnh s¶n phÈm c«ng nghiÖp c¬ khÝ, chi
phÝ vËt liÖu chiÕm tõ 50%-60%; trong gi¸ thµnh s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn,
nguyªn vËt liÖu chiÕm kho¶ng 70%; trong gi¸ thµnh s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ,
nguyªn vËt liÖu chiÕm 60%.
MÆt kh¸c, xÐt vÒ mÆt vèn th× vËt liÖu lµ thµnh phÇn quan träng cña vèn l-u ®éng
trong doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ vèn dù tr÷. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, cÇn ph¶i
t¨ng tèc ®é lu©n chuyÓn cña vèn l-u ®éng vµ ®iÒu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc dù tr÷ vµ
sö dông vËt liÖu mét c¸ch hîp lý vµ hiÖu qu¶.
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cho ta thÊy nguyªn vËt liÖu lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu,
lµ c¬ së vËt chÊt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm phôc vô cho nhu cÇu x· héi. V×
vËy, nguyªn vËt liÖu ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh lµ hÕt søc quan träng.
1.1.2.NhiÖm vô kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu:
Qu¶n lý chÆt chÏ t×nh h×nh cung cÊp, b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ sö dông nguyªn vËt
liÖu lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý
nguyªn vËt liÖu, kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu cÇn thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau:
- Ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ kiÓm tra chÆt chÏ t×nh h×nh cung cÊp nguyªn
vËt liÖu trªn c¸c mÆt: sè l-îng, chÊt l-îng, chñng lo¹i, gi¸ trÞ vµ thêi gian cung cÊp.
- TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c, kÞp thêi gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt dïng cho c¸c ®èi
t-îng kh¸c nhau, kiÓm tra chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn ®Þnh møc tiªu hao, ph¸t hiÖn vµ ng¨n
chÆn kÞp thêi viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu l·ng phÝ hoÆc sai môc ®Ých.
- Th-êng xuyªn kiÓm tra vµ thùc hiÖn ®Þnh møc dù tr÷ nguyªn vËt liÖu, ph¸t
hiÖn kÞp thêi c¸c vËt liÖu ø ®äng, kÐm phÈm chÊt, ch-a cÇn dïng vµ cã biÖn ph¸p gi¶i
phãng ®Ó thu håi vèn nhanh chãng, h¹n chÕ c¸c thiÖt h¹i.
- Thùc hiÖn kiÓm kª vËt kiÖu theo yªu cÇu qu¶n lý, lËp c¸c b¸o c¸o vÒ vËt liÖu,
tham gia c«ng t¸c ph©n tÝch viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu mua, dù tr÷, sö dông nguyªn
vËt liÖu.
1.1.3.Yªu cÇu trong c«ng t¸c qu¶n lý nguyªn vËt liÖu:
4
1.1.3.1.TÝnh kh¸ch quan cña c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu:
Qu¶n lý vËt liÖu lµ yÕu tè kh¸ch quan cña mäi nÒn s¶n xuÊt x· héi. Tuy nhiªn
do tr×nh ®é s¶n xuÊt kh¸c nhau nªn ph¹m vi, møc ®é vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý còng
kh¸c nhau. X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý còng ph¸t triÓn vµ
hoµn thiÖn h¬n. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay kh«ng kÓ lµ x· héi chñ nghÜa hay t- b¶n chñ
nghÜa nhu cÇu vËt chÊt, tinh thÇn ngµy cµng t¨ng. §Ó ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ®ã, b¾t
buéc s¶n xuÊt ngµy cµng ph¶i ®-îc më réng mµ lîi nhuËn lµ môc ®Ých cuèi cïng cña
s¶n xuÊt kinh doanh.§Ó s¶n xuÊt cã lîi nhuËn, nhÊt thiÕt ph¶i gi¶m chi phÝ nguyªn vËt
liÖu. NghÜa lµ ph¶i sö dông nguyªn vËt liÖu mét c¸ch tiÕt kiÖm hîp lý, cã kÕ ho¹ch. V×
vËy c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu lµ nhiÖm vô cña mäi ng-êi, lµ yªu cÇu cña ph-¬ng thøc
kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nh»m víi sù hao phÝ vËt t- Ýt nhÊt nh-ng mang
l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt.
1.1.3.2.Sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c-êng c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu:
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng
x· héi chñ nghÜa víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c ®¬n vÞ, bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh
ph¸t triÓn s¶n xuÊt doanh nghiÖp cÇn t×m mäi biÖn ph¸p sö dông nguyªn vËt liÖu hîp
lý, tiÕt kiÖm. Muèn vËy cÇn qu¶n lý tèt vËt liÖu. Yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu
lµ ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ ë mäi kh©u, tõ kh©u thu mua, b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ sö dông.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng vÒ quy m«, chÊt l-îng
trªn c¬ së tho¶ m·n vËt chÊt, v¨n ho¸ cña céng ®ång x· héi. Theo ®ã, ph-¬ng ph¸p
qu¶n lý, c¬ chÕ qu¶n lý vµ c¸ch thøc h¹ch to¸n vËt liÖu còng hoµn thiÖn h¬n. Trong
®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn nay, viÖc sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm vËt liÖu cã
hiÖu qu¶ cµng ®-îc coi träng, lµm sao ®Ó cïng mét khèi l-îng vËt liÖu cã thÓ s¶n xuÊt
ra nhiÒu s¶n phÈm nhÊt, gi¸ thµnh h¹ mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt l-îng. Do vËy, viÖc qu¶n lý
nguyªn vËt liÖu phô thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ sù nhiÖt thµnh cña c¸c c¸n bé qu¶n lý.
Qu¶n lý vËt liÖu ®-îc xem xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh sau:
- Kh©u thu mua: Nguyªn vËt liÖu lµ tµi s¶n l-u ®éng cña doanh nghiÖp, nã
th-êng xuyªn biÕn ®éng trªn thÞ tr-êng. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã kÕ
5
ho¹ch sao cho cã thÓ liªn tôc cung øng ®Çy ®ñ nh»m ®¸p øng kÞp thêi cho s¶n xuÊt.
Cho nªn khi qu¶n lý khèi l-îng, quy c¸ch, chñng lo¹i nguyªn vËt liÖu ph¶i theo ®óng
yªu cÇu, gi¸ mua ph¶i hîp lý ®Ó h¹ thÊp ®-îc gi¸ thµnh s¶n phÈm.
- Kh©u b¶o qu¶n: ViÖc b¶o qu¶n vËt liÖu t¹i kho, b·i cÇn thùc hiÖn theo ®óng
chÕ ®é quy ®Þnh cho tõng lo¹i vËt liÖu, phï hîp víi tÝnh chÊt lý ho¸ cña mçi lo¹i, víi
quy m« tæ chøc cña doanh nghiÖp, tr¸nh t×nh tr¹ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ vËt liÖu, ®¶m
b¶o an toµn lµ mét trong c¸c yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi vËt liÖu.
- Kh©u dù tr÷: §ßi hái doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc møc dù tr÷ tèi ®a, tèi
thiÓu ®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc b×nh th-êng, kh«ng dù tr÷
vËt liÖu qu¸ nhiÒu g©y ø ®äng vèn vµ còng kh«ng qu¸ Ýt lµm ng-ng trÖ, gi¸n ®o¹n cho
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Kh©u sö dông: Yªu cÇu ph¶i tiÕt kiÖm hîp lý trªn c¬ së x¸c ®Þnh c¸c ®Þnh møc
tiªu hao nguyªn vËt liÖu vµ dù to¸n chi phÝ, qu¸n triÖt theo nguyªn t¾c sö dông ®óng
®Þnh møc quy ®Þnh, ®óng quy tr×nh s¶n xuÊt, ®¶m b¶o tiÕt kiÖm chi phÝ vÒ nguyªn vËt
liÖu trong tæng gi¸ thµnh.
Nh- vËy, qu¶n lý nguyªn vËt liÖu lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng vµ
cÇn thiÕt cña c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, qu¶n lý gi¸ thµnh nãi
riªng. Muèn qu¶n lý vËt liÖu ®-îc chÆt chÏ, doanh nghiÖp cÇn c¶i tiÕn vµ t¨ng c-êng
c«ng t¸c qu¶n lý cho phï hîp víi thùc tÕ.
1.1.4.Ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu:
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu
lo¹i nguyªn vËt liÖu, mçi lo¹i vËt liÖu cã c«ng dông kinh tÕ vµ tÝnh n¨ng lý ho¸ kh¸c
nhau. §Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ®ßi hái ph¶i ph©n lo¹i nguyªn
vËt liÖu. Ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu lµ viÖc nghiªn cøu, s¾p xÕp chóng theo tõng tiªu
thøc nhÊt ®Þnh nh»m phôc vô cho nhu cÇu qu¶n trÞ doanh nghiÖp.
- C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ vµ yªu cÇu kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp
s¶n xuÊt kinh doanh, vËt liÖu ®-îc chia thµnh c¸c lo¹i sau:
+ Nguyªn vËt liÖu chÝnh (Bao gåm c¶ nöa thµnh phÈm mua ngoµi):§èi víi c¸c
doanh nghiÖp s¶n xuÊt, nguyªn vËt liÖu chÝnh lµ ®èi t-îng chñ yÕu cÊu thµnh nªn thùc
6
thÓ s¶n phÈm nh-: t«n, ®ång, s¾t, thÐp trong c¸c doanh nghiÖp chÕ t¹o m¸y, c¬ khÝ, x©y
dùng c¬ b¶n; b«ng, sîi trong c¸c doanh nghiÖp dÖt v¶i, trong c¸c xÝ nghiÖp may... §èi
víi nöa thµnh phÈm mua ngoµi víi môc ®Ých tiÕp tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm , vÝ
dô nh-: sîi mua ngoµi trong c¸c doanh nghiÖp dÖt còng ®-îc coi lµ nguyªn vËt liÖu
chÝnh.
+ Nguyªn vËt liÖu phô: Lµ c¸c lo¹i vËt liÖu ®-îc sö dông ®Ó lµm t¨ng chÊt l-îng
s¶n phÈm, hoµn chØnh s¶n phÈm hoÆc phôc vô cho c«ng viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt, bao gãi
s¶n phÈm...
+ Nhiªn liÖu: lµ c¸c chÊt dïng ®Ó t¹o ra n¨ng l-îng cung cÊp nhiÖt l-îng cho
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh- h¬i ®èt, dÇu, khÝ nÐn, x¨ng,... Nhiªn liÖu thùc chÊt lµ
mét lo¹i vËt liÖu phô ®-îc t¸ch ra thµnh mét nhãm riªng do vai trß quan träng cña nã
vµ ®Ó nh»m môc ®Ých dÔ qu¶n lý vµ h¹ch to¸n h¬n. Dùa vµo t¸c dông cña nhiªn liÖu
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ chia nhiªn liÖu thµnh nh÷ng nhãm sau:
. Nhiªn liÖu dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt.
. Nhiªn liÖu sö dông cho m¸y mãc thiÕt bÞ.
+ Phô tïng thay thÕ: Bao gåm c¸c lo¹i phô tïng, chi tiÕt ®Ó thay thÕ söa ch÷a
m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt, ph-¬ng tiÖn vËn t¶i...
+ ThiÕt bÞ x©y dùng c¬ b¶n: Bao gåm c¸c lo¹i thiÕt bÞ, ph-¬ng tiÖn sö dông cho
c«ng viÖc x©y dùng c¬ b¶n (c¶ thiÕt bÞ cÇn l¾p, kh«ng cÇn l¾p, c«ng cô, khÝ cô vµ vËt
kÕt cÊu dïng ®Ó l¾p ®Æt vµo c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n).
+ VËt liÖu kh¸c: lµ nh÷ng vËt liÖu trong doanh nghiÖp ngoµi nh÷ng vËt liÖu kÓ
trªn nh-: v¶i vôn, ph«i c¾t,...
Tuú thuéc vµo yªu cÇu qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi tiÕt, cô thÓ cña tõng lo¹i h×nh
doanh nghiÖp mµ trong tõng lo¹i vËt liÖu nªu trªn l¹i ®-îc chia thµnh tõng nhãm, tõng
thø, quy c¸ch... ViÖc ph©n lo¹i cÇn thµnh lËp sæ danh ®iÓm cho tõng thø vËt liÖu trong
®ã mçi nhãm vËt liÖu ®-îc sö dông mét ký hiÖu riªng thay tªn gäi, nh·n hiÖu, quy
c¸ch.
- C¨n cø vµo nguån nhËp, nguyªn vËt liÖu ®-îc chia thµnh:
+ Nguyªn vËt liÖu mua ngoµi:thu mua tõ thÞ tr-êng trong n-íc, hoÆc nhËp khÈu.
+ Nguyªn vËt liÖu tù gia c«ng chÕ biÕn.
7
+ Nguyªn vËt liÖu nhËn gãp vèn liªn doanh...
- C¨n cø vµo môc ®Ých vµ n¬i sö dông nguyªn vËt liÖu th× toµn bé nguyªn vËt
liÖu cña doanh nghiÖp ®-îc chia thµnh :
+ Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp dïng cho s¶n xuÊt.
+ Nguyªn vËt liÖu dïng cho c¸c nhu cÇu kh¸c nh- qu¶n lý ph©n x-ëng, qu¶n lý
doanh nghiÖp, tiªu thô s¶n phÈm...
1.1.5.§¸nh gi¸ nguyªn vËt liÖu
§¸nh gi¸ vËt liÖu lµ dïng th-íc ®o tiÒn tÖ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña chóng theo
nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh kÕ to¸n nhËp, xuÊt, tån kho vËt
liÖu trong doanh nghiÖp ph¶i ®-îc ph¶n ¸nh theo gi¸ thùc tÕ (bao gåm gi¸ mua céng
víi chi phÝ thu mua, vËn chuyÓn). Song do ®Æc ®iÓm cña vËt liÖu cã nhiÒu chñng lo¹i,
nhiÒu thø mµ l¹i th-êng xuyªn biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®Ó ®¬n gi¶n vµ gi¶m
bít khèi l-îng tÝnh to¸n, ghi chÐp hµng ngµy th× kÕ to¸n vËt liÖu trong mét sè doanh
nghiÖp cã thÓ sö dông gi¸ h¹ch to¸n ®Ó h¹ch to¸n vËt liÖu.
1.1.5.1.§¸nh gi¸ vËt liÖu theo gi¸ thùc tÕ:
a) Gi¸ thùc tÕ nhËp kho:
Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, vËt liÖu ®-îc nhËp tõ nhiÒu nguån kh¸c
nhau nªn gi¸ thùc tÕ cña chóng còng kh¸c nhau. VÒ nguyªn t¾c, gi¸ vËt liÖu nhËp kho
®-îc x¸c ®Þnh theo gi¸ thùc tÕ bao gåm toµn bé chi phÝ h×nh thµnh vËt liÖu ®ã cho ®Õn
lóc nhËp kho. Tuú theo tõng nguån nhËp mµ gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu ®-îc x¸c ®Þnh cô
thÓ nh- sau :
- §èi víi nguyªn vËt liÖu mua ngoµi:
Gi¸ thùc tÕ
nguyªn vËt
liÖu nhËp kho
Gi¸ mua
=
ghi trªn
ho¸ ®¬n
ThuÕ nhËp
+
khÈu
(nÕu cã)
Chi phÝ
+
thu
mua
C¸c kho¶n
-
gi¶m trõ
(nÕu cã)
Trong ®ã gi¸ mua ghi trªn ho¸ ®¬n cña ng-êi b¸n lµ gi¸ ch-a tÝnh thuÕ gi¸ trÞ
8
gia t¨ng nÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ. NÕu doanh nghiÖp tÝnh
thuÕ theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp th× gi¸ mua lµ gi¸ ®· tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
- §èi víi nguyªn vËt liÖu do doanh nghiÖp tù gia c«ng chÕ biÕn:
Gi¸ thùc tÕ nguyªn
vËt liÖu nhËp kho
Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu
=
Chi phÝ
+
xuÊt gia c«ng chÕ biÕn
cã liªn quan
- §èi víi nguyªn vËt liÖu thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn :
Gi¸ thùc tÕ nguyªn
vËt liÖu nhËp kho
Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt
=
Chi phÝ
+
liÖu xuÊt chÕ biÕn
cã liªn quan
- §èi víi nguyªn vËt liÖu nhËn vèn gãp liªn doanh hoÆc cæ phÇn:
Gi¸ thùc tÕ nguyªn
vËt liÖu nhËp kho
Gi¸ do c¸c bªn
=
tham gia x¸c ®Þnh
Chi phÝ tiÕp nhËn
+
(nÕu cã)
- §èi víi nguyªn vËt liÖu do nhµ n-íc cÊp hoÆc cÊp trªn cÊp hoÆc ®-îc tÆng:
Gi¸ thùc tÕ
nguyªn vËt liÖu
Gi¸ thÞ tr-êng t-¬ng ®-¬ng
=
(hoÆc gi¸ NVL ghi trªn biªn
nhËp kho
b¶n bµn giao)
Chi phÝ
+
tiÕp nhËn
(nÕu cã)
- §èi víi phÕ liÖu thu håi:
Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu nhËp kho = Gi¸ -íc tÝnh
b) Gi¸ thùc tÕ xuÊt kho:
VËt liÖu trong doanh nghiÖp ®-îc thu mua nhËp kho tõ nhiÒu nguån kh¸c
nhau, do vËy gi¸ thùc tÕ cña tõng ®ît nhËp kho còng kh«ng hoµn toµn gièng nhau. Nªn
khi xuÊt kho kÕ to¸n ph¶i tÝnh to¸n chÝnh x¸c, x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ thùc tÕ xuÊt kho cho
tõng ®èi t-îng sö dông theo ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thùc tÕ xuÊt kho ®· ®¨ng ký ¸p dông
cho c¶ niªn ®é kÕ to¸n.
9
§Ó tÝnh trÞ gi¸ thùc tÕ cña nguyªn vËt liÖu xuÊt kho, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p
dông mét trong c¸c ph-¬ng ph¸p sau:
Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn:
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trong kú d-îc tÝnh
theo gi¸ trÞ b×nh qu©n. Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc chia thµnh ba lo¹i:
+ Gi¸ b×nh qu©n tån ®Çu kú.
+Gi¸ b×nh qu©n tõng lÇn nhËp.
+Gi¸ b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷.
TrÞ gi¸ nguyªn vËt
liÖu xuÊt dïng
=
Sè l-îng nguyªn vËt
§¬n gi¸ thùc tÕ
X
liÖu xuÊt dïng
b×nh qu©n
Trong ®ã:
§¬n gi¸ b×nh qu©n
=
Gi¸ trÞ thùc tÕ tån ®Çu kú
tån ®Çu kú
Sè l-îng tån ®Çu kú
Gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu
§¬n gi¸ b×nh
qu©n tõng lÇn nhËp
=
tån ®Çu kú
Sè l-îng vËt liÖu
tån ®Çu kú
Gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu
§¬n gi¸ b×nh
qu©n c¶ kú dù tr÷
tån ®Çu kú
=
Sè l-îng vËt liÖu
tån ®Çu kú
+
+
+
+
Gi¸ trÞ thùc tÕ lÇn
nhËp kÕ tiÕp
Sè l-îng vËt liÖu
nhËp kÕ tiÕp
Gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu
nhËp trong kú
Sè l-îng vËt liÖu
nhËp trong kú
Ph-¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n tån ®Çu kú tuy ®¬n gi¶n, ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh
biÕn ®éng nguyªn vËt liÖu trong kú. Tuy nhiªn ph-¬ng ph¸p nµy kh«ng chÝnh x¸c v×
kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu trong kú.
10
Ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ cã -u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ lµm nh-ng møc
®é chÝnh x¸c kh«ng cao. H¬n n÷a c«ng viÖc tÝnh to¸n tËp trung vµo cuèi th¸ng, g©y ¶nh
h-ëng ®Õn c«ng t¸c quyÕt to¸n.
Ph-¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n tõng lÇn nhËp kh¾c phôc ®-îc nh-îc ®iÓm cña hai
ph-¬ng ph¸p trªn, võa chÝnh x¸c võa cËp nhËt. Nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ tèn
nhiÒu c«ng søc, tÝnh to¸n phøc t¹p.
Ph-¬ng ph¸p nhËp tr-íc xuÊt tr-íc (FiFo):
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, gi¶ thiÕt r»ng sè vËt liÖu nµo nhËp tr-íc th× xuÊt tr-íc, xuÊt
hÕt sè nhËp tr-íc míi xuÊt ®Õn sè nhËp sau theo gi¸ thùc tÕ cña tõng sè hµng xuÊt. Nãi
c¸ch kh¸c, c¬ së cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ gi¸ thùc tÕ cña nguyªn vËt liÖu mua tr-íc sÏ
®-îc dïng lµm gi¸ ®Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ vËt liÖu xuÊt tr-íc vµ nh- vËy gi¸ trÞ vËt liÖu tån
kho cuèi kú sÏ lµ gi¸ thùc tÕ cña sè vËt liÖu mua vµo sau cïng.
Ph-¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr-íc (LiFo):
Ng-îc l¹i víi ph-¬ng ph¸p nhËp tr-íc xuÊt tr-íc, ph-¬ng ph¸p nµy gi¶ ®Þnh vËt
t- hµng ho¸ xuÊt kho lµ nh÷ng vËt t- hµng ho¸ míi mua vµo. Do ®ã vËt t- hµng ho¸ tån
kho ®Çu kú lµ vËt t- hµng ho¸ cò nhÊt. Nh- vËy nÕu gi¸ c¶ cã xu h-íng gi¶m th× vËt
liÖu xuÊt tÝnh theo gi¸ míi sÏ thÊp, gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹, tù gi¸ vËt liÖu tån kho cao,
møc l·i trong kú sÏ cao, hµng tån kho cã gi¸ trÞ thÊp, lîi nhuËn trong kú sÏ gi¶m.
Ph-¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh:
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, c¨n cø vµo sè l-îng xuÊt kho vµ ®¬n gi¸ thùc tÕ vËt liÖu
nhËp kho cña tõng lÇn nhËp xuÊt. Cã nghÜa lµ vaatj liÖu nhËp kho theo ®¬n gi¸ nµo th×
xuÊt kho theo ®¬n gi¸ ®ã,kh«ng quan t©m ®Õn nhËp, xuÊt. Ph-¬ng ph¸p nµy th-êng ¸p
dông ®èi víi c¸c lo¹i vËt liÖu cã gi¸ trÞ cao, c¸c lo¹i vËt t- ®Æc tr-ng.
1.1.5.2.§¸nh gi¸ vËt liÖu theo gi¸ h¹ch to¸n:
ViÖc dïng gi¸ thùc tÕ ®Ó h¹ch to¸n vËt liÖu th-êng ®-îc ¸p dông trong c¸c doanh
nghiÖp mµ viÖc xuÊt kho vËt liÖu kh«ng th-êng xuyªn hµng ngµy, chñng lo¹i vËt tkh«ng nhiÒu. §èi víi doanh nghiÖp cã quy m« lín, khèi l-îng chñng lo¹i vËt t- nhiÒu,
gi¸ cña tõng nguyªn vËt liÖu cã nhiÒu gi¸ kh¸c nhau nªn nÕu ghi chÐp theo gi¸ thùc tÕ
th× c«ng viÖc cña kÕ to¸n rÊt nhiÒu vµ phøc t¹p. Do ®ã, ®Ó ®¬n gi¶n trong c«ng t¸c h¹ch
11
to¸n ng-êi ta quy ®Þnh trªn tµi kho¶n hµng tån kho ®-îc h¹ch to¸n theo gi¸ cè ®Þnh
(gi¸ h¹ch to¸n).
Gi¸ h¹ch to¸n lµ gi¸ mµ doanh nghiÖp tù x©y dùng ®Ó h¹ch to¸n trong suèt mét kú
kÕ to¸n trªn tµi kho¶n tån kho. Nh-ng v× gi¸ h¹ch to¸n chØ lµ gi¸ dïng ®Ó ghi chÐp trªn
sæ kÕ to¸n nªn nã kh«ng cã t¸c dông ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ vËt liÖu tån kho cuèi kú vµ nã
còng kh«ng cã t¸c dông dïng ®Ó x©y dùng gi¸ trÞ vËt liÖu thùc tÕ ®-îc sö dông trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Do ®ã trong kú, doanh nghiÖp cã thÓ h¹ch to¸n theo gi¸ cè ®Þnh
nh-ng cuèi kú ph¶i ®iÒu chØnh theo gi¸ thùc tÕ.
Cã thÓ ®¸nh gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng theo gi¸ h¹ch to¸n qua c¸c b-íc sau:
- Hµng ngµy sö dông gi¸ h¹ch to¸n ®Ó ghi sæ chi tiÕt gi¸ vËt liÖu nhËp xuÊt.
- Cuèi kú, ®iÒu chØnh gi¸ h¹ch to¸n theo trÞ gi¸ thùc tÕ ®Ó cã sè liÖu ghi vµo tµi
kho¶n, sæ tµi kho¶n tæng hîp vµ b¸o c¸o h¹ch to¸n theo c«ng thøc sau:
Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu
HÖ sè gi¸
vËt liÖu
=
tån ®Çu kú
Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu
tån ®Çu kú
+
+
Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu
nhËp trong kú
Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu
nhËp trong kú
Khi ®ã:
Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu
xuÊt dïng trong kú
=
Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu
xuÊt trong kú
HÖ sè gi¸
X
vËt liÖu
Nh- vËy, mçi ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ xuÊt kho vËt liÖu nªu trªn ®Òu cã néi dung, nh-îc
®iÓm vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn phï hîp nhÊt ®Þnh. Do vËy doanh nghiÖp cÇn c¨n cø vµo ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é nghiÖp vô kÕ to¸n cña c¸c c¸n bé kÕ
to¸n ®Ó lùa chän vµ ®©ng ký mét trong nh÷ng ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n tÝnh gi¸ phï hîp.
1.2.C¸c h×nh thøc sæ kÕ to¸n
§Ó tiÕn hµnh ghi chÐp sæ s¸ch vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vËt liÖu nhËp, xuÊt, tån kho,kÕ to¸n
nguyªn vËt liÖu cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c h×nh thøc ghi sæ kÕ to¸n. Mçi h×nh thøc
cã mét hÖ thèng sæ s¸ch riªng, c¸ch thøc h¹ch to¸n riªng. §Ó vËn dông mét c¸ch cã
hiÖu qu¶, doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo tr×nh ®é cña nh©n viªn kÕ to¸n ®Ó lùa chän vµ
¸p dông mét h×nh thøc sæ kÕ to¸n cho phï hîp.
12
Cã bèn h×nh thøc ghi sæ kÕ to¸n sau:
1.2.1.H×nh thøc NhËt ký- Sæ c¸i
H×nh thøc nµy thÝch hîp víi c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp vµ ë nh÷ng doanh nghiÖp nhá sö
dông Ýt tµi kho¶n kÕ to¸n.
Theo h×nh thøc nµy, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®-îc ph¶n ¸nh vµo mét
quyÓn sæ gäi lµ NhËt ký-Sæ c¸i. Sæ nµy lµ sæ h¹ch to¸n tæng hîp duy nhÊt, trong ®ã kÕt
hîp ph¶n ¸nh theo thêi gian vµ theo hÖ thèng. TÊt c¶ c¸c tµi kho¶n mµ doanh nghiÖp sö
dông ®-îc ph¶n ¸nh c¶ hai bªn nî vµ cã tren cïng mét vµi trang sæ. C¨n cø ghi vµo sæ
lµ ghi mét dßng vµo nhËt ký sæ c¸i.
S¬ ®å sè 1.1: S¬ ®å tr×nh tù ghi sæ theo h×nh thøc nhËt ký sæ c¸i
Chøng tõ gèc
Sæ quü
B¶ng tæng hîp
chøng tõ gèc
NhËt ký
Sæ c¸i
Sæ, thÎ kÕ to¸n
chi tiÕt
B¶ng tæng
hîp chi tiÕt
B¸o c¸o
tµi chÝnh
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra.
1.2.2.H×nh thøc chøng tõ ghi sæ
H×nh thøc nµy thÝch hîp víi mäi lo¹i h×nh ®¬n vÞ, thuËn tiÖn cho viÖc ¸p dông m¸y
tÝnh. Tuy nhiªn, viÖc ghi chÐp bÞ trïng lÆp nhiÒu nªn viÖc lËp b¸o c¸o dÔ bÞ chËm trÔ
nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn thñ c«ng.
13
Theo h×nh thøc nµy, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®· ®-îc ph¶n ¸nh ë c¸c
chøng tõ gèc ®-îc ph©n lo¹i, tæng hîp lËp chøng tõ ghi sæ, sau ®ã sö dông chøng tõ ghi
sæ ®Ó ghi sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ vµ sæ c¸i c¸c tµi kho¶n.
S¬ ®å sè 1.2: S¬ ®å tr×nh tù ghi sæ theo h×nh thøc chøng tõ ghi sæ
Chøng tõ gèc
Sæ quü
B¶ng tæng hîp
chøng tõ gèc
Sæ ®¨ng ký
chøng tõ
ghi sæ
Sæ, thÎ kÕ to¸n
chi tiÕt
Chøng tõ ghi sæ
Sæ c¸i
B¶ng tæng hîp
chi tiÕt
B¶ng c©n ®èi sè
ph¸t sinh
B¸o c¸o tµi chÝnh
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
1.2.3.H×nh thøc nhËt ký chøng tõ
H×nh thøc nµy thÝch hîp víi doanh nghiÖp lín, sè l-îng nghiÖp vô nhiÒu vµ ®iÒu
kiÖn kÕ to¸n thñ c«ng, dÔ chuyªn m«n ho¸ c¸n bé kÕ to¸n tuy nhiªn ®ßi hái tr×nh ®é
14
nghiÖp vô cña c¸n bé kÕ to¸n ph¶i cao. MÆt kh¸c, nã kh«ng phï hîp víi viÖc sö dông
kÕ to¸n m¸y.
Theo h×nh thøc nµy, c¸c nghiÖp vô kÕ to¸n ph¸t sinh d-îc ph¶n ¸nh ë chøng tõ
gèc ®Òu ®-îc ph©n lo¹i ®Ó ghi vµo nhËt ký chøng tõ, cuèi th¸ng tæng hîp sè liÖu tõ c¸c
sæ nhËt ký chøng tõ vµo sæ c¸i tµi kho¶n.
S¬ ®å sè 1.3: S¬ ®å tr×nh tù ghi sæ theo h×nh thøc nhËt ký chøng tõ
Chøng tõ gèc vµ b¶ng
ph©n bæ
B¶ng kª
NhËt ký chøng tõ
Sæ c¸i
ThÎ vµ sæ kÕ to¸n
chi tiÕt
B¶ng tæng hîp chi tiÕt
B¸o c¸o tµi chÝnh
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
1.2.4.H×nh thøc nhËt ký chung
H×nh thøc nhËt ký chung ®-îc sö dông réng r·i ë c¸c doanh nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ sù
nghiÖp cã quy m« lín, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp sö dông m¸y vi tinhsvaof trong
c«ng t¸c kÕ to¸n.
Sö dông nhËt ký chung ®Ó ghi chÐp tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t
sinh theo thêi gian vµ theo quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n,sau ®ã sö dông sè liÖu ë sæ nhËt
ký chung ®Ó ghi sæ c¸i c¸c tµi kho¶n liªn quan.
15
S¬ ®å sè 1.4: S¬ ®å tr×nh tù ghi sæ theo h×nh thøc nhËt ký chung
Chøngvtõ gèc
NhËt ký chuyªn dïng
NhËt ký chung
Sæ c¸i
Sæ, thÎ kÕ to¸n
chi tiÕt
B¶ng tæng hîp
chi tiÕt
B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n
B¸o c¸o kÕ to¸n
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra.
1.3.KÕ to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu
KÕ to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu lµ viÖc kÕ to¸n chi tiÕt theo tõng nhãm, lo¹i vËt
liÖu c¶ vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt, ®-îc tiÕn hµnh ë c¶ kho vµ bé phËn kÕ to¸n theo tõng
kho vµ tõng ng-êi chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n. H¹ch to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu lµ mét
c«ng viÖc cã khèi l-îng lín vµ lµ kh©u h¹ch to¸n kh¸ phøc t¹p cña doanh nghiÖp.CÇn
xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm kinh doanh vµ quy m« ho¹t ®éng, khèi l-îng vËt t-, hµng
ho¸,yªu cÇu vÒ tr×nh ®é qu¶n lý ®Ó lùa chän ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt nguyªn vËt
liÖu mét c¸ch phï hîp.Thùc tÕ cã 3 ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu, tuú
theo ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét trong ba ph-¬ng ph¸p sau:
1.3.1.Ph-¬ng ph¸p thÎ song song:
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, ë kho, hµng ngµy thñ kho c¨n cø vµo c¸c phiÕu nhËp, xuÊt
kho ®Ó ghi vµo c¸c thÎ kho theo sè l-îng, cuèi ngµy tÝnh sè tån kho ®-îc trªn thÎ kho.
16
§Þnh kú tÝnh vµ gi÷ phiÕu nhËp, xuÊt kho cho kÕ to¸n. ThÎ kho ®-îc më cho tõng mÆt
hµng vµ ®-îc ®¨ng ký t¹i phßng kÕ to¸n. ThÎ kho ®-îc sö dông ®Ó theo dâi, ghi chÐp
sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña tõng vËt liÖu theo tõng kho hµng vÒ sè l-îng.
ë phßng kÕ to¸n hµng ngµy hoÆc ®Þnh kú, c¨n cø vµo phiÕu nhËp xuÊt kho do thñ
kho göi ®Õn, kÕ to¸n kiÓm tra vµ ghi sæ chi tiÕt hµng ho¸ vËt t- theo tõng mÆt hµng vÒ
sè l-îng, gi¸ trÞ tiÒn.
-
¦u ®iÓm: ViÖc ghi chÐp ®¬n gi¶n, dÔ kiÓm tra ®èi chiÕu sè liÖu.
-
Nh-îc ®iÓm: ViÖc ghi chÐp gi÷a thñ kho vµ kÕ to¸n cßn trïng lÆp vÒ
chØ tiªu sè l-îng. H¬n n÷a, viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu chñ yÕu tiÕn hµnh vµo cuèi th¸ng
lµm h¹n chÕ chøc n¨ng kiÓm tra kÞp thêi cña kÕ to¸n.
Ph¹m vi ¸p dông: Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp trong c¸c
-
doanh nghiÖp cã Ýt chñng lo¹i vËt liÖu, sè l-îng c¸c nghiÖp vô nhËp-xuÊt Ýt, kh«ng
th-êng xuyªn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸n bé kÕ to¸n cßn h¹n chÕ.
S¬ ®å sè 1.5: S¬ ®å kÕ to¸n chi tiÕt nguyªn vËt liÖu theo ph-¬ng ph¸p thÎ song song:
(1)
(1)
ThÎ kho
Chøng tõ nhËp
Chøng tõ xuÊt
(3)
Sæ kÕ to¸n chi tiÕt
(2)
(2)
(4)
B¶ng kª tæng hîp
nhËp-xuÊt-tån
Sæ kÕ to¸n tæng hîp
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra.
17
1.3.2.Ph-¬ng ph¸p sæ sè dTheo ph-¬ng ph¸p nµy, viÖc ghi chÐp cña thñ kho gièng nh- ph-¬ng ph¸p thÎ song
song. Cuèi th¸ng thñ kho c¨n cø vµo sè l-îng tån kho cña tõng mÆt hµng trªn thÎ kho
®Ó ghi vµo sæ sè d- råi chuyÓn cho kÕ to¸n. Sæ sè d- do kÕ to¸n më cho tõng kho, dïng
cho c¶ n¨m, cuèi mçi th¸ng giao cho thñ kho ghi mét lÇn.
ë phßng kÕ to¸n, hµng ngµy c¨n cø vµo c¸c phiÕu nhËp, xuÊt kho do thñ kho
chuyÓn ®Õn, kÕ to¸n ghi vµo b¶ng kª nhËp- xuÊt- tån cña tõng kho theo chØ tiªu gi¸ trÞ.
Cuèi th¸ng c¨n cø vµo ®¬n gi¸ ®Ó ghi vµo cét sè tiÒn trªn sæ sè d-. §èi chiÕu sè liÖu ë
cét sè tiÒn trªn sæ sè d- víi sè liÖu ë cét tån cuèi kú trªn b¶ng kª tæng hîp nhËp-xuÊttån ®Ó cã c¬ së ®èi chiÕu víi kÕ to¸n tæng hîp.
S¬ ®å sè 1.6: S¬ ®å kÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu theo ph-¬ng ph¸p sæ sè d(1)
(1)
ThÎ kho
Chøng tõ nhËp
Chøng tõ xuÊt
(5)
(2)
(2)
Sæ sè d-
B¶ng kª nhËp
B¶ng kª xuÊt
(3)
(3)
(6)
B¶ng luü kÕ nhËp
(4)
B¶ng luü kÕ
nhËp-xuÊt-tån
B¶ng luü kÕ xuÊt
(4)
Sæ kÕ to¸n tæng hîp
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
18
- ¦u ®iÓm: HiÖu suÊt c«ng t¸c cao, tr¸nh ®-îc sù ghi chÐp trïng lÆp gi÷a thñ kho
vµ phßng kÕ to¸n, gi¶m bít khèi l-îng ghi chÐp kÕ to¸n, viÖc kiÓm tra ghi chÐp cña thñ
kho ®-îc tiÕn hµnh th-êng xuyªn, ®¶m b¶o sè liÖu kÕ to¸n ®-îc chÝnh x¸c vµ kÞp thêi.
- Nh-îc ®iÓm: Do kÕ to¸n chØ theo dâi vÒ mÆt gi¸ trÞ nªn muèn biÕt sè hiÖn cã vµ
t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña tõng lo¹i vËt liÖu vÒ mÆt hiÖn vËt, nhiÒu khi ph¶i xem sè liÖu
trªn thÎ kho. H¬n n÷a viÖc kiÓm tra, ph¸t hiÖn sai sãt nhÇm lÉn gi÷a kho vµ phßng kÕ
to¸n gÆp khã kh¨n.
- Ph¹m vi ¸p dông: Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã
khèi l-îng c¸c nghiÖp vô xuÊt- nhËp (chøng tõ nhËp xuÊt) nhiÒu, th-êng xuyªn, nhiÒu
chñng lo¹i vËt liÖu vµ víi ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp sö dông gi¸ h¹ch to¸n ®Ó h¹ch to¸n
nhËp xuÊt, tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸n bé kÕ to¸n lµ t-¬ng ®èi cao.
1.3.3.Ph-¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn:
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, viÖc ghi chÐp ë kho cña thñ kho còng ®-îc tiÕn hµnh
gièng nh- ph-¬ng ph¸p thÎ song song.
T¹i phßng kÕ to¸n, kÕ to¸n më sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh
nhËp-xuÊt-tån kho cña tõng thø nguyªn vËt liÖu ë tõng kho dïng cho c¶ n¨m, nh-ng
mçi th¸ng chØ ghi mét lÇn vµo cuèi th¸ng. §Ó cã sè liÖu ghi vµo sæ ®èi chiÕu lu©n
chuyÓn, kÕ to¸n lËp b¶ng kª nhËp-xuÊt vËt liÖu trªn c¬ së c¸c chøng tõ nhËp-xuÊt ®Þnh
kú do thñ kho göi. Sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn còng ®-îc theo dâi c¶ vÒ chØ tiªu sè l-îng
vµ chØ tiªu gi¸ trÞ. Cuèi th¸ng tiÕn hµnh kiÓm tra ®èi chiÕu sè liÖu gi÷a sæ ®èi chiÕu
lu©n chuyÓn víi thÎ kho vµ sè liÖu kÕ to¸n tæng hîp.
- ¦u ®iÓm: Ph-¬ng ph¸p nµy dÔ lµm, do chØ ghi mét lÇn vµo cuèi th¸ng nªn gi¶m
bít ®-îc khèi l-îng ghi chÐp cho kÕ to¸n.
- Nh-îc ®iÓm: ViÖc ghi chÐp cßn trïng lÆp gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n vÒ chØ tiªu
hiÖn vËt, viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n còng tiÕn hµnh vµo cuèi
th¸ng nªn h¹n chÕ t¸c dông kiÓm tra.
- Ph¹m vi ¸p dông: Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp trong c¸c doanh nghiÖp cã khèi
l-îng nghiÖp vô nhËp xuÊt kh«ng nhiÒu, kh«ng bè trÝ riªng nh©n viªn kÕ to¸n chi tiÕt
vËt liÖu nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn ghi chÐp theo dâi hµng ngµy.
19
S¬ ®å sè 1.7: S¬ ®å kÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu theo ph-¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu
lu©n chuyÓn.
(1)
ThÎ kho
(1)
Chøng tõ nhËp
Chøng tõ xuÊt
(4)
(2)
B¶ng kª nhËp
(2)
Sæ ®èi chiÕu
lu©n chuyÓn
(3)
(3)
B¶ng kª xuÊt
Sæ kÕ to¸n tæng hîp
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
§èi chiÕu, kiÓm tra
1.4.KÕ to¸n tæng hîp nguyªn vËt liÖu
H¹ch to¸n tæng hîp vËt liÖu lµ viÖc ghi chÐp sù biÕn ®éng vÒ mÆt gi¸ trÞ cña nguyªn
vËt liÖu trªn c¸c sæ kÕ to¸n tæng hîp. Trong hÖ thèng kÕ to¸n hiÖn hµnh, nguyªn vËt
liÖu thuéc nhãm hµng tån kho nªn h¹ch to¸n tæng hîp nguyªn vËt liÖu cã thÓ tiÕn hµnh
theo mét trong hai ph-¬ng ph¸p sau: Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn, ph-¬ng ph¸p
kiÓm kª ®Þnh kú.
1.4.1.KÕ to¸n tæng hîp nguyªn vËt liÖu theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn:
Kª khai th-êng xuyªn lµ ph-¬ng ph¸p ghi chÐp, ph¶n ¸nh th-êng xuyªn liªn tôc,
cã hÖ thèng t×nh h×nh nhËp-xuÊt-tån kho c¸c lo¹i vËt liÖu trªn c¸c tµi kho¶n vµ sæ kÕ
to¸n tæng hîp trªn c¬ së c¸c chøng tõ nhËp xuÊt. Nh- vËy, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vËt liÖu
xuÊt dïng ®-îc c¨n cø trùc tiÕp vµo c¸c chøng tõ xuÊt kho sau khi ®· ®-îc tËp hîp,
ph©n lo¹i theo ®èi t-îng sö dông ®Ó ghi vµo c¸c tµi kho¶n vµ sæ kÕ to¸n.
Ph-¬ng ph¸p nµy tuy kh¸ phøc t¹p, mÊt nhiÒu thêi gian vµ ghi chÐp nhiÒu sæ s¸ch
nh-ng l¹i ph¶n ¸nh chÝnh x¸c gi¸ trÞ vËt liÖu sau mçi lÇn xuÊt. H¬n n÷a, gi¸ trÞ vËt liÖu
tån kho trªn tµi kho¶n vµ sæ kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo trong
kú kÕ to¸n.
20
- Xem thêm -