1
Môc lôc
Më ®Çu ........................................ 2
Ch-¬ng I: Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña quy
luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸
...... 3
1.1. Quy luËt gi¸ trÞ ......................... 3
1.1.1. Néi dung cña Quy luËt gi¸ trÞ .......... 3
1.1.2. H×nh thøc cña Quy luËt gi¸ trÞ ......... 4
1.2. Vai trß cña Quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh
tÕ hµng ho¸ ................................... 4
1.2.1. §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l-u thong hµng ho¸ 4
1.2.2. KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt ........... 6
1.2.3. Ph©n ho¸ nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸
6
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng viÖc vËn dông Quy luËt gi¸
trÞ vµo nÒn kinh tÕ n-íc ta thêi gian qua vµ
nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n Quy luËt
gi¸ trÞ ë n-íc ta trong thêi gian tíi. ........ 8
2.1. Thùc tr¹ng vµ vai trß .................... 8
2.1.1. Thùc tr¹ng viÖc vËn dông Quy luËt gi¸ trÞ
ë n-íc ta thêi gian qua.8
2.1.2. Vai trß cña Quy luËt gi¸ trÞ .......... 14
2.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n Quy
luËt gi¸ trÞ ë n-íc trong thêi gian tíi. ..... 14
2.2.1. §iÒu tiÕt khèng chÕ
vµ qu¶n lý vÜ m« . 14
2.2.2. N©ng cao søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh
héi nhËp ..................................... 15
2.2.3. Gi¶m bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi ....... 17
2
2.2.4. Quan t©m ®Çu t- h¬n n÷a vµo nÒn gi¸o dôc.18
KÕt luËn ..................................... 19
Tµi liÖu tham kh¶o ........................... 20
3
Lêi më ®Çu
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, cã nh÷ng quy luËt
kinh tÕ chi phèi ho¹t ®éng cña nh÷ng ng-êi qu¶n
lý s¶n xuÊt hµng ho¸. Quy luËt kinh tÕ ho¹t ®éng
ë mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt hîp thµnh hÖ thèng
t¸c ®éng chi phèi ho¹t ®éng cña ph-¬ng thøc s¶n
xuÊt ®ã. V× vËy, viÖc t×m hiÓu vµ n¾m b¾t c¸c
quy luËt kinh tÕ cã ý nghÜa hÕt søc to lín. §Æc
biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi ®Êt n-íc
ta ®ang x©y dùng m« h×nh kinh tÕ lµ: "NÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa".
Trong ®Ò ¸n nµy, t«i xin ®-îc ®i s©u ph©n
tÝch quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
4
B. Néi dung
Ch-¬ng 1
Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ
trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸
1.1. Quy luËt gi¸ trÞ
1.1.1. Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ
Trong
nÒn
kinh
tÕ
hµng
ho¸,
hµng
ho¸
vµ
dÞchvô do c¸c doanh nghiÖp, nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt
hµng ho¸ t- nh©n, riªng lÎ s¶n xuÊt ra. Nh÷ng
chñ thÓ s¶n xuÊt hµng ho¸ c¹nh tranh víi nhau.
Mçi ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Òu nghÜ ®Õn c¸ch
chen lÊn ng-êi kh¸c, ®Òu muèn gi÷ v÷ng vµ më
réng thªm ®Þa vÞ cña m×nh trªn thÞ tr-êng. Mçi
ng-êi ®Òu tù m×nh s¶n xuÊt kh«ng phô thuéc vµo
ng-êi kh¸c, nh-ng trªn thÞ tr-êng nh÷ng ng-êi
s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ b×nh ®¼ng víi nhau. S¶n
xuÊt hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn th× quyÒn lùc cña
thÞ tr-êng ®èi víi ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ cµng
m¹nh. Nã nh- thÕ cã nghÜa lµ trong nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ cã nh÷ng quy luËt kinh tÕ rµng buéc vµ
chi phèi ho¹t ®éng cña nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng
ho¸.
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ quan
träng nhÊt cña s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸.
5
Quy luËt gi¸ trÞ quy ®Þnh viÖc s¶n xuÊt vµ
trao ®æi hµng ho¸ ph¶i c¨n cø vµo hao phÝ lao
®éng x· héi cÇn thiÕt.
Qui ®Þnh Êy lµ kh¸ch quan, ®¶m b¶o sù c«ng
b»ng hîp lý, b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt
vµ trao ®æi hµng ho¸. Quy luËt gi¸ trÞ buéc
nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i
tu©n
theo
"mÖnh
lÖnh"
cña
gi¸
c¶thÞ
tr-êng.
Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng sÏ
thÊy ®-îc sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Gi¸
c¶ thÞ tr-êng lªn xuèng mét c¸ch tù ph¸t xoay
quanh gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ biÓu hiÖn sù t¸c ®éng
cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ
trao ®æi hµng ho¸.
1.1.2. H×nh thøc cña quy luËt gi¸ trÞ
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n: s¶n
phÈm lµm ra, trao ®æi víi môc ®Ých lµ ®Ó tho¶
m·n nhu cÇu c¸ nh©n.V× vËy, l-u th«ng vµ bu«n
b¸n kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých chÝnh cña ng-êi s¶n
xuÊt.
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ TBCN: Hµng ho¸
®-îc lµm ra kh«ng ®¬n thuÇn ®Ó trao ®æi mµ cßn
®Ó bu«n b¸n vµ l-u th«ng.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ biÓu hiÖn ra b»ng tiÒn ®-îc
gäi lµ gi¸ c¶ hµng ho¸. Trong nÒn kinh tÕ XHCN,
tiÒn tÖ còng dïng lµm tiªu chuÈn gi¸ c¶.
6
Tuú vµo tõng giai ®o¹n mµ quy luËt gi¸ trÞ cã
c¸c h×nh thøc chuyÓn ho¸ kh¸c nhau. Trong giai
®o¹n CNTB tù do c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ
chuyÓn ho¸ thµnh quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Trong
giai
®o¹n
CNTB
®éc
quyÒn,
quy
luËt
gi¸
trÞ
chuyÓn ho¸ thµnh quy luËt gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao.
1.2. Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh
tÕ hµng ho¸.
Nh- ®· biÕt quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh
tÕ quan träng nhÊt cña s¶n xuÊt vµ l-u th«ng
hµng ho¸. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ quy luËt
gi¸ trÞ cã nh÷ng t¸c dông sau ®©y:
1.2.1. §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng
ho¸
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa trªn chÕ ®é
t- h÷u th-êng x¶y ra t×nh h×nh: ng-êi s¶n xuÊt
bá ngµnh nµy, ®æ x« vµo ngµnh kh¸c; t- liÖu s¶n
xuÊt vµ søc lao ®éng x· héi ®-îc chuyÓn tõ ngµnh
nµy sang ngµnh kh¸c, quy m« s¶n xuÊt cña ngµnh
nµy thu hÑp l¹i th× ngµnh kia l¹i më réng ra víi
tèc ®é nhanh chãng. ChÝnh quy luËt gi¸ trÞ ®·
g©y ra nh÷ng hiÖn t-îng ®ã, ®· ®iÒu tiÕt viÖc
s¶n xuÊt trong x· héi. Muèn hiÓu râ vÊn ®Ò nµy,
cÇn xem xÐt nh÷ng tr-êng hîp th-¬nõg x¶y ra trªn
thÞ tr-êng hµng ho¸:
- Gi¸ c¶ nhÊt trÝ víi gi¸ trÞ;
7
- Gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ;
- Gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ.
Tr-êng hîp thø nhÊt nãi lªn cung vµ cÇu trªn
thÞ tr-êng nhÊt trÝ víi nhau, s¶n xuÊt võa khíp
víi nhu cÇu cña x· héi. Do dùa trªn chÕ ®é th÷u, s¶n xuÊt hµng ho¸ tiÕn hµnh mét c¸ch tù
ph¸t, v« chÝnh phñ, nªn tr-êng hîp nµy hÕt søc
hiÕm vµ ngÉu nhiªn.
Tr-êng hîp thø hai nãi lªn cung Ýt h¬n cÇu,
s¶n xuÊt kh«ng tho¶ m·n ®-îc nhu cÇu cña x· héi
nªn hµng ho¸ b¸n ch¹y vµ l·i cao. Do ®ã, nh÷ng
ng-êi s¶n xuÊt lo¹i hµng ho¸ ®ã sÏ më réng s¶n
xuÊt; nhiÒu ng-êi tr-íc kia s¶n xuÊt lo¹i hµng
ho¸ kh¸c còng chuyÓn sang s¶n xuÊt lo¹i nµy.
T×nh h×nh ®ã lµm cho t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao
®éng ®-îc chuyÓn vµo ngµnh nµy nhiÒu h¬n c¸c
ngµnh kh¸c.
Tr-êng hîp thø ba chØ râ cung cao h¬n cÇu,
s¶n phÈm lµm ra qu¸ nhiÒu so víi nhu cÇu x· héi,
hµng ho¸ b¸n kh«ng ch¹y vµ bÞ lç vèn. T×nh h×nh
®ã buéc mét sè ng-êi s¶n xuÊt ë ngµnh nµy ph¶i
rót bít vèn chuyÓn sang ngµnh kh¸c, lµm cho tliÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng gi¶m ®i ë ngµnh
nµy.
Nh- vËy lµ theo "mÖnh lÖnh" cña gi¸ c¶ thÞ
tr-êng lóc lªn, lóc xuèng xoay quanh gi¸ trÞ mµ
8
cã sù di chuyÓn t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng
tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, do ®ã quy m« s¶n
xuÊt cña ngµnh ®ã më réng. ViÖc ®iÒu tiÕt tliÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng trong tõng lóc cã
xu h-íng phï hîp víi yªu cÇu cña x· héi, t¹o nªn
nh÷ng tû lÖ c©n ®èi nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c ngµnh s¶n
xuÊt. §ã lµ biÓu hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt
cña quy luËt gi¸ trÞ. Nh-ng s¶n xuÊt trong ®iÒu
kiÖn chÕ ®é t- h÷u, c¹nh tranh, v« chÝnh phñ nªn
nh÷ng tû lÖ c©n ®èi h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t
®ã chØ lµ hiÖn t-îng t¹m thêi vµ th-êng xuyªn bÞ
ph¸ vì, g©y ra nh÷ng l·ng phÝ to lín vÒ cña c¶i
x· héi.
Quy luËt gi¸ trÞ kh«ng chØ ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt
mµ ®iÒu tiÕt c¶ l-u th«ng hµng ho¸. Gi¸ c¶ cña
hµng ho¸ h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t theo quan
hÖ cung cÇu. Cung vµ cÇu cã ¶nh h-ëng ®Õn gi¸
c¶, nh-ng gi¸ c¶ còng cã t¸c dông kh¬i thªm
luång hµng, thu hót luång hµng tõ n¬i gi¸ thÊp
®Õn n¬i gi¸ cao. V× thÕ, l-u th«ng hµng ho¸ còng
do quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt th«ng qua sù lªn
xuèng cña gi¸ c¶ xoay quanh gi¸ trÞ.
1.2.2. KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý
ho¸ s¶n xuÊt nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
C¸c hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn kh¸c nhau nªn cã gi¸ trÞ c¸ biÖt kh¸c nhau,
nh-ng trªn thÞ tr-êng ®Òu ph¶i trao ®æi theo gi¸
9
trÞ x· héi. Ng-êi s¶n xuÊt nµo cã gi¸ trÞ c¸
biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi th× cã
lîi; tr¸i l¹i, ng-êi cã gi¸ trÞ c¸ biÖt cao h¬n
gi¸ trÞ x· héi sÏ ë thÕ bÊt lîi, cã thÓ bÞ ph¸
s¶n. §Ó tr¸nh bÞ ph¸ s¶n vµ giµnh -u thÕ trong
c¹nh tranh, mçi ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Òu t×m
c¸ch gi¶m gi¸ trÞ c¸ biÖt hµng ho¸ cña m×nh
xuèng d-íi møc gi¸ trÞ x· héi b»ng c¸ch c¶i tiÕn
kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng. Lóc ®Çu, chØ cã kü thuËt cña mét sè c¸
nh©n ®-îc c¶i tiÕn, vÒ sau do c¹nh tranh nªn kü
thuËt cña toµn x· héi ®-îc c¶i tiÕn. Nh- thÕ lµ
quy luËt gi¸ trÞ ®· thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt
vµ s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
1.2.3. Ph©n ho¸ nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸
nhá, lµm n¶y sinh quan hÖ kinh tÕ t- b¶n chñ
nghÜa.
Trªn thÞ tr-êng, c¸c hµng ho¸ cã gi¸ trÞ c¸
biÖt kh¸c nhau ®Òu ph¶i trao ®æi theo gi¸ trÞ x·
héi. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi
hµng
ho¸
kh«ng
tr¸nh
khái
t×nh
tr¹ng
mét
sè
ng-êi s¶n xuÊt ph¸t tµi, lµm giµu, cßn sè ng-êi
kh¸c bÞ ph¸ s¶n.
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, sù t¸c
®éng cña quy luËt gi¸ trÞ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ mét
sè Ýt ng-êi më réng dÇn kinh doanh, thuª nh©n
c«ng vµ trë thµnh nhµ t- b¶n, cßn mét sè lín
10
ng-êi kh¸c bÞ ph¸ s¶n dÇn, trë thµnh nh÷ng ng-êi
lao ®éng lµm thuª. ThÕ lµ sù ho¹t ®éng cña quy
luËt gi¸ trÞ dÉn tíi hÖ ph©n ho¸ nh÷ng ng-êi s¶n
xuÊt hµng ho¸, lµm cho quan hÔ t- b¶n chñ nghÜa
ph¸t sinh. Lªnin nãi "… nÒn tiÓu s¶n xuÊt th×
tõng ngµy, tõng giê, lu«n lu«n ®Î ra chñ nghÜa
t- b¶n vµ giai cÊp t- s¶n, mét c¸ch tù ph¸t vµ
trªn quy m« réng lín".
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ t- b¶n chñ nghÜa,
quy luËt gi¸ trÞ còng t¸c ®éng hoµn toµn tù ph¸t
"sau l-ng" ng-êi s¶n xuÊt, hoµn toµn ngoµi ý
muèn cña nhµ t- b¶n. ChØ trong nÒn kinh tÕ x·
héi chñ nghÜa, do chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n
xuÊt chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ, con ng-êi míi cã
thÓ nhËn thøc vµ vËn dông quy luËt gi¸ trÞ mét
c¸ch cã ý thøc ®Ó phôc vô lîi Ých cña m×nh.
Nghiªn cøu quy luËt gi¸ trÞ kh«ng chØ ®Ó hiÓu
biÕt sù vËn ®éng cña s¶n xuÊt hµng ho¸, trªn c¬
së ®ã nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò kh¸c trong x· héi
t- b¶n chñ nghÜa, mµ cßn cã ý nghÜa quan träng
®èi víi thùc tiÔn x©y dùng chñ nghÜa x· héi. C¸c
®¶ng céng s¶n vµ nhµ n-íc x· héi chñ nghÜa coi
träng viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ trong viÖc
qui ®Þnh chÝnh s¸ch gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸ nÒn
kinh tÕ quèc d©n, thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ
v.v..
11
Ch-¬ng 2
Thùc tr¹ng viÖc vËn dông qui luËt gi¸ trÞ vµo
nÒn kinh tÕ n-íc ta thêi gian qua vµ nh÷ng gi¶i ph¸p
nh»m vËn dông tèt h¬n quy luËt ë n-íc ta
trong thêi gian tíi.
2.1. Thùc tr¹ng viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ
vµ vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh
tÕ ë n-íc ta thêi gian qua
N-íc ta ®ang thùc hiÖn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ
tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn
kinh tÕ hµng ho¸. M« h×nh kinh tÕ cña n-íc ta
®-îc x¸c ®Þnh lµ: NÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn ®Þnh h-íng XHCN.
2.1.1. Thùc tr¹ng viÖc vËn dông qui luËt gi¸
trÞ ë n-íc ta thêi gian qua
Tr-íc khi ®æi míi, c¬ chÕ kinh tÕ n-íc ta
ho¹t ®éng theo c¬ chÕ tËp trung bao cÊp. Nhµ
n-íc l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ mét c¸ch cã kÕt ho¹ch
mang nhiÒu yÕu tè chñ quan. §iÒu nµy ®· phñ nhËn
tÝnh kh¸ch quan cña quy luËt gi¸ trÞ lµm triÖt
tiªu nh÷ng nh©n tè tÝch cùc, n¨ng ®éng cña x·
héi. NÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng kÐm ph¸t
triÓn.
Sau khi ®æi míi quy luËt gi¸ trÞ ®-îc nhµ
n-íc vËn dông vµo kÕ ho¹ch ho¸ mang tÝnh ®Þnh
12
h-íng. Nhµ n-íc ph¶i dùa trªn t×nh h×nh ®Þnh
h-íng gi¸ c¶ thÞ tr-êng ®Ó tÝnh to¸n vËn dông
quy luËt gi¸ trÞ vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch. Do
gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn riªng cña
gi¸ trÞ, nh-ng nã cßn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c
quy luËt kinh tÕ kh¸c nh- quy luËt cung cÇu.
13
2.1.1.1. T×nh h×nh kinh tÕ n-íc ta trong thêi
gian qua
a) T¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ ®ãng gãp vµo t¨ng
tr-ëng GDP
Nhê thùc hiÖn ®æi míi kinh tÕ, vËn dông ®óng
c¸c quy luËt kinh tÕ. Tõ n¨m 1991 nÒn kinh tÕ
ViÖt Nam ®¹t t¨ng tr-ëng víi tèc ®é kh¸ cao,
trung b×nh 7,67% hµng n¨m tõ 1991-1999, møc kû
lôc lµ 9,54% n¨m 1995.
Tõ n¨m 1998, t¨ng tr-ëng kinh tÕ cã xu h-íng
gi¶m do nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã chñ yÕu lµ
yÕu kÐm vÒ c¬ cÊu vµ thÓ chÕ còng nh- t¸c ®éng
cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸.
C¬ cÊu GDP theo ngµnh kinh tÕ ®· cã chuyÓn
dÞch tÝch cùc theo h-íng gi¶m tû träng khu vùc
n«ng - l©m - ng- nghiÖp vµ t¨ng tû träng cña khu
vùc c«ng nghiÖp - x©y dùng vµ dÞch vô. Tuy nhiªn
tèc ®é dÞch chuyÓn c¬ cÊu GDP cßn rÊt chËm. N¨m
2000, khu vùc n«ng - l©m - ng- nghiÖp trong GDP
vÉn cßn chiÕm 24,3%. Trong khi ®ã khu vùc c«ng
nghiÖp x©y dùng lµ 36,6% vµ khu vùc dÞch vô lµ
39,1% tõ møc 23,5% vµ 36% t-¬ng øng cña n¨m
1991.
C¬ cÊu GDP theo thµnh phÇn kinh tÕ, còng cã
nh÷ng chuyÓn dÞch ®¸ng l-u ý lµ: Sau thêi kú suy
gi¶m tõ n¨m 1986-1991 tû träng cña khu vùc kinh
14
tÕ nhµ n-íc t¨ng nhanh tõ 29,25% n¨m 1991 lªn
39,2% n¨m 1993. Sau ®ã gi÷ æn ®Þnh kho¶ng trªn
40% tõ 1994-1999. Trong khi ®ã tû träng cña khu
vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong n-íc trong
GDP liªn tôc gi¶m tõ 70,75% n¨m 1991 xuèng cßn
49,4% n¨m 1999. TiÒm n¨ng cña khu vùc kinh tÕ tnh©n vÉn cßn lín vµ ch-a ®-îc khai th¸c cao cho
t¨ng tr-ëng kinh tÕ, khu vùc kinh tÕ t- nh©n tËp
trung
chñ
yÕu
ë
s¶n
xuÊt
n«ng
-
l©m
-
ng-
nghiÖp, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ cung cÊp dÞch vô
víi quy m« nhá vµ rÊt nhá. Tõ n¨m 1994 khu vùc
cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®· cã vai trß ngµy cµng
t¨ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. MÆc dï
tõ n¨m 1997, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµo
ViÖt Nam gi¶m m¹nh, tû träng cña khu vùc nµy
trong n¨m GDP vÉn t¨ng, chiÕm 9,82% n¨m 1998 vµ
10,4% n¨m 1999.
b) XuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸
Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ n¨m 2002 ®¹t
16,706 tû USD, t¨ng 11,2% so víi n¨m 2001, ®¹t
®-îc môc tiªu t¨ng xuÊt khÈu n¨m 2002 lµ tõ 10
®Õn 12% vµ cao h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng 3,8%
cña n¨m 2001. §iÒu ®Æc biÖt lµ sau 6 th¸ng ®Çu
n¨m 2002 liªn tôc gi¶m xuÊt khÈu b¾t ®Çu t¨ng
nhanh dÇn sau nh÷ng th¸ng tiÕp theo xuÊt khÈu
hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ®¹t
8,834
tû
USD
b»ng
52,9%
tæng
kim
ng¹ch
xuÊt
15
khÈu, t¨ng 7,4% xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp
n-íc ngoµi ®¹t 7,87 tû USD, b»ng 47,1% tæng kim
ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 15,8%.
Kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ n¨m 2002 -íc ®¹t
19,73 tû USD t¨ng 22,1% so víi n¨m 2001. T-¬ng
tù nh- xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ liªn tôc
t¨ng vµ nhanh dÇn vµo c¸c th¸ng cuèi n¨m. NhËp
khÈu hµng ho¸ trong n-íc -íc ®¹t 13,11 tû USD,
b»ng 66,5% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu, t¨ng 17,3%.
C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi nhËp
6,62 tû USD, b»ng 33,5%. Tæng kim ng¹ch nhËp
khÈu t¨ng 32,8%. Trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu
nguyªn liÖu, vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, « t« xe
m¸y chiÕm 97,5% t¨ng 0,1% hµng tiªu dïng chØ
chiÕm 2,5%, gi¶m 0,1%.
c) L¹m ph¸t
Cïng víi tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ t-¬ng ®èi
cao trong nh÷ng n¨m 1990, ViÖt Nam ®· kh¸ thµnh
c«ng trong viÖc kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
ChØ sè gi¸ tiªu dïng gi¶m tõ 67,5% n¨m 1991
xuèng cßn 0,1% n¨m 1996.
Sau ba n¨m liÒn gÇn nh- kh«ng t¨ng chØ sè gi¸
tiªu dïng n¨m 2002 t¨ng 4% so víi n¨m 2001. §iÒu
®ã ph¶n ¸nh møc cÇu gia t¨ng kh¸ m¹nh ®ång thêi
thÊy ®-îc sù æn ®Þnh vÒ gi¸ trÞ cña hµng ho¸
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta. Trªn
16
thùc tÕ, tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n lÎ vµ doanh
thu dÞch vô n¨m 2002 t¨ng tíi 12,85 so víi n¨m
2001. Tuy nhiªn cã sù kh¸c biÖt kh¸ râ rÖt trong
diÔn biÕn gi¸ c¶ gi÷a c¸c nhãm mÆt hµng.
Gi¸ hµng ho¸ phi l-¬ng thùc thùc phÈm t-¬ng
®èi æn ®Þnh. Møc t¨ng gi¸ cña c¸c mÆt hµng nµy
lµ thÊp nhÊt so víi gi¸ c¶ cña c¸c nhãm mÆt hµng
kh¸c, ®ang ®-îc coi lµ dÊu hiÖu tèt trong mèi
quan hÖ gi÷a hµng c«ng nghiÖp vµ n«ng s¶n vèn
bÊt lîi cho ng-êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong
nh÷ng n¨m qua.
d) §Çu t- vµ tiÕt kiÖm
Tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi giai ®o¹n 1999 2000 ®¹t kho¶ng 682.880 tØ ®ång, t¨ng liªn tôc
tõ 6.747 tû ®ång n¨m 1990 lªn 68.018 tû ®ång n¨m
1995
vµ
120.600
tû
®ång
n¨m
2000
(gi¸
hiÖn
hµnh). Tæng ®Çu t- x· héi so víi GDP còng t¨ng
nhanh, tõ 15,1% n¨m 1991 lªn 28,3% n¨m 1997 lµ
møc cao nhÊt trong c¶ giai ®o¹n. Tõ n¨m 1998 khi
khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸ næ ra, tû lÖ nµy cã
xu h-íng gi¶m chØ cßn 26,3% n¨m 1999, lµ mét
trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm gi¶m tèc ®é
t¨ng tr-ëng kinh tÕ
trong 2 n¨m 1998 vµ 1999.
N¨m 2000 mÆc dï tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cã
dÊu hiÖu t¨ng trë l¹i víi møc 6,7% so víi møc
4,8% cña n¨m 1999, nh-ng tæng ®Çu t- x· héi -íc
tÝnh chØ ®¹t kho¶ng 27,2% so víi GDP.
17
Trong c¬ cÊu vèn ®Çu t-, vèn cña t- nh©n vµ
vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ngµy cµng chiÕm tØ träng
lín n¨m 1990 vèn nhµ n-íc chiÕm 43,8%, vèn cña
t- nh©n vµ vèn cña d©n c- chiÕm 41,5% vµ vèn GDI
chiÕm 14,7%. N¨m 1995 tû lÖ t-¬ng øng cña vèn
GDI cã chiÒu h-íng gi¶m m¹nh, n¨m 2000 mÆc dï cã
dÊu hiÖu t¨ng trë l¹i còng chØ ®¹t kho¶ng 18,6%
cña tæng d©n c- x· héi. §Çu t- cña t- nh©n trong
n-íc kh«ng cßn ë møc thÊp mµ cßn t¨ng chËm, kÕt
hîp víi xu h-íng gi¶m cña FDI ®· ¶nh h-ëng xÊu
tíi viÖc t¨ng tr-ëng kinh tÕ. Tõ ®ã g©y søc Ðp
cho ®Çu t- tõ ng©n s¸ch nhµ n-íc.
TiÕt kiÖm trong n-íc trªn GDP t¨ng tõ 2,9%
n¨m 1990 lªn 18,25 n¨m 1995, n¨m 1996 cã gi¶m
nhÑ vµ tõ 1997 trë ®i t¨ng liªn tôc, ®¹t 23,6%
n¨m
1999.
Trong
c¶
thËp
kû
90,
tØ
lÖ
tiÕt
kiÖm/GDP t¨ng liªn tôc, kÝch thÝch ®Çu t-, tõ ®ã
thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
§iÒu nµy cßn thÓ hiÖn râ h¬n qua tû lÖ trong
®Çu t- t¨ng so víi tæng vèn sö dông dµnh cho
tiªu dïng, tÝch luü t¨ng nhanh tõ 12,9% n¨m 1990
lªn 24,95 n¨m 1995 vµ -íc kho¶ng 27,95 n¨m 2000.
TiÕt kiÖm trong n-íc t¨ng nhanh ®· gi¶m søc Ðp,
phô thuéc vµo vèn ®Çu t- tõ bªn ngoµi, gãp phÇn
quan träng cho t¨ng tr-onög kinh tÕ bÒn v÷ng
h¬n.
e) D©n sè, lao ®éng, viÖc lµm vµ thu nhËp
18
Mét trong nh÷ng t¸c ®éng quan träng nhÊt cña
chuyÓn ®èi nãi chung vµ cña t¨ng tr-ëng kinh tÕ
nãi riªng lµ c¶i thiÖn chØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu
ng-êi. Theo gi¸ hiÖn hµnh, GDP b×nh qu©n ®Çu
ng-êi cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 222 USD n¨m 1991
lªn 400 USD n¨m 2000.
Thu nhËp cña nhãm d©n c- t¨ng ®· lµm thay ®æi
c¬ cÊu chi tiªu theo h-íng tÝch cùc. TØ lÖ chi
tiªu dµnh cho ¨n uèng gi¶m tõ møc 665 n¨m 1993
xuèng cßn 53% n¨m 1998, ®ång thêi chi cho sinh
ho¹t t¨ng tõ 34% n¨m 1993 lªn 47% n¨m 1998.
So s¸nh møc thu nhËp gi÷a thµnh thÞ n«ng th«n
vµ c¸c vïng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ, møc thu
nhËp ë thµnh thÞ ®¹t 832,5 ngh×n ®ång/th¸ng n¨m
1999 t¨ng 17,8% n¨m so víi n¨m 1996, nÕu lo¹i
trõ l¹m ph¸t th× møc t¨ng lµ 13,1%/n¨m (theo kÕt
qu¶ cña ®iÒu tra møc sèng d©n c- n¨m 1999 cña
Tæng côc Thèng kª). Møc thu nhËp ë n«ng th«n ®¹t
225 ngh×n ®ång/th¸ng t¨ng 6,2% so víi cïng kú
nÕu lo¹i trõ yÕu tè gi¸ chØ cßn t¨ng 1,9%. NhvËy møc thu nhËp ë khu vùc thµnh thÞ gÊp 3 lÇn
møc thu nhËp ë khu vùc n«ng th«n. Møc t¨ng thu
nhËp ë khu vùc thµnh thÞ cã xu h-íng ngµy cµng
do·ng ra so víi møc t¨ng thu nhËp ë n«ng th«n
(17,8%/n¨m so víi 6,2%/n¨m). NÕu lo¹i trõ møc
t¨ng gi¸ th× møc thu nhËp ë n«ng th«n trong 4
n¨m 1996-1999 hÇu nh- kh«ng t¨ng.
19
N¨m 1999, d©n sè ViÖt Nam lµ 76,76 triÖu
ng-êi ®øng thø 12 trªn thÕ giíi. Trong suèt thËp
kû 90 chÝnh phñ ®· thµnh c«ng thùc hiÖn ch-¬ng
tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, nhê vËy tØ lÖ t¨ng
d©n sè tù nhiªn ®· gi¶m liªn tôc, tõ 2,33% n¨m
1991 xuèng cßn 1,75% n¨m 1998.
Tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong ngµnh kinh tÕ
t¨ng tõ 30,2 triÖu ng-êi n¨m 1990 lªn kho¶ng 40
triÖu ng-êi vµo n¨m 2000, trung b×nh mçi n¨m
t¨ng trªn 1 triÖu lao ®éng. MÆc dï c¬ cÊu lao
®éng trong khu vùc c«ng nghiÖp - x©y dùng vµ
dÞch vô gi¶m tû träng lao ®éng n«ng - l©m - ngnghiÖp nh-ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng diÔn ra
víi
tèc
®é
rÊt
chËm.
N¨m
2000
khu
vùc
n«ng
nghiÖp vÉn chiÕm 62,5% tæng lùc l-îng lao ®éng
so víi tû lÖ 73,26% vµo n¨m 1991.
Trong giai ®o¹n võa qua, viÖc lµm ®-îc t¹o ra
trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ chÝnh.
Tû lÖ lao ®éng trong khu vùc nµy t¨ng liªn tôc
tõ 89,5% n¨m 1991 lªn 91,72% n¨m 1998, nh-ng n¨m
1999 l¹i gi¶m cßn 90,96%, tøc b-µng møc cña n¨m
1993. Tû lÖ lao ®éng trong khu vùc nhµ n-íc t¨ng
lªn chñ yÕu trong ngµnh gi¸o dôc, y tÕ.
T¨ng tr-ëng kinh tÕ trong thËp kû qua ®· cã
t¸c ®éng tÝch cùc tíi gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë
khu vùc thµnh thÞ, tõ 9-10% n¨m 1990 xuèng cßn
5,8% n¨m 1996. Tõ n¨m 1997, gi¶m sót vÒ t¨ng
20
tr-ëng kinh tÕ lµm cho sè ng-êi mÊt viÖc lµm vµ
kh«ng t×m ®-îc viÖc lµm t¨ng lªn, ®¹t møc cao
nhÊt 6,85% n¨m 1998 vµ 6,74% n¨m 1999. N¨m 2000,
t×nh h×nh kinh tÕ cã dÊu hiÖu kh¶ quan h¬n, nªn
tÝnh tû lÖ thÊt nghiÖp sÏ gi¶m cßn kho¶ng 6,5%.
2.1.2. Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ
Quy luËt gi¸ trÞ, cïng víi sù t¸c ®éng cña
cung, cÇu quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ cã ý nghÜa quan
träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Nã ®iÒu tiÕt
s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸, thóc ®Èy sù tiÕn
bé kü thuËt. Nh- vËy nã ®· gãp phÇn gióp nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh.
Quy luËt gi¸ trÞ t¹o ra mét m«i tr-êng c¹nh
tranh khèc liÖt. NÕu kh«ng cã c¹nh tranh th×
kh«ng cã kinh tÕ thÞ tr-êng nªn nã dÇn hoµn
thiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng ®ang ®-îc x©y dùng ë
n-íc ta.
Tuy nhiªn quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ph©n
ho¸
nh÷ng
ng-êi
s¶n
xuÊt
nhá,
ph©n
ho¸
giµu
nghÌo, dÉn dÕn bÊt c«ng b»ng trong x· héi. Tõ ®ã
h×nh thµnh nªn m©u thuÉn gi÷a hiÖu qu¶ vµ c«ng
b»ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng
XHCN ë n-íc ta.
2.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n quy
luËt gi¸ trÞ ë n-íc ta trong thêi gian tíi
- Xem thêm -