Së gd&®t thanh ho¸
Trung t©m gi¸o dôc thêng xuyªn tØnh
Mét sè gi¶i ph¸p
chØ ®¹o su tÇm, chÕ t¹o vµ Sö dông ®å dïng d¹y häc
c¸c m«n khoa häc x· héi ë trêng trung häc c¬ së
Ngêi thùc hiÖn
Nghiªm §øc H÷u
Chøc vô:
Phã hiÖu trëng
§¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THCS Nga Thµnh
SKKN thuéc m«n: Qu¶n lÝ
Thanh ho¸ 2008
PhÇn më ®Çu
I. LÝ do chän ®Ò tµi:
1
HiÖn nay, §¶ng ta, nh©n d©n ta ra søc thùc hiÖn sù nghiÖp CNH - H§H ®Êt
níc, víi môc tiªu d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, v÷ng bíc
®i lªn CNXH. Muèn sù nghiÖp CNH - H§H thµnh c«ng, GD-§T ph¶i ®îc ®Èy m¹nh
vµ ph¸t triÓn, ph¸t huy tèt nguån nh©n lùc, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh tíi sù ph¸t triÓn kinh
tÕ, x· héi cña ®Êt níc. §¶ng vµ nhµ níc rÊt chó träng tíi ®iÒu ®ã, thùc sù coi GD - §T
lµ quèc s¸ch hµng ®Çu nh»m n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc vµ båi dìng nh©n tµi.
Ngay tõ nghÞ quyÕt lÇn thø II cña BCH trung ¬ng §¶ng kho¸ VIII( th¸ng
12/1996) vÒ ®Þnh híng chiÕn lîc ph¸t triÓn GD - §T ®· nªu lªn nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc cïng víi sù yÕu kÐm c¶ vÒ quy m«, c¬ cÊu vµ ®Æc biÖt lµ chÊt lîng hiÖu qu¶ cña GD
- §T, mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña sù yÕu kÐm ®ã lµ c«ng t¸c qu¶n lý thiÕu
hiÖu qu¶. NghÞ quyÕt còng chØ râ: “HiÖn nay sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o ®ang ®øng tríc m©u thuÉn lín gi÷a yªu cÇu võa ph¸t triÓn quy m« Gi¸o dôc- §µo t¹o, võa ph¶i gÊp
rót n©ng cao chÊt lîng GD - §T, trong khi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn ®¸p øng yªu cÇu cßn
h¹n chÕ. Tuy nhiªn mét thùc tÕ ®ang diÔn ra trong gi¸o dôc ®µo t¹o ®ã lµ t×nh tr¹ng
thiÕu nghiªm träng ®å dïng d¹y häc dÉn ®Õn viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc cßn nÆng vÒ lý
thuyÕt, thiÕu thùc tÕ. §øng tríc t×nh h×nh ®ã Quèc héi ®· th«ng qua NghÞ quyÕt sè
40/2000/QH10 vµ Thñ tíng ChÝnh phñ ban hµnh ChØ thÞ 14/2001/CT-TTg: kh¼ng ®Þnh
®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng lµ cÊp thiÕt. Trªn c¬ së ®ã Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· ban
hµnh QuyÕt ®Þnh sè 21/2002/Q§-BGD&§T ngµy 16 th¸ng 4 n¨m 2002 vµ QuyÕt ®Þnh
sè 13/2003/Q§-BGD&§ ngµy 24 th¸ng 3 n¨m 2003 vÒ híng dÉn sö dông vµ b¶o qu¶n
thiÕt bÞ d¹y häc nh»m: t¨ng cêng tÝnh trùc quan trªn líp, t¹o ®iÒu kiÖn rÌn kü n¨ng
thùc hµnh cho häc sinh, gãp phÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn theo híng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh ®Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y
vµ häc. Ngµy 01 th¸ng 10 n¨m 2002 Së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o Thanh Hãa cã híng dÉn
sè 1268/GD-KHTC vÒ trang cÊp vµ sö dông thiÕt bÞ d¹y häc.
Cô thÓ ho¸ c¸c NghÞ quyÕt, chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng, nhµ níc vµ
NghÞ quyÕt cña TØnh uû, NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé huyÖn Nga S¬n lÇn thø
22 ®· x¸c ®Þnh: “ Ph¶i x©y dùng cho ®îc c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸o dôc cã hiÖu qu¶
phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc ë c¸c trêng
tiÓu häc, trung häc c¬ së vµ c¸c c¬ së gi¸o dôc trong toµn huyÖn”. Ngµy 08 th¸ng 10
n¨m 2002 Phßng gi¸o dôc Nga S¬n ®· cã híng dÉn sè 119/GDNS vÒ viÖc cÊp ph¸t sö
dông thiÕt bÞ d¹y häc.
Nh vËy, nghÞ quyÕt cña c¸c cÊp uû §¶ng lu«n coi träng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ
®µo t¹o, trong ®ã viÖc lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc lµ kh©u then chèt ®Ó
®æi míi ch¬ng tr×nh d¹y häc, nhÊt lµ ë c¸c m«n khoa häc x· héi. Qu¶n lý chØ ®¹o tèt
viÖc lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc chÝnh lµ bíc ®ét ph¸ ®Ó n©ng cao kÕt qu¶
d¹y häc trong nhµ trêng.
2
Gi¸o dôc Trung häc c¬ së lµ mét cÊp häc trong gi¸o dôc phæ th«ng, mét bé
phËn quan träng cña hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, lµ cÇu nèi gi÷a gi¸o dôc TiÓu häc vµ
gi¸o dôc Trung häc phæ th«ng, Trung häc chuyªn nghiÖp. CÊp häc nµy gióp häc sinh
cñng cè ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶ cña gi¸o dôc TiÓu häc, cã tr×nh ®é häc vÊn phæ th«ng
c¬ së, nh÷ng hiÓu biÕt ban ®Çu vÒ kü thuËt vµ híng nghiÖp ®Ó tiÕp tôc häc phæ th«ng,
häc chuyªn nghiÖp, häc nghÒ, ®i vµo cuéc sèng lao ®éng.
Nh vËy gi¸o dôc Trung häc c¬ së cã vÞ trÝ quan träng trong toµn bé sù nghiÖp
gi¸o dôc ®µo t¹o. §Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu ngµnh häc viÖc chØ ®¹o lµm, su tÇm vµ sö
dông ®å dïng d¹y häc lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi c¸c trêng Trung häc c¬ së.
Gi¸o dôc ë huyÖn Nga S¬n nãi chung vµ gi¸o dôc ë trêng Trung häc c¬ së Nga Thµnh
nãi riªng trong nh÷ng n¨m võa qua ®· thu ®îc nh÷ng thµnh tùu trªn tÊt c¶ c¸c mÆt.
ViÖc chØ ®¹o lµm, su tÇm vµ híng dÉn sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x·
héi ë c¸c trêng Trung häc c¬ së ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ, ®· gãp
phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc. Do ®ã t«i chän ®Ò tµi: “Kinh nghiệm chỉ đạo
sưu tầm, chế tạo và sử dụng đồ dùng dạy học các môn khoa học xã hội ở trường
Trung học cơ sở Nga Thành” ®Ó nªu lªn nh÷ng kinh nghiÖm b¶n th©n, gãp phÇn
n©ng cao hiÖu qu¶ cña sù nghiÖp gi¸o dôc trong giai ®o¹n hiÖn nay.
II/ Môc ®Ých nghiªn cøu:
Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy nh»m tæng kÕt ®¸nh gi¸ nh÷ng kinh nghiÖm trong viÖc
chØ ®¹o lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi cña b¶n
th©n trong nh÷ng n¨m võa qua vµ mong muèn phæ biÕn tíi c¸c ®ång nghiÖp ®Ó gãp
phÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc trong trêng Trung häc c¬ së hiÖn nay.
III/ NhiÖm vô nghiªn cøu:
§Ò tµi cÇn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nghiªn cøu sau ®©y:
- Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ chØ ®¹o lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc ë
trêng Trung häc c¬ së.
- T×m hiÓu thùc tr¹ng ®å dïng d¹y häc vµ c«ng t¸c chØ ®¹o su tÇm, chÕ t¹o vµ sö
dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi ë trêng Trung häc c¬ së Nga ThµnhNga S¬n-Thanh Ho¸.
- Ph©n tÝch tæng hîp, kh¸i qu¸t hãa thµnh hÖ thèng bµi häc kinh nghiÖm vÒ lµm,
su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi ë trêng Trung häc c¬ së
nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc hiÖn nay.
IV/ §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
- §èi tîng: kinh nghiÖm chØ ®¹o lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c
m«n khoa häc x· héi ë trêng Trung häc c¬ së.
3
- Ph¹m vi: ®Ò tµi ®îc nghiªn cøu ë trêng Trung häc c¬ së Nga Thµnh - Nga S¬n
- Thanh Hãa vµ phæ biÕn tíi c¸c trêng trong giai ®o¹n ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ë
trêng THCS hiÖn nay.
V/ Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
§Ó thùc hiÖn môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi t«i ®· sö dông c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu sau ®©y:
- Nhãm c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt (tra cøu v¨n b¶n, tµi liÖu, hå s¬,
ghi sè liÖu...cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghiªn cøu).
- Nhãm c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn (quan s¸t, ®iÒu tra, ph©n tÝch, tæng
hîp, chuyªn gia, tæng kÕt kinh nghiÖm ...).
- Ph¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc nh»m xö lý sè liÖu th«ng tin thu thËp ®îc.
VI/ KÕ ho¹ch nghiªn cøu:
-NhËn ®Ò tµi ngµy: 01/11/2007.
- X©y dùng ®Ò c¬ng tõ ngµy 03/11/2007 ®Õn ngµy: 25/11/2007.
- Thùc tÕ nghiªn cøu thu thËp sè liÖu tõ ngµy: 26/11 ®Õn 20/12/2007.
- ChØnh söa b¶n th¶o ngµy: 26/12/2007.
- Hoµn chØnh tiÓu luËn ngµy: 02/01/2008.
- B¸o c¸o tiÓu luËn ngµy:
/01/2008.
4
PhÇn Néi dung
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn cña c«ng t¸c chØ ®¹o lµm, su tÇm vµ sö dông
®å dïng d¹y häc
I.. LÞch sö ®Ò tµi.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®îc sù quan t©m ®Çu t cña §¶ng vµ nhµ níc, chÊt lîng
gi¸o dôc ®µo t¹o nãi chung vµ kÕt qu¶ d¹y häc ë bËc Trung häc c¬ së nãi riªng ®· thu
®îc nh÷ng thµnh tùu c¬ b¶n, quan träng vµ cã sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. §Ó gãp phÇn
vµo c«ng cuéc chÊn hng nÒn gi¸o dôc ®Êt níc, ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc gi¸o dôc ®·
tÝch cùc nghiªn cøu, t×m tßi ®Ó ®æi míi ph¬ng ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc.
Hµng n¨m cã tíi hµng tr¨m c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc vÒ vÊn ®Ò nµy.
C¸c c«ng tr×nh nµy thùc sù h÷u Ých cho c¸c trêng häc vÒ ph¬ng híng, c¸ch thøc, biÖn
ph¸p qu¶n lý nh»m n©ng cao kÕt qu¶ d¹y häc . §¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp trång
ngêi trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
KÕt qu¶ d¹y häc lµ sù tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè cã tÝnh chÊt nh¹y c¶m. ViÖc vËn
dông s¸ng t¹o, linh ho¹t ®å dïng d¹y häc vµo qu¸ tr×nh d¹y häc, n©ng cao kÕt qu¶ d¹y
häc lu«n lµ yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi nhµ qu¶n lý gi¸o dôc. Tuy vËy, viÖc lµm, s u tÇm vµ
sö dông ®å dïng d¹y häc ë c¸c m«n khoa häc x· héi lu«n lµ vÊn ®Ò khã kh¨n ®èi víi
c¸c gi¸o viªn ë trêng Trung häc c¬ së hiÖn nay.
Trong giai ®o¹n 2001 ®Õn 2005, chóng ta thùc hiÖn ch¬ng tr×nh thay s¸ch gi¸o
khoa míi ë bËc Trung häc c¬ së, tøc lµ cã sù ®æi míi nhÊt ®Þnh vÒ môc tiªu, néi dung,
ph¬ng ph¸p d¹y häc. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý gi¸o dôc ph¶i tiÕp tôc nghiªn
cøu, ®æi míi ph¬ng thøc d¹y häc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng ph¸t triÓn cña sù
nghiÖp Gi¸o dôc vµ §µo t¹o.
NhËn thøc ®îc ý nghÜa cña vÊn ®Ò trªn, t«i m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi “Kinh
nghiÖm chØ ®¹o su tÇm, chÕ t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi
ë trêng THCS Nga Thµnh – Nga S¬n” ®Ó gãp phÇn vµo n©ng cao chÊt lîng Gi¸o dôc
§µo t¹o cña nhµ trêng.
Ii. C¬ së lý luËn cña viÖc chØ ®¹o chÕ t¹o, su tÇm vµ sö dông
§ådïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi
ë trêng trung häc c¬ së.
2.1. Mét sè kh¸i niÖm cã liªn quan tíi ®Ò tµi nghiªn cøu.
2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý:
Qu¶n lý lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc, cã ®Þnh híng cña chñ thÓ ( ngêi qu¶n lý) lªn
kh¸ch thÓ (®èi tîng qu¶n lý) b»ng mét hÖ thèng c¸c luËt lÖ, c¸c chÝnh s¸ch, c¸c
nguyªn t¾c, c¸c ph¬ng ph¸p vµ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m t¹o ra m«i trêng vµ ®iÒu
kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ®èi tîng.
5
Kh¸i niÖm qu¶n lý ®îc ®Þnh nghÜa râ h¬n: “Qu¶n lý lµ sù t¸c ®éng chØ huy ®iÒu
khiÓn, híng dÉn c¸c qu¸ tr×nh x· héi vµ hµnh vi ho¹t ®éng cña con ngêi nh»m ®¹t tíi
môc ®Ých ®· ®Ò ra”( Qu¸ tr×nh qu¶n lý gi¸o dôc vµ ®µo t¹o – gi¸o tr×nh dµnh cho
CBQL THCS – quyÓn 1 – Trêng CBQL vµ §TTW).
“Qu¶n lý lµ sù t¸c ®éng cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch chñ thÓ qu¶n lý lªn kh¸ch thÓ
qu¶n lý nh»m thùc hiÖn môc tiªu qu¶n lý”.
“Qu¶n lý gi¸o dôc nãi chung vµ qu¶n lý trêng häc nãi riªng lµ hÖ thèng nh÷ng t¸c
®éng cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch, hîp quy luËt chñ thÓ qu¶n lý(hÖ gi¸o dôc) nh»m lµm
cho hÖ vËn hµnh theo ®êng lèi vµ nguyªn lý gi¸o dôc cña §¶ng, thùc hiÖn ®îc c¸c tÝnh
chÊt cña nhµ trêng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, mµ tiªu ®iÓm héi tô lµ qu¸ tr×nh d¹y
häc – Gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ ®a hÖ gi¸o dôc tíi môc tiªu dù kiÕn tiÕn lªn tr¹ng th¸i míi
vÒ ch©t”. (Tµi liÖu CBQL THCS – trêng CBQL).
2.1.2. Chøc n¨ng qu¶n lý.
Chøc n¨ng qu¶n lý lµ d¹ng ho¹t ®éng qu¶n lý, th«ng qua ®ã chñ ®Ò qu¶n lý t¸c
®éng vµo kh¸ch thÓ qu¶n lý nh»m thùc hiÖn mét môc tiªu nhÊt ®Þnh.
Qu¶n lý cã bèn chøc n¨ng sau:
Chøc n¨ng kÕ ho¹ch; chøc n¨ng tæ chøc; chøc n¨ng chØ ®¹o; chøc n¨ng kiÓm tra.
C¸c chøc n¨ng nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi th«ng tin v× th«ng tin lµ tr¸i tim, lµ m¹ch
m¸u cña ho¹t ®éng qu¶n lý. Th«ng tin lµ mét chøc n¨ng ®Æc biÖt, chøc n¨ng trung t©m
cña qu¸ tr×nh qu¶n lý.
2.1.3. C¬ së vËt chÊt trêng häc.
Lµ hÖ thèng c¸c ph¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt ®îc gi¸o viªn vµ häc sinh sö dông ®Ó
ho¹t ®éng d¹y vµ häc, gi¸o dôc nh»m ®¹t môc tiªu ®· ®Æt ra.
2.1.4. ThiÕt bÞ d¹y häc:
ThiÕt bÞ d¹y häc gåm nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho viÖc gi¶ng
d¹y.
2.1.5. ThiÕt bÞ gi¸o dôc
ThiÕt bÞ gi¸o dôc lµ hÖ thèng nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho viÖc
gi¸o dôc toµn diÖn nh ®øc dôc, thÓ chÊt, thÈm mü, lao ®éng vµ nghÒ nghiÖp.
2.2. Mét sè lý luËn vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu.
2.2.1. Kh¸i niÖm vÒ ®å dïng d¹y häc.
§å dïng d¹y häc lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt ®îc sö dông trong d¹y häc.
2.2.2. VÞ trÝ, tÇm quan träng, chøc n¨ng cña ®å dïng d¹y häc.
§å dïng d¹y häc rÊt phong phó ®a d¹ng vµ ®îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c
trùc quan phï hîp víi con ®êng nhËn thøc: Tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t duy tr×u tîng
vµ tõ t duy tr×u tîng ®Õn thùc tiÔn, ®ã lµ con ®êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc ch©n lý
kh¸ch quan” (V.I Lª Nin- Bót kÝ triÕt häc, Nxb Sù thËt Hµ Néi, 1983).
6
§å dïng d¹y häc lµ c«ng cô lao ®éng s ph¹m cña gi¸o viªn vµ häc sinh. Nã lµ
nguån th«ng tin quan träng, khi mang th«ng tin gi¸o khoa, nã lµ ®èi tîng cña nhËn
thøc. §å dïng d¹y häc gióp ®¾c lùc cho viÖc häc tËp c¸c ph¬ng ph¸p tù lµm viÖc vµ
nghiªn cøu khoa häc, gióp häc sinh rÌn luyÖn kü n¨ng, kü x¶o, thãi quen, th¸i ®é…
Tõ ®ã h×nh thµnh nh©n c¸ch häc sinh. §å dïng d¹y häc lµ tiÒn ®Ò ®Ó ®æi míi ph¬ng
ph¸p d¹y häc, tÝch cùc hãa qu¸ tr×nh häc tËp cña häc sinh, trùc quan trong d¹y häc,
®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c khoa häc,tÝnh tæng qu¸t, tÝnh hÖ thèng, tÝnh chuyªn hãa, tÝnh
thùc tiÔn vËn dông ®îc vµ tÝnh bÒn v÷ng.
2.2.3. C¸c v¨n b¶n chØ ®¹o
Kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña ®å dïng d¹y häc Bé gi¸o dôc ®· ban hµnh Quy
chÕ b¶o qu¶n vµ sö dông ®å dïng d¹y häc (ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 3021/Q§
ngµy 12 th¸ng 12 n¨m 1984) vµ C«ng v¨n sè: 7370/THPT vÒ híng dÉn sö dông vµ b¶o
qu¶n ®å dïng d¹y häc cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ngµy 22 th¸ng 8 n¨m 2002: trong
®ã ®· nªu râ b¶n danh môc ®å dïng d¹y häc tèi thiÓu vµ híng
dÉn sö dông, b¶o qu¶n tõng lo¹i ®å dïng d¹y häc cô thÓ.
III. C¬ së thùc tiÔn viÖc chØ ®¹o chÕ t¹o, su tÇm vµ sö dông ®å
dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi ë trêng THCS
3.1. §å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi:
§å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt ®îc sö
dông trong c¸c m«n khoa häc x· héi nh: Ng÷ v¨n, LÞch sö, §Þa lÝ, Gi¸o
dôc c«ng d©n.
3.2. C«ng t¸c chØ ®¹o su tÇm, chÕ t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n
khoa häc x· héi ë trêng Trung häc c¬ së.
Trong d¹y häc ®æi míi cÇn t¨ng cêng sö dông ®å dïng d¹y häc. ViÖc sö dông
®å dïng d¹y häc cã t¸c dông t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc,
lo¹i trõ lèi d¹y chay, sù kh« khan mang tÝnh chÊt lý thuyÕt, ¸p ®Æt ®èi víi häc sinh. Sö
dông tèt ®å dïng d¹y häc lµm t¨ng tÝnh hÊp dÉn ®èi víi néi dung häc tËp, g©y høng
thó häc tËp cña häc sinh, lµm cho viÖc häc trë nªn dÔ dµng h¬n, thuËn lîi h¬n. C¸c ®å
dïng d¹y häc lµ nguån cung cÊp c¸c chÊt liÖu ®Ó häc sinh khai th¸c néi dung häc tËp
mét c¸ch tÝch cùc, tù gi¸c.
Tuy nhiªn trong thùc tÕ qu¶n lý, mét sè qu¶n lý cha thùc sù quan t©m chØ ®¹o
®Õn viÖc lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi mµ chñ
yÕu lµ dµnh cho c¸c m«n khoa häc tù nhiªn. MÆt kh¸c viÖc sö dông cña gi¸o viªn cßn
nhiÒu h¹n chÕ, thêng nÆng vÒ minh ho¹ cho néi dung häc tËp, Ýt cã t¸c dông kÝch thÝch
häc sinh suy nghÜ, t×m tßi.
Cßn mét bé phËn kh«ng nhá ®éi ngò gi¸o viªn d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n,
LÞch sö, §Þa lÝ, gi¶ng d¹y víi h×nh thøc kiªm nhiÖm, ®µo t¹o kh«ng chÝnh ban hoÆc
7
®µo t¹o díi h×nh thøc lµ m«n hai nªn kiÕn thøc bé m«n cßn h¹n chÕ, ph¬ng ph¸p d¹y
häc cßn yÕu nªn viÖc lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc cßn nhiÒu lóng tóng,
thËm chÝ kh«ng sö dông ®å dïng d¹y häc trong gi¶ng d¹y.
Tõ thùc tÕ trªn ta thÊy viÖc chØ ®¹o su tÇm, chÕ t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y häc
c¸c m«n khoa häc x· héi lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong c¸c nhµ trêng trung häc c¬
së trong giai ®o¹n ®æi míi ch¬ng tr×nh vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay.
3.3. C¸c nhãm ®å dïng d¹y häc chñ yÕu cña c¸c m«n khoa häc x· héi:
Còng nh c¸c m«n häc kh¸c, ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi
®îc chia lµm hai nhãm c¬ b¶n:
- B¸o ¶nh.
- B¶ng phô.
- B¶ng biÓu, thèng kª.
- M« h×nh: cã thÓ lµm b»ng giÊy, hoÆc mét sè nguyªn liÖu kh¸c nh xèp, v¶i,
gç ...
- PhiÕu häc tËp.
- §å dïng ®¬n gi¶n ®Ó s¾m vai.
* Tõ viÖc x¸c ®Þnh râ c¸c nhãm ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n mçi gi¸o viªn d¹y
c¸c m«n khoa häc x· héi cã thÓ tù chÕ t¹o hoÆc su tÇm ®Ó phôc vô trong c¸c bµi d¹y
cña m×nh nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu ®å dïng d¹y häc cña bé m«n, gãp phÇn vµo
viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y.
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng chØ ®¹o chÕ t¹o, su tÇm vµ sö dông
®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi ë trêng trung
häc c¬ së nga thµnh
I. vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh ®Þa ph¬ng vµ nhµ trêng.
8
1.1. T×nh h×nh ®Þa ph¬ng:
Nga Thµnh lµ mét x· c¸ch huyÖn lþ 5km, n»m xa trôc ®êng quèc lé 10, thuéc
phÝa §«ng B¾c huyÖn Nga S¬n. DiÖn tÝch tù nhiªn 238ha.
D©n sè gåm 938 hé víi h¬n 4000 nh©n khÈu ®îc chia thµnh 7 xãm, c¸c xãm ë
theo tõng côm d©n c rÊt tËp trung, xãm xa trung t©m b¸n kÝnh kh«ng qu¸ 2km, tØ lÖ
t¨ng d©n sè 0,5% n¨m. D©n sè hiÖn nay chiÕm kho¶ng 90% b»ng nghÒ thuÇn n«ng, sè
cßn l¹i lµ c«ng chøc, nghÒ thñ c«ng vµ bu«n b¸n nhá lÎ. §iÒu kiÖn kinh tÕ cã møc thu
nhËp kh¸, tæng thu nhËp b×mh qu©n ®Çu ngêi lµ 8.550 000 ®ång/ngêi/n¨m. HiÖn t¹i
vÉn cßn kho¶ng 5% sè hé n»m trong diÖn hé nghÌo.
§¶ng bé x· vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng rÊt quan t©m ®Õn sù nghiÖp gi¸o dôc, ®Çu
t vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho gi¸o dôc ph¸t triÓn c¶ vÒ quy m« vµ chÊt lîng. HÖ
thèng gi¸o dôc cña x· ®îc thµnh lËp sím, gi¸o dôc kh¸ ph¸t triÓn.Cã 1 trêng TiÓu häc,
1 trêng Trung häc c¬ së vµ 1 trêng MÇm non, c¶ ba trêng ®Òu ®îc c«ng nhËn chuÈn
Quèc gia giai ®o¹n I.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®îc sù quan t©m l·nh ®¹o cña §¶ng bé vµ chÝnh
quyÒn, ®êi sèng kinh tÕ, tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi ®îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ, lµ c¬ së quan
träng ®Ó thóc ®Èy sù nghiÖp gi¸o dôc ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn ®Þa bµn vïng mµu thu hót lùc lîng lao ®éng lín, chÊt lîng ®¹i trµ cha
cao, chÊt lîng mòi nhän cßn thÊp. Tinh thÇn häc tËp cña häc sinh cha
tèt, ý thøc cña mét bé phËn phô huynh cha cao.
2.1.Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh nhµ trêng.
Trêng cÊp 2 Nga Thµnh ®îc thµnh lËp tõ th¸ng 8 n¨m 1959 theo quyÕt ®Þnh cña
Ty gi¸o dôc tØnh Thanh Ho¸. Trêng ®îc thµnh lËp trªn c¬ së: tiÕp nhËn toµn bé gi¸o
viªn vµ häc sinh cña trêng cÊp 2 d©n lËp x· Nga H¶i vµ tiÕp nhËn mét nöa sè häc sinh
vµ gi¸o viªn cña trêng cÊp 2 x· Nga V¨n. Sau khi trêng ®îc thµnh lËp ®· thu hót häc
sinh cÊp 2 cña nöa huyÖn phÝa B¾c Hng Long - Nga S¬n vÒ häc. Ngµy ®Çu míi thµnh
lËp, trêng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¬ së vËt chÊt thiÕu thèn, phßng häc, bµn ghÕ, n¬i
lµm viÖc vµ ®iÒu kiÖn phôc vô gi¶ng d¹y chØ míi ë møc ®é th« s¬ t¹m bî. §éi ngò
gi¸o viªn cßn qu¸ thiÕu, b×nh qu©n 50 häc sinh/1 gi¸o viªn.
§îc sù quan t©m cña §¶ng, UBND x·, nh©n d©n, phô huynh nªn c¬ së vËt chÊt
ngµy cµng ®îc ®Çu t x©y dùng qui m« h¬n, ®Õn th¸ng 8 n¨m 2005 trêng ®îc c«ng nhËn
®¹t chuÈn Quèc gia giai ®o¹n 2001 - 2010. Do ®ã c¸c ho¹t ®éng cña nhµ trêng ®· ®i
vµo æn ®Þnh cã nÒ nÕp. Phong trµo häc tËp, ho¹t ®éng v¨n nghÖ, thÓ dôc thÓ thao rÊt
s«i næi cã chÊt lîng.
HiÖn t¹i ®éi ngò gi¸o viªn trong trêng ®ñ vÒ c¬ cÊu, ®ång bé vÒ chuyªn m«n vµ
tr×nh ®é ®µo t¹o. 100% c¸n bé gi¸o viªn ®¹t chuÈn vµ trªn chuÈn. HiÖn t¹i trêng cã 28
9
c¸n bé gi¸o viªn (trong ®ã: qu¶n lý 2, gi¸o viªn 23, nh©n viªn 3, sè c¸n bé gi¸o viªn lµ
n÷: 18).
Trêng cã 10 líp víi 312 häc sinh, b×nh qu©n 31HS/líp
Chi bé ®¶ng: gåm 15 ®¶ng viªn, trong ®ã cã 8 ®¶ng viªn lµ n÷.
VÒ ®é tuæi cña gi¸o viªn nhµ trêng: Tõ 24 – 45 tuæi cã 21 ®ång chÝ.
Tõ 46 – 49 tuæi cã 1 ®ång chÝ.
Tõ 50 tuæi trë lªn 6 ®ång chÝ.
II. Thùc tr¹ng ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi cña
trêng trung häc c¬ së nga thµnh
2.1. §å dïng d¹y häc ®îc trang cÊp
M«n
Tæng sè
ChÊt liÖu
Khèi 6 Khèi 7 Khèi 8 Khèi 9
Ng÷ v¨n
2
7
3
3
Tranh ¶nh
LÞch sö
5
11
20
19
Tranh, b¶n ®å, mÉu vËt
§Þa lÝ
14
11
44
17
Tranh, b¶n ®å, mÉu vËt
GDCD
2
3
5
1
Tranh ¶nh
Nh×n vµo b¶ng ta thÊy sè lîng ®å dïng d¹y häc ®îc cung øng kh«ng c©n ®èi ë
c¸c m«n. M«n LÞch sö vµ §Þa lÝ ®å dïng kh¸ phong phó, m«n Ng÷ v¨n vµ Gi¸o dôc
c«ng d©n cßn kh¸ nghÌo nµn. Mét thùc tÕ phÇn lín ®å dïng d¹y häc ®îc trang cÊp cña
c¸c m«n khoa häc x· héi lµ tranh ¶nh, b¶n ®å dÉn ®Õn khã b¶o qu¶n, mau h háng. MÆt
kh¸c mét sè mÉu vËt cña m«n LÞch sö vµ §Þa lý lµm b»ng nhùa, chÊt lîng kh«ng b¶o
®¶m, h×nh thøc kÐm g©y nhiÒu khã kh¨n cho gi¸o viªn trong sö dông. C¸c h×nh minh
häa ë s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n, Gi¸o dôc c«ng d©n in ®en tr¾ng ®«i khi dÉn ®Õn ph¶n
t¸c dông trong viÖc khai th¸c kiÕn thøc.
VÝ dô: c¸c biÓn b¸o giao th«ng ë líp 6 ch¼ng h¹n (c¸c lo¹i biÓn b¸o chñ yÕu cã
nÒn mµu vµng, ®á, xanh nhng trong s¸ch chØ cã hai mµu ®en tr¾ng) gi¸o viªn rÊt khã
diÔn gi¶i, häc sinh nhËn biÕt kiÕn thøc mét c¸ch ¸p ®Æt, tr¸i víi thùc tÕ quan s¸t trong
s¸ch gi¸o khoa. Cã trêng hîp khi gi¸o viªn hái vÒ ®Æc ®iÓm chung cña nhãm biÓn b¸o
nguy hiÓm häc sinh ®· tr¶ lêi: “Cã d¹ng h×nh tam gi¸c ®Òu, nÒn mµu ®en...”.
2.2. Th¸i ®é cña häc sinh ®èi víi c¸c bé m«n khoa häc x· héi:
(Kh¶o s¸t t¹i trêng THCS Nga Thµnh – §Çu n¨m häc 2002 – 2003)
Khèi
Tæng sè
líp
HS
ThÝch häc
SL
%
B×nh thêng
SL
10
%
Kh«ng thÝch
SL
%
S¸u
105
25
23,8
30
28,6
50
47,6
B¶y
101
24
23,7
27
26,7
50
49,6
T¸m
75
35
46,8
20
26,6
20
26,6
ChÝn
93
23
24,7
27
29,0
43
46,3
Tæng
374
107
163
43,6
28,6
104
27,8
2.3. Kh¶o s¸t viÖc chÕ t¹o, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n cña c¸c
bé m«n khoa häc x· héi
(GV d¹y c¸c m«n x· héi ë trêng THCS Nga Thµnh N¨m häc 2002 - 2003)
2.3.1 Lµm vµ su tÇm ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n:
Tæng sè
10
TÝch cùc
Cha tÝch cùc
Kh«ng lµm
SL
%
SL
%
SL
%
3
30,0
4
40,0
3
30,0
2.3.2. ViÖc sö dông ®å dïng d¹y häc cña gi¸o viªn c¸c bé m«n khoa häc x· héi:
Tæng sè
10
HiÖu qu¶ cao
Cã hiÖu qu¶
Khã sö dông
SL
%
SL
%
SL
%
4
40,0
3
30,0
3
30,0
Tõ thùc tr¹ng trªn, t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu, thùc nghiÖm, t×m ra híng kh¾c
phôc, gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n víng m¾c trong viÖc chÕ t¹o, su tÇm vµ sö dông ®å
dïng d¹y häc ®¬n gi¶n, nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc c¸c bé m«n khoa häc x· héi
ë trêng Trung häc c¬ së Nga Thµnh.
III. c¸c biÖn ph¸p cña ban gi¸m hiÖu vÒ viÖc chØ ®¹o chÕ t¹o, su
tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc
c¸c m«n khoa häc x· héi.
3.1. Tæ chøc, tham gia c¸c cuéc thi lµm, su tÇm ®å dïng d¹y häc
Hµng n¨m nhµ trêng tæ chøc thi lµm ®å dïng d¹y häc ë c¸c khèi líp vµ c¸c tæ
bé m«n.
11
Tham gia c¸c cuéc thi lµm ®å dïng d¹y häc do Phßng gi¸o dôc tæ chøc.
3.2. Tæ chøc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ viÖc sö dông ®å dïng d¹y häc.
Ph©n c«ng viÖc theo dâi sö dông ®å dïng d¹y häc cho tæ trëng chuyªn m«n vµ
gi¸o viªn phô tr¸ch thiÕt bÞ
Ph©n c«ng mét ®ång chÝ trong ban gi¸m hiÖu phô tr¸ch viÖc sö dông thiÕt bÞ cña
gi¸o viªn c¸c bé m«n.
Tham gia ®Çy ®ñ c¸c chuyªn ®Ò sö dông ®å dïng d¹y häc do c¸c cÊp tæ chøc
KiÓm tra viÖc sö dông ®å dïng d¹y häc trªn líp vµ trong hå s¬ gi¸o ¸n.
3.3. G¾n c«ng t¸c sö dông ®å dïng d¹y häc víi viÖc ®¸nh gi¸ thi ®ua vµ viÖc thùc
hiÖn quy chÕ chuyªn m«n.
§¸ng gi¸ giê d¹y theo ®óng quy tr×nh, chó träng ®Õn viÖc sö dông ®å dïng d¹y
häc cña gi¸o viªn. Kiªn quyÕt kh«ng xÕp lo¹i víi nh÷ng tiÕt d¹y chay, kh«ng sö dông
®å dïng d¹y häc theo danh môc.
§¸nh gi¸ cao c¸c giê d¹y sö dông ®å dïng d¹y häc tù chÕ t¹o vµ sö dông cã
hiÖu qu¶ lµm næi bËt néi dung bµi häc.
G¾n viÖc chÕ t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y häc vµo c«ng t¸c ®¸nh gi¸ thi ®ua.
3.4. C¸c u ®iÓm vµ tån t¹i trong viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p trªn.
3.4.1. ¦u ®iÓm:
Hµng n¨m gi¸o viªn tham gia kh¸ tÝch cùc viÖc lµm ®å dïng d¹y häc dù thi.
TiÕt kiÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o cña gi¸o viªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.
Bæ sung ®îc mét sè ®å dïng phï hîp víi thùc tr¹ng cña nhµ trêng.
Sè lîng ®å dïng d¹y häc tù lµm kh¸ phong phó, gi¶i quyÕt mét phÇn t×nh tr¹ng
thiÕu ®å dïng d¹y häc cña c¸c m«n khoa häc x· héi.
ViÖc sö dông ®å dïng d¹y häc trong c¸c giê d¹y ®îc n©ng lªn, gi¶m t×nh tr¹ng
d¹y chay, häc chay, nhÊt lµ ë c¸c m«n khoa häc x· héi.
3.4.2. Nhîc ®iÓm:
12
ViÖc lµm ®å dïng d¹y häc chØ mang tÝnh phong trµo, sau mçi ®ît thi ®ua l¹i
trÇm xuèng.
§å dïng d¹y häc lµm, Ýt ®Çu t vÒ thêi gian, c«ng søc, tÝnh s¸ng t¹o kh«ng cao
dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông cßn thÊp.
ViÖc sö dông ®å dïng d¹y häc, nhÊt lµ ë c¸c m«n khoa häc x· héi cßn nÆng vÒ
h×nh thøc, mang tÝnh ®èi phã, chñ yÕu lµ sö dông khi cã thanh tra, dù giê…
3.4.3. Nguyªn nh©n
Nguyªn nh©n kh¸ch quan
+ §iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt nhµ trêng cha ®¶m b¶o ®Çy ®ñ, kinh phÝ h¹n hÑp dÉn
®Õn viÖc ®Çu t cho ®å dïng cßn h¹n chÕ.
+ §å dïng d¹y häc ®îc cÊp ph¸t chÊt lîng kh«ng tèt, h×nh thøc kÐm, hiÖu qu¶
sö dông cßn thÊp.
+ Giai ®o¹n 2002- 2003 gi¸o viªn trung häc c¬ së thiÕu nhiÒu nªn ph¶i d¹y
nhiÒu tiÕt ¶nh hëng ®Õn viÖc sö dông ®å dïng d¹y häc trong gi¶ng d¹y.
Nguyªn nh©n chñ quan
+ §éi ngò gi¸o viªn x· héi thêi ®iÓm nµy chñ yÕu lµ häc 10+3 vµ 7+3, l¹i ®µo
t¹o d¹y nhiÒu m«n nªn tÝnh chuyªn s©u thÊp, sö dông ®å dïng d¹y häc cßn nhiÒu lóng
tóng.
+ Do mét sè gi¸o viªn n¨ng lùc chuyªn m«n yÕu, kh«ng tiÕp cËn ®îc víi sù
thay ®æi ch¬ng tr×nh, ph¬ng ph¸p d¹y häc míi, kh«ng ®Çu t thêi gian, ng¹i sö dông ®å
dïng d¹y häc.
13
Ch¬ng III
Kinh nghiÖm chØ ®¹o chÕ t¹o, su tÇm vµ sö dông
®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi
ë trêng thcs nga thµnh – nga s¬n.
I. c¬ së ®Ò xuÊt c¸c kinh nghiÖm
+ Môc tiªu cña chiÕn lîc ph¸t triÓn gi¸o dôc 2001 – 2010.
+ Lý luËn qu¶n lý d¹y häc.
+ Môc tiªu cô thÓ cña cÊp häc THCS.
+ Yªu cÇu ®æi míi ch¬ng tr×nh vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc.
+ Môc ®Ých t¨ng cêng lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc trong c¸c trêng
trung häc c¬ së..
+ Thùc tr¹ng ®å dïng d¹y häc, c¸ch thøc sö dông ®å dïng d¹y häc cña bËc
trung häc c¬ së hiÖn nay.
+ Thùc tÕ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi ë c¸c trêng
THCS.
+ Thùc tiÔn chØ ®¹o su tÇm, chÕ t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y häc ë trêng THCS
Nga Thµnh, Nga S¬n, Thanh Hãa®· ®îc tr×nh bµy ë ch¬ng II.
II. KÕt qu¶ kiÓm chøng sau 4 n¨m chØ ®¹o su tÇm, chÕ t¹o vµ sö
dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi ë trêng THCS
Nga Thµnh
Sau khi tiÕn hµnh nghiªn cøu, thö nghiÖm vµ thùc hµnh, qua bèn n¨m häc t«i thÊy
viÖc su tÇm, chÕ t¹o c¸c ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n trong c¸c bé m«n khoa häc x· héi
®· kh¾c phôc ®îc sù ®¬n ®iÖu, lý thuyÕt cña bé m«n. ViÖc chÕ t¹o vµ su tÇm ®å dïng
d¹y häc ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt thiÕt thùc trong c¸ch d¹y vµ häc. T×nh tr¹ng d¹y chay
häc chay cña c¸c m«n khoa häc x· héi ®· chÊm døt, viÖc sö dông ®å dïng d¹y häc ®îc n©ng lªn, hiÖu qu¶ cña giê d¹y ®îc n©ng cao, häc sinh yªu thÝch m«n häc h¬n.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cô thÓ nh sau:
1.3.1. Th¸i ®é cña häc sinh ®èi víi c¸c bé m«n khoa häc x· héi:
(Kh¶o s¸t t¹i trêng THCS Nga Thµnh – cuèi n¨m häc 2006 – 2007)
Khèi Tæng sè
ThÝch häc
B×nh thêng
Kh«ng thÝch
SL
%
SL
%
SL
%
líp
HS
S¸u
75
50
66,7
20
26,7
5
6,6
B¶y
93
62
66,7
24
25,8
7
7,5
14
T¸m
105
75
71,4
25
23,9
5
4,7
ChÝn 101
68
67,3
28
17,8
5
4,9
Tæng 374
255
68,2
97
25,9
22
5,9
1.3.2. Kh¶o s¸t viÖc lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n cña c¸c bé
m«n khoa häc x· héi
(GV d¹y Ng÷ v¨n, LÞch sö, §Þa lÝ vµ Gi¸o dôc c«ng d©n trêng THCS Nga Thµnh N¨m
häc 2006 - 2007)
Lµm vµ su tÇm ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n:
Tæng sè
TÝch cùc
Cha tÝch cùc
Kh«ng lµm
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
10
7
70,0
3
30,0
0
0,0
ViÖc sö dông ®å dïng d¹y häc cña gi¸o viªn c¸c bé m«n khoa häc x· héi:
Tæng sè
HiÖu qu¶ cao
Cã hiÖu qu¶
Khã sö dông
10
7
70,0
3
30,0
0
00,0
IIi. bµi häc kinh nghiÖm cô thÓ rót ra tõ c«ng t¸c chØ ®¹o su
tÇm, chÕ t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc
x· héi ë trêng trung häc c¬ së
2.1. Bµi häc x©y dùng kÕ ho¹ch hãa viÖc su tÇm, chÕ t¹o vµ sö dông ®å dïng d¹y
häc c¸c m«n khoa häc x· héi.
C¸c bíc tiÕn hµnh:
+ X©y dùng kÕ ho¹ch lµm, mua s¾m ®å dïng d¹y häc
+ ChØ ®¹o lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc nãi chung vµ c¸c m«n khoa
häc x· héi nãi riªng.
+ Tæ chøc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh lµm, su tÇm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc
theo th¸ng, häc k×, n¨m häc.
Néi dung vµ c¸ch thùc hiÖn
+ Ph©n lo¹i ®å dïng d¹y häc c¸c m«n x· héi, lËp danh môc cô thÓ tõng m«n
theo: khèi líp; m«n; ®å dïng; d¹y bµi; tiÕt.
+ Lªn kÕ ho¹ch sö dông sö dông ®å dïng d¹y häc tõng m«n, ph¸t phiÕu sö
dông, gi¸o viªn ®¨ng kÝ theo danh môc, tæ trëng kiÓm tra theo tuÇn, gi¸m hiÖu kiÓm
tra, ®¸nh gi¸ theo th¸ng.
+ LËp kÕ ho¹ch lµm, mua thªm ®å dïng d¹y häc, cho gi¸o viªn tæ x· héi ®¨ng
kÝ lµm ®å dïng d¹y häc, nhµ trêng tæ chøc thi vµ hç trî kinh phÝ lµm.
2.2. Bµi häc vÒ chØ ®¹o chÕ t¹o vµ su tÇm ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n:
C¸c bíc tiÕn hµnh
+ Ph©n lo¹i c¸c ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n cã thÓ lµm vµ su tÇm
+ Lùa chän nh÷ng bµi häc cÇn ®å dïng d¹y häc mµ danh môc kh«ng cã
+ ChuÈn bÞ chÊt liÖu.
15
Néi dung vµ c¸ch thùc hiÖn
+ B¸o ¶nh: (chñ yÕu ®Ó gi¶ng d¹y c¸c m«n LÞch sö, Ng÷ v¨n, GDCD)
Nguyªn liÖu chÝnh lµ nh÷ng tê giÊy giÊy b×a khæ Ao ®Ó tr¾ng, gi¸o viªn sö
dông bót d¹ viÕt tªn c¸c chñ ®Ò lªn trªn cïng, sau ®ã yªu cÇu häc sinh su tÇm hÖ thèng
tranh ¶nh trªn s¸ch, b¸o, t¹p chÝ cò ®Ó lµm b¸o. NhiÖm vô cña gi¸o viªn lµ lùa chän
tranh, ¶nh theo tõng chñ ®Ò, d¸n lªn trªn tê b×a Ao (VÝ dô: chØ cÇn 8 tê b¸o ¶nh lµ ®ñ
phôc vô cho 8 chuÈn mùc ®¹o ®øc trong ch¬ng tr×nh Gi¸o dôc c«ng d©n tõ líp 6 ®Õn
líp 9, hoÆc mét sè tê b¸o ¶nh phôc vô cho gi¶ng d¹y c¸c chñ ®Ò LÞch sö: cuéc ®êi
ho¹t ®éng cña B¸c Hå, H×nh ¶nh trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng MÜ… ). C¸c tê
b¸o ¶nh gióp häc sinh nhËn biÕt hÖ thèng c¸c chñ ®Ò mét c¸ch trùc quan qua c¸c hµnh
®éng, viÖc lµm cô thÓ. Sö dông b¸o ¶nh sÏ lµm bµi häc trë nªn sinh ®éng, häc sinh
tiÕp nhËn kiÕn thøc chñ ®éng h¬n.
+ B¶ng phô, b¶ng biÓu thèng kª:
Nguyªn liÖu chñ yÕu lµ c¸c tê giÊy Tr«-ky tr¾ng cã thÓ sö dông c¶ hai mÆt hoÆc
c¸c trang lÞch treo têng cò khæ lín (sö dông mÆt sau).
Gi¸o viªn sö dông c¸c tê giÊy hoÆc b×a lÞch ®Ó ghi l¹i c¸c vÝ dô, néi dung bµi
häc, bµi tËp, c¸c b¶ng biÓu thèng kª, tæ chøc trß ch¬i ... nh»m tiÕt kiÖm thêi gian,
gi¶m viÖc ghi b¶ng (kh¾c phôc t×nh tr¹ng hÇu hÕt c¸c trêng kh«ng cã c¸c thiÕt bÞ hiÖn
®¹i nh: m¸y chiÕu h¾t, m¸y chiÕu ®a n¨ng). Riªng hÖ thèng bµi tËp tr¾c nghiÖm (d¹ng
§ - S; d¹ng nhiÒu lùa chän; ®iÒn khuyÕt; c©u ghÐp ®«i) ®Ó tr¸nh l·ng phÝ, bµi tËp cã
thÓ sö dông d¹y ë nhiÒu líp trong mét khèi, trong nhiÒu n¨m, khi lµm gi¸o viªn cÇn
chó ý: ë nh÷ng vÞ trÝ cÇn ®iÒn khuyÕt, « trèng hoÆc ®Çu c¸c ch÷ c¸i cÇn khoanh trßn ta
nªn sö dông lo¹i b¨ng d¸n ni l«ng mµu tr¾ng bäc lªn. Khi häc sinh lµm bµi tËp sö
dông bót d¹ ®Ó ®¸nh dÊu, ®iÒn tõ... xong tiÕt d¹y gi¸o viªn cã thÓ dïng kh¨n mÒm lau
s¹ch c¸c ký hiÖu vµ sö dông ®Ó d¹y ë líp kh¸c, n¨m kh¸c.
+ M« h×nh, sa bµn: (biÓn b¸o, ®Ìn hiÖu giao th«ng vµ mét sè m« h×nh kh¸c sö
dông trong s¾m vai m«n GDCD hoÆc s¬ ®å, sa bµn c¸c trËn ®¸nh trong m«n LÞch sö,
m« h×nh c¸c d¹ng ®Þa h×nh trong d¹y häc §Þa lÝ)
Nguyªn liÖu chñ yÕu lµ b×a c¸c- t«ng, xèp, b¶ng phoäc, giÊy mµu, bét dÎo... Gi¸o
viªn híng dÉn häc sinh lµm c¸c biÓn b¸o giao th«ng (c¸c nhãm theo yªu cÇu) sau®ã sö
dông giÊy mµu d¸n lªn mÆt ngoµi lµm nÒn hoÆc viÒn ( mµu ®á, vµng, xanh, ®en) hoÆc
mùc mµu ®Ó quÐt lªn xèp tr¾ng ®óng nh cÊu t¹o cña tõng nhãm biÓn b¸o, ®Ìn hiÖu.
HoÆc x©y dùng c¸c m« h×nh ®¬n gi¶n b»ng xèp, bét dÎo trong d¹y häc LÞch sö, §Þa lÝ.
+ PhiÕu ®iÒu tra, ®å dïng ®¬n gi¶n ®Ó s¾m vai: chñ yÕu lµ c¸c ®å dïng trong
gia ®×nh, trong sinh ho¹t, giÊy khæ A4.
+ §å dïng su tÇm:
16
Lµ c¸c th«ng tin, t liÖu, c¸c s¬ ®å, b¶ng biÓu, c¸c bµi b¸o, ¶nh, tranh vÏ, tranh
cæ ®éng, tranh tuyªn truyÒn... C¸c ph¬ng tiÖn nµy cã thÓ cã trong danh môc ®å dïng
d¹y häc bé m«n, cã thÓ lµ ®å dïng d¹y häccña c¸c m«n kh¸c. Gi¸o viªn cã thÓ mîn
cña b¹n bÌ ®ång nghiÖp, t×m kiÕm tõ s¸ch b¸o hoÆc tõ c¸c c¬ quan v¨n ho¸, tuyªn
truyÒn ë ®Þa ph¬ng. Ngoµi ra gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn häc sinh su tÇm tµi liÖu, s¸ch
b¸o, tranh ¶nh theo chñ ®Ò ( sö dông lµm b¸o ¶nh nh ®· nãi ë trªn).
Ngoµi ra gi¸o viªn cã thÓ sö dông ®å dïng d¹y häc cña c¸c m«n ®an xen nhau
trong d¹y häc: mîn tranh, ¶nh ch©n dung c¸c vÞ l·nh tô c¸ch m¹ng, c¸c nhµ khoa häc
ë m«n LÞch sö, VËt lý, To¸n, Ho¸ häc... ®Ó phôc vô gi¶ng d¹y m«n GDCD, Ng÷ v¨n,
mîn c¸c tranh ¶nh thiªn nhiªn, tranh ¶nh c¸c d©n téc trªn ®Êt níc ViÖt nam vµ c¸c níc
trªn thÕ giíi trong §Þa lý ®Ó d¹y c¸c m«n LÞch sö, Ng÷ v¨n, GDCD.
Tuy nhiªn viÖc lµm vµ su tÇm ®å dïng d¹y häc cÇn chó ý ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu
sau:
- §å dïng d¹y häc ph¶i phï hîp víi néi dung häc tËp vµ cã t¸c dông kh¬i
gîi suy nghÜ cña häc sinh.
- §å dïng d¹y häc ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thÈm mü vµ tÝnh gi¸o dôc.
- §å dïng d¹y häc ph¶i mang tÝnh thùc tÕ, x¸c thùc so víi t×nh huèng vµ
sù kiÖn cÇn t×m hiÓu.
2.3. Bµi häc vÒ chØ ®¹o sö dông ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n:
§iÒu kiÖn thùc hiÖn
Nh ta ®· biÕt dï c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt trong d¹y häc rÊt ph¸t triÓn nhng c¸c
ph¬ng tiÖn d¹y häc ®¬n gi¶n vÉn m·i m·i lµ ®å dïng quan träng, kh«ng g× cã thÓ thay
thÕ ®îc. C¸c ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n ®Òu thÓ hiÖn 3 chøc
n¨ng sau:
- Th«ng b¸o hay tr×nh bµy th«ng tin
- Minh häa, gi¶i thÝch, m« t¶ trùc quan.
- Tæ chøc vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng.
Néi dung vµ c¸ch thùc hiÖn
+ Sö dông ®Ó kiÓm tra bµi cò: th«ng thêng ho¹t ®éng kiÓm tra bµi cò, gi¸o viªn
thêng tæ chøc vµo ®Çu tiÕt häc b»ng mét hÖ thèng c©u hái nh÷ng kiÕn thøc ®· häc cã
liÖn quan ®Õn néi dung bµi míi ®Ó chuÈn bÞ híng häc sinh vµo bµi häc. C¸ch tæ chøc
nµy Ýt g©y ®îc sù høng thó, chó ý cña häc sinh. §Ó ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¸o
viªn cã thÓ sö dông ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n vµo ho¹t ®éng kiÓm tra bµi cò. Gi¸o
viªn sö dông hÖ thèng s¬ ®å, b¶ng biÓu thèng kª, tranh ¶nh hoÆc bµi tËp tr¾c nghiÖm
®Ó kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc ®· häc. ViÖc sö dông c¸c ®å dïng ®¬n gi¶n gióp ngêi
d¹y tiÕt kiÖm ®îc thêi gian, chñ ®éng kiÕn thøc, tr¸nh lèi häc vÑt, quay cãp bµi cña
17
häc sinh ®ång thêi t¨ng kh¶ n¨ng nhËn xÐt, ph¸n ®o¸n ®¸nh gi¸ cña c¸c em, gióp tiÕt
häc b¾t ®Çu víi sù høng thó, sinh ®éng h¬n.
+ Sö dông ®Ó giíi thiÖu bµi häc: ®a sè c¸c gi¸o viªn d¹y c¸c m«n khoa häc x·
héi thêng giíi thiÖu bµi häc b»ng mét ®o¹n v¨n chuÈn bÞ s½n, h×nh thøc nµy dÔ g©y
nªn sù nhµm ch¸n. §Ó giíi thiÖu bµi míi cã hiÖu qu¶, t¹o yÕu tè bÊt ngê, tËp trung sù
chó ý cña häc sinh, gi¸o viªn cã thÓ sö dông c¸c ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n ®Ó giíi
thiÖu bµi häc: nh sö dông tranh ¶nh, s¬ ®å, b¶ng thèng kª cho c¸c em nhËn xÐt ®¸nh
gi¸ néi dung ®Ó tõ ®ã liªn hÖ vµo bµi häc.
+ Sö dông trong khai th¸c néi dung bµi häc: khi khai th¸c néi dung bµi häc
gi¸o viªn sö dông ®å dïng d¹y häc ®Ó truyÒn t¶i néi dung bµi häc, gióp ngêi d¹y ®ì
ghi b¶ng, tiÕt kiÖm ®îc thêi gian, tËp trung ®îc sù chó ý cña ngêi häc. Khi khai th¸c
néi dung bµi häc gi¸o viªn cã thÓ sö dông hÖ thèng tranh ¶nh, b¶ng biÓu, b¸o ¶nh, ®å
dïng s¾m vai ®¬n gi¶n, phiÕu häc tËp, m« h×nh ®Ó tæ chøc c¸c ho¹t ®éng, c¸c ph¬ng
ph¸p nh: nªu vÊn ®Ò, th¶o luËn nhãm, tæ chøc trß ch¬i, s¾m vai... ViÖc sö dông ®å
dïng d¹y häc ®¬n gi¶n gióp häc sinh khai th¸c kiÕn thøc mét c¸ch chñ ®éng, cã hÖ
thèng vµ kh¾c s©u h¬n, s¸ch gi¸o khoa chØ cßn lµ tµi liÖu ®Ó tham kh¶o vµ ®èi chøng,
bµi häc c¸c m«n khoa häc x· héi trë nªn sinh ®éng, kh«ng cßn lµ lý thuyÕt ®¬n ®iÖu
nhµm ch¸n n÷a.
+ Sö dông ®Ó lµm bµi tËp: c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm cã thÓ chuyÓn lªn c¸c tê giÊy
Tr«-ki, hoÆc c¸c mÆt sau cña b×a lÞch. C¸ch sö dông nh trªn sÏ tËp trung ®îc sù chó ý
quan s¸t cña häc sinh trong viÖc gi¶i quyÕt néi dung bµi tËp, tiÕt kiÖm ®îc thêi gian.
Gi¸o viªn chØ viÖc treo c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm lªn b¶ng cho häc sinh nªu c¸c yªu cÇu
cña bµi sau ®ã cho c¸c em lªn b¶ng ®iÒn (khoanh trßn) vµo chç (...) « trèng hoÆc ®Çu
c¸c ch÷ c¸i (nh÷ng chç cÇn ®iÒn ®· ®îc bäc giÊy ni l«ng tr¾ng ®Ó cã thÓ sö dông ë
nhiÒu líp, trong nhiÒu n¨m häc)
+ Sö dông ®Ó cñng cè luyÖn tËp: th«ng thêng trong ho¹t ®éng cñng cè luyÖn
tËp gi¸o viªn thêng ®Æt ra mét hÖ thèng c©u hái ®Ó häc sinh nh¾c l¹i néi dung bµi häc
theo mét tr×nh tù. C¸ch tæ chøc nµy dÔ t¹o nªn sù kh« cøng, nhµm ch¸n trong bµi häc.
§Ó cñng cè, luyÖn tËp ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n gi¸o viªn cã thÓ sö dông hÖ thèng bµi tËp
(®îc chuÈn bÞ s½n) trªn c¸c b¶ng phô hoÆc phiÕu häc tËp, cho häc sinh th¶o luËn nhãm
hoÆc ®éc lËp gióp c¸c em kh¾c s©u kiÕn thøc h¬n. Ngoµi ra viÖc dÆn dß häc sinh vÒ
nhµ häc bµi cò vµ chuÈn bÞ kiÕn thøc bµi míi gi¸o viªn híng dÉn häc sinh chuÈn bÞ
b»ng c¸ch vÏ tranh, su tÇm tranh ¶nh (c¸ch thøc nµy võa lµm phong phó thªm ®å dïng
d¹y häc, võa t¨ng tÝnh tÝch cùc chñ ®éng trong viÖc chuÈn bÞ lÜnh héi kiÕn thøc cña
häc sinh.
Chó ý: §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc kh«ng chØ lµ ®æi míi ®å dïng d¹y häc mµ
®iÒu quan träng lµ sö dông ®å dïng d¹y häc mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶, tr¸nh l¹m
18
dông hoÆc sö dông mét c¸ch h×nh thøc. CÇn tr¸nh xu híng sö dông ®å dïng d¹y häc
mét c¸ch trµn lan, kh«ng cã chñ ®Ých râ rÖt, mçi ®å dïng d¹y häc ®a ra cÇn ®îc khai
th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó, gi¸o viªn ph¶i tiÕp nhËn, xö lý c¸c c©u hái cña häc sinh, t¸c
®éng ®Õn häc sinh th«ng tin ph¶n håi. §å dïng d¹y häc ®îc sö dông nh vËy trë thµnh
ph¬ng tiÖn ®a chiÒu. Khi sö dông c¸c ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n gi¸o viªn cÇn ph¶i
tu©n thñ c¸c quy t¾c sau:
- Treo tranh ¶nh, b¶ng biÓu, s¬ ®å... ë vÞ trÝ dÔ quan s¸t, tèt nhÊt nªn treo
trªn têng líp, phÝa tríc mÆt häc sinh.
- Lu ý häc sinh vÒ nhiÖm vô quan s¸t, theo dâi, nªu yªu cÇu, c©u hái tríc
khi cho häc sinh quan s¸t.
- Gi¸o viªn ph¶i m« t¶, gi¶i thÝch, nhÊt lµ víi nh÷ng chi tiÕt tr×u tîng, phøc
t¹p trªn b¶ng biÓu, s¬ ®å.
- Cho häc sinh th¶o luËn, ph©n tÝch néi dung, ý nghÜa, nhËn xÐt ®¸nh gi¸
sù kiÖn, t×nh huèng qua tranh ¶nh, b¶ng biÓu ®Ó rót ra nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt liªn quan
®Õn néi dung bµi häc.
- Riªng khi sö dông b¶n ®å trong d¹y häc LÞch sö vµ §Þa lÝ nhÊt thiÕt gi¸o viªn
ph¶i giíi thiÖu c¸c kÝ hiÖu, chØ dÉn trªn b¶n ®å. Sö dông b¶n ®å c©m, gi¸o viªn cÇn
chuÈn bÞ tríc c¸c kÝ hiÖu ®Ó khi têng thuËt häc sinh cã thÓ d¸n trùc tiÕp, tr¸nh thiªn vÒ
têng thuËt su«ng. MÆt kh¸c sö dông b¶n ®å gi¸o viªn cÇn nhí chØ b¶n ®å ph¶i tõ trªn
xuèng, tõ T©y sang §«ng, nhÊt lµ khi d¹y c¸c d¹ng ®i¹ h×nh, hÖ
thèng s«ng ngßi trong m«n §Þa lÝ.
- Sö dông ®å dïng d¹y häc khai th¸c néi dung xong gi¸o viªn cÇn nªn cÊt gän
gµng, kh«ng ®Ó trªn b¶ng hoÆc treo nguyªn vÞ trÝ khi sö dông, tr¸nh ph©n t¸n sù tËp
trung cña häc sinh vµo néi dung bµi häc.
19
phÇn KÕt luËn
1. KÕt luËn
§æi míi ch¬ng tr×nh vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc kh«ng thÓ t¸ch rêi víi viÖc x©y
dùng vµ sö dông ®å dïng d¹y häc. Sö dông tèt ®å dïng d¹y häc lµm t¨ng tÝnh hÊp dÉn
®èi víi néi dung häc tËp, g©y høng thó häc tËp cña häc sinh, lµm cho viÖc häc trë nªn
dÔ dµng h¬n, thuËn lîi h¬n. C¸c ®å dïng d¹y häc lµ nguån cung cÊp c¸c chÊt liÖu ®Ó
häc sinh khai th¸c néi dung häc tËp mét c¸ch tÝch cùc, tù gi¸c.
ViÖc su tÇm vµ lµm ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n trong c¸c m«n khoa häc x· héi
gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ®¬n ®iÖu trong qua tr×nh gi¶ng d¹y, gãp phÇn ®æi míi
ph¬ng ph¸p d¹y häc, chèng d¹y chay, häc chay, häc sinh yªu thÝch m«n häc h¬n, gi¸o
viªn ®ßi hái ph¶i chñ ®éng trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ kiÕn thøc, nhuÇn nhuyÔn trong
c¸ch thøc tæ chøc ph¬ng ph¸p d¹y häc, truyÒn t¶i kiÕn thøc dÔ dµng h¬n.
Thùc tr¹ng ®å dïng d¹y häc c¸c m«n khoa häc x· héi ë c¸c trêng trung häc c¬
së hiÖn nay kh¸ nghÌo nµn v× vËy viÖc chÕ t¹o, su tÇm ®å dïng d¹y häc kh¾c phôc t×nh
tr¹ng thiÕu ®å dïng d¹y häc trong c¸c m«n khoa häc x· héi nãi riªng vµ c¸c bé m«n
kh¸c nãi chung lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt.
2. ý kiÕn ®Ò xuÊt
2.1 §èi víi c¸c cÊp qu¶n lý gi¸o dôc
C¸c cÊp qu¶n lý gi¸o dôc t¨ng cêng kiÓm tra h¬n n÷a viÖc lµm vµ sö dông ®å
dïng d¹y häc, ®Æc biÖt lµ ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n. Hµng n¨m tæ chøc dù thi vµ ®¸nh
gi¸ cao c¸c ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n nhng cã tÝnh gi¸o dôc vµ hiÖu qu¶ gi¸o dôc cao.
- ¸p dông vµ nh©n réng nh÷ng ®å dïng d¹y häc ®¬n gi¶n ®îc gi¶i qua c¸c cuéc
thi vµo c¸c trêng häc, híng dÉn c¸ch sö dông cô thÓ cho c¸n bé gi¸o viªn trong qu¸
tr×nh gi¶ng d¹y.
- Tæ chøc c¸c líp chuyªn ®Ò lµm, su tÇm vµ híng dÉn c¸ch sö dông ®å dïng d¹y
häc ®¬n gi¶n.
2.2. §èi víi c¸c nhµ trêng trung häc c¬ së
20
- Xem thêm -
.DOC 
23 
1213 
79 
