TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
KHOA TÂM LÍ GIÁO DỤC
TRẦN THỊ THANH TÂM
VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI
TRONG HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN TỘC
THIỂU SỐ TIẾP CẬN DỊCH VỤ AN SINH XÃ HỘI
TẠI HUYỆN TÂN SƠN, TỈNH PHÚ THỌ
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Công tác xã hội
Phú Thọ, 2018
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
KHOA TÂM LÍ GIÁO DỤC
TRẦN THỊ THANH TÂM
VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI
TRONG HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN TỘC
THIỂU SỐ TIẾP CẬN DỊCH VỤ AN SINH XÃ HỘI
TẠI HUYỆN TÂN SƠN, TỈNH PHÚ THỌ
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Công tác xã hội
Giảng viên hướng dẫn: ThS. NGUYỄN THỊ THANH HIỀN
Phú Thọ, 2018
LỜI CẢM ƠN!
Đề tài “Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động hỗ trợ
người dân tộc thiểu số tiếp cận dịch vụ an sinh xã hội tại huyện Tân Sơn, tỉnh
Phú Thọ” là nội dung chúng tôi chọn để nghiên cứu và làm luận văn tốt
nghiệp sau thời gian theo học chương trình đại học chuyên ngành công tác xã
hội tại trường Đại học Hùng Vương.
Để hoàn thành quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này, lời đầu
tiên tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến Ths. Nguyễn Thị Thanh Hiền
thuộc Khoa Tâm lý giáo dục – Trường Đại học Hùng Vương, cô đã trực tiếp
chỉ bảo và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thiện
luận văn này. Ngoài ra tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô trong Khoa
Tâm lý giáo dục đã đóng góp những ý kiến quý báu cho luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong khoá luận này là của
riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong khoá luận là trung thực.
Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khoá luận đã được cảm ơn và thông tin
trích dẫn trong khoá luận đã được chỉ rõ nguồn gốc và được phép công bố.
Phú Thọ ngày…tháng…năm 2018
Sinh viên thực hiện
Trần Thị Thanh Tâm
ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Các từ viết tắt
Ý nghĩa
1
ASXH
An sinh xã hội
2
CTXH
Công tác xã hội
3
NVCTXH
Nhân viên công tác xã hội
4
NVXH
Nhân viên xã hội
5
DTTS
Dân tộc thiểu số
6
BHXH
Bảo hiểm xã hội
7
BHYT
Bảo hiểm y tế
8
CSXH
Chính sách xã hội
9
UBND
Ủy ban nhân dân
10
HĐND
Hội đồng nhân dân
11
LĐTB&XH
Lao động thương binh & xã hội
12
ANCT
An ninh chính trị
13
TTATXH
Trật tự an toàn xã hội
14
UBMT
Ủy ban mặt trận
15
CSSKSS
Chăm sóc sức khỏe sinh sản
16
PTCĐ
Phát triển cộng đồng
17
TH
Tiểu học
18
THCS
Trung học cơ sở
19
MN
Mầm non
iii
MỤC LỤC
PHẦN I. MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................... 1
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .............................................................................. 3
2.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới về an sinh xã hội .............................. 3
2.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam về an sinh xã hội .............................. 4
3. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 6
4. Đối tượng, khách thể nghiên cứu ......................................................................... 6
4.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 6
4.2. Khách thể nghiên cứu ........................................................................................ 6
5. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 6
6. Giả thuyết nghiên cứu........................................................................................... 6
7. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 6
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.............................................................................. 7
8.1. Ý nghĩa khoa học ............................................................................................... 7
8.2. Ý nghĩa thực tiễn................................................................................................ 8
9. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 9
PHẦN II: NỘI DUNG............................................................................................ 10
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA
NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ NGƯỜI
DÂN TỘC THIỂU SỐ TIẾP CẬN DỊCH VỤ AN SINH XÃ HỘI ................... 10
1.1. Lý luận về An sinh xã hội ............................................................................... 10
1.1.1. Khái niệm an sinh xã hội.............................................................................. 10
1.1.2. Mục tiêu và chức năng của an sinh xã hội .................................................. 11
1.1.3. Hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam hiện nay ............................................ 11
1.2. Lý luận về vai trò của công tác xã hội ............................................................ 15
1.2.1. Khái niệm công tác xã hội............................................................................ 15
1.2.2. Khái niệm nhân viên công tác xã hội .......................................................... 16
1.2.3. Vai trò của nhân viên Công tác xã hội (nhân viên xã hội) ......................... 16
1.2.4. Khái niệm công tác xã hội với người dân tộc thiểu số ............................... 18
iv
1.2.5. Các phương pháp trong Công tác xã hội..................................................... 18
1.3. Dân tộc, Dân tộc thiểu số ................................................................................ 19
1.3.1. Khái niệm ...................................................................................................... 19
1.3.2. Đặc điểm dân tộc thiểu số ở Việt Nam ....................................................... 20
1.3.3. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về vấn đề dân tộc thiểu số ................. 20
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1......................................................................................... 22
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÁC CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI VỚI
NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI HUYỆN TÂN SƠN, TỈNH PHÚ THỌ . 23
2.1. Khái quát địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 23
2.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................................... 23
2.1.2. Dân Số- dân tộc ............................................................................................ 23
2.1.3. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ........................................................................ 23
2.1.4. Lĩnh vực văn hóa - Xã hội........................................................................... 27
2.1.5. Công tác Quốc phòng, an ninh ................................................................... 28
2.1.6. Đánh giá chung ............................................................................................. 29
2.2. Hệ thống các chính sách an sinh xã hội đối với nhóm dân tộc thiểu số tại
huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ................................................................................. 29
2.2.1. Các chính sách tạo việc làm, đảm bảo thu nhập ......................................... 29
2.2.2. Các chính sách trợ giúp xã hội..................................................................... 32
2.2.3. Các chính sách hỗ trợ tiếp cận với các dịch vụ xã hội ............................... 35
2.3. Đánh giá các chính sách an sinh xã hội đối với nhóm DTTS tại huyện Tân
Sơn, tỉnh Phú Thọ ................................................................................................... 38
2.3.1. Về mặt tích cực ............................................................................................. 38
2.3.2. Những tồn tại, hạn chế ................................................................................. 40
2.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong thực hiện chính sách an
sinh xã hội tại huyện Tân Sơn ................................................................................ 42
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2......................................................................................... 46
CHƯƠNG 3: VAI TRÒ CỦA CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG VIỆC ĐẢM
BẢO AN SINH XÃ HỘI ĐỐI VỚI NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ................ 47
3.1. Vai trò của nhân viên Công tác xã hội ........................................................... 47
v
3.1.1. Quan điểm của Công tác xã hội trong thực hiện an sinh xã hội đối với
người dân tộc thiểu số ............................................................................................. 47
3.1.2. Vai trò kết nối, vận động nguồn lực, chính sách an sinh xã hội đối với
nhóm dân tộc thiểu số huyện Tân Sơn................................................................... 49
3.1.3. Vai trò biện hộ chính sách nhằm đảm bảo an sinh xã hội đối với nhóm dân
tộc thiểu số huyện Tân Sơn .................................................................................... 53
3.2. Một số phương pháp áp dụng trong đảm bảo an sinh xã hội đối với người
dân tộc thiểu số........................................................................................................ 55
3.2.1. Công tác xã hội cá nhân trong trợ giúp người dân tộc thiểu số phát huy
tiềm năng trong tiếp cận và thụ hưởng chính sách an sinh xã hội ....................... 55
3.2.2. Công tác xã hội nhóm trong xây dựng mô hình nhóm hỗ trợ người dân tộc
thiểu số huyện Tân Sơn tiếp cận các dịch vụ xã hội ............................................. 58
3.2.3. Phương pháp tổ chức và phát triển cộng đồng trong xây dựng dự án
“Trồng bưởi kết hợp chăn nuôi gia cầm” nhằm phát triển kinh tế cho người dân
tộc thiểu số huyện Tân Sơn. ................................................................................... 62
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3......................................................................................... 65
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................................... 66
1. KẾT LUẬN ......................................................................................................... 66
2. KHUYẾN NGHỊ ................................................................................................ 66
2.1. Đối với cơ quan đoàn thể, chính quyền .......................................................... 66
2.2. Đối với người dân tộc thiểu số........................................................................ 68
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. 70
vi
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Kế hoạch thực hiện sinh hoạt câu lạc bộ Cầu vồng ............................ 61
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1: Mô hình tổng thể an sinh xã hội ở Việt Nam .................................... 13
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Các hình thức hỗ trợ việc làm, lao động .......................................... 30
Biểu đồ 2.2: Nhận thức của người DTTS về trợ cấp xã hội................................. 32
Biểu đồ 2.3: Các hình thức trợ giúp xã hội tại địa phương .................................. 33
Biểu đồ 2.4: Đối tượng DTTS được trợ giúp xã hội ..................................... 34
Biểu đồ 2.5: Các hình thức trợ giúp về giáo dục.................................................. 35
Biểu đồ 2.6: Cơ cấu sử dụng thẻ Bảo hiểm y tế trong nhóm DTTS.................... 38
vii
PHẦN I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Các chính sách an sinh xã hội đóng một vai trò thiết yếu trong việc thực
hiện các quyền được bảo hiểm xã hội cho mọi người, giảm đói nghèo bất bình
đẳng và thúc đẩy tăng trưởng toàn diện. Đúng như vậy các chính sách an sinh
xã hội thúc đẩy tăng cường nguồn nhân lực, nâng cao năng suất, thúc đẩy nhu
cầu trong nước và tạo điều kiện chuyển đổi cơ cấu nền kinh tế quốc gia.
Bảo đảm an sinh xã hội trở thành vấn đề trung tâm trong chiến lược
phát triển đất nước, bởi vì việc chăm lo, không ngừng nâng cao đời sống vật
chất và tinh thần của nhân dân là mục tiêu cao nhất của sự nghiệp xây dựng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Hiện nay, chúng ta đang phấn đấu đến năm
2020 hệ thống an sinh xã hội sẽ bao phủ khắp toàn dân.
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã dành nhiều chính sách và
nguồn lực ưu tiên phát triển toàn diện kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng, giảm
nghèo, phát triển nguồn nhân lực và đảm bảo an sinh xã hội đối với đòng bào
dân tộc thiểu số. Đây là một trong những giải pháp cơ bản giúp người dân tộc
thiểu số có đủ những điều kiện để tiếp cận, thụ hưởng những chính sách an
sinh xã hội.
Đồng bào dân tộc thiểu số là một trong những đối tượng yếu thế cần sự
trợ giúp của công tác xã hội. Theo kết quả nghiên cứu, đồng bào dân tộc thiểu
số phần lớn sống trong cảnh đói nghèo hoặc tiềm ẩn nguy cơ rơi vào nghèo.
Những rủi ro mà đồng bào dễ gặp phải như: thiên tai, xói mòn, sạt lở,… nên
hiệu quả sản xuất không cao (nhiều hộ dân tộc thiểu số thiếu hoặc không có
đất sản xuất); cơ cấu dân số trẻ, tỷ lệ dân tộc thiểu số thất nghiệp, thất học và
mắc các bệnh truyền nhiễm cao.
Đảm bảo an sinh xã hội cho đồng bào dân tộc thiểu số là giải pháp cơ
bản để giảm nghèo bền vững, rút ngắn khoảng cách giàu nghèo và sự không
đồng đều giữ các mặt của người dân tộc thiểu số và dân tộc đa số, nâng cao
đời sống nhân dân và góp phần ổn định chính trị xã hội.
1
Bên cạnh những thành tựu đạt được, chính sách an sinh xã hội đối với
dân tộc thiểu số còn nhiều bất cập tồn tại ảnh hưởng đến hiệu quả của các
chính sách, giảm mức độ tiếp cận và thụ hưởng an sinh xã hội của dân tộc
thiểu số. Qua việc đánh giá thực trạng chính sách hiện hành, nghiên cứu nhằm
đề xuất một số khuyến nghị chung nhằm hoàn thiện hệ thống chính sách an
sinh xã hội đối với dân tộc thiểu số trong thời gian tới.
Người làm công tác xã hội hoạt động cho sự phát triển an sinh chung
cầu xã hội, từ địa bàn địa phương đến thế giới và sự thăng tiến của con người,
cộng đồng và môi trường. Người làm công tác xã hội cổ vũ cho điều kiện
sống dẫn đến thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người và quảng bá
những giá trị và định chế văn hóa, kinh tế, chính trị phù hợp với việc thực thi
công lý xã hội.
Trong khi Việt Nam đang trên con đường trở thành một quốc gia có
mức thu nhập trung bình thì việc bảo đảm rằng không có đối tượng nào trong
xã hội bị tụt hậu ngày càng trở nên quan trọng. Cái nghèo đói đã ăn sâu bám
rễ trong các nhóm đồng bào người dân tộc thiểu số, sự bất bình đẳng và mất
cân đối trong thu nhập cũng như khả năng tiếp cận các cơ hội và dịch vụ cần
phải được giải quyết. Mấu chốt của vấn đề này chính là một hệ thống an sinh
xã hội toàn diện và hòa nhập, cùng với một chương trình mục tiêu và tập
trung vào xóa đói giảm nghèo để giải quyết tình trạng nghèo đói từ lâu đời
trong các dân tộc thiểu số.
Tân Sơn là một trong những huyện nghèo của tỉnh Phú Thọ, còn nhiều
người dân tộc thiểu số sinh sống như: Thái, Mường, Dao, Tày, Nùng,
H’mông..., và chiếm 82,3% tổng dân số. Dân tộc thiểu số trên cả nước nói
chung và tỉnh Phú Thọ nói riêng là những dân tộc có phong tục tập quán lâu
đời, đặc sắc và chiếm 15% dân số trong 54 dân tộc Việt Nam. Người dân tộc
thiểu số ở huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ vẫn còn khá nghèo nàn, lạc hậu, tiếp
cận dịch vụ và cơ hội yếu. Chính vì vậy tôi đã chọn đề tài “Vai trò của nhân
viên công tác xã hội trong hoạt động hỗ trợ người dân tộc thiểu số tiếp
cận dịch vụ an sinh xã hội tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ” làm khóa
luận tốt nghiệp.
2
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
2.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới về an sinh xã hội
Từ trước đến nay trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa
học, bài viết đi sâu và phân tích về việc đảm bảo an sinh xã hội của người
dân, đặc biệt chú ý đến nhóm dân nghèo, dân tộc thiểu số. Ý tưởng về ASXH
xuất hiện nhiều trong các công trình nghiên cứu của các tác giả như Laurence,
Rogovin, Veldcamp,...
Cuốn sách “Get wat’s yours” của tác giả Laurence J.Kotlikoff, Philip
Moeler và Paul Solman nói về các câu chuyện lợi ích thường xuyên nhất phải
đối mặt bởi các cặp vợ chồng về hưu đã lập gia đình, bởi người về hưu đã ly
dị, góa phụ và góa vợ, trong số những người khác. Nó giải thích những việc
cần làm nếu bạn là phụ huynh đã nghỉ hưu của trẻ em phụ thuộc, người tàn
tật, hay một người hưởng lợi đủ điều kiện tiếp tục làm việc, và làm thế nào để
lên kế hoạch một cách khôn ngoan trước khi nghỉ hưu. Nó đề cập đến các hậu
quả về thuế của sự lựa chọn của bạn, cũng như các tác động tài chính cho các
khoản đầu tư khác.
Cuốn sách Social Security, Medicare & Government Pensions: Get the
Most Out of Your Retirement & Medical Benefits (An sinh xã hội, chăm sóc y
tế và trợ cấp lương hưu của chính phủ: Có được hầu hết các quỹ hưu trí và
trợ cấp y tế) của Joseph Mattews Attorney. Cuốn sách này hướng dẫn đầy đủ
về việc làm thế nào để hưởng các khoản y tế phúc lợi, an sinh xã hội khi nghỉ
hưu cùng các khoản trợ cấp xã hội và cứu trợ xã hội.
Trong cuốn Chính sách xã hội trong xã hội chủ nghĩa phát triển Matxcva năm 1980 của nhà xã hội học Xô Viết V.Z.Rologin có viết rằng
“Với tính cách là một bộ môn khoa học, chính sách xã hội là một lĩnh vực trí
thức xã hội học, nghiên cứu hệ thống về các quá trình xã hội quyết định hoạt
động sống của con người trong xã hội, xét theo khả năng tác động quản lý
đến các quá trình đó. Có đầy đủ cơ sở để coi chính sách xã hội là sự hòa quện
của khoa học và thực tiễn, như là hòa quện của khoa học và thực tiễn, như là
sự phân tích phức hợp, dự báo về các quan hệ, các quá trình xã hội và sự vận
3
dụng thực tiễn những tri thức thu thập được nhằm mục đích quản lý các quá
trình và các quan hệ ấy” [22,tr.5].
Cuốn sách Social Security and Medicine care (An sinh xã hội và chăm
sóc y tế) của Tiến sĩ GMJ Veldkamp năm 2013 trong Kỷ yếu của khóa học
sau đại học của các cơ sở tổ chức cho giáo dục y tế cao hơn Antille thuộc Hà
Lan, cuốn sách này giới thiệu về an sinh xã hội ở Nam và Trung Mỹ, các dịch
vụ chăm sóc y tế trong các chương trình an sinh xã hội, an sinh xã hội cho
người lao động nhập cư,...
Cuốn sách Social Security Administration in India (An sinh xã hội tại
Ấn Độ) tác giả Madhava Rao P năm 2007. An sinh xã hội ở Ấn Độ đã từng
được thảo luận nghiêm túc trong mười năm qua. Các phương pháp tiếp cận
của tự do hóa, tư nhân hóa và toàn cầu hóa và ảnh hưởng kết quả trên thị
trường lao động và tài chính.
Như vậy, trên thế giới đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề
An sinh xã hội, các nghiên cứu đã chỉ ra an sinh xã hội trong dảm bảo chăm
sóc y tế và trợ cấp xã hội cho người dân. Tuy nhiên, các nghiên cứu chưa
nhấn mạnh đến việc thực hiện chính sách an sinh đối với nhóm đối tượng đặc
thù là người dân tộc thiểu số.
2.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam về an sinh xã hội
Cũng như trên thế giới, ở Việt Nam cũng như có rất nhiều công trình
tiêu biểu nghiên cứu về lĩnh vực an sinh xã hội và với đặc điểm là một nước
có nhiều dân tộc anh em, cũng đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề đảm bảo an
sinh xã hội đối với nhóm dân tộc thiểu số Việt Nam. Có thể kể đến một số
công trình tiêu biểu như:
Cuốn Về an sinh xã hội ở Việt Nam hướng tới năm 2020 của NXB
Chính trị quốc gia, xuất bản năm 2012: Trình bày tổng quan giữa lý luận và
thực tiễn về an sinh xã hội ở Việt Nam trong thời gian qua với những thành
tựu đạt được cũng như những hạn chế, yếu kém còn tồn tại và xu hướng xây
dựng hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam từ nay đến năm 2020.
4
Báo cáo “An sinh xã hội đối với dân tộc thiểu số Việt Nam” của Viện
khoa học lao động và Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và xã hội) phối
hợp với Viện Hanns Seide (HSF) của Cộng hòa Liên bang Đức. Báo cáo này
nằm trong khuôn khổ Dự án “Nâng cao năng lực của các cơ quan và tổ chức
chính quyền Việt Nam trong việc triển khai Nghị quyết số 15-NQ/TW một
số vấn đề về chính sách xã hội giai đoạn 2012 - 2020”. Mục tiêu của nghiên
cứu nhằm xác định những thành tựu và khoảng trống chính sách an sinh xã
hội đối với DTTS; đánh giá kết quả thực hiện an sinh xã hội đối với nhóm
đồng bào này thông qua số liệu sẵn có và khảo sát định tính về kinh tế của
đồng bào DTTS và an sinh xã hội tại tỉnh Điện Biên; đề xuất định hướng đổi
mới chính sách an sinh xã hội hướng đến sinh kế bền vững, giảm thiểu rủi ro
đồng bào DTTS.
Đề tài “An sinh xã hội cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn tại
các vùng nông thôn Việt Nam hiện nay (Trường hợp nghiên cứu ở huyện Tân
Kỳ, tỉnh Nghệ An)” của tác giả Trương Thị Yến, trường Đại học Khoa học
Huế năm 2009. Đề tài trình bày nghiên cứu thực trạng an sinh xã hội cho trẻ
em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, tác giả đã đưa ra các mô hình dịch vụ xã
hội chuyên trợ giúp cho đối tượng trẻ em yếu thế. Việc nghiên cứu đề tài trên
giúp người nghiên cứu có cái nhìn tổng thể về đối tượng trẻ em có hoàn cảnh
đặc biệt khó khăn, sự tiếp cận và thụ hưởng chính sách an sinh xã hội của đối
tượng này, từ đó vận dụng một cách linh hoạt vào đề tài của mình.
Ở Việt Nam cũng đã có rất nhiều nghiên cứu, bài báo và các cuốn sách
nghiên cứu an sinh xã hội đối với việc phát triển kinh tế xã hội và an sinh xã
hội với nhóm đối tượng là người dân tộc thiểu số. Các nghiên cứu chủ yếu
trình bày về thực trạng an sinh xã hội, nêu ra các giải pháp dưới góc đọ thực
hiện các chính sách pháp luật và dưới góc độ kinh tế. Hầu như chưa có đề tài
nghiên cứu về vai trò của Công tác xã hội trong việc đảm bảo an sinh xã hội
đối với nhóm đối tượng dân tộc thiểu số. Đây chính là điểm mới trong công
tác nghiên cứu về an sinh xã hội nước ta trong việc kết hợp với nghề Công tác
xã hội - một nghề mới ở nước ta.
5
3. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu, tìm hiểu vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt
động hỗ trợ người dân tộc thiểu số và thực trạng tiếp cận dịch vụ an sinh xã
hội của người dân tộc thiểu số tại huyện Tân Sơn.Từ đó đưa ra một số biện
pháp hỗ trợ người dân tộc thiểu số tiếp cận dịch vụ an sinh xã hội.
4. Đối tượng, khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Người dân tộc thiểu số tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ
4.2. Khách thể nghiên cứu
50 người dân tộc thiểu số tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ.
5. Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ có hạn về thời gian và nguồn lực đề tài tập trung
nghiên cứu với các phạm vi sau:
- Về nội dung: Tìm hiểu thực trạng, đánh giá vai trò của nhân viên công
tác xã hội và đề xuất một số biện pháp nhằm hỗ trợ người dân tộc thiểu số tiếp
cận dịch vụ an sinh xã hội.
- Về không gian: Đề tài được nghiên cứu tại huyện Tân Sơn- Tỉnh
Phú Thọ.
- Về thời gian: Từ tháng 10 năm 2017 đến tháng 04 năm 2018.
6. Giả thuyết nghiên cứu
Các chính sách an sinh xã hội thực hiện trước đây với nhóm DTTS tại
địa bàn huyện bước đầu đã đem lại kết quả cao, tuy nhiên chưa có hiệu quả sâu
và rộng tới toàn bộ người DTTS trong huyện. Nếu sử dụng vai trò của CTXH
trong việc kết nối các chính sách, biện hộ chính sách thì việc tiếp cận và thụ
hưởng chính sách an sinh xã hội cho người DTTS sẽ được đảm bảo hơn.
7. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản của công tác xã hội trong
việc đảm bảo an sinh xã hội đối với người dân tộc thiểu số.
Tìm hiểu, đánh giá thực trạng tiếp cận và thụ hưởng an sinh xã hội của
người dân tộc thiểu số tại huyện Tân Sơn, Tỉnh Phú Thọ.
6
Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong việc đảm bảo an sinh xã hội
cho người dân tộc thiểu số ở huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ. Từ đó đưa ra một
số biện pháp hỗ trợ người dân tộc thiểu số tiếp cận các dịch vụ an sinh xã hội
và thụ hưởng chính sách an sinh xã hội.
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
8.1. Ý nghĩa khoa học
Các chính sách an sinh xã hội đóng môt vai trò thiết yếu trong việc thực
hiện các quyền được bảo hiểm xã hội cho mọi người, giảm đói nghèo - bất
bình đẳng và thúc đẩy tăng trưởng toàn diện. Thật vậy, các chính sách an sinh
xã hội (ASXH) thúc đẩy tăng cường chất lượng nguồn nhân lực, nâng cao
năng xuất, thúc đẩy nhu cầu trong nước và tạo điều kiện chuyển đổi cơ cấu
nền kinh tế quốc gia.
Bảo đảm an sinh xã hội trở thành vấn đề trung tâm trong chiến lược
phát triển đất nước, bởi vì việc chăm lo, không ngừng nâng cao đời sống vật
chất và tinh thần của nhân dân là mục tiêu cao nhất của sự nghiệp xây dựng
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Và hiện nay, chúng ta đang phấn đấu đến năm
2020 hệ thống an sinh xã hội sẽ bao phủ khắp toàn quốc.
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã giành nhiều chính sách và
nguồn lực ưu tiên phát triển toàn diện kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng đối với
đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Đây là một trong những giải pháp cơ bản
giúp người DTTS có đủ những điều kiện để tiếp cận, thụ hưởng các chính
sách an sinh xã hội.
Đồng bào dân tộc thiểu số là một trong những đối tượng yếu thế cần sự
trợ giúp của Công tác xã hội. Theo kết quả nghiên cứu, đồng bào dân tộc
thiểu số phần lớn sống trong cảnh đói nghèo hoặc tiềm ẩn nguy cơ rơi vào
nghèo đói. Những rủi ro mà đồng bào dễ gặp phải: Đất đai thường xuyên bị
thiếu nước, xói mòn, sạt lở ... nên hiệu quả sản xuất không cao (nhiều hộ dân
tộc thiểu số thiếu/ không có đất sản xuất); cơ cấu dân số trẻ, tỷ lệ DTTS thất
nghiệp, thất học và các bệnh truyền nhiễm cao.
7
Bảo đảm an sinh xã hội cho đồng bào dân tộc thiểu số là giải pháp cơ
bản để giảm nghèo bền vững, rút ngắn khoảng cách giàu nghèo và sự không
đồng đều giữa các mặt của người dân tộc thiểu số và các dân tộc đa số, nâng
cao đời sống của nhân dân và góp phần ổn định chính trị xã hội.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, chính sách an sinh xã hội đối với
DTTS còn nhiều bất cập, tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả của các chính sách,
giảm mức độ tiếp cận và thụ hưởng an sinh xã hội của dân tộc thiểu số. Qua
việc đánh giá thực trạng chính sách hiện hành, nghiên cứu nhằm đề xuất một
số khuyến nghị chung nhằm hoàn thiện hệ thống ASXH đối với dân tộc thiểu
số trong thời gian tới.
8.2. Ý nghĩa thực tiễn
Trong khi Việt Nam đang trên con đường trở thành một quốc gia có
mức thu nhập trung bình thì việc đảm bảo rằng không có đối tượng nào trong
xã hội bị tụt hậu ngày càng trở nên quan trọng. Cái nghèo đã ăn sâu bám rễ
trong các nhóm đồng bào dân tộc thiểu số, sự bất bình đẳng và mất cân đối
trong thu nhập cũng như khả năng tiếp cận các cơ hội và dịch vụ cần phải
được giải quyết. Mấu chốt của vấn đề này chính là một hệ thống an sinh xã
hội toàn diện và hòa nhập, cùng với một chương trình mục tiêu và tập trung
về xóa đói giảm nghèo để giải quyết tình trạng nghèo đói từ lâu đời trong các
dân tộc thiểu số.
Dân tộc thiểu số trên cả nước nói chung và huyện Tân Sơn, tỉnh Phú
Thọ nói riêng là những dân tộc có phong tục tập quán lâu đời, đặc sắc chiếm
15% dân số trong dân 54 dân tộc Việt Nam. Người dân tộc thiểu số tại huyện
Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ vẫn còn khá nghèo nàn, lạc hậu, tiếp cận dịch vụ và cơ
hội yếu vì vậy vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động hỗ trợ
người DTTS tiếp cận dịch vụ an sinh xã hội ở nước ta nói chung và người
DTTS huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ nói riêng là rất quan trọng và cần thiết.
8
9. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Nghiên cứu, thu thập, xử lý và tổng
hợp số liệu thống kê.
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Phương pháp này được sử dụng
nhằm mục đích khảo sát thực trạng nhận thức, nhu cầu của người dân tộc
thiểu số về an sinh xã hội.
- Phương pháp phân tích tài liệu: Phương pháp phân tích tài liệu được
sử dụng nhằm thu thập thông tin phục vụ đề tài. Bằng việc phân tích các tài
liệu ở nhiều dạng khác nhau, nhiều nguồn khác nhau giúp cho đề tài nghiên
cứu có nhiều dữ liệu phong phú, hữu ích để tham khảo, phù hợp để ứng dụng
vào đề tài, thuận lợi cho việc nghiên cứu.
- Phương pháp công tác xã hội cá nhân: Công tác xã hội cá nhân là một
quá trình và là một phương pháp tác dộng đến cá nhân có vấn đề xã hội, giúp
cá nhân tự nhận thức vấn đề gặp phải, củng cố, khôi phục và phát huy năng
lực của bản thân và tích cực tham gia vào quá trình tương tác để có thể tụ giải
quyết vấn đề của mình, cải thiện hoàn cảnh, vươn lên trong cuộc sống.
- Phương pháp công tác xã hội nhóm: Là một phương pháp cảu công
tác xã hội nhằm tạo dựng và phát huy sự tương tác, chia sẻ kinh nghiệm,
nguồn lực giữa các thành viên, giúp củng cố, tăng cường chức năng xã hội và
khả năng giải quyết vấn đề, thỏa mãn nhu cầu của nhóm.
- Phát triển cộng đồng: Là một tiến trình nhằm chuyển biến cộng đồng
nghèo, thiếu tự tin, có vấn đề, có nhu cầu thành cộng đồng tự lực và giải
quyết các vấn đề đặt ra thông qua việc giáo dục, giúp đỡ các thành viên trong
cộng đồng nhận thức rõ tình hình, vấn đề hiện tại của họ, phát huy hết khả
năng và tài nguyên sẵn có của họ.
9
PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA
NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ
NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TIẾP CẬN DỊCH VỤ AN SINH XÃ HỘI
1.1. Lý luận về An sinh xã hội
1.1.1. Khái niệm an sinh xã hội
Điểm mốc đánh dấu sự hình thành an sinh xã hội là cuộc cách mạng
công nghiệp ở thế kỷ XIX, cuộc cách mạng này đã khiến cuộc sống của người
lao động gắn chặt với thu nhập do bán sức lao động đem lại. Trước những rủi
ro, bất hạnh xảy ra trong cuộc sống, một số nước đã khuyến khích các hoạt
động tương thân tương ái lẫn nhau, kêu gọi người lao động tự tiết kiệm phòng
khi có biến cố hoặc thực hiện trợ cấp đối với những người làm công ăn lương
và thuật ngữ “an sinh xã hội” đã ra đời.
Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng: “An sinh xã hội là những biện
pháp công cộng nhằm giúp cho các cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng đương
đầu và kiềm chế được nguy cơ tác động đến thu nhập nhằm giảm tính dễ bị
tổn thương và những bấp bênh về thu nhập”[19,tr.110].
Tổ chức lao động quốc tế (ILO): ASXH là sự bảo vệ của xã hội đối với
các thành viên của mình thông qua một loạt biện pháp công cộng, nhằm
chống lại những khó khăn về kinh tế xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu nhập
gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật, tuổi
già và chết; đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình
đông con [20,tr.5].
Trong bài “Đảm bảo ngày càng tốt hơn ASXH và phúc lợi xã hội là một
nội dung chủ yếu của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020” Thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng cho rằng: An sinh xã hội và phúc lợi xã hội là hệ
thống các chính sách và giải pháp nhằm vừa bảo vệ mức sống tối thiểu của
người dân trước những rủi ro và tác động bất thường về kinh tế, xã hội và
môi trường; vừa góp phần không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh
thần cho nhân dân” [4,tr.3].
10
Như vậy, có thể nhận thấy rằng an sinh xã hội là một khái niệm động
và nó có thể thay đổi theo thời gian, không gian, thay đổi theo điều kiện phát
triển kinh tế - xã hội của thế giới và từng khu vực.
1.1.2. Mục tiêu và chức năng của an sinh xã hội
1.1.2.1. Mục tiêu của an sinh xã hội
Về mục tiêu bao trùm của an sinh xã hội đó là hướng tới tất cả các
thành viên trong xã hội, bảo đảm an toàn cho mọi thành viên trong xã hội khi
họ gặp rủi ro, góp phần đảm bảo công bằng xã hội, ổn định và phát triển bền
vững. Từ đó có thể xác định các mục tiêu cụ thể sau:
Một là, đảm bảo chất lượng cuộc sống cho các đối tượng trong hệ
thống an sinh xã hội.
Hai là, hướng đến mục tiêu công bằng xã hội, ổn định xã hội và phát
triển xã hội bền vững.
1.1.2.1. Chức năng của an sinh xã hội
Thứ nhất là phòng ngừa rủi ro: Hỗ trợ người dân chủ động ngăn ngừa
rủi ro về đời sống, sức khỏe, sản xuất kinh doanh và biến động của môi
trường tự nhiên.
Thứ hai là giảm thiểu rủi ro: giúp cho người dân có đủ nguồn lực để bùi
đắp những thiếu hụt về thu nhập do các biến cố trong đời sống, sức khỏe, sản
xuất kinh doanh và môi trường tự nhiên.
Thứ ba, khắc phục rủi ro: Hỗ trợ kịp thời cho người dân để hạn chế tối
đa tác động không lường trước hoặc vượt quá khả năng kiểm soát do biến cố
trong đời sống, sức khỏe, sản xuất kinh doanh và môi trường tự nhiên, đảm
bảo điều kiện sống tối thiểu cho người dân.
1.1.3. Hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam hiện nay
1.1.3.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về an sinh xã hội
Tháng 12 năm 1986, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, đưa ra quan
điểm của Đảng, thực hiện tốt an sinh xã hội để tạo ra tiền đề quan trọng cho
sự ổn định kinh tế, chính trị, xã hội, góp phần củng cố những thành quả trong
đổi mới kinh tế, đổi mới chính trị, đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng chính đáng
11
- Xem thêm -