Tài liệu Skkn phương pháp gây hứng thú cho học sinh trong giờ học sinh học

PhÇn I- ®Æt vÊn ®Ò I) Lý do chän ®Ò tµi §Ó cã mét giê d¹y tèt, t¹o sù høng thó cho häc sinh th× ®ßi hái ngêi gi¸o viªn ph¶i biÕt c¸ch v©n dông nhiÒu ph¬ng ph¸p d¹y häc, mçi ph¬ng ph¸p ®Òu cã nh÷ng u nhîc ®iÓm riªng vËy lµm thÕ nµo ®Ó giê d¹y ®¹t chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cao? Yªu cÇu nµy ®ßi hái ngêi gi¸o viªn ph¶i lu«n hoµn thiÖn m×nh kh«ng chØ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n mµ c¶ vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc vµ thñ thuËt d¹y häc. Lµ mét gi¸o viªn d¹y bé m«n, t«i lu«n tr¨n trë lµ d¹y lµm sao cho trß hiÓu vµ ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o ë c¸c em. ChÝnh v× vËy t«i thiÕt nghÜ viÖc trau råi ph¬ng ph¸p kh«ng ph¶i lµ cña riªng ai mµ lµ vÊn ®Ò chung cho mäi gi¸o viªn. Cïng mét vÊn ®Ò song ngêi thÇy ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó nã ®¬n gi¶n nhÊt, dÔ hiÓu nhÊt khi truyÒn ®¹t cho c¸c em, gióp c¸c em hiÓu vµ kh¾c s©u ®îc vÊn ®Ò. Trong v« vµn ph¬ng ph¸p d¹y häc “ hay” cña c¸c ®ång nghiÖp mµ t«i ®· häc hái. T«i xin ®ãng gãp mét vµi ý kiÕn cña b¶n th©n ®Ó lµm sao ®¹t ®îc c¸i ®Ých cuèi cïng lµ sù “hiÓu biÕt”, “chÊt lîng” vµ “kiÕn thøc” cña trß. II. Thùc tr¹ng B¾t nhÞp víi yªu cÇu ®æi míi ph¬ng ph¸p trong d¹y häc, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c gi¸o viªn ®· cã ý thøc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i, so¹n bµi, tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó häc sinh tiÕp thu bµi gi¶ng mét c¸ch tÝch cùc vµ chñ ®éng h¬n. Tuy nhiªn, viÖc ‘l¹m dông” gi¸o ¸n ®iÖn tö còng nh h×nh thøc chia nhãm häc sinh th¶o luËn kh«ng ®óng c¸ch kh«ng nh÷ng kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ mµ cßn lµm cho häc sinh c¶m thÊy ®¬n ®iÖu, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh û l¹i vµo b¹n, lêi suy nghÜ. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nªu trªn, trong c¸c tiÕt d¹y cña m×nh t«i ®· sö dông mét sè ph¬ng ph¸p g©y høng thó víi bé m«n th«ng qua viÖc ho¹t ®éng nhãm, sö dông ®å dïng trùc quan…. PhÇn ii- néi dung Trong qu¸ tr×nh häc, häc sinh sÏ ®¹t ®îc kÕt qu¶ cao nÕu nh c¸c em x¸c ®Þnh ®îc ®éng c¬ häc tËp cña m×nh. §èi víi häc sinh, ®éng c¬ häc tËp sÏ cã ®îc khi c¸c em c¶m thÊy cã høng thó ®èi víi m«n häc vµ thÊy ®îc sù tiÕn bé cña m×nh qua c¸c giê häc. I. C¬ së lÝ luËn: 1. Ph¬ng ph¸p g©y høng thó cho häc sinh th«ng qua ph¬ng tiÖn trùc quan. TÊt c¶ c¸c ph¬ng tiÖn d¹y häc trùc quan nh tranh, ¶nh,¶nh ®éng, ®å vËt thËt, 1 … ®Òu g©y høng thó cho häc sinh trong häc tËp. ViÖc sö dông ph ¬ng tiÖn trùc quan lµ ph¬ng ph¸p g©y høng thó cho häc sinh hiÖu qu¶ nhÊt trong gi¶ng d¹y v× : - PTTQ giúp cho việc DH được cụ thể hơn, vì vậy tăng khả năng tiếp thu kiến thức về các sự vật, hiện tượng, các quá trình phức tạp mà bình thường HS khó nắm vững. - PTTQ giúp GV có nhiều thời gian và cơ hội thuận lợi để tổ chức hướng dẫn HS tự chiếm lĩnh tri thức mới. - PTTQ gây được sự chú ý, khơi dậy tình cảm và gây được sự cuốn hút đối với HS. - Sử dụng PTTQ, GV có thể kiểm tra một cách khách quan khả năng tiếp thu kiến thức của HS. - PTTQ là công cụ trợ giúp đắc lực cho GV trong quá trình tổ chức hoạt động học tập ở tất cả các khâu của quá trình DH, như: Tạo động cơ học tập và kích thích hứng thú nhận thức, hình thành kiến thức mới, củng cố hoặc kiểm tra kiến thức của HS. - Sử dụng PTTQ rút ngắn thời gian giảng giải của GV, việc lĩnh hội tri thức của HS nhanh hơn, vững chắc hơn. 2. Ph¬ng ph¸p thóc ®Èy ®éng c¬ häc tËp cña häc sinh th«ng qua ho¹t ®éng nhãm. Khi chia nhóm ra để hoạt động, học sinh sẽ có cơ hội tương tác, hay nói cách khác là trực tiếp học từ bạn mình, từ đó rút ra được những kiến thức mà vì nhiều lí do các em chưa thể lĩnh hội được. Phương pháp này sẽ phát huy được tính tự lập của học sinh. Các em sẽ tự suy nghĩ, suy luận, thảo luận để cùng tìm ra một phương án tốt nhất . Và đây chính là điều người giáo viên cần. dù phương án các em đưa ra có đúng với đáp án hay không thì những kiến thức các em vừa thảo luận sé hằn sâu vào bộ nhớ của các em, giúp các em hiểu bài và nhớ lâu hơn. Tất cả các học sinh đều hoạt động kể cả học sinh yếu vì các em sẽ bị lôi cuốn vào những hoạt động sôi nổi của bạn ngay trước mắt mình. Điều này cuãng sẽ giúp các em nhút nhát trở nên bạo dạn hơn. Nh ®· nãi ë trªn, häc sinh chØ cã ®îc ®éng c¬ häc tËp khi c¸c em c¶m thÊy høng thó ®èi víi m«n häc vµ thÊy ®îc sù tiÕn bé cña m×nh. Do vËy, ngoµi viÖc sö dông c¸c t×nh huèng l«i cuèn häc sinh vµo nh÷ng ho¹t ®éng trªn líp, gi¸o viªn cßn ph¶i biÕt khÝch lÖ, ®éng viªn c¸c em trong häc tËp. §Ó gióp c¸c em nhËn thÊy ®îc sù tiÕn bé trong häc tËp, gi¸o viªn cÇn ph¶i chó ý ®Õn tÝnh võa søc trong d¹y häc, tr¸nh kh«ng nªn ®a ra nh÷ng yªu cÇu qu¸ cao 2 ®èi víi häc sinh. Ngoµi ra gi¸o viªn cÇn khuyÕn khÝch häc sinh b»ng c¸ch thëng ®iÓm khi c¸c em lµm ®óng. 3. Ph¬ng ph¸p sö dông c¸c trß ch¬i trong gi¶ng d¹y . ViÖc biÕt sö dông c¸c trß ch¬i trong gi¶ng d¹y nh»m t¹o cho häc sinh cã høng thó trong häc tËp ®èi víi m«n häc. V× vËy gi¸o viªn cÇn ph¶i biÕt vËn dông c¸c trß ch¬i trong c¸c bµi d¹y ®Ó cho häc sinh “ häc mµ ch¬i, ch¬i mµ häc”. Tuy nhiªn, tuú vµo tõng bµi cô thÓ mµ gi¸o viªn cã thÓ chän ra trß ch¬i phï hîp víi môc ®Ých cña bµi häc. II. ¸p dông thùc tiÔn khi d¹y bµi 38: C¸c nh©n tè ¶nh h ëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt - Sinh häc 11 ban c¬ b¶n Bµi 38: C¸c nh©n tè ¶nh hëng §Õn Sinh trëng vµ ph¸t triÓn ë ®éng vËt I. Môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy, häc sinh cÇn ph¶i: 1- VÒ kiÕn thøc: - Nªu ®îc vai trß cña yÕu tè di truyÒn ®èi víi sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt - KÓ tªn c¸c hoocm«n ¶nh hëng lªn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt cã x¬ng sèng vµ kh«ng x¬ng sèng. - Nªu ®îc vai trß cña hoocm«n ®èi víi sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt cã x¬ng sèng vµ kh«ng x¬ng sèng. 2- VÒ kÜ n¨ng: - RÌn luyÖn kh¶ n¨ng quan s¸t h×nh, tr×nh bµy c¸c hiÖn tîng biÓu diÔn trªn h×nh. - Ph¸t triÓn kÜ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp, lµm viÖc víi SGK vµ phiÕu häc tËp. 3- VÒ th¸i ®é: T×m hiÓu vµ gi¶i thÝch mét sè hiÖn tîng sinh lÝ kh«ng b×nh thêng ë ngêi II. ChuÈn bÞ: 1- ChuÈn bÞ cña thµy: - H×nh ¶nh c¸c hoocmon ¶nh hëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn ë ngêi - H×nh ¶nh vÒ hËu qu¶ t¸c ®éng cña hoocmon sinh trëng - S¬ ®å ¶nh hëng cña hoocmon ®Õn biÕn th¸i ë bím 3 - PhiÕu häc tËp - M¸y tÝnh + m¸y chiÕu Projecter 2- ChuÈn bÞ cña trß: - Bót phít - Häc bµi cò vµ xem tríc bµi míi. III. Ph¬ng ph¸p d¹y häc - VÊn ®¸p t×m tßi - Th¶o luËn nhãm - Gi¶ng gi¶i IV. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng 1. æn ®Þnh tæ chøc vµ kiÓm tra bµi cò ( 5') KTBC b»ng c©u hái tr¾c nghiÖm 2. Néi dung bµi míi Më bµi: GV yªu cÇu häc sinh kÓ tªn mét sè nh©n tè ¶nh hëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt vµ ph©n lo¹i. GV nªu VD b»ng h×nh ¶nh ®Ó HS thÊy râ nh©n tè di truyÒn lµ nh©n tè ¶nh hëng tríc tiªn ®Õn sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña mçi loµi sinh vËt.(5') Sau ®ã nªu râ träng t©m cña bµi lµ t×m hiÓu t¸c dông cña c¸c hoocmon ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt. Ho¹t ®éng cña thµy Ho¹t ®éng 1: Híng dÉn HS t×m hiÓu c¸c ho«cmon ¶nh hëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt cã x¬ng sèng( 20') Ho¹t ®éng cña trß Ho¹t ®éng 1:T×m hiÓu vÒ c¸c hoocmon ¶nh hëng tíi ST, PT cña ®éng vËt cã x¬ng sèng Néi dung cÇn ®¹t I. Nh©n tè bªn trong. 1. C¸c hoocmon ¶nh hëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt cã x¬ng sèng (ngêi). 1- Theo dâi sù híng dÉn 1- Yªu cÇu HS quan s¸t cña gi¸o viªn. h×nh 38.1 (SGK) kÕt hîp nghiªn cøu SGK môc I.1, th¶o luËn nhãm vµ hoµn thµnh phiÕu häc tËp trong thêi gian 8'. - Hoocmon sinh trëng(GH): + KÝch thÝch ph©n chia, t¨ng kÝch thíc tÕ bµo. Khi híng dÉn cÇn nhÊn m¹nh yªu cÇu: - Hoocmon Tiroxin: + KÝch thÝch ph¸t triÓn x¬ng. + KÝch thÝch chuyÓn ho¸ tÕ bµo. 4 - Cã nh÷ng laäi hoocmon nµo ¶nh hëng ®Õn ST,PT cña ®éng vËt cã x¬ng sèng + KÝch thÝch ST, PT b×nh thêng cña c¬ thÓ. - Hoocmon ¬strogen: 2- Ph¸t phiÕu häc tËp cho c¸c nhãm 2- C¸c nhãm nhËn phiÕu häc tËp vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu cña gi¸o viªn. 3- Yªu cÇu ®¹i diÖn mçi nhãm tr×nh bµy tõng nhiÖm vô ®Ò ra trong phiÕu häc tËp. + KÝch thÝch ST, PT m¹nh ë giai ®o¹n tuæi dËy th×: :t¨ng PT x¬ng, h×nh thµnh c¸c ®Æc ®iÓm sinh dôc phô thø cÊp. 3- §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy. - Hoocmon Testosteron: 4- NhËn xÐt, bæ sung, ®¸nh gi¸, hoµn thiÖn, ®a ra ®¸p ¸n, tãm t¾t nh÷ng ý chÝnh ®Ó HS hiÓu vµ tù ®¸nh gi¸. 4- Ghi néi dung tãm t¾t vµo vë hoµn thiÖn phiÕu häc tËp vµ vÒ nhµ tãm t¾t vµo vë. + T¨ng m¹nh tæng hîp Pr, ph¸t triÓn m¹nh c¬ b¾p. + KÝch thÝch ST, PT m¹nh - c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, ë giai ®o¹n tuæi dËy th× : bæ sung vµ ®¸nh gi¸ kÕt ¨ng PT x¬ng, h×nh thµnh qu¶ cho nhãm b¹n. c¸c ®Æc ®iÓm sinh dôc phô thø cÊp. 5- GV th«ng qua h×nh vÏ, chèt kiÕn thøc träng t©m 5- HS theo dâi sù híng dÉn cña GV 6- GV chiÕu cho HS theo dâi mét sè h×nh ¶nh vÒ hËu qu¶ t¸c ®éng cña mét sè lo¹i hoocmon ®Ó HS vËn dông lÝ thuyÕt võa häc gi¶i thÝch hËu qu¶ t¸c ®éng cña mét sè lo¹i hoocmon. 6- Häc sinh quan s¸t, vËn 2. C¸c hoocmon ¶nh hdông kiÕn thøc ®Ó gi¶i thÝch c¸c hËu qu¶ t¸c ®éng ëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt cña hoocmon. kh«ng x¬ng sèng (c«n trïng) Ho¹t ®éng 2: Híng dÉn HS t×m hiÓu c¸c hoocmon ¶nh hëng ®Õn ST, PT cña c«n trïng. ( 8') 1- Híng dÉn vµ yªu cÇu HS quan s¸t H×nh 38.3, - Ec®ix¬n: g©y lét x¸c ë s©u bím vµ kÝch thÝch s©u bím biÕn thµnh nhéng. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu - Juvernin: phèi hîp víi t¸c dông cña c¸c hoocmon ec®ix¬n g©y lét x¸c ë s©u ¶nh hëng ®Õn ST, PT cña bím, øc chÕ qu¸ tr×nh c«n trïng. biÕn s©u bím thµnh nhéng vµ bím. 1- Häc sinh quan s¸t 5 ®éc lËp nghiªn cøu SGK H38.3, ®éc lËp nghiªn cøu ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái: SGK, tr¶ lêi c¸c c©u hái - Nªu tªn c¸c hoocmon cña GV. ¶nh hëng tíi ST, PT cña c«n trïng? - Nªu vai trß cña c¸c hoocmon kÓ trªn? 2- Gäi 1HS tr¶ lêi, c¸c em kh¸c nhËn xÐt. 3- GV nhËn xÐt, bæ sung, ®¸nh gi¸, ®a ra ®¸p ¸n vµ tãm t¾t nh÷ng ý chÝnh. 2- HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt. 3- Ghi néi dung vµo vë. V. Cñng cè :(7') Sö dông c©u hái tr¾c nghiÖm vµ tù luËn ®Ó GV vµ HS ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é lÜnh héi kiÕn thøc trong bµi cña HS b»ng viÖc tæ chøc trß ch¬i « ch÷ may m¾n. Trß ch¬I sö dông 7 « trong ®ã cã mét « thëng ®iÓm vµ mét « chóc mõng nÕu häc sinh më ph¶i « ch÷ nµy. N¨m « cßn l¹i khi më ra sÏ cã c¸c c©u hái cô thÓ liªn quan tíi bµi häc. NÕu häc sinh tr¶ lêi ®óng khi tr¶ lêi c©u hái trong « ®ã sÏ ®îc thëng ®iÓm.NÕu kh«ng tr¶ lêi ®óng sÏ nhêng quyÒn tr¶ lêi cho b¹n kh¸c. V. bµi tËp VÒ nhµ : Hoµn thµnh c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong bµi 38. Nghiªn cøu tríc bµi 39: c¸c nh©n tè bªn ngoµi ¶nh hëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt Phô lôc: 1- C©u hái kiÓm tra bµi cò: C©u 1: Sinh trëng vµ ph¸t triÓn qua biÕn th¸i kh«ng hoµn toµn kh¸c sinh trëng vµ ph¸t triÓn qua biÕn th¸i hoµn toµn lµ A. ®Òu ph¶i qua giai ®o¹n lét x¸c. B. ®Òu kh«ng qua giai ®o¹n lét x¸c. C. con non gÇn gièng con trëng thµnh. 6 D. con non kh«ng gièng con trëng thµnh. §¸p ¸n: C C©u 2:.BiÕn th¸i lµ sù thay ®æi ®ét ngét vÒ A. cÊu t¹o vµ sinh lÝ trong qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt. B. h×nh th¸i, cÊu t¹o vµ sinh lÝ trong qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt. C. h×nh th¸i, cÊu t¹o trong qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt. D. h×nh th¸i, sinh lÝ trong qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng vËt. §¸p ¸n: B C©u 3: S¾p xÕp c¸c sinh vËt sau theo kiÓu ph¸t triÓn cña chóng KiÓu ph¸t triÓn Loµi sinh vËt a. Ong 1. Kh«ng biÕn th¸i b. Ch©u chÊu c.VÞt d. Bím 2. BiÕn th¸i hoµn toµn e.Lîn g.KhØ h. Õch 3. BiÕn th¸i kh«ng hoµn toµn i. gi¸n §¸p ¸n: 1- c,e,g 2- a,d,h 3- b,i 2- PhiÕu häc tËp PhiÕu häc tËp:( Thêi gian 8') Yªu cÇu: Quan s¸t h×nh 38.1 kÕt hîp nghiªn cøu SGK, th¶o luËn nhãm, hoµn thµnh phiÕu häc tËp Lo¹i hoocmon TuyÕn néi tiÕt T¸c dông §¸p ¸n: Lo¹i hoocmon TuyÕn néi tiÕt T¸c dông 7 Hoocm«n sinh trëng (GH) TuyÕn yªn - KÝch thÝch ph©n chia, t¨ng kÝch thíc tÕ bµo. - KÝch thÝch ph¸t triÓn x¬ng. Tir«xin TuyÕn gi¸p - KÝch thÝch chuyÓn ho¸ ë tÕ bµo. - KÝch thÝch ST, PT. ¬str«gen Buång trøng Testostªr«n Tinh hoµn - KÝch thÝch ST& PT m¹nh ë giai ®o¹n dËy th×: + ph¸t triÓn x¬ng. + h×nh thµnh ®Æc ®iÓm sinh dôc phô thø cÊp. (- gièng ¬str«gen) - KÝch thÝch t¨ng cêng tæng hîp pr«tªin, ph¸t triÓn c¬ b¾p. 3- C©u hái cñng cè: C©u 1: - Cho h×nh c©m - Yªu cÇu: ®iÒn tªn c¸c hoocmon phï hîp vµo chç trèng C©u 2: NÕu thiÕu Ièt trong thøc ¨n thêng dÉn ®Õn thiÕu hoocm«n A. ec®is¬n. B. ostrogen. C. tiroxin. D. testosteron. §¸p ¸n: C C©u 3: Vµo thêi k× dËy th× cña nam vµ n÷, hoocmon nµo ®îc tiÕt ra nhiÒu lµm c¬ thÓ thay ®æi m¹nh vÒ thÓ chÊt vµ t©m sinh lÝ? C©u 4: T¹i sao gµ trèng con sau khi c¾t bá tinh hoµn th× ph¸t triÓn kh«ng b×nh thêng: mµo nhá, kh«ng cã cùa, kh«ng biÕt g¸y vµ mÊt b¶n n¨ng sinh dôc? C©u5: ë s©u bím t¸c dông cña ec®ix¬n lµ A. g©y lét x¸c ë s©u bím B. g©y lét x¸c, biÕn s©u non thµnh nhéng vµ bím C. kÝch thÝch s©u biÕn thµnh nhéng vµ bím. D. øc chÕ s©u biÕn thµnh nhéng vµ bím. §¸p ¸n: B *****************HÕt*************** 8 III.KÕt luËn Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y ë trêng THPT, t«i cã thÓ nãi r»ng viÖc g©y ®îc høng thó cho häc sinh ®èi víi m«n häc lµ v« cïng quan träng v×: NÕu nh c¸c em cã ®îc høng thó ®èi víi m«n häc th× c¸c em míi nç lùc phÊn ®Êu hÕt m×nh ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ cao trong häc tËp. Do ®ã ®Ó g©y ®îc høng thó häc tËp cho häc sinh t«i ®· sö dông gi¸o cô trùc quan, c¸c trß ch¬i còng nh khÝch lÖ c¸c em tham gia thùc hµnh trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña m×nh. Tuy nhiªn ®Ó vËn dông thµnh c«ng ®îc ph¬ng ph¸p trªn cßn phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh. (Néi dung, môc ®Ých, … cña bµi) . V× vËy t«i rÊt mong sù gãp ý ch©n thµnh cña c¸c ®ång nghiÖp ®Ó ph¬ng ph¸p cña t«i hoµn thiÖn h¬n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 9