MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cám ơn iii
MỤC LỤC 1
i
ii
BẢNG GHI CHÚ CÁC CHỮ TIẾT TẮT
MỞ ĐẦU
4
5
1. Lí do chọn đề tài 5
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
8
3. Mục tiêu đề tài 10
4. Giả thuyết khoa học 10
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
6. Nhiệm vụ nghiên cứu 10
7. Phương pháp nghiên cứu
11
8. Cấu trúc của đề tài
12
NỘI DUNG 13
10
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG MVT NHẰM TRỰC
QUAN HÓA THÍ NGHIỆM VẬT LÍ 13
1.1. Cơ sở lí luận của việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học VL hiện nay
13
1.1.1. Thí nghiệm VL
13
1.1.2. Chức năng của thí nghiệm trong dạy học VL 14
1.1.3. Thuận lợi và khó khăn của việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học VL
22
1.2. Cơ sở lí luận của việc sử dụng MVT trực quan hóa thí nghiệm trong dạy
học VL ở trường THPT 25
1.2.1. Vấn đề trực quan và trực quan hóa thí nghiệm trong dạy học VL 25
1.2.2. Sử dụng MVT trực quan hóa thí nghiệm VL 27
1.3. Trực quan hóa thí nghiệm với sự hỗ trợ của MVT trong dạy học phần
Quang hình học ở trường THPT
30
1.4. Kết luận chương 1 31
1
Chương 2. NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG MVT NHẰM TRỰC QUAN HÓA THÍ
NGHIỆM PHẦN QUANG HÌNH HỌC
33
2.1. Đặc điểm phần Quang hình học VL 11 nâng cao THPT
33
2.2. Nghiên cứu xây dựng thư viện hình ảnh, thư viện video clip và khai thác
các phần mềm về phần Quang hình học VL 11 nâng cao THPT 35
2.2.1. Xây dựng thư viện các hình ảnh 35
2.2.2. Xây dựng thư viện các video clip 39
2.2.3. Khai thác các phần mềm 43
2.3. Xây dựng tiến trình dạy học với sự hỗ trợ của MVT để trực quan hóa thí
nghiệm phần Quang hình học 48
2.3.1. Quy trình thiết kế tiến trình dạy học 48
2.3.2. Thiết kế tiến trình dạy học một số bài cụ thể trong phần Quang hình VL
11 nâng cao THPT 51
2.4. Kết luận chương 2 65
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
67
3.1. Mục đích và nhiệm vụ TN sư phạm
3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm 67
3.1.2. Nhiệm vụ TN sư phạm
67
3.2. Đối tượng và nội dung TN sư phạm
3.2.1. Đối tượng TN sư phạm 68
3.2.2. Nội dung TN sư phạm
68
3.3. Phương pháp TN sư phạm 69
3.3.1. Chọn mẫu TN
69
3.3.2. Quan sát giờ học 69
3.3.3. Các bài kiểm tra 70
3.3.4. Thăm dò ý kiến HS 70
3.4. Đánh giá TN sư phạm
70
3.4.1. Nhận xét về tiến trình dạy học 70
3.4.2. Đánh giá kết quả học tập của HS71
3.4.3. Đánh giá giả thuyết thống kê
74
3.5. Kết luận chương 3 75
KẾT LUẬN 77
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
79
P1
2
67
68
BẢNG GHI CHÚ CÁC CHỮ TIẾT TẮT
1. ĐC
2. GV
3. HS
4. HĐDH
5. MVT
6. PPDH
7. QTDH
8. TN
9. VL
Đối chứng
Giáo viên
Học sinh
Hoạt động dạy học
Máy vi tính
Phương pháp dạy học
Quá trình dạy học
Thực nghiệm
Vật lí
3
Tên đề tài: TRỰC QUAN HÓA THÍ NGHIỆM VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA
MÁY VI TÍNH TRONG DẠY HỌC PHẦN QUANG HÌNH HỌC 11
NÂNG CAO
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, việc đổi mới PPDH đã được Bộ Giáo dục và Đào
tạo tập trung chỉ đạo quyết liệt. Nhiều địa phương đã triển khai có hiệu quả việc đổi
mới PPDH theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh; tích cực ứng
dụng công nghệ thông tin vào dạy học.
Việc sử dụng MVT vào quá trình dạy học (QTDH) đã có nhiều công trình
nghiên cứu trên các khía cạnh khác nhau như thiết kế website dạy học, thiết kế bài
giảng điện tử, mô phỏng các thí nghiệm vật lí (VL),… Các công trình này đã tác
động tích cực vào QTDH, từng bước góp phần đổi mới hình thức, PPDH của giáo
viên (GV) và học sinh (HS). Tuy nhiên, do những hạn chế về cơ sở vật chất, hoặc
do trình độ tin học của một số GV còn chưa ngang tầm, hoặc việc sử dụng máy tính
vào dạy học chỉ mới được xem như là phương tiện dạy học nên việc sử dụng máy
tính vào QTDH chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới PPDH
Với đặc thù của VL là môn khoa học thực nghiệm (TN) nên trong quá trình
hình thành những kiến thức mới cho HS đòi hỏi GV và HS phải tiến hành các thí
nghiệm. Từ đó tạo niềm tin, phát triển tư duy và góp phần giáo dục kỹ thuật tổng
hợp cho HS. Thế nhưng việc tiến hành thí nghiệm VL hiện nay vẫn gặp một số khó
khăn nhất định. Xét về mặt khách quan, các khó khăn gặp phải khi tiến hành các thí
nghiệm là do một vài thí nghiệm cần thực hiện với nhiều thao tác phức tạp.; một vài
thí nghiệm khác thì có mức độ nguy hiểm cao hoặc không thể thực hiện được trong
điều kiện bình thường; ở một số trường còn thiếu hoặc thậm chí chưa có các phòng
học bộ môn hoặc phòng thí nghiệm thực hành, những nơi đã có phòng thí nghiệm
thực hành thì thiếu cán bộ chuyên trách; diện tích phòng học nhỏ và bố trí bàn ghế
cũng như thiết bị ở bên trong không thuận lợi cho việc sử dụng thí nghiệm trên lớp,
… Xét về mặt chủ quan, một số GV cho rằng việc chuẩn bị dụng cụ phục vụ thí
nghiệm tốn thời gian và khi sử dụng thí nghiệm trong giờ học cũng mất thời gian
4
giảng bài; một vài GV ngại khai thác, sử dụng thí nghiệm vì các dụng cụ thí nghiệm
mới đưa vào sử dụng trong lúc đó nhiều GV chưa được tiếp cận tài liệu hướng dẫn,
…
Khi dạy phần Quang hình học ở trường trung học phổ thông (THPT), với các
đặc thù của nó nên đòi hỏi các thí nghiệm phải được tiến hành trong phòng tối mới
dễ quan sát nhưng điều kiện cơ sở vật chất hiện nay chưa đáp ứng được. Một vài
thiết bị thí nghiệm có kích thước nhỏ nên HS khó quan sát rõ hiện tượng. Có những
thí nghiệm đòi hỏi mắt phải điều tiết mạnh và cần quan sát trong thời gian khá dài
nên có thể gây tác hại cho mắt. Một số thí nghiệm khác chỉ được mô tả bằng lời chứ
không có dụng cụ để tiến hành,… Chẳng hạn, khi nghiên cứu hiện tượng phản xạ
toàn phần thì phải điều chỉnh phương của tia tới (điều chỉnh góc tới i) sao cho i- Xem thêm -