Chuyên đề: Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng trong công tác
chủ nhiệm lớp ở trường THCS.
1. Lý do chọn chuyên đề:
Hiện nay, công cuộc công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nước đang là
một tất yếu của sự phát triển, nó trở thành làn sóng mạnh mẽ tác động đến
mọi mặt của đời sống xã hội. Kinh nghiệm cũng như thực tiễn đã chỉ ra rằng
công nghiệp hoá , hiện đại hoá có mối quan hệ chặt chẽ với sự nghiệp GD &
ĐT.
Có thể nói rằng GD& ĐT là yếu tố tác động mạnh mẽ đến quy mô, tốc
độ cũng như sự thành công của sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất
nước .Rõ ràng để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại
hoá đất nước thì yếu tố con ngưòi là then chốt .“Vì lợi ích mười năm trồng
cây vì lợi ích trăm năm trồng người”. Câu nói của Bác Hồ đã thấm nhuần
vào đường lối của Đảng và nhà nước ta. Trong xu thế phát triển của đất
nước, Đảng và nhà nước ta đã khẳng định “Giáo dục là quốc sách”, GD&ĐT
là nhân tố quyết định sự phát triển của đất nước . Vì đối tượng của GD&ĐT
chính là đào tạo ra nguồn nhân lực cho đất nước . Mục tiêu của GD&ĐT là
đào tạo những con ngưòi toàn diện để đáp ứng nhu cầu phát triển của đất
nước .Để thực hiện được mục tiêu này , đối với bậc học THCS thì người
giáo viên chủ nhiệm giữ một vai trò đặc biệt quan trọng .
Học sinh là đối tượng dễ bị ảnh hưởng của môi tường xã hội . Đặc biệt
là đối tượng HS THCS dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn xã hội bởi vì sự suy nghĩ
của các em chưa được chính chắn, đây là lứa tuổi khó bảo các em luôn muốn
thể hiện bản thân mình là người lớn, không thích làm theo sự sắp đặt của
người khác… trong thời đại bùng nổ thông tin thì điều đó lại càng dễ dàng .
Do đó đội ngũ các thầy giáo (cô giáo) làm công tác chủ nhiệm lớp đang phải
đối mặt với những khó khăn . Cụ thể là :
1.1. Về học sinh :
- Do đặc thù tâm sinh lí của học sinh của học sinh THCS.
- Do ảnh hưởng của phim ảnh, games nên trong vui chơi thường xảy ra
bất hoà giữa các em.
- Các em mê chơi games nên quên học tập và rèn luyện ở nhà …dẫn tới
ảnh hưởng đến việc học tập của các em do gần trường có nhiều tiệm game.
- Do ảnh hưởng từ gia đình: nhiều PHHS xử sự kém văn hóa làm ảnh
hưởng không nhỏ đến kĩ năng giao tiếp, đạo đức của học sinh.
- Thực tế cho thấy có rất nhiều học sinh ngoan , chăm học,…Nhưng số
học sinh chưa ngoan cũng không ít . Bất cứ trường học nào , lớp học nào
cũng có học sinh chưa ngoan, lười biếng trong học tập . Lớp học do tôi làm
chủ nhiệm cũng không ngoại lệ . Đó là một thách thức , khó khăn của người
giáo viên chủ nhiệm lớp .
1.2. Về phía giáo viên :
- Kinh nghiệm giáo dục làm công tác chủ nhiệm của một số giáo viên
còn hạn chế .
- Một số giáo viên chưa quan tâm nhiều đến việc giáo dục toàn diện học
sinh trong nhà trường , giáo dục ngoài giờ lên lớp chưa được chú trọng .
- Khi được phân công chủ nhiệm lớp thì công việc tìm hiểu nhân cách ,
tâm lí , hoàn cảnh của học sinh còn xem nhẹ , chậm chạp, qua loa , chiếu lệ .
- Công tác phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà
trường thiếu đồng bộ , chặt chẽ .
- Tiết sinh hoạt tập thể, sinh hoạt lớp 15 phút đầu giờ chưa được chú
trọng đúng mức , từ đó giáo viên chưa đánh giá hết các điểm mạnh , hạn chế
của từng học sinh để thúc đẩy tiềm năng vốn có của học sinh và khắc phục
những hành vi sai, uốn nắn và giáo dục các em kịp thời .
1.3. Về phía phụ huynh học sinh :
- Trình độ dân trí ở địa phương còn thấp , đa số phụ huynh học sinh là
người lao động và buôn bán nhỏ , công việc làm ăn bận rộn nên ít có thời
gian quản lí , kiểm tra và đôn đốc nhắc nhở việc học hành của con em
mình .
- Số ít phụ huynh học sinh mang tư tưởng “Khoán trắng” cho nhà
trường . Họ coi việc giáo dục học sinh là trách nhiệm của nhà trường , của
các thầy giáo (cô giáo) .
Bên cạnh đó hoạt động giáo dục nhân cách cho học sinh chưa được chú
trọng đúng mức . Biểu hiện của nó là công tác phối hợp giữa các lực lượng
giáo dục trong và ngoài nhà trường thiếu đồng bộ , biện pháp giáo dục học
sinh của đội ngũ các thầy cô giáo làm công tác chủ nhiệm cũng thiếu nhất
quán .
Từ những vấn đề trên, bản thân luôn trăn trở, day dứt trong công tác
chủ nhiệm của mình. Điều đó , khiến tôi luôn suy nghĩ tìm tòi để nâng cao
khả năng công tác của mình. Nhiều biện pháp đã được tôi luôn nghĩ đến và
thử nghiệm. Tất cả những gì tìm tòi và áp dụng thành công, tôi xin được
trình bày với đề tài “Một số biện pháp trong công tác chủ nhiệm lớp” nhằm
góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo trong nhà trường .
2. Nội dung cơ bản của chuyên đề:
2.1. Cơ sở lí luận:
Những năm gần đây nền giáo dục của nước ta có nhiều sự thay đổi và
biến động không ngừng , nhưng Đảng và nhà nước vẫn đặc biệt quan tâm
đến sự nghiệp “trồng người” . Vì vậy mỗi người giáo viên chủ nhiệm phải có
nhận thức hết sức đúng đắn về vai trò của người thầy , người cô trong lớp
học . Người giáo viên chủ nhiệm lớp cũng như người chỉ huy ngoài chiến
trường , muốn dành thắng lợi thì người đó phải biết tổ chức , bao quát , xử lí
các tình huống mới dành được thắng lợi . Đối với người giáo viên chỉ đạo ,
điều khiển lớp , không chỉ dạy các em về kiến thức , văn hoá mà còn dạy các
em về nền nếp , cách sống , cách làm người và làm chủ tương lai của đất
nước . Cũng cần nói thêm là với lứa tuổi học sinh bậc THCS thì sự nhận
thức của các em còn non trẻ, sự tư duy chưa đạt tới đỉnh cao , các em cần có
người hướng dẫn chỉ đạo cho các em đi vào nền nếp để các em dần trở thành
người sống có ích trong xã hội, đó chính là người giáo viên chủ nhiệm lớp .
2.2. Thực trạng :
Tuy nhiên thực trạng hiện nay , công tác chủ nhiệm chưa đạt được hiệu
quả cao về nền nếp , công tác tổ chức lớp học và các hoạt động khác . Để
khắc phục tình trạng này thì trước hết mỗi thầy giáo (cô giáo) cần nhận thức
rằng người giáo viên chủ nhiệm lớp hết sức quan trọng trong việc hướng dẫn
, chỉ đạo lớp và đào tạo thế hệ trẻ theo mục đích giáo dục toàn diện . Người
giáo viên chủ nhiệm lớp đóng rất nhiều vai trò : Vừa là thầy dạy học vừa là
người cha , người mẹ và cũng có lúc phải là người bạn tốt nhất của các
em .Từ đó có thể uốn nắn các em theo quỹ đạo của mình . Giáo viên có chỉ
đạo , quản lí lớp tốt thì mới dẫn đến việc giảng dạy tốt .Khi mọi hoạt động
của lớp đã đi vào nền nếp thì việc học tập của các em chắc chắn sẽ tốt hơn.
Làm thế nào để công tác giáo dục của giáo viên chủ nhiệm đạt được hiệu
quả ?
2.3. Biện pháp thực hiện:
Giáo dục là một quá trình lâu dài , trong đó người giáo viên chủ nhiệm
phải áp dụng nhiều biện pháp , từ khâu tổ chức , giáo dục, đến tác động vào
từng cá nhân và tập thể . Quá trình đó cũng không phải diễn ra trong một hai
ngày mà là quá trình tác động lâu dài , thường xuyên . bằng kinh nghiệm
nhiều năm trong công tác chủ nhiệm và giáo dục học sinh , tôi xin trình bày
một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện cho học sinh
lớp 8 nói riêng và học sinh bậc học THCS nói chung cụ thể như sau :
2.3.1. Nhận lớp chủ nhiệm - Tìm hiểu nắm vững tình hình học sinh :
Đối tượng giáo dục của giáo viên chủ nhiệm nói riêng và nhà trường
nói chung là học sinh . Người giáo viên chủ nhiệm lớp muốn nâng cao chất
lượng và hiệu quả giáo dục của lớp mình thì giáo viên phải có những biện
pháp cụ thể phù hợp với lứa tuổi , đặc điểm tâm sinh lý , nhân cách của từng
học sinh trong lớp . Vì vậy, khi nhận phân công của BGH nhà trường nhận
lớp chủ nhiệm . Trước hết giáo viên phải tìm hiểu hoàn cảnh , đặc điểm tâm
sinh lý , nhân cách , những ưu điểm , hạn chế của từng học sinh thông qua
các biện pháp sau :
- Gặp giáo viên chủ nhiệm cũ để nắm bắt tình hình chung, tình hình của
một số học sinh trong lớp (như học sinh giỏi , học sinh cá biệt , học sinh có
hoàn cảnh đặc biệt,…) .
- Tiếp tục nghiên cứu quá trình học tập của từng học sinh thông qua bài
thi , bài kiểm tra và kết quả học tập của học sinh năm trước qua sổ học bạ ,
phiếu liên lạc .
- Trao đổi trò chuyện trực tiếp hoặc gián tiếp với học sinh thông qua các
buổi sinh hoạt tập thể , hoạt động ngoại khoá hoặc trong các giờ ra chơi .
- Thăm hỏi gia đình học sinh nhất là những học sinh có hoàn cảnh khó
khăn , những học sinh cá biệt , trò chuyện với phụ huynh tìm hiểu hoàn cảnh
, năng lực sở trường của học sinh để từ đó có biện pháp giáo dục tích cực .
- Tham mưu với lãnh đạo trường tổ chức họp phụ huynh học sinh đầu
năm để cập nhật thông tin về học sinh lớp mình .
- Cập nhật những thông tin đã tiếp cận , ghi chép cụ thể những thông tin
của từng học sinh lớp mình vào nhật ký chủ nhiệm lớp . Từ đó có những
biện pháp giáo dục phù hợp như : Biểu dương , khen ngợi hay phê bình hàng
tuần nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của học sinh .
Nắm bắt được các thông tin về hoàn cảnh , đặc điểm tâm sinh lý , nhân
cách , những ưu điểm , hạn chế của từng học sinh , đây là những cơ sở rất
quan trọng trong suốt quá trình giáo dục học sinh , từ đó giáo viên mới xây
dựng kế hoạch chủ nhiệm và có những phương pháp giáo dục phù hợp nhằm
thúc đẩy nâng cao hiệu quả giáo dục học sinh lớp mình .
2.3.2. Xây dựng kế hoạch chủ nhiệm :
Kế hoạch chủ nhiệm là bước thiết kế lộ trình thực hiện nội dung giáo
dục mang tính khoa học , giúp cho giáo viên chủ nhiệm lớp tiến hành tổ
chức , giáo dục học sinh một cách chủ động , có mục đích rõ ràng .
Trên cơ sở nắm bắt tình hình học sinh và sự chỉ đạo của lãnh đạo nhà
trường , ngay từ đầu năm học , giáo viên chủ nhiệm phải xây dựng kế hoạch
chủ nhiệm năm học chi tiết cụ thể . Kế hoạch chủ nhiệm cần xác định rõ
mục tiêu , chỉ tiêu các mặt giáo dục học sinh theo từng tháng , học kì , cả
năm học và đặc biệt đề ra những biện pháp cụ thể nhằm đạt mục tiêu đề ra .
Những biện pháp giáo dục phải phù hợp với đặc điểm riêng của lớp , của
từng học sinh trên cơ sở các thông tin đã thu thập . Chú trọng việc giáo dục
toàn diện và đồng thời cũng nâng cao , phát huy những điểm mạnh của các
em để từng bước nâng cao chất lượng giáo dục .
2.3.3. Xây dựng bộ máy tổ chức lớp :
Việc xây dựng bộ máy tổ chức lớp học sẽ tạo ra nhân tố rất quan trọng ,
tích cực để giáo viên chủ nhiệm quản lý lớp , giáo dục học sinh một cách
chủ động . Xây dựng bộ máy tổ chức lớp tốt sẽ đẩy mạnh các hoạt động
phong trào thi đua của lớp , của trường và đồng thời phát huy vai trò tự quản
của mỗi học sinh và của tập thể lớp , góp phần giáo dục toàn diện cho các
em .
Để xây dựng được bộ máy tổ chức lớp tốt , người giáo viên chủ nhiệm
căn cứ trên các thông tin đã cập nhật về số lượng học sinh của lớp , đặc điểm
tâm sinh lý , hoàn cảnh gia đình , năng lực tổ chức quản lý và học lực của
học sinh , bầu chọn cán sự lớp và dàn đều số học sinh giỏi , khá , trung bình ,
yếu , cá biệt trong từng tổ . Để bầu cán sự lớp đạt hiệu quả - hoạt động tốt ,
giáo viên chủ nhiệm cẩn tham khảo ý kiến của giáo viên chủ nhiệm cũ bởi
họ là người nắm rõ khả năng của các em học sinh .
Cán sự lớp phải là những học sinh có đầy đủ các tố chất về tổ chức ,
học lực giỏi , khá , năng nổ , có khả năng quy tụ , đoàn kết trong tập thể .
Khi chọn ban cán sự lớp , cố gắng bảo đảm ở mỗi địa bàn cư trú có một
thành viên của ban cán sự lớp . Làm được như vậy thì trong quá trình hoạt
động giáo viên có thể dễ nắm tình hình học sinh trong lớp thông qua các
em .
Khi tiến hành chia tổ , giáo viên chủ nhiệm cần tạo sự đồng đều trong tổ
. Có nghĩa là mỗi tổ sẽ có các đối tượng học sinh có học lực , ý thức chấp
hành nội quy khác nhau . Nói cách khác , mỗi tổ phải đảm bảo nhiều đối
tượng : có học sinh yếu , học sinh giỏi ,học sinh ở địa bàn xa – gần , có học
sinh ngoan , học sinh cá biệt , … làm được như vậy thì trong quá trình học
tập các em có thể hỗ trợ nhau trong học tập , trong lao động ,…
Sau khi kiện toàn bộ máy tổ chức lớp , giáo viên chủ nhiệm tổ chức bồi
dưỡng phương pháp làm việc cho cán sự lớp . Để phát huy kịp thời , nhanh
chóng đưa lớp đi vào hoạt động có nền nếp , giáo viên chủ nhiệm phải hoàn
thành công việc này trong tuần thứ hai của năm học .
2.3.4. Lập sơ đồ lớp học :
Sắp xếp chỗ ngồi cho học sinh tuy dễ nhưng sắp xếp như thế nào cho
hiệu quả lại không dễ chút nào . Để lập sơ đồ lớp tốt , giáo viên chủ nhiệm
dựa vào các căn cứ sau :
+ Học lực của học sinh : Xen kẽ học sinh yếu kém với học sinh khá giỏi
..
+ Thể chất của học sinh : Học sinh thấp ngồi trước, cao ngồi sau, mắt
yếu ngồi gần bảng .
+ Nhiệm vụ của ban cán sự lớp : Tổ trưởng (lớp trưởng) thường ngồi
giữa hoặc ngồi sau tổ (lớp) .
+ Ý thức của học sinh : học sinh nói chuyện nhiều , không chú ý học thì
cho ngồi trước .
2.3.5. Các hoạt động giáo dục của giáo viên chủ nhiệm :
Đây là nhiệm vụ quan trọng , vì mục tiêu của hoạt động giáo dục là giáo
dục toàn diện cho các em có đủ tri thức và chuẩn mực hành vi đạo đức phù
hợp với mục tiêu yêu cầu của lớp học do Bộ Giáo Dục & Đào Tạo ban
hành . Trên cơ sở kế hoạch , chỉ tiêu đặt ra thông qua hội nghị cán bộ công
chức cần thực hiện nhiệm vụ năm học của lớp , người giáo viên chủ nhiệm
cần có biện pháp giáo dục tác động tích cực đến từng học sinh của lớp mình
để đạt được các mục tiêu đó .
Việc giáo dục toàn diện cho học sinh là vấn đề vô cùng cần thiết , trước
hết người giáo viên chủ nhiệm phải khơi dậy và giúp học sinh xây dựng mối
quan hệ lành mạnh , trong sáng , đoàn kết , yêu thương , giúp đỡ lẫn nhau
trong học tập và rèn luyện đạo đức.
Tổ chức các phong trào thi đua của trường , lớp . Chỉ đạo cho ban cán
sự lớp phân công nhiệm vụ cho từng thành viên , mỗi thành viên đều thấy
trách nhiệm của mình với tập thể để từ đó cố gắng hết khả năng của bản thân
để hoàn thành nhiệm vụ được phân công.
Từ các phong trào thi đua của trường , lớp , giáo viên cần khơi dậy ý
thức , khát vọng vươn lên trong học tập và chăm lo , quan tâm đến việc giúp
học sinh nâng cao chất lượng học tập các môn văn hoá . Đây là nhiệm vụ
trọng tâm của giáo viên chủ nhiệm lớp .
Thảo luận qua các buổi sinh hoạt lớp về phương pháp học tập các bộ
môn văn hoá , đặc biệt giúp các em nâng cao phương pháp tự học , tự nghiên
cứu .
Thường xuyên kiểm tra việc chuẩn bị bài đối với học sinh thông qua
các buổi sinh hoạt 15 phút đầu giờ hay tổ chức cho các em tự kiểm tra bài
với nhau . Theo dõi việc thi đua giữa các tổ . Tổ chức cho các em tự đánh
giá kết quả thi đua của các tổ sau mỗi tuần , tháng , học kì để các em có
động lực thi đua trong học tập và các phong trào tổ chức của trường , lớp .
Giáo viên chủ nhiệm cần phối hợp chặt chẽ với các lực lượng đoàn thể
trong nhà trường , gia đình , xã hội để trao đổi giáo dục học sinh về mọi
mặt . Thường xuyên tìm tòi , đổi mới phương pháp về cách tổ chức và giáo
dục các em nhằm giúp các em tiến bộ trong học tập và rèn luyện đạo đức .
2.3.6 Phối hợp chặt chẽ với gia đình , các tổ chức đoàn thể trong và
ngoài nhà trường:
Để quản lí và giáo dục học sinh chặt chẽ , giáo viên chủ nhiệm phối hợp
chặt chẽ với tổ chức Đoàn – Đội, tôn trọng tổ chức đoàn thể , tham gia đầy
đủ các hoạt động của Đội , thống nhất nội dung chương trình và phương
pháp giáo dục giữa các tổ chức Đoàn – Đội trong nhà trường . Đặc biệt giáo
viên chủ nhiệm lớp cần có sự liên hệ chặt chẽ với gia đình học sinh nhất là
đối với những học sinh cá biệt để theo dõi và có những biện pháp giáo dục
phù hợp .
3. Một số kiến nghị:
- Người giáo viên phải có tấm lòng yêu thương học sinh , sống gương
mẫu , chân thành , gần gũi học sinh , có lòng vị tha bao dung , công bằng với
các em . Không thành kiến với các em , nhìn nhận và đánh giá các em khách
quan , vô tư . Động viên và tạo niềm tin cho học sinh có học lực trung bình ,
yếu phấn đấu vươn lên trong học tập và rèn luyện .
- Có kế hoạch và phương pháp giáo dục tốt , phát huy vai trò và niềm
tin phấn đấu vươn lên trong học tập của các em .
- Có kế hoạch cụ thể chi tiết , khoa học , kế hoạch phải bám sát với tình
hình thực tế của lớp , trường từ đó đề ra những giải pháp phù hợp , sát thực
- Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà
trưòng .
- Biết lắng nghe ý kiến của đồng nghiệp , của phụ huynh , của học sinh,
…
- Bản thân phải luôn có ý thức rèn luyện tự học , tự bồi dưỡng để từng
bước nâng cao nghiệp vụ chuyên môn , năng lực tổ chức và hoạt động giáo
dục .
Trên đây là kinh nghiệm của bản thân trong quá trình làm công tác chủ
nhiệm và giáo dục học sinh . Chắc chắn không tránh khỏi những hạn chế ,
mặc dù đã có những thành công nhất định trong công tác giáo dục học sinh ,
rất mong nhận được những đóng góp của đồng nghiệp để bản thân từng
bước hoàn thiện mình , góp phần nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện
nhiệm vụ “Trồng người” – một nhiệm vụ đầy vinh quang nhưng cũng vô
cùng nặng nề .
Thạnh Bình, ngày 04 tháng 09 năm 2014
Người thực hiện
Voõ Thị Thu Sương
- Xem thêm -