Tài liệu Chiến lược phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần đầu tư và thương mại tng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- BÙI THỊ THANH HIỀN CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ THƢƠNG MẠI TNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- BÙI THỊ THANH HIỀN CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ THƢƠNG MẠI TNG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN QUỐC VIỆT XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2015 CAM KẾT Tôi xin cam đoan luận văn “Chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty Cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào trƣớc đây. Hà Nội, năm 2015. Tác giả LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tác giả đã nhận đƣợc sự giúp đỡ và đóng góp của nhiều cá nhân, tập thể trong và ngoài trƣờng. Xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến TS. Nguyễn Quốc Việt - Chủ nhiệm khoa Kinh tế phát triển trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội là ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn, giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Xin bày tỏ lòng biết ơn tới các quý thầy cô trong khoa Quản trị kinh doanh, khoa Sau Đại học đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thiện đề tài. Xin ghi nhận và gửi lời cảm ơn đến các lãnh đạo, cán bộ công nhân viên của công ty Cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG đã nhiệt tình trao đổi, hợp tác và cung cấp thông tin trong quá trình tác giả triển khai thu thập số liệu, thực hiện đề tại nghiên cứu tại cơ sở. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 11 năm 2015 Tác giả Bùi Thị Thanh Hiền TÓM TẮT Luận văn hệ thống những lý luận cơ bản về chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực và vai trò nguồn nhân lực trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Nghiên cứu và đánh giá thực trạng chất lƣợng nguồn nhân lực tại công ty Cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG, giai đoạn 2014 đến 2015 trên 3 khía cạnh mức độ đáp ứng về kiến thức, kỹ năng và thái độ lao động. Đối tƣợng nghiên cứu đƣợc giới hạn là lãnh đạo, nhân viên các phòng ban và công nhân tại xƣởng sản xuất trụ sở chính công ty 160 Minh Cầu, TP Thái Nguyên. Luận văn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ: điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn nhằm thu thập thông tin, cơ sở dữ liệu về thực trạng chất lƣợng nhân lực tại công ty Cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG. Tác giả sử dụng bảng tần xuất giá trị trung bình để thống kê, phân tích và xử lý số liệu đã thu thập đƣợc, đánh giá ƣu nhƣợc điểm và nhận xét mức độ đáp ứng về chất lƣợng nhân lực tại công ty. Cuối cùng, tác giả đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty những năm tiếp theo từ 2015 định hƣớng đến 2020. Từ khóa: Chiến lược phát triển nguồn nhân lực, năng lực cạnh tranh, công ty cổ phần đầu tư và thương mại TNG. MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................................... i DANH MỤC BẢNG ................................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH..................................................................................................................iii PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG DOANH NGHIỆP ....... 4 1.1 Lý thuyết về năng lực cạnh tranh và chất lƣợng nguồn nhân lực .....................4 1.1.1 Cạnh tranh .................................................................................................4 1.1.2 Năng lực cạnh tranh ..................................................................................6 1.2 Chất lƣợng nguồn nhân lực ...............................................................................9 1.2.1 Lý thuyết về nguồn nhân lực ......................................................................9 1.2.2 Chất lượng nguồn nhân lực .....................................................................11 1.3 Chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực.............................................................15 1.3.1 Khái niệm chiến lược ...............................................................................15 1.3.2 Chiến lược phát triển nguồn nhân lực.....................................................16 1.4 Vai trò của chất lƣợng nguồn nhân lực trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp dệt may ...........................................................................20 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CƢ́U ...................................... 23 2.1 Phƣơng pháp tiếp cận......................................................................................23 2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................24 2.2.1 Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................24 2.2.2 Phương pháp phân tích và xử lý số liệu ..................................................27 2.3. Thiết kế các bƣớc nghiên cứu ........................................................................29 2.3.1. Nghiên cứu tại bàn .................................................................................29 2.3.2. Phân tích định lượng ..............................................................................29 2.3.3. Phân tích định tính .................................................................................29 2.4. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu. .................................................29 2.4.1. Địa điểm nghiên cứu...............................................................................29 2.4.2. Thời gian nghiên cứu ..............................................................................30 2.5. Lịch trình nghiên cứu .....................................................................................30 2.6. Phân tích kết quả ............................................................................................30 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ THƢƠNG MẠI TNG..................................... 31 3.1 Giới thiệu chung về công ty CP Đầu tƣ & Thƣơng mại TNG ........................31 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty .........................................31 3.1.2. Các mốc quan trọng trong quá trình phát triển .....................................32 3.1.3. Quy mô và năng lực công ty ...................................................................34 3.1.4. Cơ cấu tổ chức và một số đặc điểm hoạt động .......................................36 3.1.5 Chiến lược phát triển công ty giai đoạn 2015-2020 ...............................46 3.2 Phân tích thực trạng chất lƣợng nguồn nhân lực tại TNG ..............................51 3.2.1 Cơ cấu lao động và trình độ chuyên môn................................................51 3.2.2 Chính sách người lao động tại TNG .......................................................53 3.3 Kết quả nghiên cứu .........................................................................................61 3.3.1 Mô tả thông tin về mẫu nghiên cứu .........................................................61 3.3.2 Phân tích thống kê mô tả về mức độ đáp ứng chất lượng nguồn nhân lực ....62 3.4 Đánh giá chung về chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực tại công ty TNG ...72 3.4.1 Ưu điểm ...................................................................................................72 3.4.2 Nhược điểm ..............................................................................................75 CHƢƠNG 4: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TẠI CÔNG TY TNG ................................................................................................................................. 76 4.1. Mục tiêu phát triển công ty giai đoạn 2015-2020 ..........................................76 4.1.1 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực .....................................................76 4.1.2 Nâng cao chất lượng công tác quản lý ....................................................76 4.1.3 Đầu tư cơ sở vật chất...............................................................................76 4.2. Giải pháp chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh tại công ty TNG...................................................................................77 4.2.1 Chiến lược duy trì tốc độ tăng trưởng về số lượng nhân lực ..................77 4.2.2 Chiến lược nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh ...................................................................................................78 4.2.3 Giải pháp phát triển nguồn nhân lực ......................................................80 KẾT LUẬN .............................................................................................................................. 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................... 84 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nguyên nghĩa 1 & Và 2 CBCNV Cán bộ công nhân viên 3 CMT Cut – Make – Trim 4 CP Cổ phần 5 ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông 6 ĐVT Đơn vị tính 7 FOB Free On Board 8 HĐQT Hội đồng quản trị 9 KH Khách hàng 10 LĐ Lao động 11 mil Milion (triệu) 12 NLSX Năng lực sản xuất 13 NNL Nguồn nhân lực 14 ODM Original Designed Manufacture 15 QĐ-UB Quyết định-Ủy ban 16 SP Sản phẩm 17 SXKD Sản xuất kinh doanh 18 TP Thành phố 19 TPTN Thành phố Thái Nguyên 20 UBND Ủy ban nhân dân 21 VP Văn phòng i DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung 1 Bảng 2.1 Thống kê số lƣợng mẫu lựa chọn 25 2 Bảng 3.1 Quy mô và năng lực công ty 34 3 Bảng 3.2 Năng lực sản xuất 2013-2014 42 4 Bảng 3.3 Nguồn nguyên vật liệu 44 5 Bảng 3.4 Kế hoạch tăng trƣởng giai đoạn 2015-2020 48 6 Bảng 3.5 Danh mục đầu tƣ giai đoạn 2015-2020 50 7 Bảng 3.6 Trình độ chuyên môn của ngƣời lao động tính đến tháng 12/2014 52 8 Bảng 3.7 Tiêu chí xét khen thƣởng hàng tháng của công ty 57 9 Bảng 3.8 Phân loại mức độ quan trọng các yếu tố bên ngoài 69 10 Bảng 3.9 Phân loại mức độ quan trọng các yếu tố bên trong 70 11 Bảng 3.10 Phân loại mức độ các yếu tố tạo năng lực cạnh tranh ii Trang 71 DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung 1 Hình 2.1 Mô hình nghiên cứu đƣợc tiếp cận 23 2 Hình 3.1 Cơ cấu tổ chức 37 3 Hình 3.2 Các khách hàng chính 42 4 Hình 3.3 Quy trình sản xuất sản phẩm khái quát 49 5 Hình 3.4 Quy trình đề bạt trong công ty 60 iii Trang DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ Nội dung 1 Biểu đồ 3.1 Biểu đồ cơ cấu doanh thu theo thị trƣờng 44 2 Biểu đồ 3.2 Doanh thu dự kiến đến 2015 (triệu USD) 45 3 Biểu đồ 3.3 Mục tiêu doanh thu 2015 (tỷ đồng) 47 4 Biểu đồ 3.4 Mục tiêu lợi nhuận 2015 (tỷ đồng) 47 5 Biểu đồ 3.5 Mục tiêu lợi nhuận sau thuế 2015-2020 50 6 Biểu đồ 3.6 Cơ cấu lao động theo giới 52 7 Biểu đồ 3.7 Cơ cấu lao động theo trình độ 52 8 Biểu đồ 3.8 Biểu đồ mô tả theo chức năng 61 9 Biểu đồ 3.9 Biểu đồ mô tả theo thu nhập 61 10 Biểu đồ 3.10 Biểu đồ mô tả theo giới tính 61 11 Biểu đồ 3.11 Trung bình mức độ đáp ứng về kiến thức 62 12 Biểu đồ 3.12 Mức độ đáp ứng kiến thức cao nhất về ứng dụng tin học 63 13 Biểu đồ 3.13 14 Biểu đồ 3.14 Trung bình mức độ đáp ứng về kỹ năng 15 Biểu đồ 3.15 16 Biểu đồ 3.16 Mức độ đáp ứng kỹ năng thấp nhất về thuyết trình 66 17 Biểu đồ 3.17 Trung bình mức độ đáp ứng về thái độ làm việc 67 18 Biểu đồ 3.18 Mức độ đáp ứng cao nhất về tuân thủ nội quy 67 Mức độ đáp ứng kiến thức thấp nhất về giải thích thông số kỹ thuật Mức độ đáp ứng kỹ năng cao nhất về làm việc độc lập với cƣờng độ cao iv Trang 64 65 65 Mức độ đáp ứng về tác phong phù hợp với tính chất 19 Biểu đồ 3.19 20 Biểu đồ 3.20 Mức độ đáp ứng về khả năng thích nghi 68 21 Biểu đồ 3.21 Tổng hợp ảnh hƣởng của các yếu tố môi trƣờng bên ngoài 69 22 Biểu đồ 3.22 Tổng hợp ảnh hƣởng của các yếu tố môi trƣờng bên trong 71 23 Biểu đồ 3.23 Các yếu tố tạo năng lực cạnh tranh 72 công việc v 68 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sự hiện diện của các ngành công nghiệp có sức cạnh tranh quốc tế sẽ góp phần tạo nên lợi thế cạnh tranh của một quốc gia. Cạnh tranh là vấn đề cơ bản quyết định sự thành bại của một doanh nghiệp. “Sự cạnh tranh cũng xác định tính phù hợp của các hoạt động của doanh nghiệp để đạt đến kết quả sau cùng” (Michael E.Porter, 2008, trang 31). Trong khi con ngƣời vừa đƣợc coi là yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất thì đồng thời cũng đƣợc xem nhƣ một nguồn lực đặc biệt quan trọng để có thể sử dụng và kiểm soát các nguồn lực khác. Chất lƣợng nguồn nhân lực tạo nên sự khác biệt đồng thời sẽ quyết định mô hình tăng trƣởng của doanh nghiệp. Xuất phát từ thực tiễn và kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển trên thế giới, các doanh nghiệp Việt Nam ngày càng nhận thức đầy đủ hơn vai trò của phát triển nguồn nhân lực trong việc nâng cao năng lực canh tranh. Dệt may hiện nay đang là ngành kinh tế thu hút phần lớn lực lƣợng lao động trong xã hội và đƣợc đánh giá là ngành có lợi thế cạnh tranh do tận dụng đƣợc nguồn nhân lực dồi dào có tay nghề. Vấn đề về chất lƣợng nguồn nhân lực hiện đang là bài toán khó bởi nó quyết định sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Nếu không nhanh chóng đƣa ra đƣợc lời giải cho bài toán này thì khả năng cạnh tranh của ngành cũng nhƣ lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp dệt may trong nƣớc sẽ không đƣợc đảm bảo. Việc nghiên cứu chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực ngành hàng dệt may tại Việt Nam chỉ rõ vai trò quan trọng của yếu tố chất lƣợng nguồn nhân lực, đóng góp vào việc phát triển nội dung của hệ thống các lý luận về nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Từ đó, đề xuất giải pháp và đƣa ra các gợi ý chính sách nhằm xây dựng chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực ngành dệt may đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế đất nƣớc. 1 Câu hỏi nghiên cứu 1) Cơ sở lý luận về vai trò của việc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh tại công ty TNG. 2) Thực trạng nhân lực tại công ty TNG đã đáp ứng yêu cầu về chất lƣợng chƣa? Những yếu tố cần thiết cho việc phát triển nguồn nhân lực để nâng cao sức cạnh tranh là gì? 3) Chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực tại công ty TNG có phù hợp không? Giải pháp nào giúp cho việc hoàn thiện chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực tại công ty mang lại hiệu quả? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp thông qua việc phân tích, đánh giá thực trạng chất lƣợng nguồn nhân lực tại công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG, từ đó đề xuất hƣớng giải quyết cụ thể phục vụ đề tài nghiên cứu. * Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa lý luận về chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. - Phân tích, đánh giá thực trạng mức độ đáp ứng về chất lƣợng nguồn nhân lực tại công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG. - Kết hợp với định hƣớng phát triển ngành, nêu ra các giải pháp và đề xuất nhằm hoàn thiện chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung giải quyết vấn đề chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty TNG trên cơ sở thực hiện mục tiêu chiến lƣợc phát triển ngành định hƣớng đến 2020. * Phạm vi nghiên cứu 2 - Trọng tâm nghiên cứu: Hoàn thiện chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty TNG. - Không gian: trụ sở chính công ty 160 Minh Cầu, TP Thái Nguyên - Thời gian: Số liệu phân tích từ năm 2013 đến quý II năm 2015. 4. Những đóng góp của luận văn - Luâ ̣n văn đã đánh giá toàn diện thực trạng chấtƣợng l nguồn nhân lực tại Công ty TNG. - Dƣ̣a vào kế t quả nghiên cƣ́u và số liệu thu thập đƣợc, tác giả đã đề xuất giải pháp cho việc hoàn thiện chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực ta ̣i Công ty phù hơ ̣p với đinh ̣ hƣớng phát triể n của ngành và của Công ty trong tƣơng lai. 5. Kết cấu luận văn Phần mở đầu: Giới thiệu về vấn đề nghiên cứu Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về chất lƣợng nguồn nhân lực và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp dệt may Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng chất lƣợng nguồn nhân lực tại công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG Chƣơng 4: Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần đầu tƣ và thƣơng mại TNG Kết luận 3 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG DOANH NGHIỆP 1.1 Lý thuyết về năng lực cạnh tranh và chất lƣợng nguồn nhân lực 1.1.1 Cạnh tranh * Khái niệm „„Cạnh tranh‟‟ là thuật ngữ xuất hiện trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và trong mọi hoạt động kinh doanh. Cạnh tranh là quy luật vận hành của nền kinh tế thị trƣờng. Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OECD cho rằng: “Cạnh tranh là khả năng của các doanh nghiệp, ngành, quốc gia, khu vực trong việc tạo ra việc làm và thu nhập cao hơn trong điều kiện cạnh tranh quốc tế‟‟. Cạnh tranh là sự kình địch giữa các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau để giành khách hàng, thị trƣờng (Paul A. Samuelson, 1948) Cạnh tranh là giành lấy thị phần. Bản chất của cạnh tranh là tìm kiếm lợi nhuận, là khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang có. Kết quả quá trình cạnh tranh là sự bình quân hóa lợi nhuận trong ngành theo chiều hƣớng cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá cả có thể giảm đi. (Michael Porter, 1980) Theo từ điển Bách khoa Việt Nam (tập 1): “Cạnh tranh (trong kinh doanh) là hoạt động tranh đua giữa những ngƣời sản xuất hàng hóa, các thƣơng nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trƣờng bị chi phối bởi quan hệ cung cầu, nhằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ và thị trƣờng có lợi nhất‟‟. Giáo sƣ Tôn Thất Nguyễn Thiêm cho rằng: “Cạnh tranh trên thƣơng trƣờng phải là cạnh tranh lành mạnh, cạnh tranh không phải là diệt trừ đối thủ của mình mà là cho khách hàng những giá trị tăng cao hơn hoặc/và mới lạ hơn để khách hàng lựa chọn mình chứ không phải đối thủ của mình‟‟. Mục tiêu của cạnh tranh là lợi ích, thị phần, bảo đảm sự tồn tại và phát triển của cá nhân cũng nhƣ tổ chức. Vì thế, sự ganh đua giữa các chủ thể kinh doanh tạo 4 động lực cho nền kinh tế phát triển, sản phẩm dịch vụ tạo ra ngày một nhiều hơn với chất lƣợng cao hơn để đáp ứng nhu cầu tốt hơn. * Vai trò của cạnh tranh Ở góc độ đối với nền kinh tế và lợi ích xã hội, cạnh tranh là hình thức Nhà nƣớc sử dụng để chống độc quyền, ngƣời tiêu dùng có cơ hội lựa chọn những sản phẩm, dịch vụ tốt nhất để đáp ứng nhu cầu của mình. Ở góc độ doanh nghiệp, cạnh tranh là điều kiện để mỗi tổ chức khẳng định vị trí của mình trên thƣơng trƣờng, tự hoàn thiện và chiếm ƣu thế so với đối thủ. Vì thế, việc nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực kết hợp với ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ sẽ góp phần tạo sức cạnh tranh và phát triển bền vững. Ở góc độ ngƣời tiêu dùng, thị trƣờng có sự cạnh tranh thì ngƣời tiêu dùng đƣợc hƣởng nhiều lợi ích từ cạnh tranh mang lại: chất lƣợng sản phẩm tốt hơn, giá rẻ hơn,... Đồng thời, ngƣời tiêu dùng cũng là tác nhân với những nhu cầu ngày một đa dạng hơn thì đòi hỏi cạnh tranh ngày càng gay gắt hơn để chiếm lĩnh thị trƣờng. Vì thế, cạnh tranh vừa là động lực của sự phát triển, vừa là công cụ hữu hiệu Nhà nƣớc có thể sử dụng để điều tiết mọi hoạt động trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội. * Tính tất yếu của cạnh tranh Sự vận động của nền kinh tế thị trƣờng cùng với sự phát triển sản xuất kinh doanh, khiến cho mọi thành phần kinh tế đều phải tìm cách để tồn tại. Có thể nói cạnh tranh là một tất yếu của nền kinh tế thị trƣờng, đồng thời cạnh tranh buộc các doanh nghiệp phải tìm giải pháp để nâng cao năng suất lao động, đƣa ra thị trƣờng những sản phẩm có chất lƣợng đáp ứng nhu cầu khác hàng. Vì thế, cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sẽ ngày càng mạnh mẽ và khốc liệt hơn. Với sự tiến bộ khoa học kỹ thuật đòi hỏi cạnh tranh nhƣ một tất yếu khách quan. Mỗi doanh nghiệp khi tham gia thị trƣờng cần phải tuân theo quy luật cạnh tranh. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, khoa học kỹ thuật phát triển, nhu cầu tiêu dùng nâng lên ở mức cao hơn nên để đáp ứng kịp thời các doanh nghiệp phải không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh. Hơn nữa trong nền kinh tế mở nhƣ hiện nay các đối thủ cạnh tranh không chỉ là các doanh nghiệp trong nƣớc mà còn là các 5 doanh nghiệp, công ty nƣớc ngoài có vốn đầu tƣ cũng nhƣ trình độ công nghệ cao thì việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam là một tất yếu khách quan cho sự tồn tại và phát triển. Sự sáng tạo của con ngƣời đòi hỏi tính tất yếu của cạnh tranh nhằm đáp ứng những nhu cầu luôn đổi mới không ngừng. Tiến bộ trong nhận thức của tƣ duy con ngƣời về kinh tế xã hội khiến cho việc cạnh tranh trở thành điều kiện tất yếu để tồn tại và phát triển. Bằng tri thức và sự sáng tạo, cạnh tranh giúp cho con ngƣời có thể sử dụng và khai thác nguồn lực một cách hiệu quả. 1.1.2 Năng lực cạnh tranh * Khái niệm Năng lực cạnh tranh là khả năng tạo ra và duy trì một cách tốt nhất mức lợi nhuận cao và thị phần lớn trong các thị trƣờng trong và ngoài nƣớc. Hiệu quả của các biện pháp nâng cao năng lực cạnh tranh đƣợc đánh giá dựa trên mức chi phí thấp, chi phí sản xuất thấp là điều kiện cơ bản của lợi thế cạnh tranh. (Van Duren Martin và Wesrtgren, 1991) Theo Michael Porter, khái niệm có ý nghĩa duy nhất về năng lực cạnh tranh là năng suất, trong đó năng suất đƣợc đo bằng giá trị gia tăng do một đơn vị lao động (hay một đơn vị vốn) tạo ra trong một đơn vị thời gian. Mức sống dài hạn đƣợc quyết định bởi yếu tố năng suất. Theo từ điển Thuật ngữ Kinh tế học định nghĩa: Năng lực cạnh tranh là khả năng giành đƣợc thị phần lớn trƣớc các đối thủ cạnh tranh trên thị trƣờng, kể cả khả năng giành lại một phần hay toàn bộ thị phần của đồng nghiệp. Có thể thấy, sức cạnh tranh của doanh nghiệp phải đƣợc tạo ra từ năng lực cốt lõi. Việc phân tích năng lực cốt lõi sẽ chỉ ra đƣợc điểm mạnh, điểm yếu từ đó có thể đánh giá và so sánh với đối thủ cạnh tranh. Khả năng tận dụng nội lực và khai thác những lợi thế từ bên ngoài sẽ giúp doanh nghiệp tồn tại và phát triển bền vững. * Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp chịu ảnh hƣởng của các nhân tố đầu vào bao gồm: Vốn, khoa học kỹ thuật và chất lƣợng nguồn nhân lực 6 Vốn: đƣợc xem là cơ sở quan trọng để đảm bảo sự tồn tại của một doanh nghiệp về tƣ cách pháp luật. Mỗi một doanh nghiệp muốn tồn tại, phát triển đều cần có vốn. Vì thế, nguồn vốn là yếu tố quan trọng để đảm bảo quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp chịu ảnh hƣởng của nhân tố vốn kinh doanh bởi nếu có một lƣợng vốn tƣơng đối, doanh nghiệp có thể đầu tƣ vào cơ sở vật chất, trang thiết bị máy móc, nhà xƣởng, tạo công ăn việc làm và tăng thu nhập cho ngƣời lao động. Trong nền kinh tế thị trƣờng cạnh tranh gay gắt, nếu thiếu vốn sẽ dẫn đến năng suất lao động thấp, thu nhập thấp, doanh nghiệp sẽ phải thu hẹp quy mô sản xuất và sẽ ngày càng không có sức cạnh tranh do bị tụt lùi vì vòng quay của vốn ngắn lại. Nâng cao năng lực cạnh tranh đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải biết cách sử dụng và khai thác nguồn vốn một cách hiệu quả. Khoa học kỹ thuật: Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp có thể đƣợc tạo ra nhờ việc đầu tƣ vào vốn khoa học công nghệ. Điều này có khả năng tạo ra năng suất và chất lƣợng cao hơn đối thủ cạnh tranh bởi có thể tạo ra sản phẩm chất lƣợng tốt hơn với chi phí thấp. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể thoả mãn tốt hơn các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi ngày càng cao. Khi doanh nghiệp không thể nâng cao năng lực cạnh tranh bằng nguồn vốn tài chính thì lúc này công nghệ trở thành công cụ cạnh tranh then chốt. Yếu tố công nghệ quyết định sự khác biệt của sản phẩm trên các phƣơng diện: chất lƣợng, thƣơng hiệu và giá cả. Áp dụng đổi mới khoa học kỹ thuật là một yêu cầu mang tính chiến lƣợc. Với những doanh nghiệp có bí quyết công nghệ thì giữ gìn bí quyết là yếu tố quan trọng giúp tăng khả năng cạnh tranh. Chất lƣợng nguồn nhân lực: Bên cạnh nguồn vốn và khoa học công nghệ, suy cho cùng năng lực cạnh tranh đƣợc thực hiện chủ yếu thông qua con ngƣời nguồn lực quan trọng nhất của doanh nghiệp. Để có đƣợc nguồn lao động chất lƣợng cao đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lƣợc đào tạo và phát triển. Để có thể tăng năng suất lao động và tạo điều kiện cho ngƣời lao động sáng tạo đòi hỏi doanh 7