Tài liệu Lý thuyết tàu 1 trần công nghị

ÑAÏI HOÏC GIAO THOÂNG VAÄN TAÛI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH Traàn Coâng Nghò LYÙ THUYEÁT TAØU TAÄP I TÓNH HOÏC ÑOÄNG LÖÏC HOÏC TAØU THUÛY THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2009 ÑAÏI HOÏC GIAO THOÂNG VAÄN TAÛI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH Traàn Coâng Nghò LYÙ THUYEÁT TAØU TAÄP 1 TÓNH HOÏC VAØ ÑOÄNG LÖÏC HOÏC TAØU THUÛY (Taùi baûn laàn thöù nhaát coù söûa chöõa boå sung) THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH - 2009 3 4 MUÏC LUÏC Lôøi noùi ñaàu 6 Chöông 1 TÍNH NOÅI 7 1.1 Tính noåi taøu thuûy 10 1.2 Kích thöôùc hình hoïc thaân taøu vaø tæ leä giöõa chuùng 15 1.3 Ñöôøng hình voû taøu 20 1.4 Tính caùc ñaïi löôïng hình hoïc voû taøu 23 1.5 Caùc ñöôøng cong tính noåi 26 1.6 Caùc pheùp tích phaân gaàn ñuùng 26 1.7 Tính caân baèng doïc taøu 42 1.8 Coâng thöùc tính taán ñaêng kyù 43 Chöông 2 OÅN ÑÒNH 46 2.1 Khaùi nieäm veà oån ñònh taøu 47 2.2 OÅn ñònh ngang ban ñaàu 48 2.3 OÅn ñònh doïc ban ñaàu 54 2.4 AÛnh höôûng cuûa troïng vaät treân taøu ñeán oån ñònh 54 2.5 AÛnh höôûng maët thoaùng caùc keùt chôû haøng loûng 60 2.6 OÅn ñònh taïi goùc nghieâng lôùn 63 2.7 Ñoà thò oån ñònh 64 2.8 Thuaät toaùn xaùc laäp hoï ñöôøng pantokaren 69 2.9 Döïng ñoà thò oån ñònh treân cô sôû pantokaren 74 2.10 Ñieàu kieän oån ñònh tónh 77 2.11 OÅn ñònh ñoäng 78 2.12 Baûng tính kieåm tra tính noåi vaø tính oån ñònh theo yeâu caàu cuûa cô quan coù thaåm quyeàn 84 2.13 AÛnh höôûng kích thöôùc hình hoïc thaân taøu ñeán ñoà thò oån ñònh 89 2.14 Laäp thoâng baùo oån ñònh 91 2.15 Caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa tính oån ñònh 92 2.16 Nhöõng vaán ñeà lieân quan tieâu chuaån oån ñònh taøu 96 2.17 Thöû nghieâng taøu 113 Chöông 3 PHAÂN KHOANG VAØ CHOÁNG CHÌM TAØU 3.1 Vaøi neùt veà lòch söû phaân khoang 121 121 5 3.2 Tính choáng chìm 122 3.3 OÅn ñònh taøu bò ngaäp moät hoaëc nhieàu khoang 124 3.4 Yeâu caàu oån ñònh ñoái vôùi taøu bò thuûng theo coâng öôùc 1960 185 3.5 Phaân khoang 136 3.6 Xaùc ñònh chieàu daøi toái ña cuûa khoang 139 3.7 Caùc yeâu caàu ñaëc bieät veà phaân khoang taøu khaùch 141 3.8 Duøng ñoà thò xaùc ñònh ñöôøng cong chieàu daøi phaân khoang 142 3.9 Ñaùnh giaù phaân khoang theo lyù thuyeát xaùc suaát 145 Chöông 4 CHOØNG CHAØNH TAØU 155 4.1 Soùng nöôùc 157 4.2 Soùng töï nhieân 159 4.3 Caùc chuyeån ñoäng laéc taøu 173 4.4 Laéc taøu vôùi bieân ñoä nhoû 175 4.5 Nhöõng coâng thöùc kinh nghieäm xaùc ñònh chu kyø dao ñoäng taøu treân nöôùc tónh 177 4.6 Laéc taøu treân soùng ñieàu hoøa 180 4.7 Dao ñoäng phi tuyeán cuûa taøu 184 4.8 Chuyeån ñoäng doïc cuûa taøu treân soùng ñieàu hoøa 190 4.9 Chuyeån ñoäng ngang cuûa taøu treân soùng ñieàu hoøa 192 4.10 Chuyeån ñoäng taøu treân soùng töï nhieân 198 4.11 Giaûm laéc taøu 199 4.12 Xaùc ñònh löïc thuûy ñoäng taùc ñoäng leân voû taøu 206 Chöông 5 TÍNH AÊN LAÙI 235 5.1 Khaùi nieäm cô baûn veà tính aên laùi 235 5.2 Löïc vaø moâmen taùc ñoäng leân taøu khi chuyeån ñoäng cong 246 5.3 Phöông trình vi phaân chuyeån ñoäng 254 Taøi lieäu tham khaûo 271 6 Lôøi noùi ñaàu Cuoán saùch “LYÙ THUYEÁT TAØU” in lần này là tái bản töø “Lyù thuyeát taøu” taäp 1, 2, 3, Ñaïi hoïc Giao thoâng Vận tải TP Hoà Chí Minh xuaát baûn thaùng 1 naêm 2004. Saùch duøng laøm taøi lieäu hoïc taäp cho sinh vieân ngaønh ñoùng taøu, coâng trình ngoaøi khôi vaø laø taøi lieäu tham khaûo cho kyõ sö trong ngaønh. Ñaàu ñeà “LYÙ THUYEÁT TAØU” chuùng toâi xin pheùp söû duïng chính thöùc döïa theo yù kieán ñoùng goùp cuûa nhieàu ñoàng nghieäp, nhöõng nhaø nghieân cöùu, giaûng daïy chuyeân ngaønh. LYÙ THUYEÁT TAØU trình baøy nhöõng chöông thuoäc tónh hoïc: TÍNH NOÅI, TÍNH OÅN ÑÒNH, OÅN ÑÒNH TAI NAÏN - PHAÂN KHOANG CHOÁNG CHÌM vaø ñoäng löïc hoïc: CHOØNG CHAØNH (LAÉC TAØU), SÖÙC CAÛN VOÛ TAØU, THIEÁT BÒ ÑAÅY TAØU, TÍNH AÊN LAÙI VAØ TÍNH GIÖÕ HÖÔÙNG. Taøi lieäu trong laàn in naøy ñöôïc söûa nhöõng loãi ñaõ coù trong laàn xuaát baûn tröôùc, boå sung theâm ví duï söû duïng. Saùch in thaønh hai taäp: taäp ñaàu ñeà caäp caùc chöông: tính noåi, oån ñònh, phaân khoang choáng chìm, choøng chaønh, tính aên laùi; taäp thöù hai daønh cho söùc caûn, thieát bò ñaåy taøu, chuû yeáu laø thieát keá chaân vòt taøu thuûy, cuøng ñoà thò, baûng bieåu phuïc vuï coâng vieäc thieát keá. Caùc ñoà thò tính söùc caûn taøu thöôøng gaëp, ñoà thò giuùp thieát keá thieát bò nay trình baøy taïi phuï luïc taäp 2. Kyù hieäu duøng trong saùch ñöôïc cheùp laïi töø taøi lieäu do Toå chöùc haøng haûi quoác teá IMO vaø caùc hoäi nghò ITTC khuyeán khích duøng. Beân caïnh ñoù, nhöõng kyù hieäu theo caùch vieát cuûa ngöôøi Nga song ñaõ raát quen thuoäc vôùi baïn ñoïc lôùn tuoåi chuùng toâi ghi laïi nhö taøi lieäu ñoái chöùng, giuùp ngöôøi ñoïc deã daøng so saùnh khi tìm hieåu vaán ñeà. Trong moãi chöông, ngöôøi vieát coù nhaõ yù trình baøy tröôùc nhöõng vaán ñeà mang tính phoå thoâng ñeå moïi ngöôøi cuøng söû duïng trong coâng vieäc haøng ngaøy; nhöõng vaán ñeà ñang tranh caõi ñöôïc neâu ôû phaàn sau vaø chính ñaây laø nhöõng ñieåm raát mong baïn ñoïc goùp phaàn giaûi quyeát. Trong quaù trình bieân soaïn, ngöôøi vieát nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ thieát thöïc töø phía caùc ñoàng nghieäp caùc tröôøng ñang giaûng daïy chuyeân ngaønh taøu, töø ñoàng nghieäp ñang thieát keá, cheá taïo vaø söû duïng phöông tieän thuûy vaø nhöõng ngöôøi ñang hoïc trong ngaønh ñoùng taøu. Xin chaân thaønh caûm ôn söï giuùp ñôõ quyù baùu vaø nhöõng goùp yù cuï theå ñeå cuoán saùch toát hôn. Maëc duø ñaõ söûa xong, ngöôøi vieát vaãn bieát raèng taøi lieäu ñang coøn coù nhöõng khieám khuyeát, raát mong baïn ñoïc ñoùng goùp xaây döïng, cuøng hoaøn thieän. Moïi chi tieát xin lieân heä: Khoa Ñoùng taøu vaø Coâng trình noåi, Tröôøng Ñaïi hoïc Giao thoâng vaän taûi Tp Hoà Chí Minh. Ngöôøi vieát Traàn Coâng Nghò 7 Chöông TÍNH NOÅI Caùc kyù hieäu Kyù hieäu duøng trong chöông naøy phuø hôïp vôùi khuyeán caùo IMO vaø ITTC Kyù hieäu duøng chung Kyù hieäu Tieáng Vieät Tieáng Anh a gia toác linear acceleration A dieän tích area AW dieän tích ñöôøng nöôùc waterplane area B chieàu roäng breadth D, d ñöôøng kính diameter D chieàu cao taøu depth d môùn nöôùc taøu draught, draft E naêng löôïng energy F löïc noùi chung force g gia toác troïng tröôøng acceleration due to gravity H, h chieàu cao noùi chung height, depth h chieàu cao coät nöôùc head hw chieàu cao soùng height of wave L chieàu daøi noùi chung length Lw ,λ chieàu daøi soùng wave length m khoái löôïng mass p aùp suaát pressure P coâng suaát noùi chung power, generally Q löu löôïng rate of flow R, r baùn kính radius t thôøi gian time t, T nhieät ñoä temperature T chu kyø period u, v, w toác ñoä thaønh phaàn velocity components U, V toác ñoä velocity W, w troïng löôïng weight 1 8 Hình hoïc voû taøu AM dieän tích söôøn giöõa taøu area of midship section AW dieän tích ñöôøng nöôùc area of waterplane AP truï laùi aft perpendicular B chieàu roäng taøu breadth, beam (moulded) B taâm noåi phaàn chìm centre of buoyancy BM khoaûng caùch töø taâm noåi B ñeán taâm nghieâng M trong maët caét ngang metacentre above centre of buoyancy BML khoaûng caùch töø taâm noåi B ñeán taâm nghieâng M trong maët caét doïc longitudianal metacentre above centre of buoyancy CB, CB heä soá ñaày theå tích block coefficient CM, CM heä soá ñaày maët caét giöõa taøu midship coefficient CP, CP heä soá ñaày laêng truï longitudinal prismatic coefficient CW, CW heä soá ñaày ñöôøng nöôùc waterplane coefficient d môùn nöôùc draught, draft D chieàu cao taøu depth moulded D löôïng chieám nöôùc displacement weight FA truï muõi foreward perpendicular Fb maïn khoâ taøu freeboard G troïng taâm taøu centre of gravity GM chieàu cao taâm nghieâng metacentric height GML chieàu cao taâm nghieâng doïc longitudinal metacentric height GZ tay ñoøn oån ñònh stability lever IL moâmen quaùn tính doïc cuûa ñöôøng nöôùc longitudinal moment of inertia of waterplane IT moâmen quaùn tính ngang cuûa ñöôøng nöôùc tranverse moment of inertia of waterplane Ip moâmen quaùn tính trong heä ñoäc cöïc polar moment of inertia KB chieàu cao taâm noåi treân ñaùy center of gravity above moulded base (keel) L chieàu daøi taøu noùi chung lenght Loa chieàu daøi toaøn boä length over all Lpp chieàu daøi giöõa hai truï length between perpendiculars Lwl chieàu daøi ñöôøng nöôùc waterplane length M taâm nghieâng metacenter Sw maët öôùt voû taøu wetted surface T môùn nöôùc taøu draft moulded V theå tích phaàn chìm displacement volume α ≡ CW heä soá ñaày theå tích β ≡ CM heä soá ñaày maët giöõa taøu δ ≡ CB heä soá ñaày theå tích ϕ ≡ CP heä soá ñaày laêng truï Δ ≡ D löôïng chieám nöôùc cuûa taøu displacement weight ∇ ≡ V theå tích phaàn chìm displacement volume 9 Taøu thuûy ra ñôøi caùch ñaây ñaõ ba, boán ngaøn naêm. Cuoái naêm 1999 ngöôøi ta ñaõ tìm thaáy xaùc taøu goã, choân vuøi döôùi ñaùy bieån khoaûng hai ngaøn röôõi naêm. Taøu thuûy ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu, caûi tieán nhaèm ñaùp öùng ngaøy moät toát hôn ñoøi hoûi veà moïi maët cuûa con ngöôøi. Ñoäi taøu ngaøy nay coù theå chia laøm caùc nhoùm chính sau ñaây. Taøu laøm vieäc treân nguyeân taéc khí ñoäng hoïc Trong nhoùm naøy coù theå keå hai kieåu taøu ñang ñöôïc duøng phoå bieán: Taøu treân ñeäm khí (air cushion vehicle - ACV) töïa haún treân moät “goái khí” aùp löïc ñuû lôùn, ñöôïc moät “vaùy” meàm bao boïc. Taøu hoaït ñoäng nhôø löïc naâng cuûa “goái”, löïc ñaåy cuûa chong choùng. Trong lónh vöïc vaän taûi ngöôøi vaø haøng, ngöôøi ta ñaõ ñoùng ACV chôû 300 khaùch, vaän toác 60HL/h. Kieåu taøu thöù hai laø cuûa nhoùm khoâng “maëc vaùy” nhöng taän duïng ngay thaønh cöùng keùo daøi xuoáng cuûa taøu laøm maøng giöõ khí aùp löïc lôùn. Kieåu naøy trong ngoân töø chuyeân moân goïi laø captured-air-bubble vehicle - CAB. Bieán daïng cuûa nhoùm taøu coøn laø taøu boït khí, ñaåy baèng thieát bò phuït nöôùc hoaëc chaân vòt sieâu suûi boït. Taøu laøm vieäc treân nguyeân taéc thuûy ñoäng löïc Taøu nhoùm naøy laøm vieäc trong nöôùc, laøm vieäc treân nguyeân lyù thuûy ñoäng löïc. Taøu söû duïng löïc naâng cuûa caùnh chìm, chaïy trong nöôùc, ñeå naâng taøu luùc chaïy goïi laø taøu treân caùnh theo caùch goïi cuûa ngöôøi Nga, thöôøng ñöôïc goïi laø taøu caùnh ngaàm. Töø chuyeân ngaønh baèng tieáng Anh laø hydrofoil vehicle. Caùnh cuûa taøu ñöôïc duøng döôùi hai daïng khaùc nhau, daïng thöôøng thaáy laø caùnh maùy bay, ñöôïc beû gaäp thaønh chöõ V, ñôõ thaân taøu. Baûn thaân caùnh chaïy ngaàm saùt maët nöôùc. Daïng sau ngöôøi Myõ goïi laø caùnh ngaàm (submerged foils), vôùi hai chaân mang hai thanh tröôït, gioáng nhö ngöôøi tröôït tuyeát. Taøu löôùt thuoäc nhoùm naøy. Taøu coù keát caáu ñaùy daïng taám tröôït, thöôøng ñöôïc gaäp thaønh hình chöõ V (deep Vee). Taám tröôït khi löôùt trong nöôùc chòu löïc naâng vaø löïc naøy nhaác moät phaàn taøu leân, giaûm theå tích phaàn chìm khi chaïy. Töø chuyeân moân thöôøng goïi ñaây laø planing craft. Nhoùm ñoâng ñuùc nhaát laø taøu hoaït ñoäng treân nguyeân lyù cuûa ñònh luaät Archimedes, goïi laø taøu noåi (displacement ships). Trong traïng thaùi ñöùng yeân cuõng nhö traïng thaùi chaïy löïc ñaåy taøu töø döôùi leân, goïi laø löïc noåi do nöôùc taùc ñoäng, luoân caân baèng vôùi troïng löôïng toaøn taøu trong traïng thaùi aáy. Nhoùm naøy bao goàm caùc loaïi taøu chaïy soâng, taøu ñi bieån nhö taøu chôû haøng, taøu chôû daàu, taøu khaùch noùi chung, taøu keùo, taøu ñaùnh caù... Xeùt veà thaân taøu, ñaëc bieät phaàn thaân chìm döôùi nöôùc coù taøu moät thaân, taøu nhieàu thaân nhö catamaran hai thaân, trimaran ba thaân. Trong soá taøu hai thaân coøn coù moät daïng ñaëc bieät, thaân chính theå tích lôùn, chìm trong nöôùc, trong khi ñoù dieän tích maët ñöôøng nöôùc cuûa taøu khaù nhoû. Taøu naøy coù teân goïi taøu ñöôøng nöôùc nhoû. Ngoaøi ra, cuøng loaïi taøu noåi naøy coøn coù taøu ngaàm, hoaït ñoäng chuû yeáu trong loøng nöôùc, treân nguyeân taéc taøu nhoùm ba vöøa neâu. Trong caùc phaàn sau taøi lieäu seõ ñeà caäp ñeán taøu laøm vieäc theo nguyeân lyù cuûa ñònh luaät Archimedes. 10 1.1 Tính noåi taøu thuûy Taøu thuûy noåi treân nöôùc, taøu ngaàm noåi trong nöôùc chòu taùc ñoäng ñoàng thôøi hai löïc ngöôïc chieàu nhau. Troïng löïc goàm troïng löôïng baûn thaân taøu, troïng löôïng haøng hoùa treân taøu, maùy moùc thieát bò, döï tröõ cuøng haønh khaùch treân taøu... taùc ñoäng cuøng chieàu huùt cuûa traùi ñaát. Löïc noåi do nöôùc taùc ñoäng theo chieàu ngöôïc laïi. Löïc noåi Trong heä toaï ñoä gaén lieàn vôùi taøu, goác toïa ñoä ñaët taïi troïng taâm G cuûa taøu, truïc Oz höôùng leân treân, ngöôïc vôùi chieàu taùc ñoäng cuûa löïc huùt traùi ñaát, maët xOy song song vôùi maët nöôùc ôû traïng thaùi tónh, troïng löïc W coù ñieåm ñaët taïi G, taùc ñoäng höôùng xuoáng döôùi hình 1.1. Thaân taøu chìm trong nöôùc tieáp xuùc vôùi nöôùc qua maët öôùt voû taøu. Nhö ñaõ bieát trong boä moân cô hoïc chaát loûng, aùp löïc do nöôùc aùp ñaët leân maët tieáp xuùc naøy mang giaù trò: p = pa + γ z Hình 1.1: Troïng (*) löïc vaø löïc noåi vôùi: pa - aùp suaát khí quyeån ño taïi maët thoaùng cuûa nöôùc z - khoaûng caùch ño töø maët thoaùng ñeán ñieåm ñang ñöôïc xem xeùt treân maët öôùt voû taøu. Löïc thuûy tónh taùc ñoäng leân phaàn töû dS cuûa maët öôùt voû taøu trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc hieåu laø: dP = (pa + γz)dA (a) Maët khaùc dP ñöôïc phaân thaønh caùc thaønh phaàn: dPx - taùc ñoäng theo phöông naèm ngang, baèng (pa+γz)dSX dPZ - taùc ñoäng theo phöông thaúng ñöùng, baèng: (pa + γz)dSZ – (pa + γ .0 )dSZ = γzdSZ Phaân tích caùc thaønh phaàn löïc thuûy tónh do aùp löïc naøy gaây ra treân voû taøu coù theå thaáy raèng, toång caùc löïc thaønh phaàn theo phöông naèm ngang seõ baèng 0 do chuùng töï trieät tieâu nhau, coøn löïc taùc ñoäng theo phöông thaúng ñöùng coù daïng: dPZ = γzdSZ (b) Neáu kyù hieäu: dV - theå tích coät nöôùc cao z; dieän tích ñaùy dSz; dV = zdSZ Coâng thöùc (a) seõ coù daïng: dF = dPZ = γdV (c) 11 Coâng thöùc cuoái ñöôïc hieåu laø löïc noåi do nöôùc taùc ñoäng leân phaàn thaân taøu chìm trong nöôùc F = γV. Löïc noåi tính theo ñònh luaät Archimedes, baèng troïng löôïng khoái nöôùc bò thaân taøu choaùn choã, taùc ñoäng theo höôùng töø döôùi leân. Löïc noåi F coù taâm ñaët löïc taïi B, goïi laø taâm noåi cuûa taøu. Caàn giôùi thieäu theâm, B ñöôïc vieát taét töø Buoyancy, ñöôïc duøng trong taøi lieäu naøy thay cho kyù hieäu vaãn duøng tröôùc nay laø C. Löïc naøy coá gaéng ñaåy taøu leân cao hôn vò trí noù ñang chieám. Vôùi taøu thuûy coù theå tích phaàn chìm trong nöôùc V, vieát taét töø Volume (hoaëc ∇ laø kyù töï thay theá cho V trong nhieàu tröôøng hôïp), troïng löôïng toaøn taøu taïi traïng thaùi tính toaùn, ñuùng baèng troïng löôïng khoái nöôùc bò thaân taøu chieám choã γ∇. Ñaïi löôïng D = γV (hoaëc γ∇) ñöôïc goïi laø löôïng chieám nöôùc cuûa taøu, mang giaù trò ñuùng baèng löïc noåi cuûa taøu. Kyù hieäu D vieát taét töø Displacement, coøn Δ kyù töï thay cho D trong nhieàu tröôøng hôïp. Theo caùch ñoù chuùng ta coù theå vieát: W = Δ = γ∇ (1.1) trong ñoù: Δ (hoaëc D) - löôïng chieám nöôùc; γ - troïng löôïng rieâng cuûa nöôùc ∇ (hoaëc V) - theå tích phaàn taøu chieám choã trong nöôùc, hoaëc coøn ñöôïc goïi laø laø löôïng theå tích chieám choã (volume displacement). Thöù nguyeân duøng cho caùc thaønh phaàn trong coâng thöùc, trong heä thoáng ño metric, sau ñaây goïi laø heä meùt, ñöôïc hieåu theo truyeàn thoáng ñaõ ghi ñaäm neùt trong ngaønh ñoùng taøu: γ - troïng löôïng rieâng nöôùc soâng baèng 1 t/m3, nöôùc bieån γ = 1,025 ÷ 1,03 t/m3 V - theå tích tính baèng m3 D - löôïng chieám nöôùc tính baèng taán heä metric, vieát taét laø T hoaëc MT. Trong moät soá taøi lieäu xuaát hieän nhöõng naêm gaàn ñaây taïi moät soá nöôùc ngöôøi ta ñeà nghò caùc kyù hieäu môùi nhaèm thay cho qui öôùc vöøa neâu. Nhöõng ñeà nghò ñoù ñöôïc toùm taét laø D duøng ñeå chæ khoái löôïng taøu, coøn löïc noåi tính baèng N hoaëc kN. Caùch duøng naøy chöa ñöôïc ghi nhaän chính thöùc taïi caùc hoäi nghò ITTC vaø trong caùc nghò quyeát cuûa IMO, baïn ñoïc coù theå suy nghó nhieàu hôn tröôùc khi aùp duïng ñeà nghò naøy. Theå tích V laø thaønh phaàn thay ñoåi trong bieåu thöùc tính löïc noåi taøu γV, ñoùng vai troø thöôùc ño tính noåi taøu. Ñieàu kieän caân baèng taøu trong traïng thaùi noåi Tröôøng hôïp W > F, coù nghóa troïng löôïng taøu lôùn hôn löïc noåi, taøu coøn bò keùo xuoáng. Khi bò chìm saâu hôn trong nöôùc theå tích phaàn chìm cuûa taøu lôùn leân vaø nhö vaäy theo ñònh luaät Archimedes löïc F lôùn daàn. Khi vöôït qua giôùi haïn caân baèng, F > W tình hình seõ ngöôïc laïi, taøu bò ñaåy leân cao hôn, theå tích phaàn chìm cuûa taøu giaûm daàn daãn ñeán F nhoû daàn. Taøu chæ coù theå naèm ôû vò trí caân baèng khi caân baèng hai löïc ngöôïc chieàu nhau naøy. Hình 1.2 Ñieàu kieän W = F trong thöïc teá chöa ñuû ñaûm baûo ñeå taøu noåi oån ñònh. Tröôøng hôïp taøu bò nghieâng 12 ngang ñeán goùc nhaát ñònh, taâm noåi dòch dôøi vò trí tuøy thuoäc hình daùng phaàn chìm cuûa taøu. Ñöôøng taùc ñoäng löïc noåi qua taâm B’ hieän thôøi khoâng truøng vôùi ñöôøng taùc ñoäng löïc troïng tröôøng qua G. Vì raèng W = F vaø khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng taùc ñoäng löïc mang giaù trò nhaát ñònh, ví duï khoaûng caùch giöõa chuùng L, xuaát hieän momen ngaãu löïc WL laøm quay taøu. Neáu momen naøy lôùn hôn 0, töùc laø theo chieàu quay kim ñoàng hoà, taøu coøn bò quay theo chieàu thuaän kim ñoàng hoà. Ngöôïc laïi momen mang giaù trò aâm, taøu quay ngöôïc (H.1.2). Trong caû hai tröôøng hôïp, khi goùc nghieâng coøn beù taøu quay ngang qua taâm nghieâng ngang M. Trong tröôøng hôïp taâm noåi naèm xa troïng taâm, tính theo chieàu doïc taøu, momen ngaãu löïc W.L, laøm cho taøu bò chuùi veà tröôùc neáu momen ngaãu löïc mang daáu aâm. Taâm nghieâng doïc ML (hay coøn goïi chuùi taøu) trong tröôøng hôïp naøy naèm khaù xa neáu so vôùi khoaûng caùch töø taøu ñeán M (H.1.3). Hình 1.3 Taøu chæ ôû tö theá oån ñònh khi hoaønh ñoä taâm noåi baèng hoaønh ñoä troïng taâm taøu. Töø ñoù coù theå thaáy ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå taøu noåi vaø caân baèng treân nöôùc, döôùi taùc ñoäng cuûa löïc W vaø F seõ laø: a) Caân baèng löïc: W=F b) Caân baèng momen: Khoaûng caùch L giöõa hai ñöôøng taùc ñoäng löïc cuûa W vaø F baèng 0, daãn ñeán WL – FL = 0 vôùi L baèng khoaûng caùch GZ taïi hình 1.2 vaø 1.3. Hai ñieàu kieän ñöôïc vieát döôùi daïng toång quaùt: ∑Pi = 0; ∑Pi xi = 0, vôùi i = 1,2, ... (1.2) Ñieàu kieän treân ñaây ñöôïc phaùt bieåu caùch khaùc, löïc noåi do nöôùc taùc ñoäng tónh leân taøu phaûi baèng troïng löôïng toaøn taøu, coøn taâm noåi cuûa taøu B’ phaûi cuøng naèm treân ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi maët thoaùng, ñi qua troïng taâm G cuûa taøu. Troïng löôïng vaø troïng taâm taøu Troïng löôïng toaøn taøu baèng toång caùc troïng löôïng thaønh phaàn tham gia vaøo taøu nhö voû taøu, maùy moùc, thieát bò, haøng, döï tröõ, haønh khaùch. Troïng löôïng vaø troïng taâm taøu tính theo coâng thöùc: 13 W = ∑wi (1.3) KG ≡ ZG = Σwi zi ; Σwi LCG ≡ XG = Σwi xi Σwi (1.4) Xaùc ñònh troïng löôïng vaø troïng taâm taøu ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän khoái löôïng raát lôùn caùc coâng vieäc tính toaùn vaø thöôøng caùc pheùp tính ñoøi phaûi chi tieát, cuï theå vaø laém khi phieàn toaùi. Thöïc hieän caùc baûng tính naøy ñöôïc goïi laø tính toaùn caùc tröôøng hôïp taûi troïng cuûa taøu. Troïng löôïng vaø troïng taâm taøu xaùc ñònh cho moãi tröôøng hôïp seõ caàn cho caùc baûng tính tính noåi vaø caùc baûng tính caân baèng doïc, caân baèng ngang vaø oån ñònh taøu. Thoâng leä tieán haønh phaân loaïi caùc nhoùm troïng löôïng taøu khi tính laøm cho coâng vieäc roõ raøng hôn, deã hieåu hôn. Ví duï, troïng löôïng taøu thoâng duïng coù theå chia thaønh caùc nhoùm nhoû sau: Troïng löôïng voû taøu Troïng löôïng trang thieát bò noäi thaát Troïng löôïng trang thieát bò voû Troïng löôïng nhieân lieâu, nöôùc Troïng löôïng maùy chính vaø caùc maùy phuï Troïng löôïng ñoaøn thuûy thuû , khaùch vaø döï tröõ Troïng löôïng heä thoáng toaøn taøu Troïng löôïng vaät daèn vaø caùc phaàn khaùc Troïng löôïng trang thieát bò treân boong ... Thieát bò ñieän, ñieän töû Taïi ñaây chuùng ta caàn thoáng nhaát moät ñieàu, khi tính troïng löôïng vaø troïng taâm, ñieàu caàn quan taâm laø “troïng löôïng”, tính baèng kG (troïng löôïng) hoaëc taán troïng löôïng (MT) cuûa taát caû thöïc theå treân taøu chöù khoâng ñi saâu tìm hieåu “khoái löôïng” tính baèng kg hoaëc taán khoái löôïng. Trong moïi tröôøng hôïp, vôùi taøu thuûy caàn ñeå yù ñeán löôïng döï tröõ cuûa löôïng chieám nöôùc D. Taøu daân söï, löôïng döï tröõ naøy chieám khoaûng 1 ÷ 2%. Töø caùc nhoùm troïng löôïng tieán haønh chia nhoùm nhoû hôn trong khi laäp baûng tính. Ví duï töø nhoùm troïng löôïng voû coù theå hình thaønh nhoùm nhoû goàm ñaùy, boong, thöôïng taàng, vaùch… Töø nhoùm trang thieát bò treân boong phaûi chia ra heä thoáng neo buoäc, heä thoáng laùi, heä thoáng caåu haøng (neáu coù) vaø caùc heä thoáng khaùc. Thöïc teá tính toaùn cho thaáy, nhöõng nhoùm nhoû chöùa raát nhieàu thaønh phaàn rieâng nhau. Trong nhöõng tröôøng hôïp aáy caàn thieát tieáp tuïc chia caùc nhoùm nhoû vöøa ñeà caäp thaønh nhoùm nhoû hôn. Tính toaùn cho moät traïng thaùi taûi troïng thöïc hieän theo baûng 1.1. Baûng 1.1 Teân goïi Tay ñoøn (m) Troïng Moâmen (ví duï Tm) löôïng wi xi yi zi Mx =(2).(3) My = (2).(4) Mz = (2).(5) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) ... ... ... ... ... ... ... ... Toång ∑wI ∑Mx ∑My ∑Mz Coâng thöùc (1.3) vaø (1.4) ñöôïc suy töø ñaây: W = ∑Wi(2) Troïng löôïng: Xeâ dòch ngang troïng taâm: Chieàu doïc troïng taâm: YG = LCG ≡ XG = ΣMx( 6) ΣWi ( 2) ΣMy(7) ΣWi ( 2) 14 Chieàu cao troïng taâm: KG ≡ ZG = ΣMz( 8) ΣWi ( 2) Neáu kyù hieäu taâm noåi phaàn chìm thaân taøu baèng B, coù theå vieát toïa ñoä taâm noåi naøy trong heä toïa ñoä Oxyz vöøa neâu. Toaï ñoä B theo chieàu doïc LCB hoaëc XB, theo chieàu ngang YB, coøn theo chieàu cao laø KB hoaëc ZB. Söû duïng caùc kyù hieäu naøy chuùng ta coù theå vieát ñieàu kieän noåi cho taøu: W = D; XG = XB hoaëc LCG = LCB; Y G = YB YG ñöôïc hieåu laø toïa ñoä troïng taâm taøu theo chieàu ngang, tính cho tröôøng hôïp troïng taâm naøy khoâng naèm trong maët ñoái xöùng. Caùc taøu thöôøng gaëp, ñoái xöùng qua maët caét doïc giöõa taøu, taâm noåi YB = 0, do vaäy khi thieát keá vaø cheá taïo ngöôøi ta ñaõ tìm moïi caùch ñeå troïng taâm YG = 0, nhaèm ñaûm baûo caân baèng ngang. Trong tröôøng hôïp aáy ñieàu kieän noåi cuûa taøu quay laïi nhö hình 1.1. Ví duï: AÙp duïng ñieàu kieän noåi xaùc ñònh môùn nöôùc taøu cho taøu ñi töø soâng ra bieån. Taøu ñöôïc xeùt laø moät ponton ñaùy hình chöõ nhaät LB = 10×4m, cao H = 2,5m. Trong soâng taøu coù môùn nöôùc d = 2m. Taïi traïng thaùi ñang xeùt troïng löôïng taøu seõ laø: W = D = γ1V1 = γ1LBd = 1,0×10×4×2 = 80t trong ñoù laø γ1 troïng löôïng rieâng nöôùc soâng nhaän baèng 1,0 t/m3. Khi ra bieån troïng löôïng ponton khoâng thay ñoåi, vaø löïc noåi do nöôùc bieån taùc ñoäng leân ponton seõ baèng giaù trò tuyeät ñoái cuûa W = 80t. F = W = 80t Maët khaùc troïng löôïng rieâng cuûa nöôùc bieån γ2 khaùc γ1, do vaäy theå tích phaàn chìm cuûa ponton khi ôû bieån khoâng baèng theå tích phaàn chìm luùc coøn trong soâng. F = D = γ1LBd1 = γ2LBd2 trong ñoù d1 laø môùn nöôùc ponton taïi soâng baèng 2m; d2 - môùn nöôùc ponton luùc ôû bieån. 3 Thay giaù trò γ2 = 1,025 t/m duøng cho nöôùc bieån vaøo bieåu thöùc treân coù theå xaùc ñònh ñöôïc giaù trò môùn nöôùc ponton taïi bieån: d2 = γ1 1 d1 = × 2 = 1,951 m γ2 1, 025 Phaân bieät caùc teân goïi sau ñaây khi xaùc ñònh troïng löôïng, troïng taûi vaø dung tích taøu. Theå tích chieám nöôùc cuûa thaân taøu, kyù hieäu V (hoaëc ∇), laø theå tích phaàn chìm cuûa taøu trong nöôùc, ño baèng ñôn vò ño theå tích. Trong heä thoáng ño heä meùt, ñôn vò thöôøng duøng laø meùt khoái, m3. Trong heä thoáng ño truyeàn thoáng Imperial taïi Anh-Myõ, ñôn vò ño theå tích duøng trong taøu laø cu.ft, töông ñöông 0,0283m3. Löôïng chieám nöôùc cuûa taøu, kyù hieäu D (hoaëc Δ), coù giaù trò baèng toång troïng löôïng taøu trong traïng thaùi ñang tính. Thoâng thöôøng söû duïng hai caùch tính löôïng chieám nöôùc cho taøu laø löôïng chieám nöôùc taøu khoâng Do, khi treân taøu chöa chöùa haøng, nhieân lieäu, haønh khaùch, thöïc phaåm vaø löôïng chieám nöôùc taøu ñaày taûi. Löôïng chieám nöôùc tính theo coâng thöùc D = γV thöôøng giaønh cho tröôøng hôïp taøu ñaày taûi. Vôùi taøu chôû haøng tröôøng hôïp naøy öùng vôùi traïng thaùi taøu baét ñaàu rôøi beán sau khi chaát ñuû haøng, nhieân lieäu vaø döï tröõ. 15 Ñôn vò ño löôïng chieám nöôùc laø ñôn vò ño troïng löôïng. Trong heä meùt, ñôn vò ñöôïc duøng laø taán troïng löôïng, vieát taét laø T hoaëc vieát taét ñuùng caùch laø MT, coøn trong heä thoáng ño Imperial Anh-Myõ phaûi laø long ton. Coâng thöùc chuyeån ñoåi giöõa hai heä thoáng ño laø: 1 long ton = 1016,05 kG = 1,01605 TM. Trong heä thoáng ño Anh-Myõ, theå tích phaàn chìm ño baèng ñôn vò cu.ft, do vaäy tính löôïng chieám nöôùc theo coâng thöùc D = γV seõ coù daïng: Cho nöôùc soâng: D = V/35, trong ñoù V tính baèng cu.ft, (long ton) Cho nöôùc bieån: D = V/36, trong ñoù V tính baèng cu.ft, (long ton) Söùc chôû hay taûi troïng taøu ño baèng ñôn vò ño troïng löôïng, chæ troïng löôïng haøng treân taøu cuøng haønh khaùch, döï tröõ, nhieân lieäu, daàu nöôùc cho buoàng maùy. Vôùi taøu chôû haøng, söùc chôû cuûa taøu ñöôïc goïi baèng thuaät ngöõ chuyeân ngaønh coù xuaát xöù töø tieáng Anh laø deadweight, vieát taét dwt. Trong thaønh phaàn söùc chôû deadweight bao goàm khoâng chæ haøng hoaù chôû treân taøu maø coøn döï tröõ, löông thöïc, thöïc phaåm, nöôùc sinh hoaït, nhieân lieäu , nöôùc ngoït duøng cho maùy taøu. Nhö vaäy löôïng chieám nöôùc D bao goàm troïng löôïng taøu khoâng vaø deadweight. Troïng taûi taøu theo nghóa deadweight tính baèng coâng thöùc: DW = D – D0 Khaùi nieäm söùc chôû theo nghóa deadweight bò nhieàu ngöôøi hieåu nhaàm thaønh “troïng taûi” chung chung, do vaäy trong quaù trình vaän taûi haøng ñaõ xaûy ra quaù nhieàu vöôùng maéc, tranh chaáp veà thueá quan, kieåm tra an toaøn. Caàn thieát phaûi phaân bieät khaùi nieäm söùc chôû (troïng taûi) theo caùch nghó thoâng thöôøng chæ laø troïng löôïng haøng hoaù ngöôøi ta coù theå chôû treân taøu vôùi söùc chôû “deadweight” neâu treân. Taán ñaêng kyù duøng trong ngaønh vaän taûi thuûy tính baèng ñôn bò ño dung tích. Ñôn vò ño tính baèng 100 cu.ft, töông ñöông 2,832m3 ñöôïc qui öôùc laø “1 taán ñaêng kyù”. Caàn phaân bieät roõ laø taán ñaêng kyù khoâng tính baèng troïng löôïng. Thuaät ngöõ chuyeân moân goïi ñaây laø tonnage hay vieát ñuû hôn laø registered tonnage, mang yù nghóa “taán ño dung tích taøu”. Sôû dó coù söï laãn loän giöõa taán troïng löôïng vaø taán ñaêng kyù vì trong lòch söû phaùt trieån haøng haûi ñaõ xaûy ra vieäc phaùt aâm truøng nhau töø tun duøng chæ thuøng toâ noâ chöùa röôïu vang, ñaõ moät thôøi laøm ñôn vò vaän chuyeån, vôùi töø ton (taán) thoâng duïng. Coù theå giaûi thích theâm moät tun (thuøng) röôïu vang naëng 2200 caân Anh, dung tích 252 gallon. Trong khi ñoù moät long ton cuûa ngöôøi Anh ñoåi ra ñöôïc 2240 caân Anh. Taán ñaêng kyù ñöôïc söû duïng chính thöùc vaø thöôøng xuyeân khi ñaêng kyù taøu, laø ñôn vò chính duøng trong thoáng keâ ñoäi taøu, cô sôû tính thueá khi taøu qua keânh, ñaïâu caûng... Tính dung tích taøu vaø xaùc ñònh taán ñaêng kieåm cho taøu laø coâng vieäc baét buoäc trong thieát keá taøu, taïi phaàn tham khaûo tieáp sau ñaây cuûa taøi lieäu seõ giôùi thieäu sô löôïc caùch laøm naøy. 1.2 KÍCH THÖÔÙC HÌNH HOÏC THAÂN TAØU VAØ TÆ LEÄ GIÖÕA CHUÙNG Chieàu daøi taøu Phaân bieät caùc teân goïi lieân quan ñeán chieàu daøi taøu sau: Chieàu daøi toaøn boä taøu, Lt hoaëc Loa, laø khoaûng caùch ño töø ñieåm xa nhaát tröôùc taøu ñeán ñieåm xa nhaát sau laùi. Chieàu daøi ñöôøng nöôùc keát caáu LKW , ño treân ñöôøng nöôùc thieát keá, keå töø ñieåm tieáp nöôùc ôû muõi taøu 16 ñeán ñieåm tieáp nöôùc phía sau laùi. Chieàu daøi giöõa hai truï Lpp, laø khoaûng caùch ño treân maët ñöôøng nöôùc, tính töø truï laùi ñeán truï muõi. Treân taøu voû theùp truï laùi ñöôïc hieåu laø truïc ñi qua truïc quay baùnh laùi, coøn truï muõi ñi qua ñieåm caét nhau cuûa ñöôøng nöôùc thieát keá vôùi meùp ngoaøi treân muõi taøu. Vôùi caùc taøu coù vaùch ñuoâi naèm nghieâng so vôùi maët cô baûn qua ñaùy (vaùch T), truï laùi nhaän ñi qua ñöôøng caét cuûa vaùch nghieâng vôùi ñöôøng nöôùc thieát keá, tính treân maët caét doïc giöõa taøu. Hình 1.4 Chieàu roäng taøu Chieàu roäng taøu lôùn nhaát Bmax, laø khoaûng caùch lôùn nhaát ño taïi maët caét ngang taïi khu vöïc roäng nhaát cuûa taøu, tính töø ñieåm xa nhaát beân maïn traùi ñeán ñieåm xa nhaát beân maïn phaûi cuûa taøu. Chieàu roäng B, thuaät ngöõ chuyeân ngaønh baèng tieáng Anh vieát ñaày ñuû hôn laø Breadth moulded, laø khoaûng caùch ño töø maïn traùi ñeán maïn phaûi taøu, taïi maët caét ngang taøu ñi qua maët roäng nhaát cuûa taøu. Vôùi taøu coù maët caét hình U hoaëc V, vò trí ño naèm taïi meùp boong. Vôùi taøu daïng ω chieàu roäng taøu ño taïi vò trí roäng nhaát cuûa maët caét. Chieàu cao Chieàu cao taøu, kyù hieäu baèng D hoaëc H, laø khoaûng caùch ño theo chieàu thaúng ñöùng, tính töø meùp trong cuûa taám ki chính ñeán meùp treân cuûa xaø ngang boong maïn khoâ. Vôùi taøu nhieàu boong, boong maïn khoâ ñöôïc hieåu laø boong coù keát caáu kín nöôùc, coù heä thoáng ñaäy kín caùc loã khoeùt treân boong vaø caùc loã khoeùt beân maïn, naèm ôû vò trí cao nhaát. Hình 1.5: Chieàu roäng taøu 17 Môùn nöôùc Môùn nöôùc taøu kyù hieäu baèng d hoaëc T, ño treân truïc thaúng ñöùng, tính töø ñöôøng cô baûn qua ñaùy taøu, ñeán ñöôøng nöôùc thieát keá. Vôùi taøu ñaùy baèng môùn nöôùc tieâu chuaån ño taïi giöõa taøu. Phaân bieät caùc teân goïi thöôøng duøng sau. Môùn nöôùc d (chieàu chìm), thuaät ngöõ chuyeân ngaønh trong tieáng Anh goïi laø draught moulded (tieáng Myõ: draft molded) ño töø ñöôøng cô baûn. Chieàu cao ño töø meùp döôùi soáng chính goïi laø keel draft, coøn môùn nöôùc trung bình dm laø giaù trò trung bình coäng cuûa môùn nöôùc ño taïi truï laùi vaø môùn nöôùc ño taïi truï muõi. Môùn nöôùc laùi ño taïi truï laùi, tính caû chieàu nghieâng cuûa soáng chính, neáu coù. Môùn nöôùc muõi ño taïi truï muõi, tính caû ñoä nghieâng cuûa soáng chính. Maïn khoâ Chieàu cao maïn khoâ taøu laø hieäu soá giöõa chieàu cao vaø môùn nöôùc taøu: Fb = D – d hoaëc H – T (1.5) Heä soá ñaày (heä soá beùo) Quan heä giöõa kích thöôùc chính cuûa taøu vôùi theå tích phaàn chìm, dieän tích ñöôøng nöôùc, dieän tích maët giöõa taøu... ñöôïc theå hieän qua caùc heä soá ñaày. Heä soá ñaày ñöôøng nöôùc, CW hoaëc α laø tæ leä giöõa dieän tích maët ñöôøng nöôùc ñöôïc voû taøu giôùi haïn vaø dieän tích hình chöõ nhaät coù caïnh laø chieàu daøi vaø chieàu roäng ñöôøng nöôùc. Neáu kyù hieäu AW - dieän tích maët ñöôøng nöôùc, L - chieàu daøi taøu, ño taïi ñöôøng nöôùc, B - chieàu roäng taøu, heä soá CW tính theo coâng thöùc: CW = AW LB (1.6) Hình 1.6 Heä soá ñaày söôøn giöõa taøu, CM hoaëc β , laø tæ leä giöõa dieän tích phaàn chìm cuûa söôøn giöõa taøu AM vôùi dieän tích hình chöõ nhaät ngoaïi tieáp noù, caïnh BT. CM = AM B⋅T (1.7) 18 Hình 1.7 Heä soá ñaày theå tích, CB hoaëc δ , laø tæ leä giöõa theå tích phaàn chìm cuûa taøu V vôùi theå tích hình hoäp ngoaïi tieáp noù. Heä soá CB tính theo coâng thöùc: CB = V LBT (1.8) Heä soá ñaày laêng truï, CP hoaëc ϕ , laø tæ leä giöõa theå tích phaàn chìm taøu V so vôùi oáng truï daøi baèng chieàu daøi ñöôøng nöôùc L, dieän tích maët truï AM CP = V AM × L hay laø CP = CB CM Heä soá ñaày theå tích (1.9) Mieâu taû caùch xaùc ñònh heä soá CP vaø CV chuaån Hình 1.8 Heä soá ñaày truï ñöùng, CV hoaëc χ , laø tæ leä giöõa theå tích phaàn chìm so vôùi truï ñöùng cao T, maët truï AW . CV = V AW T hay laø CV = CB CW (1.10) Tröôùc khi tìm hieåu caùch tính caùc ñöôøng cong tính noåi treân cô sôû caùc döõ lieäu thu nhaän töø moät taøu cuï theå, chuùng ta xem ví duï veà caùch tính caùc heä soá ñaày sau: Taøu ñi bieån vôùi kích thöôùc chính Lpp = 120m, B = 15,6m, d = 5,7m, coù theå tích phaàn chìm trong traïng thaùi khai thaùc xaùc ñònh V = 5220m3, dieän tích maët ñöôøng nöôùc thieát keá Aw = 1310m2, dieän tích maët söôøn giöõa taøu AM = 78m2. Tính caùc heä beùo cuûa taøu treân ñaây. Heä soá ñaày Cw: CW = AW 1310 = = 0,70 120 × 15, 6 LB 19 Heä soá ñaày CM: CW = AM 1310 = = 0, 878 15, 6 × 5,7 Bd Heä soá ñaày CB: CB = 5220 V = = 0, 489 LBd 120 × 15, 6 × 5,7 Heä soá ñaày CP: CP = CB 0, 489 = = 0, 557 CM 0, 878 Heä soá ñaày CV: CV = CB 0, 489 = = 0, 698 CW 0,70 Tyû leä giöõa caùc kích thöôùc taøu coù yù nghóa thöïc teá vôùi caùc tính naêng taøu. Tyû leä L/B thöôøng noùi leân tính di ñoäng cuûa taøu, theo caùch nghó naøy tyû leä L/B lôùn duøng cho taøu chaïy nhanh. Tyû leä giöõa B vaø d (hoaëc T) mang yù nghóa taêng hay giaûm oån ñònh taøu, aûnh höôûng lôùn ñeán söùc caûn voû taøu khi chaïy trong nöôùc vaø tính quay trôû cuûa taøu. Baûng 1.2a: Heä soá ñaày cuûa caùc taøu thöôøng gaëp trong thöïc teá Kieåu taøu CB CW CM Taøu khaùch ñi bieån côõ lôùn 0,56 - 0,70 0,70 - 0,80 0,95 - 0,96 Taøu khaùch ñi bieån 0,50 - 0,60 0,70 - 0,80 0,85 - 0,96 Taøu khaùch ñi bieån côõ lôùn 0,62 - 0,72 0,80 - 0,85 0,95 - 0,98 Taøu khaùch ñi bieån côõ vöøa 0,65 - 0,75 0,80 - 0,85 0,96 - 0,98 Taøu khaùch ñi bieån côõ nhoû 0,70 - 0,75 0,80 - 0,85 0,96 - 0,98 Taøu haøng rôøi 0,73 - 0,80 0,78 - 0,83 0,96 - 0,99 Taøu container 0,60 - 0,68 0,80 - 0,85 0,97 - 0,98 Taøu daàu lôùn 0,75 - 0,85 0,83 - 0,88 0,98 - 0,98 Taøu daàu côõ trung 0,72 - 0,78 0,78 - 0,86 0,97 - 0,99 Taøu keùo ñi bieån 0,45 - 0,55 0,70 - 0,78 0,80 - 0,90 Tyû leä H/T ñaëc tröng cho tính oån ñònh taøu ôû caùc goùc nghieâng lôùn, taêng khaû naêng choáng chìm cuûa taøu. Baûng 1.2b: Tyû leä caùc kích thöôùc chính Kieåu taøu L/B B/T H/T L/H 7 - 10 2,3 - 3,1 1,36 - 1,7 12 - 15 Taøu khaùch ñi bieån 6,5 - 7,5 2,6 - 3,2 1,35 - 1,45 10 - 14 Taøu khaùch ñi bieån côõ lôùn 7,20 - 8,0 2,4 - 2,6 1,30 - 1,50 12 - 14 Taøu khaùch ñi bieån côõ vöøa 6,5 - 7,5 2,3 - 2,5 1,30 - 1,5 10 - 14 Taøu khaùch ñi bieån côõ nhoû 6,0 - 7,0 2,2 - 2,4 1,2 - 1,4 10 - 14 Taøu haøng rôøi 6,2 - 7,0 2,3 - 2,80 1,7 - 2,0 9 - 11 Taøu khaùch ñi bieån côõ lôùn