tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
LêI NãI §ÇU
TiÕn lªn chñ nghÜa x· héi lµ môc tiªu c¸ch m¹ng lín lao nhÊt vµ quan
träng nhÊt cña §¶ng vµ nh©n d©n ta hiÖn nay v× chØ cã thùc hiÖn ®îc môc tiªu
nµy, chóng ta míi cã thÓ x©y dùng ®îc mét níc ViÖt Nam mµ theo c¸ch nãi
cña Hå ChÝ Minh lµ: “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ, v¨n
minh”. Vµ còng chØ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi, chóng ta míi cã
thÓ lµm tho¶ m·n ham muèn tét cïng, ham muèn cuèi ®êi cña Ngêi ®ã lµ :
“Lµm sao cho d©n ta ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®îc häc hµnh ...”.
VËy chóng ta ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn? Tõ thùc tÕ hiÖn nay
cïng víi con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta lµ bá qua chÕ ®é chñ
nghÜa t b¶n, mµ t¹i ®¹i héi VII cña §¶ng ta lÇn ®Çu tiªn ®· kh¼ng ®Þnh: Chñ
nghÜa M¸c- Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng t tëng, lµ kim chØ nam
cho ho¹t ®éng cña §¶ng. Tøc lµ, chóng ta ph¶i: dïng lËp trêng, quan ®iÓm,
ph¬ng ph¸p chñ nghÜa M¸c - Lªnin mµ tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm cña
§¶ng ta, ph©n tÝch mét c¸ch ®óng ®¾n nh÷ng ®Æc ®iÓm cña níc ta. Cã nh
thÕ chóng ta míi cã thÓ dÇn dÇn t×m hiÓu ®îc quy luËt ph¸t triÓn cña C¸ch
m¹ng ViÖt Nam, ®Þnh ra ®îc ®êng lèi, ph¬ng ch©m, bíc ®i cô thÓ cña
C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa phï hîp víi t×nh h×nh níc ta.
Lµm ®Ò tµi tiÓu luËn nµy, v¬Ý t c¸ch lµ mét sinh viªn, mét c«ng d©n cña
níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, mét mÆt t«i muèn cïng mäi ngêi
t×m hiÓu s©u h¬n vµ kÜ h¬n vÒ TriÕt häc M¸c - Lªnin phÇn chñ nghÜa duy vËt
biÖn chøng. Cô thÓ h¬n, ®ã lµ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt víi ý
thøc. MÆt kh¸c, t«i còng muèn gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo
sù nghiÖp c¸ch m¹ng lín lao cña toµn §¶ng, toµn d©n ta hiÖn nay- sù nghiÖp
x©y dùng chñ nghÜa x· héi- mµ nÒn t¶ng t tëng lµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin.
§ã lµ, mäi s¸ch lîc, chiÕn lîc c¸ch m¹ng cña chóng ta ph¶i ®îc xuÊt ph¸t
tõ thùc tÕ kh¸ch quan, ph¸t huy ®îc tÝnh n¨ng ®éng chñ quan vµ ®ång thêi
chèng chñ quan duy ý chÝ. §©y ®îc coi lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng, bëi
nã quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trªn con ®êng ®i tíi chñ nghÜa x·
héi ë níc ta. §iÒu nµy sÏ ®îc lý gi¶i râ h¬n trong phÇn néi dung cña ®Ò tµi.
1
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
1. Quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt víi ý thøc.
1.1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc.
Tríc tiªn chóng ta ph¶i ®i t×m hiÓu vËt chÊt lµ g×? Theo Lªnin th× “VËt
chÊt lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®îc ®em l¹i cho
con ngêi trong c¶m gi¸c vµ ®îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i, chôp l¹i,
ph¶n ¸nh l¹i vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c’’. nh vËy ®Þnh nghÜa vËt
chÊt cña Lª-nin næi lªn mét sè néi dung c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, vËt chÊt lµ c¸i tån t¹i kh¸ch quan bªn ngoµi ý thøcvµ kh«ng
phô thuéc vµo ý thøc.
Thø hai, vËt chÊt lµ c¸i g©y lªn c¶m gi¸c ë con ngêi khi b»ng c¸ch nµo
®ã (trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp) t¸c ®éng lªn c¸c gi¸c quan cña con ngêi.
Thø ba, vËt chÊt c¸i mµ c¶m gi¸c, t duy, ý thøc ch¼ng qua chØ lµ sù
ph¶n ¸nh cña nã.
Qua ®ã, Lªnin muèn kh¼ng ®Þnh r»ng, trong nhËn thøc luËn, vËt chÊt
lu«n mang tÝnh thø nhÊt, lµ c¸i quyÕt ®Þnh: vËt chÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh ý
thøc, quyÕt ®Þnh néi dung ph¶n ¸nh, quyÕt ®Þnh sù biÕn ®æi cña ý thøc vµ nã
cßn lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hiÖn thùc ho¸ ý thøc.
Dùa trªn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn nhÊt lµ sinh lý häc thÇn
kinh, chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng kh¼ng ®Þnh r»ng ý thøc lµ mét thuéc tÝnh
cña vËt chÊt nhng kh«ng ph¶i cña mäi d¹ng vËt chÊt mµ chØ lµ thuéc tÝnh cña
mét d¹ng vËt chÊt sèng cã tæ chøc cao lµ bé ãc ngêi. Bé ãc ngêi lµ c¬ quan
vËt chÊt cña ý thøc. Khoa häc còng ®· chøng minh ®îc r»ng, thÕ giíi vËt chÊt
nãi chung vµ tr¸i ®Êt nãi riªng ®· tõng tån t¹i rÊt l©u tríc khi xuÊt hiÖn con
ngêi vµ bé ãc ngêi, r»ng ý thøc ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn l©u dµi
cña giíi tù nhiªn cho tíi khi xuÊt hiÖn con ngêi vµ bé ãc ngêi. Ho¹t ®éng ý
thøc cña con ngêi diÔn ra trªn c¬ së ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh cña bé n·o
ngêi. Bé n·o ngêi bao gåm kho¶ng 15 ®Õn 17 tØ tÕ bµo thÇn kinh, c¸c tÕ bµo
nµy t¹o nªn v« sè c¸c mèi liªn hÖ nh»m thu nhËn, xö lý, truyÒn dÉn vµ ®iÒu
khiÓn toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña c¬ thÓ trong quan hÖ ®èi víi thÕ giíi bªn
ngoµi qua c¬ chÕ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ cã ®iÒu kiÖn.
2
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Kh«ng chØ cã thÕ, vËn ®éng cña ý thøc, t duy trªn thùc tÕ còng lµ s¶n
phÈm cña sù vËn ®éng cña vËt chÊt. §iÒu ®ã ®îc chøng minh mét c¸ch kh¸
râ rµng ë h×nh thøc vËn ®éng x· héi cña vËt chÊt. §ã lµ sù thay thÕ lÉn nhau
cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi, tõ ®ã sím hay muén còng dÉn ®Õn sù thay
®æi cña ý thøc, cña c¸ch nghÜ, bëi tån t¹i x· héi bao giê còng quyÕt ®Þnh ý
thøc x· héi.
Vai trß c¬ së, quyÕt ®Þnh cña vËt chÊt cßn ®îc thÓ hiÖn ë chç nã quyÕt
®Þnh néi dung ph¶n ¸nh, quyÕt ®Þnh sù biÕn ®æi cña ý thøc.
Tõ néi dung thø hai trong ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin r»ng: VËt chÊt
mµ c¸i c¶m gi¸c, t duy, ý thøc ch¼ng qua chØ lµ sù ph¶n ¸nh cña nã, mµ ta
thÊy r»ng néi dung ph¶n ¸nh cña ý thøc lµ thÕ giíi bªn ngoµi, lµ hiÖn thùc
kh¸ch quan. Hay nãi nh chñ nghÜa duy vËt macxit : ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh thÕ
giíi kh¸ch quan vµo trong bé ãc cña con ngêi. ChÝnh v× vËy mµ thÕ giíi
kh¸ch quan nh thÕ nµo th× ý thøc ph¶n ¸nh nh thÕ Êy, kh«ng nªn ph¶n ¸nh
mét c¸ch xuyªn t¹c, h ¶o, bãp mÐo sù thËt vÒ thÕ giíi kh¸ch quan nh viÖc t«
vÏ h×nh tîng c¸c vÞ thÇn linh. Nãi c¸ch kh¸c, néi dung ph¶n ¸nh cña ý thøc
ph¶i lÊy c¸i kh¸ch quan lµm tiÒn ®Ò vµ bÞ c¸i kh¸ch quan quy ®Þnh.
VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù biÕn ®æi cña ý thøc. Do ý thøc lµ chøc n¨ng cña
bé n·o ngêi. Ho¹t ®éng ý thøc kh«ng diÔn ra ë ®©u ngoµi nh÷ng ho¹t ®éng
sinh lý thÇn kinh cña bé n·o. ý thøc phô thuéc vµo ho¹t ®éng cña bé n·o, do
®ã khi bé n·o bÞ tæn th¬ng th× ho¹t ®éng ý thøc sÏ kh«ng ®îc b×nh thêng
hoÆc bÞ rèi lo¹n.
MÆt kh¸c, trong ho¹t ®éng cña con ngêi, nhu cÇu vËt chÊt bao giê
còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh, chi phèi vµ quy ®Þnh môc ®Ých ho¹t ®éng bëi v×
con ngêi tríc hÕt ph¶i ®îc tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt tèi thiÓu : ¨n, ë,
mÆc
råi míi nghÜ ®Õn vui ch¬i, gi¶i trÝ, c¸c ho¹t ®éng tinh thÇn.Tøc lµ, ho¹t
®éng nhËn thøc cña con ngêi tríc hÕt híng tíi môc tiªu c¶i biÕn tù nhiªn
®Ó tho¶ m·n nhu cÇu sèng. Cuéc sèng tinh thÇn cña con ngêi phô thuéc vµ bÞ
chi phèi bëi nhu cÇu vËt chÊt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt hiÖn cã. ý thøc con
3
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
ngêi kh«ng thÓ t¹o ra c¸c ®èi tîng vËt chÊt, còng kh«ng thay ®æi ®îc quy
luËt vËn ®éng cña nã. Do ®ã, mäi môc tiªu íc muèn cña con ngêi kh«ng
dùa trªn ®iÒu kiÖn vËt chÊt hiÖn cã, trªn m¶nh ®Êt hiÖn thùc ®Òu lµ íc m¬ chñ
quan, kh«ng tëng.
VÝ dô: VËn dông trong sù nghiÖp c«ng nhiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña níc
ta. Tríc kia do kh«ng nhËn thøc ®îc r»ng mäi chñ tr¬ng ®êng lèi ®Òu
ph¶i dùa trªn ®iÒu kiÖn vËt ch¸t hiÖn cã mµ chóng ta ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp nÆng trong khi mäi tiÒn ®Ò vËt chÊt th× cha cã. Do ®ã, chóng ta
®· bÞ thÊt b¹i.
Kh«ng chØ cã thÕ, tÝnh thø nhÊt cña vËt chÊt so víi tÝnh thø hai cña ý
thøc cßn ®îc thÓ hiÖn ë chç vËt chÊt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hiÖn thùc ho¸ ý thøc. Nã
quy ®Þnh kh¶ n¨ng c¸c nh©n tè tinh th©n cã thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng cña
con ngêi. Nã t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n tè tinh thÇn nµy hoÆc nh©n tè tinh thÇn
kh¸c biÕn thµnh hiÖn thùc vµ qua ®ã quy ®Þnh môc ®Ých, chñ tr¬ng, biÖn ph¸p
mµ con ngêi ®Ò ra cho ho¹t ®éng cña m×nh b»ng c¸ch chän läc, söa ch÷a, bæ
sung, cô thÓ ho¸ c¸c môc ®Ých, chñ tr¬ng biÖn ph¸p ®ã.
Khi kh¼ng ®Þnh vai trß c¬ së, quyÕt ®Þnh trùc tiÕp cña vËt chÊt ®èi víi ý
thøc, chñ nghÜa duy vËt macxit ®ång thêi còng v¹ch râ sù t¸c déng trë l¹i v«
cïng quan träng cña ý thøc ®èi víi vËt chÊt.
1.2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt.
ý thøc do vËt chÊt sinh ra song sau khi ra ®êi, ý thøc cã tÝnh ®éc lËp
t¬ng ®èi nªn cã sù t¸c ®éng trë l¹i to lín ®èi víi vËt chÊt th«ng qua ho¹t
®éng thùc tiÔn cña con ngêi.
ý thøc ®óng ®¾n lµ ý thøc dùa trªn quy luËt kh¸ch quan cña con ngêi.
Do ®ã nã cã t¸c ®éng tÝch cùc, lµm biÕn ®æi hiÖn thùc, vËt chÊt kh¸ch quan
theo nhu cÇu cña m×nh.
ý thøc sai lÇm, tr¸i quy luËt kh¸ch quan cña con ngêi cã t¸c ®éng tiªu
cùc thËm chÝ ph¸ ho¹i c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, hoµn c¶nh kh¸ch quan, kÐo
lïi lÞch sö. Bëi mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc lµ mèi quan hÖ t¸c ®éng
4
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
qua l¹i. Kh«ng nhËn thøc ®îc ®iÒu nµy sÏ r¬i vµo quan niÖm duy vËt tÇm
thêngvµ bÖnh n¶o thñ tr× trÖ trong nhËn thøc vµ hµnh ®éng.
Nãi tíi vai trß cña ý thøc vÒ thùc cÊt lµ nãi tíi vai trß cña con ngêi bëi
ý thøc lµ ý thøc cña con ngêi.
Tr¸i víi c¸c nhµ triÕt häc duy t©m muèn biÕn ý thøc cña con ngêi
thµnh ®éng lùc cña lÞch sö, C¸cmac vµ Ph.¡ngghen ®· kh¼ng ®Þnh: “Xa nay,
t tëng kh«ng thÓ ®a ngêi ta vît ra ngoµi trËt tù thÕ giíi cò ®îc, trong
bÊt cø t×nh huèng nµo, t tëng còng chØ cã thÓ ®a ngêi ta vît ra ngoµi
ph¹m vi t tëng cña trËt tù thÕ giíi cò mµ th«i”. ThËt vËy, t tëng c¨n b¶n
kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc c¸i g× hÕt. Muèn thùc hiÖn t tëng th× cÇn cã nh÷ng
con ngêi sö dông lùc lîng thùc tiÔn. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ con ngêi
muèn thùc hiÖn c¸c quy luËt kh¸ch quan th× ph¶i nhËn thøc, vËn dông ®óng
®¾n c¸c quy luËt ®ã, ph¶i cã ý chÝ vµ ph¬ng ph¸p ®Ó tæ chøc hµnh ®éng. Nh
vËy vai trß cña ý thøc lµ ë chç nã gióp con ngêi ®Ò ra chñ tr¬ng, ®êng lèi,
chÝnh s¸ch, nh÷ng môc ®Ých, kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p, ph¬ng híng phï hîp víi
thùc tÕ kh¸ch quan. Nãi nh vËy cã nghÜa lµ còng cã nh÷ng ý thøc khoa
häcvµ nh÷ng ý thøc kh«ng khoa häc so víi hiÖn thùc kh¸ch quan, t¬ng øng
víi nã lµ hai t¸c ®éng tr¸i ngîc nhau tÝch cùc vµ tiªu cùc cña ý thøc ®èi víi
vËt chÊt.
Vai trß tÝch cùc cña ý thøc, t tëng kh«ng ph¶i ë chç nã trùc tiÕp t¹o ra
hay thay ®æi thÕ giíi vËt chÊt mµ lµ nhËn thøc thÕ kh¸ch quan tõ ®ã h×nh thµnh
®îc môc ®Ých, ph¬ng híng, biÖn ph¸p ®óng ®¾n ®ång thêi cã ý chÝ, quyÕt
t©m cÇn thiÕt cho ho¹t déng cña m×nh. Søc m¹nh cu¶ ý thøc con ngêi kh«ng
ph¶i ë chç t¸ch rêi ®iÒu kiÖn vËt chÊt, tho¸t ly hiÖn thùc kh¸ch quan, mµ lµ
biÕt dùa vµo ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®· cã, ph¶n ¸nh ®óng quy luËt kh¸ch quan ®Ó
c¶i t¹o thÕ giíi kh¸ch quan mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o víi ý chÝ vµ quyÕt
t©m cao nh»m phôc vô lîi Ých cña con ngêi vµ x· héi. Con ngêi nhËn thøc
vµ ph¶n ¸nh thÕ giíi thÕ giíi kh¸ch quan cµng ®Çy ®ñ chÝnh x¸c bao nhiªu th×
c¶i t¹o chóng cµng cã hiÖu qu¶ bÊy nhiªu. ë ®©y vai trß n¨ng ®éng s¸ng t¹o
cña ý thøc, cña nh©n tè chñ quan cña con ngêi cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng.
5
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
B¶o thñ tr× trÖ hoÆc tiªu cùc thô ®éng, û l¹i ngåi chê chÝnh lµ k×m h·m sù ph¸t
triÓn, triÖt tiªu tÝnh n¨ng ®éng tÝch cùc s¸ng t¹o cña ý thøc.
MÆt kh¸c, do cã tÝnh vît tríc, nªn ý thøc gióp cho ho¹t ®éng cña con
ngêi trë nªn tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng h¬n nh trong viÖc dù b¸o, lËp kÕ
ho¹ch, ®Ò ra ®êng lèi, ph¬ng ph¸p hµnh ®éng.
Vai trß cña ý thøc cßn thÓ hiÖn ë vai trß cña tri thøc, trÝ tuÖ, t×nh c¶m vµ
ý chÝ. Nã kh«ng nh÷ng lµ kim chØ nam cho ho¹t ®éng thùc tiÔn mµ cßn lµ
®éng lùc cña thùc tiÔn. Kh«ng cã sù thóc ®Èy cña t×nh c¶m, ý chÝ, ho¹t ®éng
thùc tiÔn sÏ diÔn ra mét c¸ch chËm ch¹p, thËm chÝ kh«ng thÓ diÔn ra ®îc.
Nhê ý chÝ vµ t×nh c¶m, ý thøc quy ®Þnh tèc ®é vµ b¶n s¾c cña ho¹t ®éng thùc
tiÔn. Tinh thÇn, dòng c¶m, d¸m nghÜ d¸m lµm, lßng nhiÖt t×nh, chÝ quyÕt t©m,
t×nh yªu, niÒm say mª víi c«ng viÖc, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ vît qua khã kh¨n
nh»m ®¹t tíi môc tiªu x¸c ®Þnh ®Òu cã ¶nh hëng to lín ®Õn ho¹t ®éng thùc
tiÔn lµm cho nã diÔn ra nhanh hay chËm. Tuy nhiªn, ý chÝ, t×nh c¶m chØ lµ
®éng lùc mµ kh«ng thÓ lµ kim chØ lµm cho ho¹t ®éng thùc tiÔn. Bëi v×, sù
thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña ho¹t ®éng thùc tiÔn, t¸c dông tÝch cùc hay tiªu cùc
cña ý thøc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn vµ x· héi chñ yÕu phô thuéc vµo
vai trß chØ ®¹o ý thøc. ChÝnh v× vËy ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a tri thøc, trÝ tuÖ, khoa
häc víi ý chÝ, t×nh c¶m. Bëi tri thøc cµng ®îc tÝch luü, con ngêi ngµy cµng
®i s©u vµo b¶n chÊt sù vËt vµ c¶i t¹o sù vËt cã hiÖu qu¶ h¬n.
Tuy nhiªn c¬ së cho viÖc ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng chñ quan cña ý thøc
lµ viÖc thõa nhËn vµ t«n träng tÝnh kh¸ch quan cña vËt chÊt, cña c¸c quy luËt
tù nhiªn vµ x· héi. NÕu nh thÕ giíi vËt chÊt – víi nh÷ng thuéc tÝnh vµ quy
luËt vèn cã cña nã – tån t¹i kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý thøc con
ngêi th× trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ
kh¸ch quan, lÊy thùc thÓ kh¸ch quan lµm c¨n cø cho mäi ho¹t ®éng cña m×nh.
ChÝnh v× vËy, Lªnin ®· nhiÒu lÇn nhÊn m¹nh r»ng, kh«ng ®îc lÊy ý muèn chñ
quan cña m×nh lµm chÝnh s¸ch, kh«ng ®îc lÊy t×nh c¶m lµm ®iÓm xuÊt ph¸t
cho chiÕn lîc vµ s¸ch lîc c¸ch m¹ng. NÕu chØ xuÊt ph¸t tõ ý muèn chñ
6
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
quan, nÕu lÊy ý chÝ ¸p ®Æt cho thùc tÕ, lÊy ¶o tëng thay cho hiÖn thùc th× sÏ
m¾c ph¶i bÖnh chñ quan duy ý chÝ.
Kh«ng chØ cã thÕ, khi vai trß chØ ®¹o cña ý thøc ph¹m sai lÇm th× tinh
thÇn, dòng c¶m, lßng nhiÖt t×nh, chÝ quyÕt t©m còng lµm cho ho¹t ®éng thùc
tiÔn thÊt b¹i mét c¸ch nhanh chãng.
Qua nh÷ng ®iÒu võa tr×nh bµy ë trªn vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt víi ý
thøc cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, chóng ta cã thÓ rót ra mét ý nghÜa hÕt
søc quan träng trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi nh sau: Mäi ho¹t
®éng cña con ngêi ( c¶ ho¹t ®éng nhËn thøc lÉn ho¹t ®éng thùc tiÔn) ®Òu ph¶i
xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan, ph¸t huy ®îc tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña ý
thøc, t tëng, cña nh©n tè chñ quan cña con ngêi vµ ®ång thêi chèng chñ
quan duy ý chÝ.
2. VËn dông quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt
víi ý thøc vµo sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn nay
2.1. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan tõ ®ã ®Ò ra ®êng lèi, chñ tr¬ng,
chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch, ph¬ng híng, môc tiªu ®óng ®¾n cho sù nghiÖp
x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn nay.
Chóng ta kh¼ng ®Þnh: Chñ nghÜa x· héi nhÊt ®Þnh sÏ thay thÕ chñ nghÜa
t b¶n nh chñ nghÜa t b¶n ®· thay thÕ chÕ ®é phong kiÕn. §ã lµ quy luËt
kh¸ch quan cña lÞch sö loµi ngêi. ë níc ta, chñ nghÜa x· héi còng nhÊt ®Þnh
sÏ ®îc x©y dùng thµnh c«ng trong sù g¾n bã gi÷a ®éc lËp d©n téc víi chñ
nghÜa x· héi.
XuÊt ph¸t tõ ®©u vµ ®i theo con ®êng nµo? ChØ cã thÓ vµ ph¶i xuÊt ph¸t
tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn – hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ cña ®Êt níc ViÖt Nam vµ con
ngêi ViÖt Nam, cña d©n téc vµ lÞch sö trong bèi c¶nh khu vùc thÕ giíi hiÖn
®¹i, theo quy luËt chung mµ chñ nghÜa Mac – Lªnin ®· nªu ra.
Thùc tÕ lµ, chóng ta bíc vµo con ®êng x· héi chñ nghÜa tõ mét xuÊt
ph¸t ®iÓm vÒ kinh tÕ x· héi rÊt thÊp - nhÊt lµ lùc lîng s¶n xuÊt. §ã lµ t×nh
tr¹ng s¶n xuÊt nhá, kinh tÕ tù nhiªn, kinh tÕ hiÖn vËt cßn kh¸ phæ biÕn, kü
thuËt th« s¬, thñ c«ng nöa c¬ khÝ. S¶n xuÊt hµng ho¸ cßn cha trë thµnh phæ
7
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
biÕn, thÞ trêng bÞ chia c¾t, thËm chÝ cã n¬i, cã lóc khÐp kÝn kÓ c¶ trong kinh
tÕ ®èi ngo¹i. Ph¬ng thøc tæ chøc, qu¶n lý nÒn kinh tÕ dùa trªn lÜnh vùc kinh
tÕ cña chóng ta lµ tËp trung lùc lîng s¶n xuÊt, ®æi míi ph¬ng thøc, tæ chøc
qu¶n lý, ph©n phèi s¶n phÈm.
Muèn ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trªn c¶ quy m« bÒ réng lÉn chiÒu s©u, t¹o ®êng
b¨ng ®Ó ®Êt níc “cÊt c¸nh” mét c¸ch hiÖn thùc híng tíi n¨m 2020 níc ta
c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp ho¸ chø kh«ng dõng l¹i ë ph¬ng
híng chung. NghÜa lµ, ph¶i x©y dùng mét ch¬ng tr×nh kh¶ thi cho c¶ c«ng
nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, chó träng cho ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp, cho c¸c vïng kinh tÕ – x· héi träng ®iÓm, cho vïng nói, vïng s©u,
vïng xa, vïng c¨n cø c¸ch m¹ng cò
Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 10 n¨m 2001 – 2010 cña
§¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh : con ®êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña níc ta
cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian so víi c¸c níc ®i tríc, võa cã nh÷ng bíc
tuÇn tù võa cã nh÷ng bíc nh¶y vät. Ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt níc, tËn
dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ
th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë
møc cao h¬n vµ phæ biÕn h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ,
b¶o ®¶m cho khoa häc vµ c«ng nghÖ thËt sù trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp vµ ®éng lùc chñ yÕu trong ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, kh¾c phôc nguy c¬
tôt hËu vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. Trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng th«ng tin hiÖn
nay, chóng ta kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c
lµ ph¶i tiÕp cËn nhanh chãng víi tri thøc vµ c«ng nghÖ míi cña thêi ®¹i ®Ó
tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ trÝ thøc. Ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ vµ søc m¹nh
tinh thÇn cña ngêi ViÖt Nam, coi ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ nÒn t¶ng vµ
®éng lùc cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Bëi nh©n tè con ngêi
®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt.
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh: Con
®êng ®i lªn cña níc ta lµ sù ph¸t triÓn qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua
8
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, tøc lµ bá qua viÖc x¸c lËp hÖ thèng chÝnh trÞ cña quan
hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng t b¶n chñ nghÜa, nhng tiÕp thu, kÕ thõa
nh÷ng thµnh tùu mµ mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t ®îc díi chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa,
®Æc biÖt lµ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó ph¸t triÓn nhanh lùc lîng s¶n xuÊt,
x©y dùng nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. X©y dùng chñ nghÜa x· héi bá qua chÕ ®é t
b¶n chñ nghÜa, t¹o ra sù biÕn ®æi vÒ chÊt cña x· héi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc lµ
sù nghiÖp rÊt khã kh¨n, phøc t¹p cho nªn ph¶i tr¶i qua mét thêi k× qu¸ ®é l©u
dµi víi nhiÒu chÆng ®êng, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ, x· héi cã tÝnh chÊt
qu¸ ®é. Trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi diÔn ra sù ®an xen vµ ®Êu
tranh gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò.
Khi kh¼ng ®Þnh: chóng ta ph¶i tiÕp thu, kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu mµ
nh©n lo¹i ®· ®¹t ®îc díi chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, tøc lµ, chóng ta lùa chän,
sö dông nh÷ng thµnh tùu cã lîi cho qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Trªn
ph¬ng diÖn nµy cÇn ph¶i xem chñ nghÜa t b¶n kh«ng chØ lµ mét ®èi träng
mµ quan träng h¬n ®ång thêi lµ mét ®èi t¸c.
§©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng ®èi víi níc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi
bá qua chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa. Muèn chñ nghÜa x· héi thµnh c«ng th× kh«ng
thÓ kh«ng sö dông chñ nghÜa t b¶n víi t c¸ch lµ mét nÊc thang v¨n minh
nh©n lo¹i. Nh Mac ®· nãi:
chóng ta ®au khæ v× chñ nghÜa t b¶n vµ còng
®au khæ v× kh«ng cã nã . Tøc lµ, chóng ta ®au khæ v× quan hÖ s¶n xuÊt së h÷u
t nh©n t b¶n chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt, nhng cã lÏ chóng ta cßn ®au khæ
h¬n nÕu nh kh«ng cã lùc lîng s¶n xuÊt khæng lå cña nã, ®ã chÝnh lµ: “TiÒn
®Ò thùc tiÔn tuyÖt ®èi cÇn thiÕt” (C.M¸c vµ Ph.¡ngghen).
§Þnh híng vµ tiÕn hµnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi tÊt yÕu ph¶i kÕ thõa
vµ sö dông lùc lîng s¶n xuÊt do nh©n lo¹i t¹o ra vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn
cña x· héi t b¶n chñ nghÜa, ch¼ng h¹n ®ã lµ: thµnh tùu khoa häc, kü thuËt, vµ
c«ng nghÖ –m«i trêng, lµ c¬ chÕ thÞ trêngvíi nhiÒu h×nh thøc cô thÓ t¸c
®éng vµo quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ nh÷ng mÆt tÝch cùc cña nã. Nãi
nh vËy kh«ng cã nghÜa lµ lÆp l¹i hoµn toµn qu¸ tr×nh x©y dùng lùc lîng s¶n
xuÊt ®ã trong lÞch sö.
9
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
ë níc ta, lùc lîng s¶n xuÊt cÇn ph¸t triÓn song hµnh hai ph¬ng thøc:
tuÇn tù (tõ thñ c«ng ®Õn nöa c¬ khÝ råi c¬ khÝ) vµ nh¶y vät theo lèi ®i t¾t, ®ãn
®Çu (tõ thñ c«ng ®i th¼ng vµo hiÖn ®¹i) sao cho trong mét thêi gian ng¾n, thËm
chÝ r©t ng¾n chóng ta ®¹t tr×nh ®é víi c¸c níc tiªn tiÕn trong khu vùc
Song chóng ta ph¶i biÕt r»ng, lùc lîng s¶n xuÊt chØ cã thÓ ph¸t triÓn
g¾n liÒn víi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp. V× vËy, §¶ng vµ nhµ níc ta ®· chñ
tr¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã sù qu¶n lý cña nhµ níc
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ®ã chÝnh lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa. Tõ ®ã, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh
tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi, n©ng cao ®êi
sèng nh©n d©n. Ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i tíi møc x· héi ho¸ g¾n
liÒn víi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp trªn c¶ 3 mÆt: së h÷u, qu¶n lý
vµ ph©n phèi.
Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã nhiÒu h×nh thøc së
h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o,
kinh tÕ nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng
ch¾c. Kinh tÕ thÞ trêng cã ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña nhµ
níc. Nhµ níc ta lµ nhµ níc x· héi chñ nghÜa, qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng hÖ
thèng ph¸p luËt, chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, sö dông c¬ chÕ
thÞ trêng, ¸p dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý cña kinh tÕ
thÞ trêng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ph¸t huy ®îc mÆt
tÝch cùc, h¹n chÕ vµ kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng, b¶o vÖ lîi
Ých cña ngêi lao ®éng, cña toµn thÓ nh©n d©n.
Muèn ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t
triÓn, chóng ta ph¶i thõa nhËn sù tån t¹i mét c¸ch tÊt nhiªn vµ kh¸ch quan cña
c¸c quy luËt: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung – cÇu, quy luËt c¹nh tranh trong
nÒn kinh tÕ. V× nã lµ c¸i kh¸ch quan nªn chóng ta ph¶i chó ý kh«ng nªn ®i
ngîc l¹i nÕu kh«ng th× ch¼ng bao giê cã thÓ x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
10
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Nhng bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ: ph¸t
triÓn nhanh lùc lîng s¶n xuÊt, n©ng cao møc sèng, møc thu nhËp cña ngêi
lao ®éng lªn th× mÆt tr¸i cña nã trong mét vµi n¨m trë l¹i ®©y ®ang ®îc ph¸t
huy mét c¸ch m¹nh mÏ, sù chªnh lÖch thu nhËp dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ giµu
nghÌo trong lao ®éng, tÖ n¹n quan liªu, tham nhòng, suy tho¸i phÈm chÊt ®¹o
®øc cña mét sè c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc
Tríc thùc tÕ ®ã, §¶ng vµ nhµ níc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ph©n phèi
hîp lý, kh«ng chØ cã ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng, hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ cßn
ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt, kinh
doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi. Ngoµi ra chóng ta cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p
khuyÕn khÝch lµm giµu mét c¸ch chÝnh ®¸ng. §èi víi thu nhËp, nhµ níc cÇn
cã c¬ së ®iÒu tiÕt thu nhËp (thuÕ thu nhËp), c¶i c¸ch c¬ b¶n chÕ ®é tiÒn l¬ng.
§èi víi ngêi nghÌo vµ cã hoµn c¶nh khã kh¨n cÇn cã chÝnh s¸ch x· héi hîp
lý: bµn c¸ch lµm giµu
mÆt kh¸c cÇn kiªn quyÕt chèng nh÷ng thu nhËp bÊt
chÝnh.
§¸ng sî h¬n ®ã lµ tÖ n¹n quan liªu, tham nhòng, suy tho¸i phÈm chÊt
®¹o ®øc cña nhiÒu c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc n»m ngay trong bé m¸y nµh
níc, nã g©y ra bÊt c«ng x· héi, lµm gi¶m lßng tin cña nh©n d©n vµo sù l·nh
®¹o cña §¶ng, vµo con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi
ë vai trß cña c«ng t¸c
x©y dùng §¶ng, nhµ níc trong s¹ch, v÷ng m¹nh lµ hÕt søc quan träng.
Nãi chung, chóng ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi bá qua viÖc x¸c lËp hÖ
thèng chÝnh trÞ cña chñ nghÜa t b¶n kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã kÕ thõa vµ chän
läc nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa khi nã
cha hÕt t¸c dông tÝch cùc ngya trong thêi kú qu¸ ®é. §©y chÝnh lµ nh÷ng
“c©y cÇu nhá”, nh÷ng bíc trung gian qu¸ ®é ®a chóng ta tíi “phßng chê”
trùc tiÕp ®i vµ chñ nghÜa x· héi.
VÒ nÆt kiÕn tróc thîng tÇng, chóng ta còng kÕ thõa vµ chän läc ®Ó x©y
dùng nhµ níc hiÕn ph¸p cña x· héi chñ nghÜa ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng.
11
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Chóng ta x¸c ®Þnh môc tiªu: chñ nghÜa x· héi mµ nh©n d©n ta x©y dùng
lµ mét chÕ ®é x· héi v× con ngêi vµ do con ngêi. §Ó tiÕn hµnh ®Õn môc tiªu
x©y dùng thµnh c«ng x· héi chñ nghÜa ph¶i g¾n liÒn víi t¨ng trëng kinh tÕ,
víi c«ng b»ng x· héi, víi tiÕn bé x· héi, ph¶i ra søc thùc hiÖn c¸c chÝnh x¸c
x· héi. §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: “chÝnh x¸c x· héi ®óng ®¾n v× h¹nh phóc con
ngêi lµ ®éng lùc to lín ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng s¸ng t¹i cña nh©n d©n trong
sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi”, bëi “kh«ng cã ®Çu t nµo cã lîi nh
®Çu t cho con ngêi ”. ChÝnh s¸ch x· héi cña §¶ng ®îc thÓ hiÖn trªn tÊt c¶
c¸c mÆt cña ®êi sèng: quan t©m ch¨m sãc ®èi víi nh÷ng ngêi cã c«ng víi
c¸ch m¹ng, chÝnh s¸ch ®Òn ¬n ®¸p nghÜa (x©y nhµ t×nh nghÜa, sæ tiÕt kiÖm t×nh
nghÜa). Trong kihn tÕ, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµ míi cho ngêi lao ®éng, c¶i
c¸ch chÕ ®é tiÒn l¬ng theo híng xo¸ bá thu nhËp b×nh qu©n, tiÒn tÖ ho¸ tiÒn
l¬ng, khuyÕn khÝch tµi n¨ng, ®©u t ®óng møc cho c¸c ngµnh: y tÕ, gi¸o dôc,
v¨n ho¸- nghÖ thuËt, nghiªn cøu khoa häc. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n sè lµ mét
môc tiªu hÕt søc quan träng trong ®iÒu kiÖn qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë
níc ta hiÖn nay.
Nhng dï sao ®ã míi chØ lµ nh÷ng chñ tr¬ng, ®êng lèi ®èi víi t×nh
h×nh trong níc. VËy cßn quèc tÕ th× sao?
Thø nhÊt, c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng
tin, c«ng nghÖ sinh häc tiÕp tôc cã nh÷ng bíc nh¶y vät, ngµy cµng trë thµnh
lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ tri thøc. Níc
ta mét mÆt cã c¬ héi rót ng¾n kho¶ng c¸ch so víi c¸c níc ph¸t triÓn, c¶i
thiÖn vÞ thÕ cña m×nh. §ång thêi ®øng tríc nguy c¬ tôt hËu xa h¬n nÕu kh«ng
tranh thñ ®îc c¬ héi, kh¾c phôc ®îc nh÷ng yÕu kÐm ®Ó v¬n lªn. §iÒu nµy
®ßi hái c¸c nhµ doanh nghiÖp ph¶i hÕt søc nhanh nh¹y n¾m b¾t th«ng tin, ¸p
dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ vµo trong kinh doanh, cã nh
thÕ míi mong cã c¬ héi ph¸t triÓn.
Thø hai, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ xu thÕ kh¸ch quan, l«i cuèn c¸c níc,
bao trïm hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, võa thóc ®Èy hîp t¸c, võa t¨ng søc Ðp c¹nh
12
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
tranh vµ tÝnh tuú thuéc nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Níc ta còng kh«ng thÓ
n»m ngoµi vßng xo¸y ®ã.
VËy chóng ta ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó võa cã thÓ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ,
tham gia vµo xu thÕ toµn cÇu ho¸ l¹i võa cã thÓ gi÷ v÷ng ®îc nÒn kinh tÕ ®éc
lËp tù chñ.
Tríc tiªn ph¶i tÝnh ®Õn vai trß cña bé m¸y nhµ níc. Theo chØ dÉn cña
Lªnin th× bé m¸y nhµ níc cÇn ph¶i võa mÒm dÎo võa hÕt søc cøng r¾n:
“Ngµy nay cÇn cã sù mÒm dÎo tèi ®a, mµ muèn thÕ, muèn øng biÕn mét c¸ch
mÒm dÎo th× bé m¸y ph¶i thùc sù cøng r¾n”. Ph¶i mÒm dÎo v× ®©y lµ thêi kú
qu¸ ®é, biÖn ph¸p qu¸ ®é. Ph¶i cøng r¾n v× ®©y lµ cuéc “chiÕn tranh kinh tÕ ,
cuéc chiÕn tranh “ai th¾ng ai
gi÷a chñ nghÜa t b¶n vµ chñ nghÜa x· héi. Bëi
kÎ nµo n¾m thèng trÞ vÒ kinh tÕ th× dÇn dÇn sím muén còng sÏ thèng trÞ c¶ vÒ
chÝnh trÞ (¸p dông mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng víi kiÕn tróc
thîng tÇng).
Thø hai, ®ã lµ chóng ta x©y dùng chñ nghÜa x· héi mang b¶n s¾c d©n
téc vËn hµnh tríc xu thÕ toµn cÇu ho¸, chñ ®éng më cöa héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ nhng ph¶i gi÷ v÷ng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Bëi v× kh«ng cã b¶n
lÜnh vµ kh«ng cã b¶n s¾c ®éc ®¸o riªng ®îc gi÷ g×n, b¶o vÖ vµ ph¸t huy th×
kh«ng thÓ ®øng v÷ng trong giao lu hîp t¸c vµ héi nhËp quèc tÕ. Ph¶i lµm cho
v¨n ho¸ thÊm s©u vµo t©m lý, ý thøc d©n chóng, lµ néi dung cña kinh tÕ, chinh
trÞ , x· héi trong ph¸t triÓn. V¨n ho¸ ë trong kinh tÕ chÝnh trÞ lµ vËy. Mµ gi¸ trÞ
cao nhÊt, s©u nhÊt cña v¨n ho¸ l¹i lµ con ngêi. Nã ph¶i lµ chç quy tô cña mäi
®êng lèi, chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, c¬ chÕ, gi¶i ph¸p. Mét lÇn n÷a chóng ta
kh¼ng ®Þnh vai trß cña con ngêi trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë
níc ta. V× vËy níc ta ph¶i ®Çu t h¬n n÷a cho viÖc ph¸t triÓn con ngêi mµ
cô thÓ lµ sù nghiÖp gi¸o dôc- ®µo t¹o ph¶i ®îc: ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng
d¹y ë tÊt c¶ c¸c bËc häc tõ mÇm non tíi sau ®¹i häc. Chó träng ®Õn gi¸o dôc
®µo t¹o ë bËc tiÓu häc vµ trung häc c¬ së. Bëi “kh«ng cã c¸i lîi nµo b»ng c¸i
lîi ®Çu t cho con ngêi . MÆt kh¸c, ta cßn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu
qu¶ chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ theo híng ®Èy nhanh tèc ®é vµ kh¶ n¨ng néi
13
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
sinh ho¸ nh÷ng søc m¹nh bªn trong nh»m th©u thøc, tÝch tô vµ t¨ng cêng néi
lùc ®Êt níc ®Ó héi nhËp mét c¸ch m¹nh mÏ, toµn diÖn vµ s©u s¾c mµ vÉn gi÷
®îc b¶n s¾c ViÖt nam.
HiÖn nay, c¸c thÕ lùc thï ®Þch víi nh÷ng “diÔn biÕn hoµ b×nh
vÉn
®ang ®e däa hÖ thèng chÝnh trÞ x· héi chñ nghÜa ë níc ta. Tõ thùc tÕ ®ã ®ßi
hái §¶ng vµ nhµ níc ta ph¶i ra søc t¨ng cêng an ninh quèc phßng, ra søc
®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt níc, cña
thêi ®¹i.
2.2. Ph¸t huy vai trß cña tÝnh n¨ng ®éng chñ quan vµ chèng chñ quan duy
ý chÝ.
Bªn c¹nh mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m ®a ®Êt níc ta v÷ng bíc
trªn con ®êng x· héi chñ nghÜa nh ®· tr×nh bµy ë trªn, ta kh«ng thÓ kh«ng
kÓ ®Õn vai trß thóc ®Èy sù nghiÖp x©y dùng chñ nnghÜa x· héi tiÕn nhanh vµ xa
h¬n ®ã lµ tÝnh n¨ng ®éng, chñ quan, ®ã lµ khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n vµ ®ã
cßn lµ ý chÝ, nhiÖt t×nh, quyÕt t©m thùc hiÖn cho ®îc x· héi x· héi chñ nghÜa
trªn ®Êt níc ViÖt Nam.
B¶n th©n sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi lµ mét nhiÖm vô míi mÎ,
khã kh¨n, phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i ph¸t huy cao ®é vai trß cña nh©n tè chñ quan,
cña tÝnh n¨ng ®éng chñ quan. §ã chÝnh lµ nh÷ng ph¸t minh vÜ ®¹i, nh÷ng
®êng lèi chÝnh s¸ch ®øng ®¾n cã tÝnh chÊt quyÕt th¾ng cña toµn thÓ d©n téc
ViÖt Nam.
Sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi lµ sù nghiÖp s¸ng t¹o vÜ ®¹i cña
®«ng ®¶o quÇn chóng. Kh«ng cã ý chÝ, hoµi b·o lín, nghÞ lùc lín th× kh«ng
thÓ thùc hiÖn ®îc nh÷ng nhiÖm vô träng ®¹i, khã kh¨n phøc t¹p cha tõng cã
trong lÞch sö d©n téc. VÊn ®Ò lµ ë chç mäi nhiÖt t×nh vµ ý chÝ c¸ch m¹ng hiÖn
nay ph¶i g¾n liÒn víi chi thøc, hiÓu biÕt, ®Æt trªn c¬ së khoa häc, sù ph¸t triÓn
tiÒm lùc trÝ tuÖ cña c¶ d©n téc.
Kh«ng cã khoa häc, kh«ng cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ nguån lùc trÝ tuÖ
th× kh«ng thÓ dÉn d¾t x· héi ®i tíi v¨n minh, hiÖn ®¹i. Do ®ã, ph¶i quy tô mäi
tµi n¨ng cña c«ng d©n, tËp hîp trÝ tuÖ vµ ph¸t huy søc m¹nh trÝ tuÖ cña c¶ d©n
14
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
téc. §©y ph¶i ®øng ë ®Ønh cao vµ lµ chç kÕt tinh tµi n¨ng ý chÝ chØ ®¹o, b¶n
lÜnh giai cÊp vµ d©n téc, biÓu hiÖn tinh thÇn thêi ®¹i.
Bíc vµo thÕ kû XXI, chóng ta tin ch¾c vµo th¾ng lîi cña sù nghiÖp x©y
dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ tæ quèc, tin ch¾c chñ nghÜa x· héi nhÊt ®Þnh
thµnh c«ng, nhÊt ®Þnh tiÕp tôc ®i theo con ®êng ®· chän, dï mét thÕ kû hay
l©u h¬n n÷a còng kh«ng nao nóng. §ã ph¶i ch¨ng lµ sù kh¼ng ®Þnh mét ý chÝ
lín, mét niÒm tin lín, mét quyÕt t©m lín mµ nÕu kh«ng cã th× sÏ kh«ng tiÕp
tôc cô thÓ ho¸ vµ tõng bíc ®a vµo cuéc sèng nh÷ng ®iÒu ghi trong c¬ng
lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qua ®é lªn chñ nghÜa x· héi còng nh
trong §¹i héi §¶ng lÇn thø IX.
Víi ý chÝ “quyÕt t©m ®a níc ta tho¸t khái nghÌo lµn, l¹c hËu”, thh×
kh«ng thÓ chËm chÔ trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hho¸ ®Êt níc, ®Ó nhanh
chãng thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a níc ta víi c¸c níc ph¸t triÓn.
Trong khi ®Ò cao vai trß cña nh©n tè chñ quan, cña ý chÝ, nhiÖt t×nh,
c¸ch m¹ng còng cÇn ph¶i ph©n biÖt víi t tëng chñ quan duy ý chÝ. Chñ
nghÜa duy vËt biÖn chøng cho r»ng tån t¹i x· héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi
nhng ý thøc x· héi l¹i cã t¸c ®éng ngîc l¹i ®Õn tån t¹i x· héi, thóc ®Èy hoÆc
k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi. Khi con ngêi xuÊt ph¸t ý muèn chñ quan,
lÊy ý chÝ ¸p ®Æt cho thùc tÕ th× nã sÏ trë thµnh mét vËn c¶n ®èi víi sù nghiÖp
c¸ch m¹ng. V× vËy, trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi mµ tríc m¾t
lµ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chóng ta kh«ng thÓ tiÕn hµnh theo
quan niÖm cò, c¸ch lµm cò (tríc 1986). Mµ mäi ®êng lèi, kÕ ho¹ch ®Òu ph¶i
dùa vµo t×nh h×nh thùc tÕ, nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng thùc tÕ, t«n träng quy
luËt kh¸ch quan.
Nªu cao, båi dìng ý chÝ c¸ch m¹ng vµ phª ph¸n t tëng chñ quan
duy ý chÝ lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò. Nªu cao ý chÝ c¸ch m¹ng lµ khuyÕn
khÝch tinh thÇn d¸m nghÜ, d¸m lµm, d¸m t¹o ra nh÷ng bíc ®ét ph¸ cã tÝnh
c¸ch m¹ng ®Ó ph¸t triÓn chø kh«ng ph¶i lµ kÝch thÝch nh÷ng hµnh ®éng chñ
quan nãng véi, bÊt chÊp quy luËt kh¸ch quan. Phª ph¸n t tëng chñ quan duy
ý chÝ lµ nh»m híng tíi sù tØnh t¸o khoa häc vµ tÝnh thùc tiÔn trong mäi mÆt
ho¹t ®éng chø kh«ng ph¶i lµ lµm nhôt ý chÝ c¸ch m¹ng.
15
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
KÕt luËn
Qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi trªn, chóng ta ®· t×m hiÓu mét c¸ch s©u s¾c
h¬n vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt víi ý thøc, ®ã lµ mèi quan hÖ biÖn chøng t¸c
®éng qua l¹i lÉn nhau. Kh¼ng ®Þnh vËt chÊt lu«n mang tÝnh thø nhÊt, tÝnh
quyÕt ®Þnh, ý thøc lu«n mang tÝnh thø hai, bÞ chi phèi, bÞ quyÕt ®Þnh. Song, ý
thøc l¹i cã t¸c ®éng trë l¹i v« cïng quan träng ®èi víi vËt chÊt. Nã cã thÓ lµm
cho vËt chÊt ph¸t triÓn, biÕn ®æi theo nhu cÇu, ý muèn, nhng ®ång thêi nã
còng cã thÓ lµm cho vËt chÊt kh«ng ph¸t triÓn, bÞ k×m h·m. Qua ®ã, chóng ta
cã thÓ rót ra bµi häc hÕt søc cÇn thiÕt cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng lín lao cña
§¶ng vµ nh©n d©n ta - Sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ®ã lµ: Chóng ta
chØ cã thÓ tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi nÕu nh: Mäi ®êng lèi, chÝnh s¸ch,
ph¬ng híng môc tiªu ®Ò ra, ho¹ch ®Þnh ra ph¶i ®îc xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ
®iÒu kiÖn níc nhµ. Thø hai chóng ta ph¶i ph¸t huy cao ®é vai trß tÝch cùc cña
ý thøc hay chÝnh lµ vai trß n¨ng ®éng chñ quan cña con ngêi. X©y dùng hÖ
®éng lùc tinh thÇn m¹nh mÏ cæ vò lín lao cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng vÜ ®aÞo
cña toµn §¶ng vµ nh©n d©n ta. §ã chÝnh lµ “x©y dùng khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n
téc”, ®ã lµ “kh¬i dËy lßng yªu níc, ý chÝ quËt cêng, ph¸t huy tµi trÝ cña
ngêi ViÖt Nam, quyÕt t©m ®a níc nhµ ra khái nghÌo lµm l¹c hËu . §ång
thêi, chóng ta còng cÇn tr¸nh t tëng chñ quan duy ý chÝ, nãng véi trong sù
nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Mét ®iÒu hÕt søc quan träng ®ã lµ lµm sao
®Ó võa x©y dùng nÒn kinh tÕ cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh t b¶n l¹i
võa tr¸nh ®îc nguy c¬ chÖch híng x· héi chñ nghÜa. §©y còng lµ mét vÊn
®Ò cÊp thiÕt mµ §¶ng vµ nhµ níc ta cÇn cã ph¬ng híng ®i sao cho phï hîp.
GÇn ®©y cã mét sè ý kiÕn cho r»ng: Môc tiªu ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬
b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp cña §¶ng ta lµ chñ quan duy ý chÝ, lµ
nãng véi, kh«ng tu©n theo chñ nghÜa M¸c – Lª nin, r»ng níc ta cha ®ñ
®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ ®Ò ra mét môc tiªu kh«ng tëng nh vËy. §øng tríc t×nh
h×nh nµy, §¶ng vµ nhµ níc ta cÇn cã biÖn ph¸p, bíc ®i nh thÕ nµo?
16
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c - Lªnin (NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi)
2. TriÕt häc M¸c - Lªnin (NXB gi¸o dôc)
3.C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH.
NXB Sù thËt, Hµ Néi, n¨m 1991.
4. Chñ nghÜa Lªnin vµ c«ng cuéc ®æi míi trong sù nghiÖp x©y dùng
CNXH ë níc ta (NXB Th«ng tin lý luËn, n¨m 1995).
5. Lª Kh¶ Phiªu: “Ph¸t huy søc m¹nh toµn d©n téc, x©y dùng ” (NXB
ChÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2001).
6. Lý luËn chÝnh trÞ sè 1- 2002.
7. T¹p chÝ Céng s¶n sè 22 - 2000.
8. T¹p chÝ Céng s¶n sè 5 - 2001.
9. T¹p chÝ Céng s¶n sè 6 - 2001.
10. T¹p chÝ Céng s¶n sè 8 - 2001.
11. T¹p chÝ TriÕt häc sè 5 – 2002.
12. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø 9.
NXB ChÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2001.
17
tailieuonthi
TiÓu luËn triÕt häc
Môc lôc
Néi dung
Trang
Lêi nãi ®Çu
1
1. Quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vÒ mèi quan hÖ gi÷a
vËt chÊt víi ý thøc
...2
1.1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc
2
1.2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt
4
2. VËn dông quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vÒ mèi quan hÖ
gi÷a vËt chÊt víi ý thøc vµo sù nghiÖp x©y dùng chñ
nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn nay.
.7
2.1. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan tõ ®ã ®Ò ra ®êng lèi,
chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch, ph¬ng híng,
môc tiªu ®óng ®¾n cho sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa
x· héi ë níc ta hiÖn nay
.7
2.2. Ph¸t huy vai trß cña tÝnh n¨ng ®éng chñ quan vµ chèng chñ
quan duy ý chÝ
...
.12
3. KÕt luËn
15
4. Phô lôc
..16
5. Tµi liÖu tham kh¶o
17
18
- Xem thêm -