Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
SAÙNG KIEÁN KINH NGHIEÄM
PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LÀM VĂN MIÊU TẢ CẢNH
cho học sinh khối 6
I. §Æt vÊn ®Ò:
1. Lý do chän ®Ò tµi:
- C¸c em häc sinh ë bËc trung häc c¬ së rÊt hån nhiªn trong s¸ng, nhÊt lµ häc sinh líp 6.
ThÇy c« gi¸o lµ ngêi gieo trång, dÉn d¾t c¸c em c¶ vÒ tri thøc vµ ®¹o ®øc. Víi m«n Ng÷ v¨n th×
vÒ kiÕn thøc v¨n häc kh«ng chØ riªng néi dung ý nghÜa s©u s¾c tõ mçi bµi häc hay mét kh¸i
niÖm ph©n m«n V¨n, TiÕng ViÖt hay TËp lµm v¨n nµo ®ã mµ häc sinh cÇn ph¶i cã ®îc nh÷ng kÜ
n¨ng quý ®Ó lµm mét bµi v¨n mét c¸ch thµnh th¹o. MÆt kh¸c v¨n häc tõ l©u ®· lµ mét bé m«n
khoa häc x· héi hay, song l¹i lµ mét m«n häc khiÕn nhiÒu häc sinh ng¹i häc, ng¹i viÕt. VËy ®èi
víi thÇy c« gi¸o gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n líp 6 ngoµi viÖc cung cÊp néi dung bµi d¹y theo h íng dÉn cña s¸ch gi¸o khoa, tµi liªu häc vµ thùc hµnh theo chuÈn kiÕn thøc kÜ n¨ng 6 …chóng
ta cßn ph¶i rÊt quan t©m ®Õn ph¬ng ph¸p rÌn kü n¨ng häc v¨n, viÕt v¨n cho häc sinh. §Æc biÖt
lµ ®èi tîng häc sinh khèi 6. §ã lµ lý do cña ®Ò tµi nµy.
2. Môc ®Ých:
- ViÖc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ lµ rÊt thiÕt thùc cho häc sinh v× toµn bé ch¬ng tr×nh tËp
lµm v¨n 6 häc kú II lµ v¨n miªu t¶. §Æc biÖt viÖc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh,
theo t«i cßn lµ viÖc th¸o gì nh÷ng víng m¾c, xo¸ ®i mÆc c¶m ng¹i häc v¨n cña mét sè häc sinh.
ThÇy c« ph¶i suy nghÜ, ph¶i t×m tßi, th©m nhËp, hiÓu ®îc nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c mµ c¸c em
l©u nay cha lµm ®îc. ThÇy c« h·y ®éng viªn, n©ng niu nh÷ng g× mµ c¸c em viÕt ®îc víi tÝnh
kiªn tr× nhÊt. V× t×nh c¶m cña c¸c em ®èi víi nh÷ng c¶nh thiªn nhiªn th©n thuéc xung quanh
nh c¸nh ®ång, con ®êng, trêng häc… kh«ng thiÕu vµ kh«ng yÕu. Tõ ®ã thÇy c« x©y dùng vµ
ph¸t triÓn t×nh yªu víi m«n v¨n häc trong nhµ trêng cho häc sinh lµ nhiÖm vô mµ chóng ta ph¶i
lµm trßn.
3. NhiÖm vô:
- Gióp häc sinh biÕt c¸ch x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cña ®Ò bµi ®Ó x©y dùng híng lµm bµi .
- Híng dÉn häc sinh c¸ch t×m ý cho bµi v¨n miªu t¶.
- RÌn kÜ n¨ng diÔn ®¹t trong v¨n miªu t¶ cho häc sinh .
- RÌn kÜ n¨ng dùng ®o¹n trong v¨n miªu t¶ .
- LuyÖn lêi v¨n, liªn kÕt ®o¹n cho bµi v¨n miªu t¶.
II. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò :
1.C¬ së lý luËn:
V¨n häc lµ mét bé m«n nghÖ thuËt s¸ng t¹o ng«n tõ ®Çy gi¸ trÞ. Cã thÓ coi mçi mét t¸c phÈm
v¨n häc lµ mét viªn ngäc trong cuéc sèng, nã bay bæng t¹o nªn nh÷ng khóc nh¹c lµm cho cuéc
sèng ®êi thêng thªm chÊt th¬. VËy lµm thÕ nµo cho häc sinh m×nh c¶m nhËn ®îc chÊt th¬ cña
cuéc sèng ®êi thêng ®Ó råi tõ ®ã c¸c em nãi ra, viÕt ra nh÷ng ®iÒu mµ c¸c em ®· häc, ®· c¶m
nhËn trong cuéc sèng xung quanh thêng ngµy, tù c¸c em t¹o nªn nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt “
bÐ con” gi¸ trÞ” ? T«i nghÜ ®ã lµ mét viÖc lµm mµ mäi thÇy c« gi¸o ®ang t×m c¸ch ®i nhÑ nhµng
nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt cho riªng m×nh.
Nh×n nhËn vÊn ®Ò mét c¸ch cô thÓ h¬n chóng ta thÊy r»ng ,ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n líp 6 so víi
ch¬ng tr×nh tiÓu häc mµ c¸c em ®· lµm quen vµ cã nhiÒu nh÷ng kh¸i niÖm cßn trõu tîng. Gi÷a
häc vµ lµm lµ c¶ mét thao t¸c, mét kho¶ng c¸ch khã. Riªng lµm v¨n, ®ßi hái c¸c em ph¶i cã
N¨m häc 2011 - 2012
1
Traàn Hoaøng Haûi
Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
c¸ch viÕt giµ dÆn h¬n, sinh ®éng h¬n vµ ®Æc biÖt trong v¨n miªu t¶ c¶nh ph¶i cã h×nh ¶nh sèng
®éng,thuyÕt phôc lßng ngêi. ®iÒu ®ã kh«ng thÓ ®i tõ lý thuyÕt sang thùc hµnh ngay ®îc, bëi t
duy cña løa tuæi c¸c em häc sinh líp 6 cßn lµ t duy cô thÓ, cha tiÕp nhËn ngay ®îc nh÷ng kiÕn
thøc trõu tîng. C¶m nhËn cña c¸c em cßn ®¬n gi¶n, cô thÓ, vèn tõ, vèn hiÓu biÕt phÇn nhiÒu cßn
nghÌo nµn…do vËy mµ c¸c em cha cã nhiÒu vèn tõ, tÝnh h×nh ¶nh, s¸ng t¹o nghÖ thuËt trong
viÕt v¨n…
2. Thùc tr¹ng :
Thùc sù mµ nãi th× c¸c em ®· qu¸ quen víi viÖc thùc hµnh viÕt v¨n d¹ng v¨n b¶n mÉu vµ t¸i
t¹o v¨n b¶n t¬ng tù mÉu ë bËc tiÓu häc. Cho nªn viÖc s¸ng t¹o mét v¨n b¶n nghÖ thuËt ®èi víi
c¸c em häc sinh líp 6 lµ viÖc lµm v« cïng khã kh¨n vµ Ýt cã høng thó. H¬n n÷a sù say mª ®äc t
liÖu v¨n häc cña c¸c em häc sinh b©y giê qu¶ lµ Ýt ái, hÇu nh lµ kh«ng cã bëi nh÷ng th«ng tin
hiÖn ®¹i: ho¹t h×nh, truyÖn tranh, ®Æc biÖt lµ dÞch vô In-t¬-nÐt trµn lan cuèn hót lßng trÎ. §iÒu
®ã ®¬ng nhiªn lµm nghÌo nµn vèn ng«n tõ nghÖ thuËt quý gi¸ cña v¨n häc trong mçi häc sinh.
Tõ nh÷ng c¬ së trªn , t«i thiÕt nghÜ: Qu¸ tr×nh rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh líp
6 lµ mét viÖc lµm thiÕt thùc , thÇy c« ph¶i híng cho c¸c em lµm vµ lµm mét c¸ch kiªn tr×, l©u
dµi, cÆn kÏ ®Ó cã hiÖu qu¶ tèt nhÊt.
3. BiÖn ph¸p :
* VÝ dô:
1/ §Ò bµi : Miªu t¶ c¶nh nh sau: “Em h·y miªu t¶ c¶nh trêng em vµo mét buæi s¸ng ®Ñp trêi khi
em ®i häc”.
2/ C¸c kÜ n¨ng lµm bµi :
a. T×m hiÓu ®Ò : Bíc t×m hiÓu ®Ò lµ cÇn gióp cho c¸c em x¸c ®Þnh ®îc yªu cÇu ®Ò bµi trªn ba
ph¬ng diÖn : Mét lµ thÓ lo¹i; hai lµ néi dung cÇn lµm lµ g× ?; ba lµ ph¹m vi ph¶i lµm . Ở đề này,
gi¸o viªn cho häc sinh thÊy: Trªn ®©y lµ mét ®Ò bµi d¹ng miªu t¶ c¶nh tæng hîp. VËy thÕ nµo lµ
c¶nh tæng hîp? - Gi¸o viªn chØ râ cho häc sinh thÊy ta x¸c ®Þnh c¶nh tæng hîp nhê nh÷ng tõ
ng÷ nµo.
VÝ dô: §Ò yªu cÇu t¶ c¶nh tæng hîp thêng chøa nh÷ng tõ ng÷ nh: “mét miÒn quª, quª h¬ng
em, c¶nh trêng em vµo buæi s¸ng... C¶nh tæng hîp lµ c¶nh nh thÕ nµo?; lµ c¶nh gåm nhiÒu c¶nh
nhá, c¶nh lÎ. Nh÷ng c¶nh nhá, cña quª h¬ng hay miÒn quª thêng lµ c¸nh ®ång, dßng s«ng, con
®êng lµng, trêng häc...sau ®ã gióp häc sinh h×nh dung ®îc cô thÓ vÒ c¶nh miªu t¶ ë thêi gian
nµo (mïa nµo) ë kh«ng gian nµo ( c¶nh ®ã nh thÕ nµo) ... ViÖc x¸c ®Þnh ®îc ®óng yªu cÇu cña
®Ò nh ë vÝ dô trªn sÏ gióp c¸c em rÊt nhiÒu trong viÖc ®Þnh h×nh ®îc ®èi tîng miªu t¶.
b. Híng dÉn c¸ch t×m ý, lËp dµn ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh :
Khi häc sinh ®· x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cña ®Ò, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®èi tîng miªu t¶ nhng ch¾c
ch¾n cha thÓ ®Þnh h×nh ®îc híng ®i cho bµi viÕt. §Ó gióp häc sinh ®Þnh h×nh ®îc híng ®i cña
bµi viÕt v¨n miªu t¶ c¶nh, t«i ®· híng dÉn häc sinh bíc t×m ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh :
- NhÊt thiÕt ph¶i theo mét tr×nh tù: T×m ý bao qu¸t kh«ng gian cña c¶nh chung sÏ t¶, sau ®ã cô
thÓ sÏ cã nh÷ng c¶nh nµo? C¶nh nh thÕ nµo?
- Bao qu¸t kh«ng gian c¶nh ®îc coi lµ mét thao t¸c quan träng ®Çu tiªn cña bøc tranh c¶nh, rÊt
quan träng trong viÖc ®Þnh h×nh vÞ trÝ c¶nh vËt. VËy häc sinh cÇn ph¶i n¾m ®îc c¸ch viÕt phÇn
bao qu¸t kh«ng gian c¶nh nh thÕ nµo ? Thùc tÕ khi lµm bµi, t«i thÊy häc sinh thêng viÕt mét
c¸ch céc lèc, côt lñn, cã khi chØ viÕt ®îc mét, hai c©u cho phÇn t¶ bao qu¸t.
+ §Ó t¶ bao qu¸t c¶nh, tríc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh vÞ trÝ miªu t¶ kh¸i qu¸t. Thêng lµ mét vÞ trÝ cao
h¬n, xa c¶nh trung t©m ®Ó cã thÓ chôp ®îc toµn c¶nh miªu t¶ . Theo ®Ò trªn, c¸c em ph¶i giíi
N¨m häc 2011 - 2012
2
Traàn Hoaøng Haûi
Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
thiÖu ®«i nÐt vÒ trêng häc : VÞ trÝ ®Þa lý, trôc
xung quanh...
Bµi lµm cña häc sinh
Trêng em n»m trªn mét khu ®Êt réng, b»ng
ph¼ng. Khi em ®Õn, hai c¸nh cæng trêng to lín
më ra. Líp häc, bµn ghÕ- nh÷ng ngêi b¹n th©n
cña tuæi häc trß chê ®ãn chóng em.
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
®êng, híng mÆt ,diÖn tÝch, ranh giíi trêng víi
Bµi gîi ý cña thÇy
Trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc n»m ë ®Þa
bµn th«n B×nh Ch¬ng Nam, x· Hoµi §øc,
huyÖn Hoµi Nh¬n, B×nh §Þnh. Trêng n»m trªn
trôc ®êng CÇu Dîi- Hoµi ¢n , c¸ch quèc lé 1A
kho¶ng 1 km vÒ híng t©y. Trêng quay mÆt vÒ
híng t©y nam, diÖn tÝch kho¶ng 15000 m2,
xung quanh trêng häc ®îc bao bäc bëi hµng
rµo líi B.40 kh¸ ®Ñp. Tõ trªn cao nh×n xuèng,
trêng nh n»m trªn mét tÊm th¶m xanh khæng
lå cña c¸nh ®ång lóa b¹t ngµn suèt ngµy reo
vui víi n¾ng giã.
Qu¸ tr×nh t×m ý g¾n víi lËp dµn ý lµ mét kÜ n¨ng cùc k× quan träng . Thùc tÕ trong khi lµm
bµi, ®iÒu lo buån mµ t«i ®· thÊy lµ nhiÒu em kh«ng lËp dµn bµi, do ®©u ? Mét phÇn lµ do c¸c em
cha thÊy tÇm quan träng cña dµn bµi. §Þnh ra ®îc dµn bµi, cã thÓ c¸c em ®· thµnh c«ng h¬n mét
nöa trªn c¸c ph¬ng diÖn : Thêi gian, tr×nh tù, néi dung viÕt. Nhng ch¾c ch¾n phÇn lín nhiÒu em
cha biÕt, cha cã kÜ n¨ng lËp dµn bµi. HËu qu¶ thêng x¶y ra mµ thÇy c« gi¸o thêng phª trong bµi
lµm cña c¸c em : Bµi lµm s¬ sµi, néi dung lén xén, xa ®Ò, ... Bá qua hoÆc xem nhÑ bíc lËp dµn
ý, cã mét phÇn lçi cña chóng ta.
VËy nªn thÇy c« gi¸o thêng xuyªn nãi, rÌn vµ b¾t buéc kÜ n¨ng lËp dµn bµi, ®Ó kÜ n¨ng nµy
trë thµnh thãi quen th× kh«ng khã nhng ph¶i kiªn tr× thùc hiÖn cho b»ng ®îc theo tõng ®èi tîng.
C¸c em ë møc häc trung b×nh cã thÓ lËp dµn bµi s¬ lîc, ®¹i c¬ng. C¸c em häc kh¸ giái cã thÓ
trªn dµn ý ®¹i c¬ng mµ x©y dùng dµn bµi chi tiÕt h¬n n÷a.
Dµn bµi chung v¨n t¶ c¶nh
Më bµi
Th©n bµi
§Ò vËn dông vµo dµn bµi : T¶ c©y phîng ë trêng em vµo mïa hÌ ( hoÆc bÊt
cø c©y nµo )
Giíi thiÖu c¶nh ®îc t¶ : C¶nh g×, ë Giíi thiÖu c©y ®îc t¶ : C©y g×, ë ®©u?
®©u? Lý do tiÕp xóc víi c¶nh, Ên tîng Lý do tiÕp xóc víi c©y, Ên tîng chung ?
chung ?
TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo mét TËp trung t¶ c©y chi tiÕt theo mét thø tù
thø tù hîp lý :
hîp lý :
+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ chi tiÕt :
+ T¶ chi tiÕt :
- Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh...) - Tõ bªn ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t,
- §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t, chiÒu cao, diÖn tÝch che phñ ...)
c¶nh vËt chÝnh...)
- §i ®Õn gÇn h¬n ( vÞ trÝ quan s¸t, gèc,
- C¶nh chÝnh hoÆc c¶nh quen thuéc th©n, cµnh, l¸...)
mµ em thêng tiÕp xóc( vÞ trÝ quan s¸t, - C¶nh chÝnh hoÆc h×nh ¶nh ®Æc s¾c
nh÷ng c¶nh chÝnh...) TËp trung t¶ cña c©y vµo mïa hÌ : hoa, d¸ng vÎ,
c¶nh vËt chi tiÕt theo mét thø tù hîp mµu s¾c... quen thuéc mµ em thêng tiÕp
N¨m häc 2011 - 2012
3
Traàn Hoaøng Haûi
Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
lý.
KÕt bµi
xóc( vÞ trÝ quan s¸t, nh÷ng nÐt ®Æc trng...)
C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, t×nh C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, t×nh
c¶m riªng hoÆc nguyÖn väng cña b¶n c¶m riªng hoÆc nguyÖn väng cña b¶n
th©n...
th©n...
c. RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt phÇn më bµi, kÕt bµi :
- Gi¸o viªn ra mét sè c¸ch më ®Ó häc sinh luyÖn theo :
C¸ch më bµi hay thßng lµ gi¸n tiÕp : Cã thÓ giíi thiÖu c¶nh b»ng lêi mêi gäi du kh¸ch ®Ó giíi
thiÖu c¶nh vµ béc lé c¶m xóc cña ngêi viÕt mét c¸ch kh¸i qu¸t . Cã thÓ dÉn d¾t tõ lêi th¬ , bµi
h¸t... vÒ c¶nh sÏ t¶ ®Ó giíi thiÖu c¶nh. HoÆc cã thÓ béc lé c¶m xóc håi tëng vÒ c¶nh ®Ó mµ giíi
thiÖu ...
Dï lµ c¸ch më bµi nµo gi¸o viªn còng lu ý cho häc sinh ®ñ ý cÇn nªu trong më bµi . §ã lµ
ph¶i ®¶m b¶o ba yªu cÇu : DÉn vµo ®Ò, néi dung ®Ò , chuyÓn ý .
Më bµi cña häc sinh
ThÇy gi¸o gîi ý c¸ch më bµi
Trêng em mang tªn Trêng Trung häc c¬ së C¸ch më trùc tiÕp : Thêng lÖ, cø ®óng 6 giê
Hoµi §øc. H«m nay, em ®Õn trêng sím h¬n 30 phót s¸ng hµng ngµy, em ®¹p xe ®Õn trêng.
mäi ngµy ®Ó lµm c«ng viÖc trùc nhËt líp nªn Tõ xa, ng«i trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc
cã dÞp quan s¸t vÎ ®Ñp cña trêng tríc buæi häc. hiÖn lªn rÊt ®Ñp, gÇn gòi, th©n thuéc qu¸! M¸i
trêng mÕn th¬ng .
C¸ch më gi¸n tiÕp : Mét nhµ th¬ cã viÕt :
“ Trêng cña em be bÐ
N»m lÆng gi÷a rõng c©y”
Trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc mµ em ®ang
häc kh«ng ph¶i lµ m¸i trêng be bÐ. Trêng cña
em lµ mét ng«i trêng ®Ñp, réng lín, khang
trang. Bíc vµo cæng trêng, em thÊy m×nh lín
lªn tõng ngµy .
- KÕt bµi kh«ng nh÷ng ®ñ ý chèt cña bµi viÕt mµ nªn t¹o ®é l¾ng cho nèt trÇm xao
xuyÕn vang väng trong t©m hån ngêi ®äc, ®iÒu nµy phô thuéc vµo tr×nh ®é diÔn ®¹t cña
häc sinh , nªn gi¸o viªn híng c¸c em trau dåi ngay trong t liÖu v¨n häc .
KÕt bµi cña häc sinh
ThÇy gi¸o gîi ý c¸ch kÕt bµi
- (TB)Em rÊt yªu mÕn ng«i trêng em ®ang N¨m th¸ng råi còng sÏ qua ®i, em sÏ lín lªn,
häc. N¬i ®©y ®· chøng kiÕn bao kû niÖm ªm trëng thµnh. Thêi gian kh«ng gian réng më,
®Òm trong s¸ng cña chóng em.
em cã thÓ ®i ®Õn nhiÒu ch©n trêi nhng m¸i tr- (KG) ¤i ! M¸i trêng sao mµ ®¸ng yªu thÕ êng Trung häc c¬ së Hoµi §øc em vÉn lu gi÷
nµy. Nh÷ng c¶nh vËt n¬i ®©y, nh÷ng kû niÖm bao nhiªu kØ niÖm ®Ñp vÒ thÇy c«, b¹n bÌ,
vÒ tuæi häc trß n¬i ®©y ®· in trong kÝ øc, trong nh÷ng bµi häc hay... Th¬ng nhí ...m¸i trêng
t©m hån cña em. §Õn trêng sím ®Ó ®îc nh×n xa ...!
ng¾m trêng tríc buæi häc, ®èi víi em ®ã lµ
c¶m gi¸c thËt dÔ chÞu, thó vÞ.
d . RÌn luyÖn kÜ n¨ng dùng ®o¹n v¨n miªu t¶ c¶nh .
N¨m häc 2011 - 2012
4
Traàn Hoaøng Haûi
Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
Dùng ®o¹n v¨n chÝnh lµ c¸ch s¾p xÕp c¸c lêi v¨n diÔn ®¹t sao cho hîp lý , logic , chÆt chÏ ,
m¹ch l¹c. Häc sinh thêng rÊt lóng tóng kh«ng biÕt t¶ c¶nh cô thÓ lµ t¶ c¶nh g× ? T¶ nh thÕ
nµo ? theo tr×nh tù tõ ®©u ? ... C¸c em thêng kÓ lÓ , liÖt kª c¶nh mét c¸ch lén xén,trµn lan ,
kh«ng t¹o ®îc Ên tîng cho ngêi ®äc vÒ c¶nh . VËy chóng ta ph¶i lµm nh thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc
t×nh tr¹ng nµy . Tríc hÕt t«i híng cho häc sinh h×nh dung mçi mét c¶nh nhá sÏ viÕt thµnh mét
®o¹n v¨n trän vÑn . Trong ®o¹n v¨n ®ã sÏ ®i tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ . Bao giê c©u ®Çu ®o¹n
còng lµ c©u miªu t¶ kh¸i qu¸t c¶nh ®ã .
Sau c©u t¶ kh¸i qu¸t lµ mét lo¹t c©u miªu t¶ cô thÓ theo tr×nh tù tõ gÇn ®Õn xa ( hoÆc ngîc
l¹i) theo tÇm m¾t . Trong qu¸ tr×nh miªu t¶ , thÇy c« gi¸o lu ý cho häc sinh tr×nh tù miªu t¶
cho phï hîp víi vÞ trÝ quan s¸t kÕt hîp lêi v¨n so s¸nh ,lêi v¨n nhËn xÐt , ®¸nh gi¸ vµ sù tëng tîng phong phó , ý c©u tríc víi c©u sau l«gic víi nhau t¹o ®é kÕt vÒ mÆt nghÜa .Nh÷ng c©u ë
cuèi ®o¹n thêng lµ nh÷ng c©u cã ý nghÜa s©u s¾c , lµm ®Ëm nÐt cho bøc tranh thiªn nhiªn nªn
thÇy c« híng cho häc sinh biÕt dµnh nh÷ng lêi v¨n tréi h¬n vµo cuèi ®o¹n .
VÝ dô vÒ c¸ch dùng ®o¹n :
C¸ch dùng ®o¹n cña häc sinh
C¸ch dùng ®o¹n theo gîi ý cña thÇy
- Ng«i trêng to vµ ®Ñp qu¸ ! Chóng em cã mét - Bíc ch©n ®Õn cæng trêng, tríc m¾t em lµ tÊm
kho¶n s©n réng ®Ó vui ®ïa, cã c¶ ghÕ ®¸ cña biÓn Trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc b»ng
nh÷ng thÇy c« vµ c¸c anh chÞ ®i tríc tÆng l¹i ch÷ mµu xanh trªn nÒn tr¾ng trang träng. Vµo
nhµ trêng ®Ó ngåi nghØ ng¬i trong giê gi¶i lao. trong, d·y phßng Héi ®ång , c¸c cöa vÉn cßn
Xµ cõ, b»ng l¨ng, bµng hay phîng ®· ®øng ®ã ®ãng im Øm. Bªn trªn, mét mµn s¬ng lê mê
mÊy chôc n¨m råi, ®· chia xÎ buån vui cïng nh trïm lªn c¶nh vËt. Xung quanh hå c¸ h×nh
bao thÕ hÖ häc trß, vµ chøng kiÕn nh÷ng ®æi bÇu dôc, nh÷ng chËu c©y c¶nh : sanh, me, léc
thay cña trêng líp. Nh÷ng c©y phîng cµnh l¸ võng,,, d¸ng vÎ nh e thÑn, l¸ vÉn cßn ®Ém s¬ng
xum xuª, kh¼ng khiu nh thÕ cã hµng tr¨m ®ªm. Mçi c©y cã mét d¸ng vÎ riªng, c©y nµo
c¸nh tay v¬n ra «m lÊy hoa vµ b¸c l¸.
còng ®Ñp. Díi bµn tay ch¨m sãc, s¾p ®Æt cña
c¸c thÇy c« , h×nh nh mçi c©y cã mét nÐt ®Ñp
rÊt riªng. L«i cuèn nhÊt lµ c©y sanh, gèc to,
cuèi c¸c chi , tõng tóm l¸ xße ra tr«ng rÊt ngé
nghÜnh.
e. RÌn luyÖn kÜ n¨ng diÔn ®¹t, chuyÓn ý :
Sau mét vµi ®o¹n v¨n nh thÕ, thÇy c« ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh ng«n tõ nghÖ thuËt s¸ng
gi¸ sao cho t¹o ®îc høng khëi ë häc sinh , kÝch thÝch c¸c em thÝch t×m , viÕt nh÷ng lêi v¨n hay .
cã lÏ rÌn kÜ n¨ng diÔn ®¹t lµ mét ph¬ng ph¸p ®ßi hái kú c«ng nhÊt cña thÇy trß , nã cÇn ph¶i
mÊt mét qu¸ tr×nh cã nhiÒu bíc .
T¹o ®îc sù høng thó cho c¸c em xong , thÇy c« míi cho c¸c em luyÖn tËp diÔn ®¹t b»ng h×nh
thøc ra mét lo¹t h×nh ¶nh (in nghiªng) , yªu cÇu c¸c em dïng lêi v¨n kÕt hîp biÖn ph¸p nghÖ
thuËt so s¸nh , nh©n ho¸ , sö dông nh÷ng tõ l¸y gîi h×nh gîi ©m ®Ó tËp diÔn ®¹t .
VÝ dô :
- §Çu xu©n, ¸nh n¾ng ban mai cha ®ñ xua ®i mµn s¬ng chên vên nhng cµnh l¸ me t©y ®· xße
tay che ch¾n c¸i l¹nh cho em.
- Mçi phßng häc em ®i qua, bµn ghÕ nh cßn say ngñ.
- S¸ng dËy, b¶ng ®en ®îc c¸c cËu häc trß lau ®i c¸i khu«n mÆt nh¨n nhã sau mét ®ªm ng¸i
ngñ .
- GÇn mêi ngµy nghØ tÕt, dµn m¸y vi tÝnh buån nhí c¸c cËu häc trß.
N¨m häc 2011 - 2012
5
Traàn Hoaøng Haûi
Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
-
V.v.
C¸ch nµy chóng t«i còng cho häc sinh luyÖn trong nhiÒu tiÕt häc ®Ó trë thµnh thao t¸c thuÇn
thôc , nhuÇn nhuyÔn , ®ång thêi cho häc sinh kÕt hîp vÒ t×m ®äc t liÖu sao cho cã nh÷ng lêi
v¨n miªu t¶ sèng ®éng gîi c¶m nhÊt .
Lêi v¨n chuyÓn c¶nh kh«ng nhiÒu nhng cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc liªn kÕt , liªn hoµn
m¹ch v¨n , nã ®¸nh gi¸ tr×nh ®é khÐo lÐo cña c©y bót miªu t¶ c¶nh . ThÇy c« gi¸o sÏ “ m¸ch
nhá ” cho c¸c em häc sinh nh÷ng thñ thuËt chuyÓn c¶nh sau ®©y :
- C¸c c¶nh nhá ®îc nèi tiÕp nhau mét c¸ch tù nhiªn theo m« tÝp liªn c¶nh ( c¶nh kÒ gÇn nhau
theo tÇm quan s¸t ) VD: ChØ mét l¸t con ®êng ®· dÉn em tíi trêng . Ng«i trêng...
- ChuyÓn c¶nh nhê nh÷ng h×nh ¶nh trung gian . VD : MÆt trêi ngoi lªn khái nói, c¸c b¹n häc
sinh tõ c¸c nÎo ®êng ®æ vÒ ngµy cµng ®«ng.
- Híng chuyÓn c¶nh theo gam mµu . VD : S¸ng nay, nÒn trêi nh tÊm th¶m xanh treo trªn cao.
Díi s©n trêng, lµ mét mµu xanh cña c©y l¸. Hßa trong mµu xanh lµ mµu ¸o tr¾ng häc trß. ..
- ChuyÓn c¶nh b»ng c¸ch nèi ©m thanh víi kh«ng gian, lÊy ®éng ®Ó t¶ tÜnh : VÝ dô : Trªn s©n
trêng, rén r· tiÕng bíc ch©n, tiÕng nãi, tiÕng cêi. §ét nhiªn, mét håi trèng vang lªn, s©n trêng
bçng chèc v¾ng lÆng...
3/ KÜ n¨ng vËn dông dµn bµi vµo mét ®Ò bµi bÊt k× :
Tõ dµn ý ®¹i c¬ng, thÇy c« gi¸o cã thÓ ra bÊt k× ®Ò nµo thuéc vÒ v¨n t¶ c¶nh. Tõ dµn ý ®¹i c¬ng vËn dông vµo mét ®Ò cô thÓ còng lµ mét thao t¸c , mét kÜ n¨ng ®ßi hái c¸c em ph¶i chän
tr×nh tù miªu t¶ sao cho hîp lý. Tr×nh tù thêi gian nÕu ®Ò ra cã liªn quan ®Õn sù vËn ®éng thêi
gian; cßn tr×nh tù kh«ng gian ( xa gÇn, bao qu¸t ®Õn chi tiÕt...) cã liªn quan ®Õn kÝch thíc, tÇm
vãc. Cã mét sè ®Ò c¸c em ph¶i linh ho¹t kÕt hîp c¶ tr×nh tù thêi gian lÉn kh«ng gian...
VÝ dô ®Ò sau ®©y, c¸c em ph¶i kÕt hîp c¶ thêi gian, kh«ng gian :
Dµn bµi ®¹i c¬ng
Tõ dµn bµi, x©y dùng dµn ý chi tiÕt, tr×nh tù.
Më bµi: Giíi thiÖu c¶nh ®îc t¶ : C¶nh g×, ë
®©u? Lý do tiÕp xóc víi c¶nh, Ên tîng chung ?
Dµn bµi chi tiÕt cho mét ®Ò bÊt k× :
§Ò : T¶ l¹i ®ªm tr¨ng ®Ñp ë quª em.
Më bµi: Giíi thiÖu c¶nh ®îc t¶ : §ªm tr¨ng, ë
quª nhµ? Lý do tiÕp xóc víi ®ªm tr¨ng, Ên tîng chung ?
Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo
mét thø tù hîp lý :
mét thø tù hîp lý :
+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ bao qu¸t :- Tríc khi tr¨ng lªn ...
+ T¶ chi tiÕt :
+ T¶ chi tiÕt : -Tr¨ng võa míi lªn ( C¶nh vËt,
- Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh...)
h×nh d¸ng, ¸nh s¸ng, c©y cèi...)
- §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh vËt - Tr¨ng lªn cao ( bÇu trêi, ¸nh s¸ng, s©n nhµ...)
chÝnh...)
- §ªm khuya ( C¶nh vËt, c©y cèi, ©m thanh...)
- C¶nh chÝnh hoÆc c¶nh quen thuéc mµ em thêng tiÕp xóc( vÞ trÝ quan s¸t, nh÷ng c¶nh
chÝnh...) TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo
mét thø tù hîp lý.
KÕt bµi: C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, bµi KÕt bµi: C¶m nghÜ chung vÒ ®ªm tr¨ng, bµi
häc cho b¶n th©n.
häc cho b¶n th©n.
4/ Söa ch÷a mét sè lçi thêng gÆp cña häc sinh trong bµi lµm :
Mét sè lçi cña häc sinh
ThÇy c« gi¸o híng c¸c em söa ch÷a
1. Lçi chÝnh t¶ : mµng s¬ng, mµng x¬ng
- mµn s¬ng ( ghÐp tõ s¬ng víi mét sè tõ kh¸c :
s¬ng r¬i, ...); x¬ng ( ghÐp tõ x¬ng víi mét sè
N¨m häc 2011 - 2012
6
Traàn Hoaøng Haûi
Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
Uy nghuy, c©y xanh ®îc uèng.
- Tõ trªn cao, b¸c Hå nh nh×n xuèng...
2. Lçi dïng tõ sai :
- Nh÷ng tia n¾ng yÕu ít b¾t ®Çu xuÊt hiÖn ®©m
thñng qua mµn s¬ng.
- Nhµ trêng míi x©y xong chËu c¸ h×nh bÇu
dôc .
3. Lçi diÔn ®¹t :
- Khi ®Õn cæng trêng th× nh÷ng giät s¬ng trªn
nÒn cña xanh da trêi. ( kh«ng râ ý, lñng cñng)
- Cæng trêng cã hai chç ra vµo, trªn cæng cã
tªn trêng vµ nh÷ng l¸ cê bay trong giã.
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
tõ kh¸c : chæi x¬ng, x¬ng ch©n...chØ ra nghÜa
chung cña x¬ng)
- uy nghi ( nghi thøc, nghi lÔ...)
- c©y sanh ( danh tõ), uèn ( t¹o d¸ng) , uèng
( uèng níc)
- B¸c Hå ( danh tõ riªng)
- Nh÷ng tia n¾ng yÕu ít b¾t ®Çu xuyªn qua lµn
s¬ng máng.
- Nhµ trêng míi x©y xong hå c¸ h×nh bÇu dôc.
( gi¶i nghÜa tõ chËu, hå)
- Ng«i trêng nh ch×m trong s¬ng.
- Cæng trêng uy nghi, ®Õn sím nªn em ®i vµo
cæng phô. Trªn cæng lµ nh÷ng l¸ cê chuèi tung
- Tríc d·y phßng héi ®ång lµ nh÷ng hå c¸ míi bay phÊt phíi, vÉy chµo mét ngµy míi b¾t ®Çu.
x©y xong cã h×nh bÇu dôc xung quanh lµ - Bíc vµo cæng trêng, h×nh ¶nh ®Çu tiªn lµ d·y
nh÷ng chËu c©y kiÓng ®· në hoa. ( diÔn ®¹t phßng héi ®ång. Tríc phßng lµ hå c¸ h×nh bÇu
lñng cñng, nghÌo ý, nghÌo nghÜa...)
dôc. Xung quanh hå, nh÷ng chËu c©y c¶nh ®îc
s¾p ®Æt c©n ®èi...
5. KÕt qu¶ thùc tÕ bµi viÕt TËp lµm v¨n :
* Qu¸ tr×nh thùc hiÖn kinh nghiÖm cña t«i qua nhiÒu n¨m ®øng líp, t«i tin ch¾c r»ng nh÷ng g×
t«i ®· tr×nh bµy, ®· viÕt ch¾c ch¾n sÏ ®em ®Õn sù chuyÓn biÕn trong v¨n miªu t¶ cho c¸c em. Tríc m¾t lµ ®· ph¸ bá ®îc mÆc c¶m cña häc sinh víi m«n v¨n trõu tîng lµ m«n ng¹i viÕt, ng¹i
nghÜ . §· cã mét sè em s¸ng t¹o ®îc nh÷ng t¸c phÈm “nho nhá”gi¸ trÞ cña m×nh trªn c¸c bµi
viÕt mµ c¸c em lu gi÷.
Sau ®©y t«i xin ®a ra mét vµi con sè thùc tÕ vµ kÕt qu¶ cô thÓ cña häc sinh ë m«n TËp
lµm v¨n líp 6, sau khi ®îc cung cÊp c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n vÒ ph¬ng ph¸p miªu t¶ c¶nh trªn mét
bµi viÕt hoµn chØnh, t«i ®· chÊm mét c¸ch kh¸ch quan :
Lôùp
Só soá
Gioûi
Khaù
TB
Yeáu
Keùm
TBTL
6A1
42
6
9
23
4
38
6A2
42
7
12
20
3
39
6A3
41
6
10
20
5
36
6. §Ò xuÊt ®Ó ¸p dông, ph¸t huy s¸ng kiÕn :
Tõ nh÷ng kinh nghiÖm nhá bÐ trªn cña t«i, t«i xin m¹nh d¹n ®a ra mét vµi ®Ò xuÊt sau :
* Khi thùc hiÖn s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy vÒ phÝa gi¸o viªn ph¶i thùc sù kiªn tr× , mÉu mùc
trong c¸ch dïng tõ , kiªn tr× trong viÖc kiÓm tra , ®¸nh gi¸, chØnh söa c¸c phÇn viÕt luyÖn kÜ
n¨ng cña c¸c em. MÆt kh¸c gi¸o viªn còng ph¶i kiªn tr× su tÇm , chän läc t liÖu gi¸ trÞ ®Ó cung
cÊp cho c¸c em , ®ång thêi t×m c¸ch híng c¸c em c¸ch vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t liÖu ®Ó biÕn
thµnh c¸ch diÔn ®¹t riªng cña b¶n th©n mçi häc sinh.
- VÒ phÝa häc sinh ph¶i nhiÖt t×nh , tù gi¸c trau dåi vèn tõ, ng«n tõ nghÖ thuËt b»ng c¶ tr¸i
tim. Ph¶i quan s¸t tinh tÕ nh÷ng c¶nh vËt thiªn nhiªn thêng nhËt , ph¶i tëng tîng phong phó
N¨m häc 2011 - 2012
7
Traàn Hoaøng Haûi
Tröôøng Trung hoïc cô sôû Hoaøi Ñöùc
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ng÷ v¨n 6
vµ cÇn ph¶i nhËp t©m vµo c¶nh vËt ®Ó cã ®îc nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc víi c¶nh vËt thiªn
nhiªn khi miªu t¶ .
§Ó båi dìng t×nh yªu v¨n cho häc sinh nãi chung , lµm giµu vèn ng«n ng÷ miªu t¶ cho c¸c
em häc sinh khèi 6 nãi riªng ,chóng t«i cßn cã nh÷ng mong muèn :
- Tríc hÕt gi¸o viªn Ng÷ v¨n trong cïng khèi ph¶i su tÇm t liÖu miªu t¶ thµnh nh÷ng cuèn t
liÖu quÝ ®Ó lu gi÷ trong tñ s¸ch nhµ trêng .Nhµ trêng còng cung cÊp thªm nh÷ng tµi liÖu vÒ v¨n
miªu t¶ cho häc sinh THCS ®Ó lµm giµu cho tñ s¸ch . Häc sinh còng tù gi¸c su tÇm nh÷ng ®o¹n
v¨n , bµi v¨n miªu t¶ cã gi¸ trÞ , ph« to 2 b¶n , gi÷ 1 b¶n ®Ó häc , 1 b¶n nép tñ s¸ch nhµ trêng .
- Sau ®ã nhµ trêng thêng xuyªn tæ chøc phong trµo “ thi ®ua ®äc t liÖu tõ tñ s¸ch nhµ trêng
” . Ho¹t ®éng nµy sÏ cho ®iÓm xÕp lo¹i cho c¸ nh©n vµ líp .
III. Lêi kÕt :
NiÒm vui cña mçi gi¸o viªn m«n Ng÷ v¨n ®øng líp kh«ng nh÷ng lµ chÊt lîng tÝnh b»ng con
sè cña mçi n¨m , mµ cßn lµ nh÷ng ¸nh m¾t long lanh v× ®· hiÓu bµi , nh÷ng bµn tay tù viÕt ra
®îc nh÷ng lêi v¨n hay, tù nhiªn, gÇn gòi, biÓu c¶m... , nh÷ng nô cêi thiÖn c¶m víi m«n v¨n tõ
phÝa häc sinh .§Ó ®¹t ®îc nh÷ng ®iÒu v« cïng quÝ gi¸ ®ã, mçi gi¸o viªn ®©u chØ cã say mª
nhiÖt t×nh víi c«ng t¸c gi¶ng d¹y mµ cßn ph¶i t×m tßi híng ®i hiÖu qu¶ nhÊt .
Trªn ®©y chØ lµ mét vµi kinh nghiÖm nho nhá cña riªng t«i . T«i rÊt mong sù ®ãng gãp cña
l·nh ®¹o chuyªn m«n vµ c¸c thÇy c« ®ång nghiÖp ®Ó s¸ng kiÕn kinh nghiÖm cña t«i ngµy cµng
®îc hoµn thiÖn h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n trong nh÷ng n¨m d¹y tiÕp theo .
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
Ngêi viÕt s¸ng kiÕn
TrÇn Hoµng H¶i
N¨m häc 2011 - 2012
8
Traàn Hoaøng Haûi
- Xem thêm -