PHÒNG GD-ĐT GIÁ RAI
TRƯỜNG THCS GIÁ RAI B
BÀI DỰ THI
DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
Chủ đề:
TÍCH HỢP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 6
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1. Lí luận :
Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao
quanh con người có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển
của con người và sinh vật.
Những hiểm họa suy thoái môi trường đang ngày càng đe dọa cuộc
sống của loài người. Theo các nhà khoa học và quản lí thì một trong những
nguyên nhân cơ bản gây nên suy thoái môi trường là do sự thiếu hiểu biết,
thiếu ý thức của con người.
2. Thực tiễn:
Thực hiện sự chỉ đạo của Bộ GD – ĐT tích hợp giáo dục bảo vệ môi
trường trong dạy học môn công nghệ đã được thực hiện từ nhiều năm nay.
Tuy nhiên để có một định hướng nhằm phát huy hiệu quả của việc thực hiện
lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường vào các môn học cụ thể thì chưa có sự
hướng dẫn cụ thể của các cơ quan chức năng thuộc Bộ GD –ĐT, chưa có
nhiều tài liệu đề cập đến việc lựa chọn những nội dung nào trong môn học để
thực hiện hiệu quả giáo dục bảo vệ môi trường.
1
Giáo dục bảo vệ môi trường trong trường học còn góp phần hình
thành nhân cách người lao động mới, người chủ tương lai của đất nước,
người lao động, người chủ có thái độ thân thiện với môi trường, phát triển
kinh tế hài hòa với bảo vệ môi trường. Lực lượng học sinh, sinh viên của
nước ta nói riêng, thế giới nói chung chiếm một tỉ lệ rất lớn, nếu đội ngũ này
có sự chuyển biến về nhận thức, tư tưởng, hành vi tất yếu sẽ có sự thay đổi
lớn trong công tác bảo vệ môi trường, đó là lí do tôi chọn đề tài này.
II. NỘI DUNG:
1. Cơ sở lí luận :
Ô nhiễm môi trường là sự thay đổi thành phần và tính chất của môi
trường gây nên hậu quả xấu cho đời sống con người và sinh vật. Nguyên
nhân gây ra ô nhiễm môi trường là do các quá trình tự nhiên hoặc do các hoạt
động của con người.
Ngày nay cùng với dân số và chiến tranh, môi trường được coi là
một trong những vấn đề bức xúc nhất của toàn thế giới, vấn đề này không chỉ
liên quan tới sự thay đổi của tự nhiên mà còn ảnh hưởng tới toàn xã hội cũng
như chất lượng cuộc sống của loài người. Với nền công nghiệp phát triển
mạnh mẽ, dân số đạt trên 6 tỉ, tốc độ đô thị hóa ngày càng tăng, con người đã
khai thác quá mức và sử dung không hợp lí các nguồn tài nguyên dẫn đến
mất cân bằng sinh thái, môi trường sống bị ô nhiễm nghiêm trọng ở quy mô
toàn cầu và đe dọa cuộc sống của con người trên trái đất.
Ô nhiễm nguồn nước có nguồn gốc tự nhiên là mưa, tuyết tan, gió
bão lũ lụt, các yếu tố này đưa vào môi trường nước các chất thải bẩn và các
2
vi sinh vật có hại kể cả xác chết của chúng. Còn nguồn gốc nhân tạo làm ô
nhiễm nguồn nước là do các quá trình thải các chất độc hại dưới dạng lỏng là
chủ yếu như các chất thải sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp, giao thông
vào môi trường nước.
Ô nhiễm không khí có nguồn gốc tự nhiên như hoạt động núi lửa
phun khói bụi giàu sunfua, mêtan và những loại khí khác hoặc cháy rừng
hoặc do quá trình phân hủy xác động vật. Còn nguồn gốc nhân tạo làm ô
nhiễm không khí là rất nhiều nhưng chủ yếu là do hoạt động công nghiệp, đốt
cháy nhiên liệu hóa thạch và hoạt động của các phương tiên giao thông vân
tải.
Ô nhiễm đất là do lũ lụt gây xói mòn, do các chất gây ô nhiễm
không khí lắng đọng lại trên mặt đất, do hoạt động của con người như trong
như trong hoạt động nông nghiệp, khai thác rừng một cách bừa bãi để lấy gỗ,
trong hoạt động công nghiệp như khai khoáng, chất thải của các nhà máy,
trong sinh hoạt. Như vậy khi nhìn nhận lại các nguyên nhân chính gây ô
nhiễm môi trường thì đáng kể nhất là sự tác động của con người vào môi
trường trong đó đáng nói đến nhất là sự phát triển mạnh mẽ của ngành công
nghiệp.
2. Phân tích thực trạng :
Ưu điểm :
Giữa môn công nghệ và giáo dục bảo vệ môi trường có sự giao thoa
nhau về mục tiêu, về nội dung cũng như cách thực hiện, kiến thức của môn
học rất gần gũi với thực tế, đời sống hàng ngày nên học sinh sẽ tiếp thu
3
nhanh hơn, nhớ kiến thức lâu hơn. Những kiến thức này ta có thể thấy nó ăn
sâu vào nếp sống của các em học sinh tạo nên những kĩ năng sống cho các
em học sinh sau này. Như vậy khi giáo viên tích hợp giáo dục bảo vệ môi
trường vào những kiến thức này thì khả năng thành công là rất cao. Nghĩa là
giáo viên đã kết dính được từng hành động bảo vệ môi trường với các hoạt
động sống của học sinh.
Học sinh có được sự hỗ trợ rất lớn từ phía giáo viên, sách, báo, tivi,
internet…, Từ đó các em có thể học hỏi thêm, hoặc có ý thức hơn trong việc
bảo vệ môi trường.
Tồn tại :
Do áp lực của kiến thức chuyên môn, thời gian,…mà đôi khi giáo
viên giảng dạy ít đề cập đến các kiến thức môi trường.
Nhà trường, địa phương chưa có các phong trào, hội thi về bảo vệ
môi trường để có thể giúp cho các em học sinh và mọi người nâng cao ý
thức bảo vệ môi trường, mà qua đó các em sẽ có sự học tập những thói quen
tốt này.
3. Giải pháp :
Trong chương trình môn công nghệ có nhiều nội dung liên quan
đến giáo dục bảo vệ môi trường, do đó có khả năng tích hợp giáo dục bảo vệ
môi trường thông qua dạy học bộ môn. Tích hợp ở đây được hiểu là sự kết
hợp, lồng ghép các mục tiêu khác nhau thông qua một hoạt động nào đó.
Đối với chương trình công nghệ khối lớp 6, phân môn kinh tế gia
đình có các nội dung:
4
+ May mặc trong gia đình.
+ Trang trí nhà ở
+ Nấu ăn trong gia đình.
Với các nội dung trên bao gồm những kiến thức và kĩ năng tối thiểu
để giáo dục học sinh về cách ăn mặc cho đẹp và phù hợp, sắp xếp nhà ở hợp
lí, vệ sinh và thân thiện với môi trường tự nhiên,…
Ví dụ:
Khi học bài 1: “Nguồn gốc các loại vải sợi” thì học sinh phải nắm được
trồng cây nguyên liệu để lấy nguyên liệu, sản xuất các loại vải thông thường,
ngoài ra trồng cây còn góp phần phủ xanh đất trống, đồi trọc làm xanh môi
trường. Đồng thời tiết kiệm được nguồn tài nguyên thiên nhiên là những
nguyên liệu để chế biến ra vải gỗ, than đá, dầu mỏ,…. Như vậy thông qua nội
dung bài học này giáo viên có thể giáo dục cho học sinh ý thức, cách thức
làm xanh, làm sạch môi trường. Các em đã biết vai trò quan trọng của cây
xanh là là hút khí cacbonic và thải khí oxi góp phần làm giảm lượng khí
cacbonic trong môi trường, mà đây là loại khí làm cho nhiệt độ trái đất nóng
dần lên (tăng hiệu ứng nhà kính) hậu quả là băng ở hai cực trái đất tan ra làm
cho mực nước biển dâng lên gây lũ lụt,… Cây xanh còn tạo cảnh quan, làm
giảm nhiệt độ môi trường xung quanh do lượng hơi nước thoát ra ngoài qua
lá. Bên cạnh những lợi ích trên thì giáo viên cần thông tin cho học sinh
những lợi ích khác từ việc trồng cây xanh như phủ xanh đất trống, đồi trọc có
thể hạn chế tối đa hiện tượng lũ ống, lũ quét. Vì cây trên sường đồi có thể giữ
cho nước chảy chậm lại từ trên đồi xuống. Đồng thời giáo viên có thể giáo
5
dục cho học sinh tầm quan trọng của rừng phòng hộ ven biển, nó có chức
năng rất quan trọng là chắn sóng, hạn chế hiện tượng sạc lở ở ven sông, bãi
biển. Như vậy sau khi học sinh thấy được vai trò của cây xanh đối với môi
trường sống của con người, thì giáo viên cần đề cập đến ý thức, thái độ, hành
vi tiêu cực đối với việc trồng và bảo vệ rừng, hành vi khai thác rừng bừa bãi,
thiếu khoa học cần bị lên án. Cùng nội dung giáo dục trồng cây xanh thì giáo
viên có thể lồng ghép vào trong nội dung của chương III “Nấu ăn trong gia
đình”, như tiết kiệm nhiên liệu gỗ hoặc sử dụng nhiên sạch thay thế, vì việc
khai thác gỗ cũng bắt nguồn từ nhu cầu làm nhiên liệu .
Trong nội dung bảo quản trang phục đúng quy cách thì ta có thể
lồng ghép, giáo dục các em thực hiện tiết kiệm nguồn nước, hạn chế chất
thải (xà phòng, nấm mốc,…) đưa ra môi trường làm ô nhiễm nguồn nước tác
động rất lớn đến chăn nuôi, trồng trọt, sức khỏe con người và động vật.
Trong nội dung bài 8 phần “Phân chia các khu vực của nơi ở hợp
lí”, “bố trí nhà ở thành thị, nông thôn”, “nhà của đồng bào dân tộc”, thông
qua đây ta có thể giáo dục các em bảo vệ môi trường sống, cụ thể như đối với
các kiểu nhà ở miền núi có phần dưới sàn nhà là nơi chăn nuôi trâu, bò, cột
gia súc có thể làm ô nhiễm nặng nề môi trường sống của gia đình. Đó chính
là nguyên nhân gây ra bệnh tật,… Hay khu nhà vệ sinh của gia đình, nhà vệ
sinh công cộng phải xây cất nơi kín đáo, đúng khoa học, không được cất tạm
trên sông, trên ao. Hiện nay hành vi cất nhà vệ sinh trên sông, trên ao được
xem là thiếu văn minh, mất tính mĩ quan, tạo điều kiên thuận lợi cho dịch
bệnh phát tán trong môi trường nước.
6
Bài 12: Trang trí cây cảnh và hoa trong nhà góp phần tạo nên mối
quan hệ gần gũi, thân thiết giữa con người và thiên nhiên, làm đẹp, trong
sạch không khí nơi ở.
Trong chương trình công nghệ 6, học sinh còn được học nội dung
thu chi trong gia đình, thông qua nội dung này thì giáo viên có thể thực hiện
lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường như thực hiện tiết kiệm nhiên liệu,
nguyên liệu, điện, nước,… Có thể làm giảm các khoản chi đồng thời giảm tác
động đến môi trường.
Ví dụ: Tiết kiệm than, gỗ, củi thì ta có thể làm giảm lượng khí thải vào
môi trường. Cùng nội dung lồng ghép này thì giáo viên có thể đề cập đến
nguyên nhân chính làm không khí ô nhiễm là do lượng khí thải của các nhà
máy xí nghiệp, phương tiện giao thông,…
Nội dung cuối cùng là vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, đây là vấn
đề có tính thời sự hiện nay, do việc sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc,
bị ô nhiễm do thực hiện các quy trình trồng trọt, chăn nuôi, thu hoạch, bảo
quản và chế biến nông sản không đúng kĩ thuật nên trong sản phẩm nông sản
còn chứa dư lượng các chất hóa học gây độc hại cho con người, làm suy
giảm sức khỏe của người sử dụng.
4. Kết quả đạt được :
Qua quá trình lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường vào nội dung
môn học thì tôi nhận thấy có sự chuyển biến tích cực từ ý thức đến hành động
của học sinh. Cụ thể như việc trang trí lớp học: Trong phòng có các chậu cảnh
treo trên tường, trước hành lang thì cũng được trang trí bởi các chậu hoa, các
7
bồn hoa cây cảnh của lớp được nhà trường phân công thì các em chăm sóc rất
tốt. Bên cạnh đó thông qua các buổi lao động vệ sinh trường, lớp, vệ sinh lề
đường do địa phương tổ chức thì các em làm việc rất tích cực, hiệu quả. Hưởng
ứng tốt phong trào “Xanh – Sạch – Đẹp” do nhà trường phát động.
III. KẾT LUẬN:
1. Bài học kinh nghiệm:
Môi trường và con người có mối quan hệ mật thiết với nhau, con
người luôn tác động vào môi trường nhằm thỏa mãn nhu cầu của con người. Sự
phát triển mạnh mẽ, vượt bậc của dân số, công nghiệp làm cho chất lượng cuộc
sống của con người được nâng cao. Nhưng mặt trái của sự phát triển này là sự
xuống cấp trầm trọng của môi trường: Nhiệt độ trái đất tăng dần, thiên tai ngày
càng nhiều, cái mà con người cần nhìn nhận lại đó chính là chính bàn tay của
loài người đang dần hủy hoại nơi sống của con người. Nên việc giáo dục học
sinh có ý thức bảo vệ môi trường là một điều hết sức quan trọng hiện nay.
2. Kiến nghị:
Cần có nhiều hơn các buổi giáo dục ngoại khóa về môi trường, các hội thi với
chủ đề : “ Bảo vệ môi trường”. Để cho các em có ý thức thật sự về môi trường
thông qua môn học.
3. Kết luận chung:
Tóm lại việc lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường vào môn công
nghệ 6 nói riêng và các môn học khác nói chung, thì chúng ta sẽ cho ra đời
những con người tiên tiến, văn minh, có kiến thức họ sẽ giúp cho đất nước
cho nhân loại phát triển cùng với sự trong sạch của môi trường sống.
8
Giá Rai, ngày 25 tháng 12 năm 2012
Người viết
Phan Thị Mộng Đoan
9
10
- Xem thêm -