Tài liệu Tập bài giảng võ 1 và phương pháp giảng dạy

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 Lê xuân Điệp TẬP BÀI GIẢNG VÕ 1 VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY (Lưu hành nội bộ) HÀ NỘI - NĂM 2016 LÊ XUÂN ĐIỆP TẬP BÀI GIẢNG VÕ 1 VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY “Tài liệu dùng cho hệ: Ngành GDTC” HÀ NỘI - NĂM 2016 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU Chương 1. LỊCH SỬ VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN HIỆN ĐẠI CỦA MÔN VÕ TAEKWONDO 1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của môn võ Taekwondo 1.1.1. Nguồn gốc hình thành 1.1.2. Lịch sử phát triển 1.2. Hệ tư tưởng, tinh thần, mục đích, tác dụng và phân chia hệ phái chính trong môn học 1.2.1. Nền tảng tư tưởng 1.2.2. Hệ tinh thần môn võ Taekwondo 1.2.3. Mục đích, tác dụng và phân chia hệ phái chính trong môn học 1.3. Cơ sở khoa học trong hoạt động chuyên môn 1.3.1. Hoạt động tâm lý trong chuyên môn 1.3.2. Cơ sở sinh lý trong hoạt động chuyên môn 1.3.3. Cơ sở khoa học môn võ Taekwondo 1.4. Xu hướng phát triển hiện đại 1.4.1. Những thế mạnh đặc biệt của môn võ Taekwondo 1.4.2. Phương hướng phát triển môn học trên thế giới 1.4.3. Phương hướng phát triển môn học tại Việt Nam 1.4.4. Định hướng phát triển năng lực chuyên môn 1.5. Nghiên cứu khoa học chuyên môn 1.5.1. Khái niệm 1.5.2. Đặc điểm nghiên cứu khoa học trong TDTT 1.5.3. Thực trạng công tác NCKH ở nước ta hiện nay 1.5.4. Định hướng NCKH và phát triển công nghệ TDTT giai đoạn 2010 2030 Chương 2. KỸ THUẬT CƠ BẢN ĐƠN ĐÒN 2.1. Vũ khí cơ bản của cơ thể con người 2.2. Mục tiêu bị tấn công cơ bản trên cơ thể con người 2.3. Hệ thống kỹ thuật cơ bản 2.3.1. Kỹ thuật tấn (Seogi) 2.3.2. Kỹ thuật đấm (Jireugi) 2.3.3. Kỹ thuật đá (Chagi) 2.3.4. Kỹ thuật gạt đỡ (Makky) 2.3.5. Kỹ thuật tấn công - đòn đánh (Chigi) Chương 3. KỸ THUẬT PHỐI HỢP VÀ ĐỐI LUYỆN CƠ BẢN 3.1. Kỹ thuật phối hợp cơ bản 3.1.1. Đặc điểm, tiêu chí, phương pháp tổ chức tập luyện và giảng dạy cơ bản. 3.1.2. Đòn phối hợp nhóm tấn với kỹ thuật đơn 3.1.3. Đòn phối hợp nhóm kỹ thuật đòn tay 1 2 2 2 2 4 4 4 6 8 8 9 11 14 14 16 18 18 28 28 28 29 30 33 33 33 35 35 39 41 51 60 66 66 68 68 68 3.1.4. Đòn phối hợp nhóm kỹ thuật đòn chân 3.1.5. Đòn phối hợp nhóm kỹ thuật đòn tay với chân 3.1.6. Đòn phối hợp nhóm kỹ thuật phòng thủ phản công 3.2. Kỹ thuật đối luyện cơ bản 3.2.1. Nhất thế đối luyện đơn đòn (trung đẳng) - Hanbeon Kyorugi (Momtong) 3.2.2. Nhất thế đối luyện (thượng đẳng) - Hanbeon Kyorugi (Olgul) 3.2.3. Tam thế đối luyện (trung đẳng) - Sebeon Kyorugi (Momtong) 3.2.4. Tam thế đối luyện (thượng đẳng) - Sebeon Kyorugi (Olgul) 3.2.5. Khóa và giải khóa cơ bản Chương 4. KỸ THUẬT QUYỀN CƠ BẢN 68 69 69 70 70 71 72 73 74 77 77 77 77 77 78 78 79 79 80 80 84 4.1. Những vấn đề cơ bản về quyền môn võ Taekwondo 4.1.1. Nguồn gốc quyền pháp 4.1.2. Khái niệm chung về quyền pháp 4.1.3. Vai trò và ý nghĩa của quyền pháp trong môn võ Taekwondo 4.1.4. Những điều cần chú ý khi thực hiện quyền pháp 4.1.5. Phân loại quyền pháp 4.1.6. Tính nhịp điệu quyền pháp 4.1.7. Đối tượng tập luyện quyền pháp 4.1.8. Đồ hình trong quyền thuật 4.1.9. Hệ thống các bài quyền cơ bản 4.2. Bài quyền Thái cực số 1: Taegeuk 1 Jang (Taegeuk Keon) Thái cực Kiền (Càn) cung quyền 4.3. Bài quyền Thái cực số 2: Taegeuk 2 Jang (Taegeuk Tae) Thái cực Đoài 86 cung quyền 4.4. Bài quyền Thái cực số 3: Taegeuk 3 Jang (Taegeuk Ri) Thái cực Ly cung 88 quyền 4.5. Bài quyền Thái cực số 4: Taegeuk 4 Jang (Taegeuk Jin) Thái cực Chấn 91 cung quyền 4.6. Bài quyền Thái cực số 5: Taegeuk 5 Jang (Taegeuk Seon) Thái cực Tốn 94 cung quyền 4.7. Bài quyền Thái cực số 6: Taegeuk 6 Jang (Taegeuk Gam) Thái cực Khảm 96 cung quyền 4.8. Bài quyền Thái cực số 7: Taegeuk 7 Jang (Taegeuk Gan) Thái cực Cấn 99 cung quyền 4.9. Bài quyền Thái cực số 8: Taegeuk 8 Jang (Taegeuk Gon) Thái cực Khôn 102 cung quyền 106 4.10. Triều tiên quyền – Koryo 110 CHƯƠNG 5. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY, HUẤN LUYỆN, TỔ CHỨC THI ĐẤU - TRỌNG TÀI CHUYÊN MÔN 5.1. Phương pháp giảng dạy, huấn luyện chuyên môn 5.1.1. Khái niệm, mục đích, mục tiêu của quá trình giảng dạy Taekwondo 5.1.2. Các nguyên tắc giảng dạy chuyên môn 110 110 112 5.1.3. Cấu trúc chương trình giảng dạy 5.1.4. Thực hiện kế hoạch giảng dạy 5.1.5. Phương pháp giảng dạy chuyên môn 5.1.6. Kiểm tra đánh giá chuyên môn điê 5.2. Phương pháp tổ chức thi đấu – trọng tài chuyên môn 5.2.1. Hoạt động thi đấu và thể lực chuyên môn 5.2.2. Luật và phương pháp trọng tài chuyên môn TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC VIẾT TẮT Cm: GDTC: GV: HL: HLV: IOC: ITF: M: MMA: NCKH: Nxb: S: TDTT: UFC: TBG: VĐV: Sl: WTF: Centimet’s. Giáo dục thể chất. Giáo viên. Huấn Luyện. Huấn luyện viên. Ủy ban Olimpic. Liên đoàn Taekwondo thế giới hệ cổ truyền. Mét. Võ tổng hợp. Nghiên cứu khoa học. Nhà xuất bản Giây. Thể dục thể thao. Võ đối kháng tự do. Tập bài giảng. Vận động viên. Số lần. Liên đoàn Taekwondo thế giới hệ phong trào thể thao. 113 115 119 124 126 126 132 153 LỜI NÓI ĐẦU Với rất nhiều người thì việc luyện tập võ thuật thường xuyên chủ yếu là dùng để tự vệ. Với người am hiểu về võ thuật thì học võ sẽ giúp cho thân thể khỏe mạnh, trí tuệ minh mẫn và giúp tâm hồn cao thượng để học tập, lao động, bảo vệ sự sống hay đấu tranh cho lẽ phải và phục vụ Tổ quốc. Ngoài ra, khi tập võ thì chúng ta còn có thể xả stress, đồng thời kết giao thêm nhiều bạn bè, học hỏi thêm được nhiều thứ từ các thầy và các đàn anh đàn chị. Chúng ta có thể luyện cho tâm tĩnh, kiên nhẫn và biết kiềm chế bản thân trước sự biến đổi của tâm lý hoặc khó khăn. Kiến thức được trình bày trong tập bài giảng này hầu hết được tác giả kế thừa, tuyển chọn từ các tài liệu chuyên môn trong nước và nước ngoài, kinh nghiệm của cá nhân và một số đồng nghiệp chuyên môn trong đó có nhiều tác giả, tác phẩm đứng đầu lĩnh vực. Ngoài ra, tác giả cũng đã cập nhập những sự thay đổi mới nhất về sự tiến bộ khoa học kỹ thuật, thay đổi về luật và kỹ thuật chuyên môn, thông qua đó cung cấp cái nhìn mới nhất, phù hợp và hiện đại giúp sinh viên có thể dễ dàng nhận biết, nắm bắt và tự tiến hành nghiên cứu, tập luyện. Bộ tập bài giảng này bao gồm tất cả những kiến thức chuyên môn phù hợp với chương trình đào tạo của nhà trường. Trong trình bày, tác giả đưa thêm nhiều phần mới: Những thay đổi về sự phát triển; thành tích cao; phạm vi ứng dụng của các kỹ thuật; lỗi sai cơ bản thường gặp của từng loại kỹ thuật; các kỹ năng đánh giá kỹ thuật chuyên môn cụ thể từng loại hình kỹ thuật; một số bài tập sửa lỗi sai cơ bản và phương pháp tập luyện nâng cao kỹ năng chuyên môn cho kỹ thuật; phương pháp tập luyện phát triển thể lực chung và chuyên môn; những thay đổi mới nhất của luật thi đấu; phương pháp thực hành thi đấu tối ưu; năng lực chuyên môn cần thiết cho sự phát triển của người học. Trong quá trình giảng dạy võ thuật, do đặc thù chuyên môn, giảng viên vắt buộc phải nắm vững những quy định tập luyện cơ bản của một giờ học TDTT, không nóng vội, đốt cháy giai đoạn hoặc bỏ qua những chi tiết kỹ thuật dẫn đến những đánh giá sai lầm về kỹ thuật môn học. Không đẩy nhanh tiến độ đối với những kỹ thuật phức tạp có độ khó cao đòi hỏi trình độ tập luyện tương ứng bởi nó có thể tạo ra những chấn thương nguy hiểm cho người học. Trong quá trình biên soạn, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn không trình khỏi các thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được những ý kiến góp ý để tài liệu hoàn thiện hơn. 1 Chương 1. LỊCH SỬ VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN HIỆN ĐẠI CỦA MÔN VÕ TAEKWONDO 1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của môn võ Taekwondo 1.1.1. Nguồn gốc hình thành Bắt nguồn vào thời kỳ sơ khai trên bán đảo Triều Tiên, có rất nhiều cuộc thi đấu võ thuật để kỷ niệm, chào mừng các lễ hội, hội thi trình độ và nâng cao kỹ thuật … kết hợp với điều kiện sống săn bắn, lao động sản xuất và chiến đấu giữa các bộ tộc địa phương làm cho con người dần hình thành các kỹ thuật võ thuật chiến đấu đặc trưng và hiệu quả. Những kỹ thuật sơ khai đó được đánh giá là nền tảng cho môn võ Taekwondo sau này. Nguyên mẫu từ Taekwondo trước đây được cho rằng có nguồn gốc từ ba từ là “Subak”, “Teakkyon”, “Takkyon” (tên của ba bộ lạc mạnh nhất vào thời kỳ đó). Về sau này, thời kỳ của ba triều đại Koguryo, Paekje, Silla (là thời kỳ chiến tranh liên tiếp) thì nhu cầu tập luyện võ thuật càng lên cao và Taekwondo đã thể hiện được những ưu điểm của mình qua đó đẩy mạnh sự phát triển của môn phái lên đến đỉnh cao thông qua các đối tượng tập luyện và mức độ ưu tiên khi sử dụng huấn luyện trong quân sự. Sự phát triển của quân sự và chiến tranh càng mạnh thì Taekwondo càng nhận được nhiều sự quan tâm và thúc đẩy phát triển, có thể kể ra một số trường hợp như: Thời Koguryo có chiến binh Sonbae (quả cảm không lùi bước trước quân thù), thời Silla có Ngự lâm quân Hwarang (có tính trung thành tuyệt đối, ngoan đạo, sẵn sàng hy sinh vì lợi ích quốc gia và triều đình). 1.1.2. Lịch sử phát triển 1.1.2.1. Taekwondo thời trung cổ Có sự phát mạnh mẽ trong thời gian dài, cụ thể và phát triển đỉnh cao trong triều đại Koryo (từ năm 918 sau công nguyên tới năm 1392).Trong thời điểm này, Taekkyon được phát triển thành các hệ thống có tính chiến đấu cao và sử dụng như một tiêu chuẩn để thi đấu thể hiện và chọn lựa, phân cấp quân nhân (5 bài tập dành cho quân nhân – Obyong Subak Hui). Trong giai đoạn này, Taekkyo được coi như phương tiện nâng cao sức mạnh quân sự cho quân đội, đối với cá nhân nó được coi như phương tiện nâng cao vị thế, chức quyền trong các bộ máy cầm quyền. Cũng trong giai đoạn này, thông qua quá trình biểu diễn, thi đấu luật cơ bản xuất hiện và tạo thành hệ thống, trọng tài cơ bản làm nền tảng cho hệ thống luật thi đấu hiện đại. Tuy nhiên, vào cuối giai đoạn này, việc phát minh ra thuốc súng và các vũ khí cầm tay tiện lợi làm cho mức quan tâm và vai trò của võ thuật giảm mạnh, mất dần đi vai trò quyết định trong quân đội, tồn tại trong nhân dân với vai trò như một môn thể thao, thi đấu, biểu diễn. 1.1.2.2. Taekwondo thời hiện đại Có sự giảm sút nhanh chóng do sự phát triển của các kỹ thuật chiến đấu quân sự là các loại vũ khí mới có tính sát thương cao, rộng. Các trận thi đấu Teakyon chỉ còn tồn tại 2 trong các lễ hội hoặc mang tính giải trí của tầng lớp chức sắc hoặc đông đảo thị dân nghèo. Về quân đội, Taekwondo chỉ còn là phương pháp chiến đấu cận chiến tầm cá nhân không còn mang tính chiến lược như thời kỳ trước. Tới những năm 1592 (triều đại Jungjo), Taekwondo mới có sự khôi phục mạnh mẽ do sự thất bại nặng nề trước cuộc xâm lăng của Nhật Bản, lúc này Taekwondo lại được coi là chiến lược quân sự quan trọng để phát triển quân sự và bảo vệ quốc gia. Thời gian này, môn võ Taekwondo có bước phát triển vượt bậc và được đánh dấu bằng sự ra đời của cuốn sách nổi tiếng “Muyedobo – Tongji” (hệ thống kỹ thuật cơ bản 38 đòn tay hiện nay vẫn còn được sử dụng rộng rãi), với những tên tuổi lớn như: Võ sư Im Ho và học trò Song Duk Ki (đấm thủng tường đất, cột to, nhảy bay qua tường cao và chạy xuyên qua hàng rào gươm giáo). Vào thời điểm này 14 kỹ thuật cơ bản đã được đưa vào sử dụng, bao gồm: 5 đòn đá cơ bản, 4 đòn tay, 3 đòn đá bằng gót chân, 1 đòn đá quay sau và 1 đòn đá quét. Thuật ngữ “Poom” cũng bắt đầu được sử dụng nhằm biểu thị tư thế song đấu đối mặt trực tiếp. Tuy nhiên các võ sư thời điểm này cũng luôn phải đối mặt với nguy cơ sẽ bị chính quyền đô hộ Nhật Bản kìm hãm sự phát triển và làm suy yếu môn võ Taekkyondo. 1.1.2.3. Sự phát triển của Taekwondo hiện nay Sau độc lập vào năm 1945, người Triều Tiên bắt đầu khôi phục tính tự cường dân tộc và tiếp túc truyền bá hoàn thiện môn võ thuật truyền thống của mình. Đây cũng là thời điểm bắt đầu có những thay đổi vượt bậc, căn bản môn võ này ở tất cả các mặt. Có sự phát triển mạnh mẽ về số lượng người tham gia và được truyền bá ra khắp nơi trên thế giới. Sự phát triển mạnh mẽ của Taekwondo được thể hiện qua một số mốc thời gian sau: - Năm 1953, Triều Tiên cử hơn 2000 võ sư đai đen tới hơn 100 quốc gia khác nhau truyền bá môn võ Taekwondo. - Năm 1971, Taekwondo được công nhận chính thức là môn thi đấu quốc gia. - Năm 1972, khởi công xây dựng trụ sở Kukkion - trụ sở liên đoàn Taekwodo thế giới. - Ngày 28/05/1973, thành lập liên đoàn Taekwondo thế giới và hiện nay đã có gần 170 (hiện nay đã có 202) nước thành viên tham gia. - Năm 1973, giải vô địch Taekwondo thế giới đầu tiên được tổ chức và ra quy định 2 năm tổ chức 1 lần. - Năm 1974, Taekwondo được chính thức đưa vào thành nội dung thi đấu tại đại hội thể thao Châu Á. - Năm 1980, Ủy ban Olimpic (IOC) công nhận liên liên đoàn Taekwondo thế giới và Taekwondo là một môn thi đấu chính thức tại Olimpic. 1.1.2.4. Taekwondo tại Việt Nam - Năm 1962, được du nhập vào Việt Nam bởi võ sư Kim Boang Son. Địa điểm được truyền bá đầu tiên tại trường võ thuật Thủ Đức tại Nam Kỳ. - Năm 1965, tổ chức giải vô địch Taekwondo Nam Kỳ đầu tiên đánh dấu mốc tổ chức định kỳ các tổ chức giải vô địch Nam Kỳ thường niên. 3 - Năm 1968, số người tham gia tập luyện môn võ Taekwondo lên đến hơn 100.000 với nhiều hướng khác nhau như quân đội, trường học, các võ đường tư nhân. - Năm 1969, tham gia giải vô địch Châu Á (tại Hồng Kông) và giành được 7 HCV, 2 HCB, 3HCĐ. - Năm 1988, Taekwondo được truyền bá ra Hà Nội và nhanh chóng được tổ chức tập huấn, huấn luyện và ưu tiên sự phát triển theo cả hai hướng tập luyện thi đấu và tập huấn giảng dạy. - Năm 1989, tổ chức giải vô địch quốc gia đầu tiên tại Thành phố Hồ Chí Minh với sự tham gia thi đấu của VĐV hơn 20 tỉnh thành trong cả nước. - Năm 1992, tổ chức giải Taekwondo quốc tế đầu tiên với sự tham dự của nhiều đoàn VĐV đẳng cấp cao trên thế giới như: Hàn Quốc, Mỹ, Na Uy, Đài Loan… - Năm 1995, tiếp tục giành được các huy chương tại Đại hội thể thao Châu Á. - Từ Seagames 16 đến nay, liên tục đạt các thứ hạng cao và cao nhất ở các nội dung và hạng cân thi đấu. - VĐV Việt Nam tham gia thi đấu và dành được các vị trí danh giá trên đấu trường Olimpic như VĐV Trần Hiếu Ngân, Nguyễn Trung Hiếu… Được sự quan tâm và đầu tư đúng hướng của ngành TDTT nước ta, thể thao nói chung và môn võ Taekwondo nói riêng đang ngày càng phát triển cả về cơ sở vật chất, điều kiện, chế độ và nghiên cứu khoa học để tiến tới dành được nhiều thành tích cao hơn trên các đấu trường quốc tế. 1.2. Hệ tư tưởng, tinh thần, mục đích, tác dụng và phân chia hệ phái chính trong môn học 1.2.1. Nền tảng tư tưởng Nền tảng tư tưởng đạo đức môn học: Là những tâm niệm định hướng mọi hoạt động tập luyện, thi đấu của tất cả những người học tập môn võ Taekwondo. Đây là những điều mà mỗi người học phải học thuộc lòng và luôn tự răn mình trước, trong và sau mọi quá trình tập luyện cũng như là đạo làm người trong quá trình rèn luyện đạo đức của môn học. Hệ tư tưởng chủ đạo bao gồm những điều sau: - Ưu tiên phát triển cao về đạo đức và tư tưởng con người phù hợp với xã hội văn minh và hiện đại. - Học võ trước hết là học tâm, tu tâm trước tu đạo sau và tu hành sau cùng. - Lấy đạo đức thu phục con người chứ không dùng bạo lực ép người. - Võ là tự vệ và bảo vệ kẻ yếu và thực hiện nghiêm túc lối sống đạo giáo. - Võ thuật trước là tu thân sau mới phát triển sức khỏe. - Thi đấu là tự mình chiến đấu với bản thân mình, vượt qua những giới hạn mình chưa đạt tới, tìm ra những yếu kém mà bản thân chưa tìm ra và chưa vượt qua. - Rèn luyện là cuộc sống, lười nhác là kẻ hèn kém. 1.2.2. Hệ tinh thần môn võ Taekwondo 4 Taekwondo là một nghệ thuật chiến đấu không chỉ đơn thuần với mục đích tranh đoạt chiến thắng bằng mọi giá. Với một kỷ luật nghiêm khắc, Taekwondo còn có mục đích cao đẹp hơn, đó là hướng tới sự phát triển và kiện toàn mọi khả năng về tinh thần và thể chất của con người. Người xưa xem Taekwondo là “nghệ thuật chiến đấu của bậc quân tử”. Họ tuyệt đối xem môn võ thuật này như một phương thế để tự vệ. “đừng khiêu chiến nhưng hãy tự vệ”, đó là tính cách của Taekwondo. Vì thế, tập luyện Taekwondo là rèn luyện cho bản thân một trạng thái tinh thần bình ổn, một đức tính tự chủ và một kỹ thuật hoàn hảo. Taekwondo là nghệ thuật sử dụng triệt để các phần của thân thể dùng làm vũ khí để tự vệ và tấn công một cách hiệu quả nhất, đặc biệt là đôi tay và đôi chân. Ngoài hiệu quả đáng kinh ngạc như một phương cách tự vệ, Taekwondo còn là một môn thể thao lý tưởng giúp cho thân thể được phát triển toàn diện một cách hài hòa. Do đó, Taekwondo là một tổng hợp của hai phương diện: tự vệ và thể thao. Vào thời xa xưa, trên những chiến trường, dưới hình thức nguyên sơ, môn võ này được thể hiện một cách tàn bạo chỉ với mục đích duy nhất là hạ gục quân thù. Ngày nay, Taekwondo được nhiều người biết đến như một môn võ thuật mang tính cách thể thao qua các lần tranh giải vô địch… Đành rằng không thể phủ nhận những lợi ích của các trận đấu đầy ngoạn mục này mang lại, nhưng nhìn dưới khía cạnh này thì không thể nào hiểu được ý nghĩa và tinh thần của Taekwondo. Cũng có nhiều người đánh giá sai lầm về Taekwondo như là một môn luyện tập sức mạnh mà thôi. Quả thật đáng kinh ngạc khi thấy bằng những bàn tay không, đôi chân trần người ta có thể đập vỡ gỗ ván, gạch ngói,… một cách dễ dàng. Để đạt được kết quả đó không phải chỉ trong một sớm một chiều mà là cả một quá trình tập luyện gian khổ, đau đớn thân xác, đổ mồ hôi và có cả nước mắt,… nhưng cũng cần phải hiểu rằng sự tập luyện đó chưa phải là tất cả của Taekwondo. Để đập vỡ những vật vô tri, bất động như gỗ ván, gạch ngói,… thì tương đối dễ dàng nếu bạn có đôi tay và đôi chân được tập luyện đủ mạnh mẽ và đủ cứng chắc,… nhưng để đối đầu với một địch thủ sống động, linh hoạt và quyền biến thì nếu chỉ có sức mạnh đơn thuần chưa đủ, cần phải có một kỹ thuật hoàn hảo, thích ứng. Taekwondo với đặc tính là “Nghệ thuật chiến đấu không vũ khí” vì thế đôi tay và đôi chân cần thiết phải được khổ luyện trường kỳ để thể hiện tính cách đặc thù của nó là “biến tay chân trở thành vũ khí”. Những kỹ thuật của Taekwondo cũng cần phải được kết hợp một cách hài hòa trong việc luyện tập và thực hành. Như chiếc xe hơi và những bánh xe thế nào thì việc luyện tập được gắn liền với thực hành cũng như vậy, thiếu đi một yếu tố, chắc chắn không thể đạt đến mục đích của Taekwondo. Nhưng tất cả những điều đó vẫn chưa đủ, cần phải rèn luyện để có một tinh thần cương quyết, một ý chí kiên cường, niềm tự tin và một tâm hồn bình an, trong sáng. Việc tập luyện Taekwondo sẽ trở nên vô nghĩa nếu như thiếu mất một trong những yếu tố trên. 5 Taekwondo, nghệ thuật chiến đấu của bậc quân tử đã được tập luyện tại đất nước Triều Tiên trải qua bao nghìn năm để đem đến kết quả viên mãn là cao thượng hóa con người. “Kiện toàn”, “nâng tâm hồn lên cao luôn mãi” đó là nền tảng của Taekwondo. “Đừng bao giờ tấn công trước” là câu phương châm này định rõ giới hạn hành động của Taekwondo là chỉ phản ứng và tự vệ. Điều này bao hàm ý nghĩa luôn có lòng vị tha, lòng độ lượng và ý thức sự bình đẳng. Môn sinh Taekwondo sẽ dần phát hiện nơi chính bản thân những khả năng vô hạn, vì Taekwondo sẽ giúp hoàn thiện những tiềm năng trong chính thân thể và tâm hồn. “Đừng bao giờ tấn công trước” - ý nghĩa của phương châm này được thể hiện bởi nhiều cách thế chuẩn bị khác nhau. Trước tiên, cần phải nhanh chóng loại bỏ mọi tư tưởng tầm thường và nông nổi ra khỏi tâm trí, thanh luyện tinh thần để luôn luôn ở trong tư thế sẵn sàng hay có thể gọi là “tâm an, thần định”. Giai đoạn thứ hai mới học cách thế để tự vệ. Thanh luyện tinh thần và tự vệ, đó là đặc tính ôn hòa của Taekwondo. Trong nền võ thuật Đông phương, có 3 trường phái đối đầu nhau: Trường phái thứ nhất quan niệm: “Tinh thần vượt trội trên thân xác và chế ngự thân xác”. Trường phái thứ hai quan niệm: “Thân thể chi phối tinh thần”. Trường phái thứ ba lại cho rằng: “Bảo toàn thân thể là hệ trọng”. Mỗi một trường phái đều chứa đựng một phần chân lý nhưng không hoàn hảo. Taekwondo với tính cách là một môn võ thuật hướng tới sự phát triển hài hòa cả hai phương diện, thể chất cũng như tinh thần. Thân thể, trước tiên phải được tôi luyện cho đến mức tinh thục bằng cái giá của sự khổ luyện và kỷ luật sắt. Làm chủ được kỹ thuật là kết quả của một công việc hăng say và trường kỳ. Tinh thần theo đó đạt đến mức luôn phản ứng một cách trung thực, đặc biệt trong trường hợp tự vệ một cách chính đáng. Taekwondo muốn hoàn thành một sự tổng hợp hoàn hảo của thân thể và tinh thần bởi kỹ thuật. Để thử nghiệm sự tổng hợp này, chính là hội nhập cùng Taekwondo. 1.2.3. Mục đích, tác dụng và phân chia hệ phái chính trong môn học 1.2.3.1. Mục đích, tác dụng và ý nghĩa hoạt động tập luyện của môn học - Ý nghĩa: Môn võ Taekwondo hiện nay là môn thể dục thể thao rất được ưa chuộng trên thế giới. Nó là hệ thống các bài tập được chọn lọc có hệ thống, khoa học, được hình thành và phát triễn rất lâu đời. Nhằm mục đích hoàn thiện và phát triễn toàn diện cơ thể. Tạo ra các phương pháp rèn luyện cơ thể có lợi nhất về phương tiện hoạt động vận động và có hiệu quả cao tới sự phát triển hài hòa cơ thể. Có ý nghĩa cao trong việc bồi dưỡng các phẩm chất đạo đức con người phù hợp với các yêu cầu trong xã hội phát triển cao về kinh tế, văn hóa và xã hội. Hoàn thiện con người và hướng tới cái đích cao nhất là các giá trị chân, thiện, mỹ trong đạo đức phật giáo và tư tưởng con người. - Tác dụng: Môn Taekwondo có tác dụng rất tốt đến toàn bộ cơ bắp trên cơ thể, làm cho cơ thể phát triễn cân đối, hài hòa; tăng sức mạnh, nhanh cho các nhóm cơ, tăng cường khả năng hoạt động cho hệ tuần hoàn, hô hấp và tim mạch. Từ đó làm tăng khả ngăn thích nghi và chịu đựng của con người (tăng sức bền)… Tập luyện Taekwondo 6 thường xuyên sẽ giúp người tập tăng sự tự tin, lòng cam đảm, ý chí vững vàng, tinh thần mạnh mẽ, lòng yêu nước, ý thức bảo vệ tổ quốc…Giúp hoàn thiện kỹ năng thực dụng, phối hợp vận động, khả năng thăng bằng, giao tiếp xã hội, và đặc biệt là có tác dụng rất lớn trong việc rèn luyện đạo đức, nhân cách mà các môn khác khó có thể có được…. - Mục đích: + Phát triển về thể chất: Tăng cường sức khỏe, củng cố, tăng cường khả năng tự vệ cá nhân, tăng cường chức năng và hiệu quả hoạt động của các hệ cơ quan trong cơ thể. + Phát triển về tinh thần: Phát triển các mối quan hệ xã hội, các trạng thái tâm lý, tình cảm, nâng cao trình độ nhận thức và tư duy, tri thức. Mục đích của học phần này là giới thiệu cho người học nắm khái quát về môn võ Taekwondo, dần hình thành những kỹ năng vận động cơ bản của môn võ này, tạo tâm lý thoải mái ham thích học võ và rèn luyện tính kỷ luật, sự tập trung thông qua việc học các bài quyền, và các kỹ thuật đòn đá. Ngoài ra, tập luyện Taekwondo còn có các mục đích khác như: Để rèn luyện thể chất, đảm bảo tốt sức khỏe phục vụ mục đích học tập và làm việc; tạo sân chơi lành mạnh giúp sinh viên có nơi giao lưu, luyện tập, trao đổi thư giãn sau những giờ học căng thẳng; rèn luyện ý thức giữ gìn sức khỏe, kỷ luật, tinh thần yêu mến thể thao cũng như lối sống lành mạnh, tinh thần đồng đội, tương trợ lẫn nhau; phát hiện và bồi dưỡng những sinh viên có năng khiếu Taekwondo tiềm năng bổ sung vào đội tuyển cấp cao hơn. 1.2.3.2. Các hệ phái chính trong môn Võ Taekwondo Môn võ Taekwondo hiện đại ngày nay có rất nhiều hệ phái khác nhau, tuy nhiên về tổng thể được chia thành hai hệ phái chính, gồm có: - Hệ phái theo thiên hướng ứng dụng: ITF (International Taekwon - Do Federation) là hệ một phái võ quyền do cựu thiếu tướng Hàn Quốc Choe Hong Hui sáng lập ngày 22 tháng 3 năm 1966 mang tính phát triển ứng dụng kỹ thuật môn phái vào thực chiến. - Hệ phái theo thiên hướng thể thao quần chúng: WTF (Word Taekwon - Do Federation, thành lập năm 1973) coi môn Taekwondo như một dạng thể thao, nêu cao tính võ nghệ của môn võ này. WTF được phân chia thành các hệ phái lớn: + Hệ phái Chang Hon: Hệ phái lớn đầu tiên của Taekwondo, dựa trên hệ thống kỹ thuật và quyền pháp do Đại võ sư Choi Hong Hi xây dựng từ năm 1954. Hệ phái lấy tên theo tên hiệu của đại sư Choi Hong Hi, người sáng lập hệ phái: Chang Hon. Đây cũng là hệ phái nền tảng của Liên đoàn Taekwondo quốc tế - WTF, thành lập năm 1966. Đặc điểm của hệ phái là có nhiều nét tương đồng với quyền pháp Karate, mang nặng tính chiến đấu. Hệ thống quyền pháp có 24 bài quyền và hệ thống đẳng cấp phân thành 10 cấp và 9 đẳng. Võ phục và thể lệ thi đấu gần như tương tự với Karate. Vì vậy, khi thi đấu, các võ sĩ không mang giáp và khi ra đòn phải dừng đòn ở cự ly tối thiểu hoặc chỉ được khẽ chạm vào đối thủ. + Hệ phái Kukkiwon: Các võ sĩ Taekwondo thi đấu trong trang phục quy định của WTF. Đây là hệ phái lớn nhất, dựa trên hệ thống kỹ thuật và quyền pháp quy định tổ 7 chức kỹ thuật Kukiwon của Hiệp hội Taekwondo Hàn Quốc, thành lập năm 1973. Đây cũng là hệ phái nền tảng của Liên đoàn Taekwondo thế giới, thành lập cùng năm đó. Đặc điểm của hệ phái này mang tính hiện đại và thể thao nhiều hơn. Các đòn thế nguy hiểm bị cấm dùng trong thi đấu. Hệ thống quyền pháp có 25 bài quyền và hệ thống đẳng cấp phân thành 8 cấp và 10 đẳng. Võ phục dùng loại áo chui cổ và thể lệ thi đấu mang nặng tính thể thao. Vì vậy khi thi đấu, các VĐV bắt buộc mặc giáp và chỉ được phép tấn công vào phần mặc giáp của đối thủ. 1.3. Cơ sở khoa học trong hoạt động chuyên môn 1.3.1. Hoạt động tâm lý trong chuyên môn - Các cảm giác, cảm thụ bản thể chính xác và các cảm giác vận động cơ: Được thể hiện thông qua các động tác đơn giản, riêng lẻ của cơ thể con người như: Động tác tay, chân, các kỹ thuật đơn giản thực hiện tại chỗ … (được kết hợp với tấn pháp). Tùy từng hoạt động vận động khác nhau mức độ cảm nhận và cảm thụ có sự khác nhau, đồng thời cũng tùy vào trình độ tập luyện và quá trình lặp lại liên tục hoạt động vận động đó, các cảm giác, cảm thụ và cảm giác vận động cơ có sự thay đổi, sự thay đổi này còn được gọi là kỹ năng, kỹ xảo vận động. - Cảm giác cảm thụ bản thể, cảm giác thị giác và xúc giác liên kết với nhau: Các bài tập nhóm này có đặc điểm là các cử động của các bộ phận thân thể người tập được liên kết với nhau thành một hệ thống – một cơ cấu phức tạp bảo đảm sự di chuyển thống nhất của toàn bộ thân thể nói chung, do tính chất của các bài tập đòi hỏi. Đây là hoạt động tâm lý dựa trên cơ sở tính chính xác không chỉ của các hệ thống cơ bắp mà còn là quá trình tư duy liên kết các cảm giác đơn với tổng thể. - Nhận thức mối quan hệ giữa không gian và thời gian trong tư duy: Được thể hiện qua các bài tập di chuyển trong không gian (các kỹ thuật đá bay, nhào lộn). Tất cả các loại bài tập ở nhóm này đều đòi hỏi phải vượt một khoảng không gian nhất định trong một khoảng thời gian ngắn nhất định. Các bài tập vận động thuộc nhóm này đòi hỏi phải phát triển các quá trình tâm lý phức tạp ở mức cao, tri giác chính xác các quan hệ không gian và thời gian, nắm vững được nhịp độ và nhịp điệu các hành động của bản thân mình, biểu hiện các nổ lực ý chí tương ứng với những khó khăn của bài tập (các vật chướng ngại) gây nên. “những khó khăn” ở đây có thể hiểu theo hai ý: - Khó khăn bên ngoài thông qua các vật cản, công phá trên không …. - Khó khăn bên trong thông qua những cảm giác của vận động cơ…. - Cảm giác cơ và điều khiển cơ: Được thể hiện qua các bài tập với dụng cụ (trụ đấm, trọng lượng phụ, tập song đấu…). Những bài tập nhóm này đòi hỏi tri giác phức tạp về độ lớn, trọng lượng, trọng tâm của dụng cụ, bài tập cũng như các nỗ lực của cơ bắp được phối hợp chặt chẽ với các tri giác trên theo mức cần thiết của các bài tập với dụng cụ yêu cầu (về lực căng, đàn hồi, phản lực…). - Phản xạ và tính thích ứng vận động của hệ thần kinh: Được thể hiện qua các bài tập đối kháng (đối luyện, tự vệ, luyện chiến thuật, song đấu, thi đấu…) là các dạng bài tập gắn với việc khắc phục sự chống đối, va chạm đòn của bạn cùng tập hoặc của đối thủ. Nét tiêu biểu của các bài tập này là phải chống lại những tác động rất khác nhau (và luôn 8 luôn biến dạng về lực cũng như về hình thức thể hiện) của đối phương. Do đó phải tính toán cẩn thận không chỉ các đặc điểm kỹ thuật mà cả các đặc điểm liên kết, chiến thuật của các động tác đó đồng thời làm cho những động tác của mình thích ứng với chúng. Bên cạnh các tri giác có độ nhạy bén rất lớn, cấu trúc tâm lý của các động tác đó còn bao gồm độ nhanh, độ chính xác của tư duy về cả tốc độ và tính chính xác của sự dự tính đến các hành động của đối phương. - Tính linh hoạt của tư duy và phối hợp hoạt động: Được thấy rõ trong những bài tập mang tính tập thể (quyền tập thể, đối luyện tập thể…). Nhóm này mang một dấu hiệu chung tiêu biểu là tính tập thể (thống nhất và đồng điệu) của hoạt động vận động chuyên môn, đồng thời cũng yêu cầu giải quyết những nhiệm vụ nảy sinh trong những tình huống, giai đoạn tập luyện khác nhau. Đây là những bài tập phức tạp, chúng đòi hỏi những người cùng tập phải có tri giác nhanh chóng và chính xác đối với các đối tượng có liên quan trong lúc thực hiện bài tập. Phải hoạt động tư duy nhạy cảm, biểu hiện ở sự đánh giá đúng tình huống, hiểu được ý đồ của HLV và đồng đội, phải biết phối hợp có hiệu quả hoạt động của bản thân mình với hoạt động của bạn đồng môn. 1.3.2. Cơ sở sinh lý trong hoạt động chuyên môn Tập luyện võ thuật tăng cường thể chất cơ thể, bồi dưỡng phẩm chất con người và trị bệnh. Các bài tập võ thuật rất phong phú về nội dung, kết cấu động tác đa dạng, lượng vận động rất khác nhau … làm thay đổi cơ bản các tố chất sinh lý của cơ thể. 1.3.2.1. Sự thay đổi của chức năng thần kinh - Sự cải thiện tính nhịp điệu của hệ thần kinh: Luyện tập võ Taekwondo bao gồm các động tác phức tạp, đa dạng đối xứng và không đối xứng, yêu cầu động tác nghiêm ngặt, hoàn chỉnh và hài hòa. Quá trình tập luyện được thực hiện với những yêu cầu rất nghiêm khắc: Khi tập luyện cần “hợp nhất nội - ngoại” (nội là tâm, thần, ý, khí; tâm hoạt động, khí vận hành). Ngoại là hoạt động hình dáng bên ngoài (như tay, chân, thân pháp di chuyển, mắt…). Trong quyền pháp cần kết hợp “tam hợp” của tâm với “tam hợp” của ngoại (tam hợp tâm là: tâm hợp với ý, ý hợp với khí, khí hợp với lực; còn tam hợp ngoại là: Tay hợp chân, mắt hợp đòn, trọng tâm hợp tấn). Động tác võ thuật động - tĩnh rõ ràng và cần có sự liên kết chặt chẽ. Những điều trên cho thấy tập luyện võ thuật có những yêu cầu đối với cơ thể rất nghiêm khắc. Chúng yêu cầu tính nhịp điệu và tính chuẩn xác rất cao giữa các trung khu của võ não đối với cơ đối kháng và cơ không đối kháng. Đồng thời còn yêu cầu tính nhịp điệu và tính chuẩn xác giữa các trung khu thần kinh trung ương, hệ thần kinh thực vật. Do vậy mối liên hệ giữa các trung khu thần kinh trung ương trong quá trình luyện tập võ thuật có những yêu cầu rất nghiêm khắc. Từ đó, luyện tập võ thuật lâu dài sẽ cải thiện được mối quan hệ nhịp điệu giữa các trung khu thần kinh võ não và các khu đại võ não. - Nâng cao tính linh hoạt, tính cân bằng và cường độ hoạt động của quá trình hoạt động thần kinh: Do Taekwondo có tính chất hợp nhất nội ngoại (nội luyện tâm - thần - ý ; ngoại luyện mắt - tay - thân lưng - chân) cho nên khi luyện tập võ thuật, yêu cầu động tác 9 có lực nhanh - bền kéo theo việc nâng cao tính linh hoạt, tính cân bằng và cường độ của các quá trình thần kinh. Như vậy luyện tập võ thuật không những tăng cường quá trình ức chế mà còn xúc tiến quá trình cân bằng của hệ thần kinh và phát triển tính linh hoạt của hệ thần kinh. Trong Taekwondo có quyền, sáng tạo, đối luyện, thi đấu… yêu cầu thân linh hoạt, thế tấn cần ổn định, lực cần phát triển; lực lưng, bụng, đùi và lực co - duỗi cơ được nâng cao. Từ đó đòi hỏi tính phản ứng của VĐV võ thuật phải nhanh hơn các VĐV khác. 1.3.2.2. Các cơ quan chức năng tiền đình tăng khả năng phân tích Trong võ thuật có các bài luyện tập quay trên không, bật và đứng dậy, xoay thân nhanh, đá bay trên không… Do động tác xoay trong không gian có đặc tính tăng và giảm tốc độ nên góp phần nâng cao tính phân tích và ổn định của chức năng tiền đình. Khi thực hiện những động tác chuyên môn phức tạp (xoay, bay trên không hoặc biến đổi trọng tâm thân người đột ngột như lộn, santo, bật cao…) làm chuyển động nội dịch trong các ống bán khuyên. Các ống này được sắp xếp 3 chiều khác nhau trong không gian. Khi thay đổi tư thế thì các chất dịch này chuyển động theo hướng ngược lại với động tác, nên người ta sẽ nhận biết được sự thay đổi đó và biết được vị trí đỉnh đầu của mình nằm ở hướng nào trong không gian. Khi tổn thương ống bán khuyên nào thì đầu ngả về phía bên đó, nếu tổn thương cả 3 ống thì bị chóng mặt và dễ bị ngã, không định hướng được không gian chung quanh. 1.3.2.3. Sự thay đổi của chức năng tuần hoàn Luyện tập võ thuật lâu dài cải thiện được chức năng hệ tuần hoàn. Lúc yên tĩnh, huyết áp, mạch đập đều có trị số giảm. Chức năng tuần hoàn được nâng cao của VĐV môn võ có liên quan đến số thời gian luyện tập thường xuyên. Thời gian luyện tập càng lớn thì chức năng hệ tuần hoàn có ảnh hưởng càng sâu sắc, có nghĩa là số năm tập càng lâu thì mạch đập và huyết áp có trị số giảm lúc yên tĩnh. VĐV võ nâng cao khả năng điều tiết hệ tuần hoàn, thực nghiệm chứng minh: Sau khi thực hiện test định lượng đứng lên ngồi xuống 20 lần trong 30 giây, VĐV võ thuật chuyên nghiệp có mức dao động lên xuống chỉ tiêu mạch đập và huyết áp nhỏ, thời gian phục hồi ngắn. Điều này nói lên năng lực, chức năng điều tiết của hệ tuần hoàn được nâng cao, xuất hiện hiện tượng “tiết kiệm hoá”. Sự phân loại hoạt động, động tác của VĐV võ rất đa dạng và phong phú, do đó sự ảnh hưởng của việc luyện tập đối với mỗi cơ thể sẽ khác nhau, vì vậy yêu cầu chức năng của hệ tim mạch cũng khác nhau. Ví dụ : khi tập song đấu và thi đấu, mạch tăng so với lúc yên tĩnh 65 - 77%, huyết áp tối đa có thể đạt 175 - 210 mmHg, quyền thuật mạch đập tăng 56 ~ 66 %, huyết áp tối đa tăng 174 - 200 mmHg. 1.3.2.4. Sự biến đổi hệ hô hấp Trong võ thuật, nhấn mạnh “tâm hợp ý”, “khí hợp lực”, khí cần trầm lặng, dùng khí đẩy lực, cho nên chức năng hô hấp có sự ảnh hưởng đặc biệt. Kết quả nghiên cứu môn 10 Trường Quyền sơ cấp đã chứng minh, sau khi tập, tần số hô hấp tăng 31 - 34 lần/phút thông khí đạt 20 - 29 lít, tần xuất nợ ôxi tương đối cao, nợ ôxi được tiêu trừ cần 6 - 9 phút mới phục hồi như lúc yên tĩnh. Thực tế dung tích sống của VĐV võ đạt trung bình 4200 ml, VĐV võ nam có dung tích sống trung bình lớn hơn người bình thường 489,17 ml và nữ là 496,16 ml. Bất kỳ VĐV chuyên nghiệp hoặc không chuyên, dung tích sống đều tốt hơn người bình thường, nam trung bình hơn 2,1 ml, nữ trung bình hơn 1,38 ml. Do đó, chức năng hô hấp và hình thức hô hấp trong võ thuật cũng có những yêu cầu đặc biệt. 1.3.2.5. Sự trao đổi chất trong võ thuật Động tác kỹ thuật chuyên môn có rất nhiều, do đặc trưng chuyên môn đa dạng, nên sự tiêu hao năng lượng có khác nhau. Qua nghiên cứu chứng minh rằng, trình độ VĐV được nâng cao, thì năng lực cung cấp năng lượng - ATP được nâng cao. Đặc điểm biến đổi chức năng hô hấp của VĐV Taekwondo là: Nhu cầu O2 tương đối cao, sự cung cấp năng lượng ATP chủ yếu bằng con đường: Đường phân yếm khí, cho nên môn võ có thể nâng cao khả năng hoạt động yếm khí của cơ thể con người. 1.3.3. Cơ sở khoa học môn võ Taekwondo - Thời gian phản xạ và thời gian phản ứng: Trong huấn luyện và thi đấu Taekwondo thời gian phản ứng được xác định là khoảng thời gian thực hiện hoạt động phản ứng, còn thời gian phản xạ là khoảng thời gian được tính từ lúc tiếp nhận các kích thích đến khi trả lời các kích thích của hệ thần kinh. Ví dụ trong một trận thi đấu Taekwondo, khi một VĐV phát hiện ra rằng đối tượng có ý định tấn công bằng đòn đá phối hợp sở trường thì anh ta vờ như không biết mà ngầm chuẩn bị phản công. Khi đối phương thực hiện đòn tấn công thì anh ta bất ngờ né tránh và lập tức phản công. Khoảng thời gian kể từ lúc đối phương thực hiện đòn tấn công cho đến khi anh ta thực hiện kỹ thuật né tránh hoặc ra đòn phản công được gọi là thời gian phản ứng. Trên thực tế khoảng thời gian này luôn chịu sự phụ thuộc và có mối liên hệ mật thiết với thời gian phản xạ. Trong khi đó phản xạ có điều kiện có mối liên hệ mật thiết tới tất cả thời gian phản ứng và có thể được phát triển thông qua việc rèn luyện tập lặp lại các kỹ thuật cơ bản, được đánh giá thông qua tốc độ trả lời kích thích của hệ thần kinh trung ương. - Hoạt động thể chất: Khi một VĐV, người tập Taekwondo sử dụng chân hoặc tay của mình để thực hiện các đòn đấm, đá, kỹ thuật phòng thủ, di chuyển tránh né,… thì điều này được gọi là “hoạt động thể chất”. Tuy nhiên nếu VĐV, người tập này ngồi trên xe ô tô hay máy bay thì cho dù tốc độ di chuyển của anh ta có cao hơn nhiều so với tốc độ chạy thì điều này cũng không được gọi là “hoạt động thể chất”. Nhìn chung chúng ta đều thừa nhận rằng một hoạt động động lực đã được diễn ra khi một vật thể được đi chuyển từ vị trí này sang vị trí khác. Theo quan điểm này thì hoạt động thể chất chính là sự di chuyển vị trí của một phần hoặc của toàn bộ cơ thể được thực hiện theo sự điều khiển của các cơ quan chức năng bên trong cơ thể. - Hình thức vận động: Khi chúng ta quan sát một người đang thực hiện các cử động khác nhau trong quá trình hoạt động thể chất chúng ta có thể dễ dàng nhận ra các đặc 11 điểm nổi bật và có thể chia chúng ra làm 2 nhóm là: Các chuyển động theo cùng một hướng và các chuyển động xoay vòng. Cũng tương tự như vậy các nhà khoa học đã chia các chuyển động cơ bản trong môn võ Taekwondo ra làm hai loại là: + Chuyển động xoay tròn (chuyển động theo đường cong). + Chuyển động tịnh tiến (chuyển động theo đường thẳng). Mối quan hệ của hai hình thái chuyển động được thể hiện bởi các điều sau: + Trong hoạt động thể chất chuyển động xoay tròn và tịnh tiến luôn đồng thời diễn ra. + Trong chuyển động tịnh tiến chuyển động theo đường thẳng và chuyển động theo đường cong luôn kế tiếp nhau diễn ra. + Chuyển động tịnh tiến trên đường thẳng được diễn ra khi hướng chuyển động nằm trên một đường thẳng. + Chuyển động tịnh tiến theo đường cong được quyết định bởi hướng chuyển động và lực xoay của một phần hoặc toàn bộ cơ thể khi thực hiện động tác. - Các nguyên tắc hình thành chuyển động: Có năm nguyên tắc cơ bản sau: + Nguyên tắc hoạt động ngược chiều: Trong quá trình hoạt động vận động diễn ra hai tay và hai chân luôn chuyển động theo hướng ngược chiều nhau. + Nguyên tắc phối hợp toàn bộ cơ thể: Chuyển động được tạo ra bởi sự phối hợp của toàn bộ cơ thể. + Nguyên tắc tập trung vào mục tiêu: Chuyển động chuyên môn được tạo ra để tấn công vào một mục tiêu cụ thể cho trước vì vậy tầm quan sát (mắt - sự chú ý) luôn phải hướng mục tiêu đó. + Nguyên tắc nhảy, tránh né: Chuyển động phải được kết thúc khi hoàn thành động tác để động tác tiếp đất đảm bảo quá trình hoãn xung đầy đủ giảm chấn thương cho người thực hiện khi thực hiện các động tác trong điều kiện mặt chân đế rời nền. + Nguyên tắc thu hiệu quả tối đa: Cũng giống như các vấn đề kinh tế xã hội, nguyên tắc này này nhắm tới mục đích biểu thị hoạt động “đạt hiệu quả tối đa với nỗ lực tối thiểu” nhất thiết phải được áp dụng trong quá trình giảng dạy, huấn luyện chuyên môn. Điều này đòi hỏi phải có sự đồng bộ trong hoạt động vận động giữa các bộ phận trong cơ thể người tập. - Chuyển động thẳng trong hoạt động thể chất (tốc độ chuyển động): Trên cùng một khoảng cách, hai người cùng thực hiện bài tập: Một người chạy và người kia đi bộ. Sau khi họ thực hiện xong bài tập của mình, chúng ta sẽ thấy rằng có một sự khác biệt rất lớn về thời gian thực hiện của hai người và trong trường hợp này, chúng ta đều cho rằng người chạy đã đạt tốc độ lớn hơn nhiều so với người đi bộ. Mối liên quan giữa thời gian và tốc độ hay giữa thời gian và khoảng cách của một người chuyển động với vận tốc 5m/giây. Khoảng cách và vận tốc trong chuyển động này được tính bằng công thức: V S t Trong đó: S là khoảng cách, t là thời gian và V là vận tốc. 12 - Chuyển động bay trên không: Trong huấn luyện và thi đấu Taekwondo, khi thực hiện các kỹ thuật ở trên không thì góc độ bật nhảy tối ưu là từ 40 - 430. Với góc độ này cơ thể sẽ vươn tới được một độ cao tối ưu với điểm chạm của tay vào khoảng 2m15. Tuy nhiên trên thực tế sẽ rất khó đạt được độ cao này nếu vận tốc bật nhảy được đột ngột tăng lên. Cũng giống như rất nhiều môn thể thao khác như: Nhảy cao, nhảy xa, các môn thể thao tốc độ… Taekwondo cũng chịu ảnh hưởng rất lớn của chuyển động bay trên không. Các kỹ thuật như nhảy đá bay, bật nhảy đá tống ngang, bật nhảy đá vòng sau… đều chịu ảnh hưởng tác động rất lớn của quy luật rơi tự do và chuyển động bay trên không. - Lực tác dụng: Lực là nhận tố chủ yếu tạo sự khác biệt về tính chất và hình thái trong hoạt động của con người. Lực được tính bằng công thức: F  m.a Trong đó F là cường độ của lực, m là khối lượng và a là gia tốc. Vì vậy khi ra đòn gia tốc càng cao thì cường độ lực sẽ càng lớn. Gia tốc còn được biểu thị bằng công thức: a Vt  V0  t  t t Trong đó: a là gia tốc; V0 là vận tốc ban đầu; Vt là vận tốc tại thời điểm t; t là thời gian. - Động lực học và ba định luật của Niutơn: + Định Luật I (định luật quán tính): Dựa vào định luật I của Niutơn chúng ta biết rằng một vật sẽ bắt đầu chuyển động khi chịu một lực tác dụng vào nó và sẽ tiếp tục chuyển động trong một khoảng thời gian nhất định cho dù lực đã mất đi. Khi một người chèo thuyền trên sông thì con thuyền vẫn tiếp tục tiến về phía trước thêm một đoạn nữa khi người chèo thuyền đã ngưng động tác chèo. Trong trường hợp này nếu muốn ngay sau khi tạm ngưng động tác chèo thì phải có một lực ngược chiều tác dụng vào con thuyền. Trên thực tế chúng ta có thể đưa ra rất nhiều ví dụ như: Hành khách sẽ chúi về phía trước nếu xe đột ngột dừng lại và ngả về phía sau nếu xe đột nhiên chuyển bánh; đất sẽ rời khỏi xẻng khi xẻng đã ngừng chuyển động; xe đạp vẫn tiếp tục tiến them một quãng đường nữa khi ta đã ngừng đạp. + Định luật II (định luật về gia tốc): Chúng ta biết rằng gia tốc của một vật tỷ lệ thuận với lực tác dụng và tỷ lệ nghịch với khối lượng của nó. Vì vậy nếu người chèo thuyền thông qua động tác chèo tác dụng một lực có cường độ lớn hơn vào con thuyền thì con thuyền sẽ trôi nhanh hơn. Sau đó tốc độ con thuyền sẽ thay đổi phụ thuộc vào cường độ và mật độ của lực tác dụng. Trong trường hợp cùng chịu tác dụng của một lực như nhau thì con thuyền nào có khối lượng nhỏ hơn sẽ trôi nhanh hơn. + Định Luật III (lực tác dụng và phản lực): Theo định luật III Niuton thì lực tương tác giữa hai vật là hai lực trực đối, nghĩa là cùng độ lớn, cùng phương nhưng ngược chiều và gia tốc mà chúng thu được luôn luôn tỷ lệ nghịch với khối lượng của chúng. Bởi vậy khi một đứa trẻ và một người thanh niên đứng đối diện nhau trên sân trượt băng, khi đứa trẻ tác dụng một lực làm người thanh niên trượt về phía sau thì đồng thời đứa trẻ cũng bị 13 đẩy ngược về phía sau do tác động từ phản lực của người thanh niên. Trong trường hợp này đứa trẻ sẽ bị đẩy ngược về phía sau với tốc độ nhanh hơn bởi vì nó thu được gia tốc lớn hơn do khối lượng nhỏ hơn người thanh niên. - Trọng tâm và sự thăng bằng: Trọng tâm cơ thể có vai trò rất quang trọng đối với các hoạt động thể thao và nó càng trở nên đặc biệt quan trọng đối với các hoạt động song đấu và thi đấu Taekwondo, nơi mà các kỹ thuật tấn công, tránh né và phòng thủ… đều có mối liên hệ mật thiết với nhân tố này. + Trọng tâm: Trên mỗi vật rắn hoặc trên cơ thể của mỗi người đều có một điểm đặc biệt được gọi là trọng tâm. Đó chính là điểm đặt của trọng lực tác dụng lên vật hay là điểm đặt của trọng lượng cơ thể (theo lý thuyết văn hóa cổ, điểm đặt trọng tâm cơ thể được cho là trùng với huyệt đan điền - phía dưới rốn khoảng 3-5cm). Như chúng ta đã biết khi thực hiện bất cứ mọi hoạt động thể chất nào thì con người cũng phải chống lại lực hút của trái đất và vì vậy tất cả các hoạt động này đều chịu ảnh hưởng của trọng tâm cơ thể. + Duy trì thăng bằng của cơ thể: Việc duy trì thăng bằng của cơ thể đóng một vai trò rất quan trọng trong quá trình huấn luyện và thi đấu Taekwondo. Do hoạt động của con người chịu ảnh hưởng trực tiếp của nguyên lý hoạt động động lực, cho nên nếu cơ thể ở trạng thái vững vàng, ổn định thì sẽ rất vững chắc nhưng lại rất khó khăn cho việc triển khai hoạt động và ngược lại mọi hoạt động sẽ được triển khai một cách dễ dàng hơn nếu cơ thể không ở trong trạng thái quá vững vàng và ổn định. + Các điều kiện để duy trì thăng bằng của cơ thể: 1- Mặt chân đế rộng. 2- Hạ thấp trọng tâm cơ thể. 3- Duy trì trọng lượng tối ưu. 4- Trọng tâm cơ thể luôn nằm trong vùng chân đế. 1.4. Xu hướng phát triển hiện đại 1.4.1. Những thế mạnh đặc biệt của môn võ Taekwondo Cái tên Taekwondo được chính thức được công bố rộng rãi đến thế giới kể từ ngày 11/4/1955, tuy nhiên, những yếu tố cấu thành nên đặc điểm của Taekwondo ngày nay đã hình thành trong lòng dân tộc Triều Tiên và những vùng phụ cận từ những năm 37 trước Công nguyên. Lớn mạnh, liên tục bổ sung, cải tiến, va chạm với nhiều bộ môn võ thuật khác, những gì thuộc về Taekwondo chúng ta thấy ngày hôm nay là công sức của rất nhiều thế hệ tiền bối dày công gây dựng. Nối tiếp truyền thống đó, Taekwondo ngày hôm nay vẫn luôn phát triển mạnh mẽ với nhiều thế mạnh đặc biệt mà không phải môn võ nào cũng có. - Số lượng võ sinh đông đảo - nguồn nhân lực lớn để phát triển, truyền bá Taekwondo: Taekwondo hiện nay là một trong những môn võ có đông đảo người theo học, không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở hầu hết mọi khu vực trên toàn thế giới. Số lượng võ sinh là một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự phát triển của cả bộ môn. Số lượng môn sinh tỷ lệ thuận với nguồn nhân lực mà bộ môn có được trong 14 công cuộc phát triển, cải tiến các kỹ thuật, va chạm cọ xát với các bộ môn khác, cũng như có nhiều cơ hội hơn để phát hiện và bồi dưỡng nhân tài. - Tính phổ cập mạnh và thích ứng nhanh - Nhiều võ sĩ Taekwondo bước ra và thành công những đấu trường khác: Dù Taekwondo có hệ thống giải đấu chặt chẽ, đa dạng ở nhiều trình độ và cấp độ (quốc gia, khu vực, quốc tế), tuy nhiên, cũng như nhiều môn võ khác, đã có không ít các võ sĩ Taekwondo thử sức mình ở những giải đấu ngoài bộ môn, đặc biệt là Kickboxing và MMA (võ tổng hợp). Một nguyên nhân dễ hiểu mà ta có thể dùng để lý giải cho việc này, đó là Taekwondo sở hữu hệ thống kĩ thuật Striking (hệ kỹ thuật tấn công gây sát thương bằng va chạm trực tiếp) rất phong phú, đa dạng. Ta có thể dễ dàng tìm thấy ở Taekwondo nhiều kỹ thuật đấm - đá tương đồng với các bộ môn khác như Kickboxing, Muay Thái, Karate…. Chính vì thế mà các võ sĩ với nền tảng Taekwondo có thể dễ dàng thích nghi với điều kiện thi đấu của nhiều giải đấu lớn khác. Điều này không ảnh hưởng xấu đến hình ảnh cũng như uy tín của Taekwondo, mà ngược lại, nó còn chứng minh được sức mạnh không hề mai một của Taekwondo khi đối mặt với những môn võ “mới” tại những đấu trường “mở” - nơi người ta không chỉ dùng kỹ thuật Taekwondo. Ngoài Tán thủ, Taekwondo cũng là bộ môn đã làm nên phần lớn sức mạnh của Cung Lê trên võ đài Kickboxing và võ tổng hợp với đòn Spinning wheel kick (tên thường gọi trong Taekwondo là Hetsu Chagi), cú đá mà anh đã thừa nhận “tôi nắm vững được nhờ Taekwondo”. Serkan Yılmaz là một võ sĩ Kickboxing đại diện cho những võ sinh đi lên từ nền tảng Taekwondo. Bên cạnh đó, còn có những cái tên rất đáng chú ý khác như Mirko Filipovic, Branko Cikatic, Rick Roufus…. - Hệ thống quản lý chặt chẽ, khoa học: Taekwondo hiện nay tồn tại hai hệ thống quản lý lớn, đó là: International Taekwon - Do Federation, hay còn gọi tắt là ITF và World Taekwondo Federation, hay còn viết tắt là WTF. Đây cũng là tổ chức được Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) chính thức công nhận là liên đoàn thể thao với vai trò quản lý cho môn võ Taekwondo ở hàng quốc tế Với hệ thống quản lý chặt chẽ, phân cấp rõ ràng (khu vực, quốc gia, tỉnh thành…) Taekwondo dễ dàng tổ chức thành công các giải thi đấu, các sự kiện võ thuật, thúc đẩy sự phát triển nhanh, mạnh; cũng như kịp thời đưa ra những thay đổi, cải tiến hợp lý trong tổ chức thi đấu, cũng như hoàn thiện hệ thống kỹ thuật của bộ môn. Dưới sự giám sát của Uỷ ban Olympic Quốc tế, WTF luôn đưa ra những thay đổi phù hợp, áp dụng những công nghệ mới nhất vào thi đấu, cũng như cải thiện kỹ thuật, bài quyền chung cho Taekwondo. Năm 2012, WTF tuyên bố sử dụng giáp điện tử trong thi đấu Taekwondo, thay thế giáp LaJust cũ. Giáp điện tử mới trở thành một trong những tâm điểm của vấn đề thể thao hoá và chuyên nghiệp hoá trong thi đấu Taekwondo, đồng thời cũng phản ánh rõ nét sự hiệu quả của hệ thống quản lý Taekwondo thế giới. 15