Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
A. NhËn thøc cò – gi¶i ph¸p cò
I.
NhËn thøc cò
1. D¹y kü n¨ng nghe:
HiÖn nay trêng tiÓu häc cña ta cßn coi nhÑ viÖc rÌn luyÖn ng«n ng÷ nãi, do ®ã
tÊt yÕu dÉn ®Õn coi nhÑ kü n¨ng nghe. Ch¬ng tr×nh TiÕng ViÖt hiÖn hµnh ë bËc häc
nµy kh«ng cã phÇn m«n nµo ®Æt träng t©m kü n¨ng nghe nh TËp ®äc rÌn luyÖn kü
n¨ng ®äc, TËp viÕt rÌn kü n¨ng viÕt,… Kü n¨ng nghe ® îc rÌn mét c¸ch tù ph¸t qua
viÖc häc c¸c phÇn m«n nh TËp ®äc, ChÝnh t¶, KÓ chuyÖn,…§ång thêi kü n¨ng
nghe còng kh«ng ®îc x¸c ®Þnh râ møc ®é cÇn ®¹t ®îc qua tõng líp. NhiÒu ngêi ®¬n
gi¶n trong suy nghÜ thêng cho r»ng kh«ng cÇn d¹y cho häc sinh kü n¨ng nghe víi
lËp luËn sau :
- Ai nghe tiÕng mÑ ®Î mµ kh«ng hiÓu?
§ã lµ mét sù ngé nhËn. Bëi thùc tÕ, nhiÒu trêng hîp nghe mµ chØ hiÓu mét phÇn
hoÆc thËm chÝ kh«ng hiÓu hoÆc cã hiÓu th× kh«ng thÊu ®¸o, ®Çy ®ñ, kh«ng hiÓu hÕt
sù tinh vi, tinh tÕ cña ngêi nãi. V× vËy mµ nhµ trêng cÇn rÌn cho häc sinh kü n¨ng
nghe.
Nghe lµ mét ho¹t ®éng nhËn tin nhê bé m¸y thÝnh gi¸c. Tríc hÕt ngêi nghe ph¶i
nghe chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ th«ng b¸o; sau ®ã nhê c¸c ho¹t ®éng t duy mµ hiÓu ®îc c¸c
néi dung th«ng b¸o.
Cã hai h×nh thøc nghe:
- Nghe ®èi tho¹i ( trong giao tiÕp héi tho¹i).
- Nghe ®éc thoai ( trong giao tiÕp truyÒn, ph¸t tin)
Ngêi nghe ®èi tho¹i lµ ngêi trong cuéc tham gia x¸c lËp néi dung héi tho¹i.
Trong qu¸ tr×nh giao tiÕp, lu«n cã sù ®æi vai tõ ngêi nghe sang ngêi nãi hoÆc ngîc
l¹i. §Ò tµi cuéc giao tiÕp cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh tríc, còng cã khi tuú høng cña nh÷ng
ngêi tham gia, song néi dung lu«n ph¸t triÓn, biÕn ®æi suèt cuéc héi tho¹i.
Ngêi nghe ®éc tho¹i chØ ®ãng vai trß lµ ngêi nhËn tin, kh«ng cã sù chuyÓn vai
nh trong héi tho¹i. Néi dung cña c¸c cuéc ®éc tho¹i do ngêi nãi quy ®Þnh, ngêi
nghe kh«ng tham dù trùc tiÕp vµo viÖc x¸c lËp néi dung.
* ¦u ®iÓm :
- Trong qu¸ tr×nh d¹y gi¸o viªn dÔ truyÒn t¶i ®Çy ®ñ néi dung bµi häc.
- Kh«ng cÇn chó träng khai th¸c néi dung bµi häc do ®ã, cã nhiÒu thêi gian
vµ thêi lîng ®Ó cung cÊp kiÕn thøc cho häc sinh.
* Nhîc ®iÓm :
- Gi¸o viªn kh«ng luyÖn ®îc cho häc sinh kü n¨ng nãi vµ c¸c tÝn hiÖu phi
ng«n ng÷.
- Kh«ng ph¸t huy ®îc kü n¨ng giao tiÕp cho häc sinh.
- Møc ®é nghe cña häc sinh bÞ h¹n chÕ, nhiÒu khi nghe mµ kh«ng hiÓu hay
nghe mµ thiÕu ph©n tÝch.
1
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
2. D¹y kü n¨ng nãi :
Nãi lµ ho¹t ®éng ph¸t tin nhê bé m¸y ph¸t ©m. ®Çu tiªn ngêi nãi ph¶i x¸c ®Þnh
néi dung lêi nãi, lùa chän néi dung ®Ó diÔn t¶ néi dung ®ã. Sau ®ã ngêi nãi sö dông
bé m¸y ph¸t ©m ®Ó truyÒn ®i chuæi lêi nãi ®· ®îc x¸c ®Þnh. Cã 2 d¹ng nãi: §éc
tho¹i vµ ®èi tho¹i. Mçi d¹ng cã ®Æc ®iÓm riªng.
Thùc tÕ gi¶ng d¹y ë c¸c trêng tiÓu häc hiÖn nay ®· cã phÇn chó träng ®Õn cho
häc sinh kü n¨ng nãi. Cô thÓ lµ qua c¸c buæi häc nh TËp ®äc ®· rÌn cho häc sinh
nãi khi tr¶ lêi c©u hái, kÓ l¹i c©u chuyÖn; ChÝnh t¶ còng rÌn kü n¨ng nãi, trong TËp
®äc cßn rÌn nãi chÝnh x¸c ë phÇn luyÖn ®äc. KÓ chuyÖn – gi¸o viªn cho häc sinh
kÓ l¹i c©u chuyÖn… nh vËy ®· rÌn ®îc kü n¨ng nãi cho häc sinh…
Nh vËy víi quan ®iÓm chØ cÇn cho häc sinh luyÖn nãi theo chñ ®Ò cho s½n th×
häc sinh nãi ®îc nh thÕ lµ ®· ®îc thµnh c«ng.
* ¦u ®iÓm :
- Gi¸o viªn truyÒn t¶i ®îc kü n¨ng nãi cho häc sinh theo yªu cÇu néi dung ë
s¸ch gi¸o khoa.
- Ph¸t huy vµ tËp cho häc sinh kü n¨ng nãi tríc ®«ng ngêi. Tr×nh bµy b»ng lêi
tríc sù chøng kiÕn cña nhiÒu ngêi.
* Tån t¹i :
- ChØ chó träng ®Õn kü n¨ng nãi ë d¹ng ®éc tho¹i mµ kh«ng rÌn kü n¨ng ®èi
tho¹i.
- Ngêi nãi cha chó ý ®Õn t¸c ®éng bªn ngoµi ®Ó ®iÒu chØnh lêi nãi cña b¶n th©n
.
- Lêi ®éc tho¹i thêng diÔn ra liªn tôc. Do ®ã ngêi nãi Ýt cã thêi gian ngng nghØ
®Ó chuÈn bÞ .
II. Gi¶i ph¸p cò :
1. D¹y kü n¨ng nghe: Cã hai h×nh thøc nghe :
a. Nghe ®èi tho¹i (trong giao tiÕp héi tho¹i)
Ngêi nghe ®èi tho¹i lµ ngêi trong cuéc tham gia x¸c lËp néi dung héi tho¹i.
Trong qu¸ tr×nh giao tiÕp, lu«n cã sù thay ®æi vai tõ ngêi nghe sang ngêi nãi hoÆc
ngîc l¹i. §Ò tµi cña cuéc héi tho¹i thêng ®îc gi¸o viªn x¸c ®Þnh vµ cho tríc, còng
cã khi tuy høng cña häc sinh.
ë h×nh thøc nghe ®èi tho¹i thêng ®îc gi¸o viªn cho häc sinh tr¶ lêi c©u hái sau
®ã ngêi nghe ph©n tÝch vµ nhËn xÐt. ë kü n¨ng nµy cßn ®îc gi¸o viªn luyÖn cho
häc sinh nghe hiÓu v¨n b¶n. Nghe ®Ó viÕt mét ®o¹n hay bµi ChÝnh t¶.
b. Nghe ®éc tho¹i :
Nghe ®éc tho¹i chØ ®ãng vai trß nhËn tin, kh«ng cã sù chuyÓn ®æi vai nh trong
héi tho¹i. Néi dung cña cuéc ®éc tho¹i do ngêi nãi(gi¸o viªn) quy ®Þnh, ngêi nghe(
häc sinh hay häc sinh – häc sinh) kh«ng tham dù trùc tiÕp vµo viÖc x¸c lËp néi
dung.
2
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
ë kü n¨ng nghe ®éc tho¹i thêng ®îc gi¸o viªn truyÒn t¶i – häc sinh nghe nh
ngêi nhËn tin, gi¸o viªn ®ãng vai trß lµ ngêi ph¸t thanh viªn. Kü n¨ng nµy ®îc gi¸o
viªn luyÖn mét c¸ch ®¬n ®iÖu trong c¸c ph©n m«n KÓ chuyÖn, ChÝnh t¶ ( nghe –
viÕt),…
* ¦u ®iÓm :
- §èi víi kü n¨ng nghe ®èi tho¹i :
+ Gi¸o viªn ®¹t ®îc yªu cÇu lµ truyÒn t¶i néi dung bµi häc.
+ Häc sinh chó ý nghe ®Ó tiÕp thu néi dung.
- §èi víi kü n¨ng nghe ®éc tho¹i :
+ Gi¸o viªn khai th¸c ®îc néi dung bµi häc th«ng qua nghe vµ tr¶ lêi c©u hái.
+ Häc sinh rÌn ®îc kü n¨ng nghe gi¸o viªn, b¹n bÌ, bè mÑ hay ngêi xung
quanh nãi ®Ó chó ý l¾ng nghe.
* Nhîc ®iÓm :
- ChØ chó träng h×nh thøc nghe ®éc tho¹i vµ coi nhÑ h×nh thøc nghe ®èi tho¹i.
- G©y cho häc sinh nhiÒu thiÖt thßi trong viÖc hoµn thiÖn n¨ng lùc sö dông
TiÕng ViÖt .
2. D¹y kü n¨ng nãi : Cã hai d¹ng nãi : §èi tho¹i vµ ®éc tho¹i
a. ë d¹ng ®èi tho¹i :
HiÖn nay ë trêng tiÓu häc kü n¨ng nãi ®èi tho¹i ®îc th«ng qua c¸c ph©n m«n
nh trong TËp ®äc, häc sinh nghe – nãi cho b¹n nghe. Ph©n m«n KÓ chuyÖn ®îc
gi¸o viªn tæ chøc cho s¾m vai ®Ó ®èi tho¹i.
b. ë d¹ng ®éc tho¹i :
Gi¸o viªn hiÖn nay d¹y kü n¨ng ®éc tho¹i cho häc sinh b»ng c¸ch häc sinh
nghe gi¸o viªn nãi, ®Æt c©u hái sau ®ã tr¶ lêi. Kü n¨ng nµy gi¸o viªn nãi theo néi
dung cã s½n häc sinh th«ng qua c©u hái, t×m hiÓu néi dung ®· cã vµ tr¶ lêi ®èi tho¹i
víi gi¸o viªn.
* ¦u ®iÓm :
- D¹ng ®èi tho¹i : Ngêi ®èi tho¹i lµ ngêi tham gia vµo qóa tr×nh x©y dùng néi
dung vµ diÔn biÕn cuéc héi tho¹i.
- D¹ng ®éc tho¹i : Ngêi ®éc thäai gi÷ vai trß chñ ®éng khi ®· cã ®Þnh híng néi
dung cña gi¸o viªn.
* Nhîc ®iÓm :
- Lêi ®éc tho¹i diÔn ra liªn tôc, do ®ã ngêi nãi Ýt cã thêi gian ngng nghØ ®Ó
chuÈn bÞ.
- Cha chó ý ®Õn kü n¨ng ®èi tho¹i.
B. NhËn thøc míi – gi¶i ph¸p míi
I. NhËn thøc míi
Môc ®Ých cña viÖc d¹y TiÕng ViÖt lµ gióp cho häc sinh biÕt sö dông thµnh th¹o,
sinh ®éng TiÕng ViÖt trong giao tiÕp, sö dông ®óng vµ hay TiÕng ViÖt trong viÖc
3
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
s¶n sinh v¨n b¶n. Bµi viÕt nµy tËp trung vµo vÊn ®Ò d¹y c¸c kü n¨ng nghe, nãi cho
häc sinh bËc tiÓu häc ®îc n©ng cao h¬n.
TËp ®äc, KÓ chuyÖn, ChÝnh t¶ lµ nh÷ng ph©n m«n cña m«n TiÕng ViÖt, cã nhiÒu
®iÒu kiÖn rÌn kü n¨ng nghe cho häc sinh. ChÝnh t¶ rÌn cho häc sinh nghe ®óng,
nghe chÝnh x¸c vµ nghe tinh tÕ ®Ó viÕt l¹i ®óng, chÝnh x¸c bµi chÝnh t¶. TËp ®äc rÌn
cho häc sinh nghe ®óng, nghe chÝnh x¸c vµ nghe tinh tÕ ®Ó nhËn ra sù diÔn c¶m
trong giäng ®äc cña ngêi ®äc. Cã lÏ, ph©n m«n kÓ chuyÖn cã u thÕ h¬n c¶ trong
viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng nghe. Häc sinh kh«ng nh÷ng ®îc nghe ®óng, chÝnh x¸c mµ
cßn ®îc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng th«ng hiÓu néi dung c©u chuyÖn ®Ó sau ®ã cã kh¶ n¨ng
t¸i t¹o l¹i c©u chuyÖn ®ã.
II.
Gi¶i ph¸p míi
1. RÌn kü n¨ng nghe : Cã thÓ rÌn cho häc sinh tiÓu häc theo c¸c lo¹i bµi tËp
sau :
C¸c bµi tËp rÌn kü n¨ng nghe cho häc sinh
Bµi tËp
rÌn c¸c
kh¶ n¨ng
ph©n biÖt
c¸c ©m
thanh
trong tù
nhiªn
Bµi tËp
rÌn c¸c
kh¶ n¨ng
ph©n biÖt
c¸c ©m
thanh
trong
TiÕng
ViÖt.
Bµi tËp
rÌn kh¶
n¨ng
nhËn
biÕt c¸c
kiÓu c©u
nhê
ph©n
biÖt ng÷
®iÖu.
Bµi tËp
rÌn kh¶
n¨ng ghi
nhí vµ
ghi chÐp
néi dung
v¨n b¶n.
(a)
(b)
(c)
(d)
Cô thÓ c¸c lo¹i bµi tËp trªn ®îc tr×nh bµy nh sau :
(a) - Bµi tËp rÌn luyÖn kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c ©m thanh trong tù nhiªn.
4
Bµi tËp
rÌn kh¶
n¨ng
th«ng
hiÓu néi
dung
v¨n b¶n
võa
nghe.
(e)
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
Trêng tiÓu häc cña ta hÇu nh kh«ng sö dông lo¹i bµi tËp nµy, song ë c¸c níc
trªn thÕ giíi, më ®Çu cho líp häc ®Çu tiªn bËc tiÓu häc (nh líp 1 cña ta) chØ ®Þnh
mét sè tiÕt häc ®Ó thùc hiÖn c¸c bµi tËp ph©n biÖt ©m thanh trong tù nhiªn. Lo¹i bµi
tËp nµy nh»m rÌn luyÖn sù tinh nh¹y cña ®«i tai ®èi víi c¸c ©m thanh( nhanh nhËn
ra sù thay ®æi cña cao ®é, trêng ®é, cêng ®é, ©m s¾c cña tõng lo¹i ©m thanh…).
Víi lo¹i bµi tËp nµy cã thÓ rÌn luyÖn c¸c bµi cô thÓ sau:
+ NhËn ra nh÷ng ©m thanh cô thÓ trªn c¬ së c¸c ©m thanh kh¸c nhau hoÆc
ph©n chia c¸c ©m nghe ®îc thµnh tõng nhãm.
+ Ph©n biÖt c¸c ©m vÒ cao ®é (cao hay thÊp), trêng ®é (dµi hay ng¾n), cêng ®é
(to hay nhá).
+ NhËn biÕt ý nghÜa cña mét sè ©m thanh nghe ®îc.
VÝ dô : TiÕt häc ngoµi trêi, häc sinh nhËn ra tiÕng chim hãt gi÷a c¸c ©m thanh
lÉn lén ngoµi thiªn nhiªn.
(b) - Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c ©m thanh trong TiÕng ViÖt
Lo¹i bµi tËp nµy ®îc dïng trong c¸c giê häc ©m, häc vÇn, giê chÝnh t¶ so s¸nh.
(Khi lµm bµi tËp ph©n biÖt chÝnh t¶ gi÷a c¸c phô ©m ®Çu, vÇn, thanh, phô ©m cuèi
do ®Þa ph¬ng ph¸t ©m sai so víi ©m chuÈn, …).Gióp häc sinh söa lçi ph¸t ©m sai,
c¸c lçi chÝnh t¶ ®îc ph¸t ©m nhÇm lÉn ë ®Þa ph¬ng.
Víi lo¹i bµi tËp nµy, gi¸o viªn lÇn lît ®äc hoÆc nãi c¸c cÆp tõ ng÷, c¸c ®o¹n,
c©u cã chøa c¸c ©m, vÇn, thanh ®Þa ph¬ng thêng hay lÉn lén hoÆc cÇn häc. Häc sinh
nghe råi ®äc l¹i hoÆc ghi ra giÊy.
(c) – Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng nhËn biÕt c¸c kiÓu c©u nhê ph©n biÖt ng÷ ®iÖu.
Gi¸o viªn ®äc tõng ®o¹n v¨n b¶n häc sinh cha biÕt, chó ý ®äc ®óng ng÷ ®iÖu
c¸c c©u kÓ, c©u hái, c©u c¶m, c©u cÇu khiÕn cã trong ®o¹n v¨n. Häc sinh nghe vµ
nhËn biÕt tõng lo¹i c©u. Ngoµi ra, cã thÓ sö dông h×nh thøc trß ch¬i s¾m vai, ®ãng
kÞch,… ®Ó häc sinh nghe vµ ph©n biÖt ng÷ ®iÖu c¸c kiÓu c©u.
(d) – Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng ghi nhí vµ ghi chÐp néi dung v¨n b¶n võa nghe.
Gi¸o viªn ®äc mét ®Õn hai lÇn mét v¨n b¶n (cô thÓ lµ mét c©u chuyÖn, mét b¶n
tin, mét v¨n b¶n hµnh chÝnh,…) mµ häc sinh cha ®äc, häc sinh chó ý nghe råi lµm
c¸c bµi tËp víi nhiÒu møc ®é nh :
+ KÓ l¹i nh©n vËt, thêi gian, kh«ng gian x¶y ra c©u chuyÖn hoÆc sù kiÖn.
+ KÓ l¹i hay viÕt c¸c chi tiÕt chÝnh, c¸c sù kiÖn quan träng, c¸c tin tøc chñ yÕu
trong v¨n b¶n.
+ Ghi l¹i thµnh dµn bµi c¸c ý chÝnh cña v¨n b¶n.
+ Võa nghe, võa tËp ghi c¸c chi tiÕt cña v¨n b¶n.
(e) – Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng th«ng hiÓu néi dung v¨n b¶n võa nghe.
Gi¸o viªn ®äc mét ®Õn hai lÇn ®o¹n v¨n cã t×nh tiÕt phøc t¹p, häc sinh cha
biÕt. Häc sinh nghe råi lµm c¸c bµi tËp:
5
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
+ Nªu mèi quan hÖ gi÷u c¸c sù kiªn, t×nh tiÕt, c¸c nh©n vËt, … cã trong v¨n
b¶n.
+ Nªu lªn ý kiÕn ®¸nh gi¸ nh©n vËt hoÆc sù kiÖn trong v¨n b¶n( ý kiÕn cÇn nªn
ng¾n gon, c« ®äng).
2. D¹y kü n¨ng nãi :
Cã hai d¹ng nãi : §èi tho¹i vµ ®éc tho¹i .
- §èi tho¹i : Ngêi ®«Ý tho¹i lµ ngêi tham gia vµo qu¸ tr×nh x©y dùng néi dung vµ
diÔn biÕn cuéc héi tho¹i.
- §éc tho¹i : Ngêi ®éc tho¹i thêng gi÷ vai trß chñ ®éng trong viÖc lùa chän néi
dung, ®Þnh híng nãi, x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p nãi. §éc tho¹i cã 2 lo¹i :
+ §éc tho¹i trùc tiÕp cã sù hiÓn diÖn cña ngêi nghe (vÝ dô : gi¸o viªn gi¶ng bµi).
+ §éc tho¹i gi¸n tiÕp kh«ng cã ngêi nghe tríc mÆt( vÝ dô : c¸c ph¸t thanh viªn
truyÒn thanh hay truyÒn h×nh).
So víi kü n¨ng nghe, trêng tiÓu häc cña ta ®· chó ý ®Õn d¹y kü n¨ng nãi cho
häc sinh. Song chØ chó ý ®Õn kh¶ n¨ng ®éc tho¹i, bá qua kh¶ n¨ng ®èi tho¹i.
Trong ch¬ng tr×nh tiÓu häc sau nµy cÇn chó ý c©n ®èi cho häc sinh c¶ hai d¹ng
®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i. ViÖc rÌn kü n¨ng nãi cã thÓ tiÕn hµnh khi d¹y c¸c ph©n m«n
häc kh¸c nh khi häc sinh tr¶ lêi c¸c c©u hái do gi¸o viªn nªu ra.
Cã thÓ rÌn kü n¨ng nãi cho häc sinh tiÓu häc theo c¸c d¹ng bµi tËp sau :
Bµi tËp rÌn kü n¨ng nãi cho häc sinh tiÓu häc
Bµi tËp
luyÖn
ph¸t
©m
theo
chuÈn.
Bµi tËp
t×nh
huèng.
Bµi tËp
ng©m
th¬,
häc
thuéc
lßng
Bµi tËp
luyÖn c¸ch
nãi dùa theo
c©u hái ®Þnh
híng hoÆc
tr¶ lêi c©u
hái.
6
Bµi tËp
luyÖn
c¸ch
nãi
theo
dµn
bµi.
Bµi tËp
rÌn kü
n¨ng
héi
tho¹i.
Bµi tËp
kÓ
chuyÖn
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
(g)
(h)
C¸c bµi tËp ®îc tr×nh bµy cã néi dung nh sau :
(a)– Bµi tËp luyÖn ph¸t ©m theo chuÈn :
HiÖn nay, lo¹i bµi tËp nµy Ýt ®îc sö dông. Víi d¹ng bµi tËp nµy gi¸o viªn lùa
chän c¸c lo¹i ©m, vÇn ®Þa ph¬ng thêng ph¸t ©m sai chuÈn x©y dùng thµnh c©u hoÆc
®o¹n b¾t häc sinh nãi ®i, nãi l¹i nhiÒu lÇn c¸c ©m vÇn ®o¹n ®ã. §iÒu quan trong lµ
cÇn cã ngêi nãi mÉu ®óng chuÈn.
VÝ dô : §Ó ch÷a c¸c bµi tËp ph¸t ©m sai l/n cho häc sinh tËp nãi c¸c c©u “ con
l¬n nã lîn trong lä” , “ c¸i lä léc b×nh nã l¨n l«ng lèc” .
(b) – Bµi tËp t×nh huèng : Cho häc sinh s¾m vai, ®ãng kÞch .
Bµi tËp nµy nh»m luyÖn tËp c¸c nghi thøc lêi nãi vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ nãi. ë
líp 1, líp 2 häc sinh tËp trung theo tõng nhãm ch¬i ®ãng vai (vÝ dô : «ng giµ vµ
c¸c ch¸u nhá; ngêi b¸n hµng vµ ngêi mua hµng…) ®Ó luyÖn tËp c¸c nghi thøc lêi
nãi (chµo hái khi gÆp mÆt, chia tay, nãi lêi c¶m ¬n, xin lçi; yªu cÇu ®Ò nghÞ mét
viÖc g× ®ã…). Ho¹t ®éng nµy lµ mét c¸ch ph¸t triÓn ng«n ng÷ qua h×nh thøc võa
ch¬i, võa häc, võa ph¸t triÓn ng«n ng÷ nãi, võa gi¸o dôc t¸c phong v¨n minh, lÞch
sù,…
ë c¸c líp lín h¬n, cã thÓ ra c¸c bµi tËp t×nh huèng giao tiÕp phøc t¹p h¬n
(tÆng quµ, mõng sinh nhËt, mêi tham dù ho¹t ®éng…). Häc sinh sÏ tr×nh bµy c¸c
øng xö b»ng ng«n ng÷ hµnh ®éng.
Hai lo¹i bµi tËp trªn hÇu nh cha ®îc øng dông ë trêng tiÓu häc cña ta song ë
c¸c níc kh¸c l¹i thùc hiÖn nhiÒu. Víi lo¹i bµi tËp nµy, h×nh thøc tæ chøc häc tËp sÏ
thay ®æi. Bªn c¹nh tæ chøc häc theo líp cßn tæ chøc häc theo nhãm nhá, theo c¸
nh©n, häc trong líp vµ häc ngoµi trêi.
(c) – Bµi tËp ng©m th¬ - häc thuéc lßng .
Bµi häc thuéc lßng th¸ng nµo còng cã vµ còng ®îc kiÓm tra. Bëi vËy, gi¸o viªn
cÇn chó ý yªu cÇu häc sinh kh«ng nh÷ng ®äc thuéc bµi th¬, bµi v¨n mµ cã ng÷
®iÖu, giäng ®äc, c¸ch ng¾t nghØ phï hîp víi thÓ th¬, víi néi dung bµi th¬, c©u th¬,
bµi v¨n, c©u v¨n.
ë trêng tiÓu häc cña ta hiÖn nay chØ sö dông h×nh thøc ng©m th¬ khi nµo ngÉu
nhiªn c« gi¸o (hoÆc cã häc sinh) biÕt ng©m th¬. CÇn khuyÕn khÝch häc sinh tËp
ng©m th¬ ( qua c¸c buæi sinh ho¹t ë c©u l¹c bé,…), coi ®©y mét ho¹t ®éng chÝnh
7
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
thøc cña m«n TiÕng ViÖt cã nh vËy míi ph¸t triÓn ®îc h×nh thøc ng©m th¬ trong
nhµ trêng.
(d) – Bµi tËp luyÖn c¸ch nãi dùa theo c©u hái ®Þnh híng hoÆc tr¶ lêi c©u
hái.
HiÖn nay ë líp 2 vµ líp 3 cã c¸c tiªt TËp lµm v¨n nãi, kÓ l¹i néi dung bµi tËp
®äc, néi dung cña tranh vÏ… theo c¸c c©u hái gîi ý, cßn viÖc tr¶ lêi c©u hái ® îc
thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c m«n häc. Tuy vËy, nhiÒu gÝao viªn chØ chó ý ®Õn c¸ch nãi ®Ó
uèn n¾n khi cã sai sãt. §· ®Ðn lóc mäi gi¸o viªn cÇn híng dÉn häc sinh biÕt c¸ch
nãi m¹ch l¹c, hÊp dÉn khi tr¶ lêi c©u hái cña bÊt cø m«n häc nµo.
(e) – Bµi tËp luyÖn c¸ch nãi theo dµn bµi
H×nh thøc nµy ®îc luyÖn tËp trong c¸c tiÕt TËp lµm v¨n nãi. C¸c biÖn ph¸p
kh¾c phôc nhîc ®iÓm cña tiÕt TËp lµm v¨n nãi ®· ph©n tÝch : chØ cho nãi nh÷ng ®Ò
bµi g©y høng thó, t¹o nhu cÇu nãi n¨ng cho häc sinh khi bíc vµo tiÕt häc, híng dÉn
häc sinh sö dông c¸c yÕu tè phô trî (®iÖu bé, cö chØ, nÐt mÆt,…) khi nãi n¨ng.
(g) – Bµi tËp luyÖn kü n¨ng héi tho¹i .
Lo¹i bµi tËp nµy hÇu nh cha cã ë trêng tiÓu häc cña ta. Trong thùc tÕ, häc sinh
h¨ng h¸i tham gia c¸c cuéc héi tho¹i, tranh luËn … V× thÕ, gi¸o viªn cã thÓ lùa
chän ®Ò tµi g©y tranh c·i, g©y dùng thµnh t×nh huèng ®Ó kÝch thÝch häc sinh høng
thó tham gia cña mäi häc sinh (nh tr¶ lêi cuéc pháng vÊn, thi tranh luËn chung
quanh mét ®Ò tµi mäi ngêi quan t©m…). S¾p xÕp l¹i c¸ch ngåi trong líp: chia thµnh
tõng nhãm, tæ vµ ngåi qu©y quÇn víi nhau ®Ó th¶o luËn hoÆc ®Ó ®ãng vai. Cã thÓ tæ
chøc thi gi÷a c¸c tæ : mçi tæ cö mét ngêi tr×nh bµy ý kiÕn cña tæ xem ai cã lý lÏ
®óng nhÊt vµ c¸ch nãi hÊp dÉn. CÇn ®Ò phßng c¸ch ra ®Ò bµi ®¬n gi¶n, cuéc héi
tho¹i trë thµnh tÎ nh¹t, buån ch¸n.
(h) – Bµi tËp kÓ chuyÖn
Lo¹i bµi tËp nµy ®îc ¸p dông c¶ ë ph©n m«n KÓ chuyÖn vµ ph©n m«n TËp lµm
v¨n nãi. Cã thÓ cho häc sinh kÓ l¹i c©u chuyÖn ®· nghe, ®· ®äc; cã thÓ dùa vµo
tranh ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn ®· biÕt; cã thÓ dùa vµo tranh ®Ó s¸ng t¸c ra c©u
chuyÖn… cÇn chó ý híng dÉn häc sinh cã t thÕ, cã giäng kÓ thÝch hîp, biÕt sö dông
c¸c yÕu tè phi ng«n ng÷ bæ trî, ®Æc biÖt n¾m v÷ng c©u chuyÖn ®Þnh kÓ.
Lu ý : Lo¹i bµi kÓ chuyÖn chuyÓn ®æi ng«i kÓ : ®ang kÓ theo lêi ngêi dÉn
truyÖn chuyÓn sang kÓ theo lêi nh©n vËt nµy chuyÓn sang lêi nh©n vËt kh¸c.
Gi¸o viªn cÇn quan t©m rÌn cho häc sinh c¶ hai kü n¨ng nghe vµ nãi.
C. KÕt qu¶ sau khi ¸p dông “mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hai
kü n¨ng nghe, nãi cho häc sinh tiÓu häc”
8
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
Víi s¸ng kiÕn “mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hai kü n¨ng nghe, nãi cho häc sinh
tiÓu häc”, t«i ®· ¸p dông trong n¨m häc 2008 – 2009 víi ®èi tîng lµ häc sinh líp
5 – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim – DiÔn Ch©u. KÕt qu¶ nh sau :
1. §èi víi kü n¨ng nghe :
Sè häc sinh
Bài tập
Ghi chó :
- C¸c ch÷ a, b, c, d, e, lµ c¸c kü n¨ng
- Cét kh«ng gh¹ch chÐo lµ tríc ghi ¸p dông
- Cét gh¹ch chÐo lµ khi ®· ®îc ¸p dông
2. §èi víi kü n¨ng nãi : 7 kü n¨ng nh néi dung s¸ng kiÕn ®· viÕt bao gåm c¸c môc
: a, b, c, d, e, g, h ë môc gi¶i ph¸p . KÕt qu¶ sau vµ tríc khi ¸p dông s¸ng kiÕn :
Sè häc
sinh
9
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
Bài tập
Ghi chó :
: Tríc khi ¸p dông
: Sau khi ¸p dông
D . bµi häc kinh nghiÖm
- Gi¸o viªn cÇn ®Çu t thêi gian ®Ó t×m néi dung phï hîp víi tõng lo¹i bµi
tËp nh ®· nªu ë s¸ng kiÕn.
- Gi¸o viªn cÇn lu ý ®Õn mèi quan hÖ gi÷a hai kü n¨ng nghe vµ nãi. ViÖc rÌn
luyÖn hai kü n¨ng thêng g¾n víi nhau.
- ViÖc kiÓm tra kÕt qu¶ rÌn kü n¨ng nghe ph¶i th«ng qua lêi nãi.
- Hai kü n¨ng nghe vµ nãi cã quan hÖ víi kü n¨ng ®äc vµ viÕt.
10
Cao Xu©n Hïng – Trêng tiÓu häc DiÔn Kim
- Gi¸o viªn lu«n ý thøc ®îc r»ng ®©y lµ c«ng viÖc quan träng. C«ng viÖc nµy
ph¶i ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, kh«ng chØ trong giê TiÕng ViÖt mµ trong c¶ c¸c
giê häc kh¸c.
Tha héi ®ång thÈm ®Þnh! S¸ng kiÕn cña t«i rÊt cã ý nghÜa, kú c«ng. T«i
mong quý vÞ nghiªn cøu ®Ó thÊy hÕt sù u viÖt vµ kh¾c phôc nhîc ®iÓm ®Ó s¸ng
kiÕn sím ®i vµo thùc tiÔn.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Ngêi viÕt
Cao Xu©n Hïng.
11
- Xem thêm -