Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ ý thức và vai trò của ý thức trong đời sống xh ...

Tài liệu ý thức và vai trò của ý thức trong đời sống xh

.PDF
15
4330
142

Mô tả:

tailieuonthi A. PhÇn më ®Çu B­íc vµo thÕ kû míi, mét c©u hái lín ®ang næi cém trong t­ duy chÝnh trÞ lµ: ThÕ giíi sÏ sèng nh­ thÕ nµo víi n­íc Mü lªn ng«i ®Õ chÕ vµ n­íc Mü sÏ hµnh sö thÕ nµo víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Mét sù mÊt c©n b»ng lín ®ang diÔn ra trªn mäi lÜnh vùc < chÝnh trÞ kinh tÕ - v¨n ho¸ - nghÖ thuËt - t«n gi¸o...> d­íi mét gãc ®é, trªn tÇm bao qu¸t vÜ m« nhÊt, còng nh­ Èn chøa len lái d­íi mäi tÇng nÊc vi m« nhÊt. §©y lµ nçi b¶n kho¶n, bøc xóc tíi møc ¸m ¶nh trong ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n lo¹i. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y sÏ ®­îc tÇn nµo s¸ng tá, hÖ thèng qua viÖc t×m hiÓu, hÖ thèng vÒ “ý thøc vµ vai trß cña nã trong ®êi sèng x· héi". * §èi víi mçi con ng­êi nãi riªng vµ quèc gia trªn thÕ giíi t¹i sao l¹i kh«ng muèn cã mét x· héi c«ng b»ng - v¨n minh víi nh÷ng con ng­êi v¨n minh, mét x· héi kh«ng cã sù bãc lét, trµ ®¹p. §Ó hiÓu râ vÊn ®Ò ta ®i sau vµo nghiªn cøu ®Ò tµi: "ý thøc vµ vai trß cña ý thøc trong ®êi sèng x· héi. 1. Néi dung vµ tÝnh chÊt cña ý thøc x· héi. a. Kh¸i niÖm ý thøc. §Ò tµi ®i s©u nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò næi cém trong x· héi ngµy nay qua nh÷ng t×nh th¸i biÓu hiÖn cña ý thøc. 1 tailieuonthi B. PhÇn néi dung I. ý thøc vµ tÝnh chÊt cña ý thøc * Chñ nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o cho r»ng ý thøc cã mét cuéc sèng riªng, tån t¹i t¸ch biÖt vËt chÊt thËm chÝ quy ®Þnh, sinh ra vËt chÊt. * Chñ nghÜa duy vËt tÇm th­êng cho r»ng ý thøc còng lµ mét d¹ng vËt chÊt. *Chñ nghÜa duy vËt cËn ®¹i ®· thÊy ®­îc ý thøc ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan, ®· chØ ra ®­îc kÕt cÊu cña ý thøc song l¹i ch­a thÊy nguån gèc x· héi vµ vai trß x· héi cña ý thøc. * Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng ®· kÕ thõa, ph¸t triÓn, kh¾c tôc nh÷ng quan niÖm trªn ®­a ra ®Þnh nghÜa khoa häc vÒ ý thøc. + ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh s¸ng t¹o thÕ giíi kh¸ch quan vµo bé n·o ng­êi th«ng qua lao ®éng vµ ng«n ng÷. + ý thøc lµ toµn bé ho¹t ®éng tinh thÇn cña con ng­êi bao gåm tõ c¶m gi¸c cho tíi t­ duy, lý luËn trong ®ã tri thøc lµ ph­¬ng thøc tån t¹i cña ý thøc. b. Nguån gèc ý thøc. * Nguån gèc tù nhiªn. Tr­íc M¸c nhiÒu nhµ duy vËt tuy kh«ng thõa nhËn tÝnh chÊt siªu tù nhiªn cña ý thøc, song do khoa häc ch­a ph¸t triÓn nªn còng ®· kh«ng gi¶i thÝch ®óng nguån gèc vµ b¶n chÊt cña ý thøc. Dùa trªn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn nhÊt lµ sinh lýb häc thÇn kinh, chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng kh¼ng ®Þnh r»ng ý thøc lµ mét thuéc tÝnh cña vËt chÊt nh­ng kh«ng ph¶i cña mäi d¹ng vËt chÊt mµ chØ lµ thuéc tÝnh cña mét d¹ng vËt chÊt sèng cã tæ chøc cao lµ bé ãc ng­êi. Bé ãc ng­êi lµ c¬ quan vËt chÊt cña ý thøc. ý thøc lµ chøc n¨ng cña bé ãc ng­êi. Ho¹t ®éng ý thøc cña con ng­êi diÔn ra trªn c¬ 2 tailieuonthi së ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh cña bé ãc ng­êi. ý thøc phô thuéc vµo ho¹t ®éng bé ãc ng­êi, do ®ã khi bé ãc bÞ tæn th­¬ng th× ho¹t ®éng ý thøc sÏ kh«ng b×nh th­êng hoÆc bÞ rèi lo¹n. V× vËy kh«ng thÓ t¸ch rêi ý thøc ra khái ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh cña bé ãc. ý thøc kh«ng thÓ diÔn ra, t¸ch rêi ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh cña bé ãc ng­êi. Ngµy nay sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc - kü thuËt hiÖn ®¹i ®· t¹o ra nh÷ng m¸y mãc thay thÕ cho mét phÇn lao ®éng trÝ ãc cña con ng­êi. Ch¼ng h¹n c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö, r«bèt “tinh kh«n”, trÝ tuÖ nh©n t¹o. Song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ m¸y mãc còng cã ý thøc nh­ con ng­êi. M¸y mãc dï cã tinh kh«n ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a còng kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc cho ho¹t ®éng trÝ tuÖ cña con ng­êi. M¸y mcã lµ mét kÕt cÊu kü thuËt do con ng­êi t¹o ra, cßn con ng­êi lµ mét thùc thÓ x· héi. M¸y mãc kh«ng thÓ s¸ng t¹o l¹i hiÖn thùc d­íi d¹ng tinh thÇn trong b¶n th©n nã nh­ con ng­êi. Do ®ã chØ cã con ng­êi víi bé ãc cña m×nh míi cã ý thøc theo ®óng nghÜa cña tõ ®ã. * Nguån gèc x· héi. §Ó cho ý thøc ra ®êi, nh÷ng tiÒn ®Ò, nguån gèc tù nhiªn lµ rÊt quan träng, kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, song ch­a ®ñ. §iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh cho sù ra ®êi cña ý thøc lµ nh÷ng tiÒn ®Ò, nguån gèc x· héi. ý thøc ra ®êi cïng víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh bé ãc ng­êi nhê lao ®éng, ng«n ng÷ vµ nh÷ng quan hÖ x· héi. ý thøc lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn x· héi, nã phô thuéc vµo x· héi, vµ ngay tõ ®Çu ®· mang tÝnh chÊt x· héi. Loµi vËt tån t¹i nhê vµo nh÷ng vËt phÈm cã s½n trong tù nhiªn d­íi d¹ng trùc tiÕp, cßn loµi ng­êi th× kh¸c h¼n. Nh÷ng vËt phÈm cÇn thiÕt cho sù sèng th­êng kh«ng cã s½n trong tù nhiªn. Con ng­êi ph¶i t¹o tõ nh÷ng vËt phÈm Êy. ChÝnh th«ng qua ho¹t ®éng lao ®éng nh»m c¶i t¹o thÕ giíi kh¸ch quan mµ con ng­êi míi cã thÓ ph¶n ¸nh ®­îc thÕ giíi kh¸ch quan, míi cã ý thøc vÒ thÕ giíi ®ã. 3 tailieuonthi Qu¸ tr×nh h×nh thµnh ý thøc kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh con ng­êi thu nhËn thô ®éng. Nhê cã lao ®éng con ng­êi t¸c ®éng vµo c¸c ®èi t­îng hiÖn thùc, b¾t chóng ph¶i béc lé nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng kÕt cÊu, nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña m×nh thµnh nh÷ng hiÖn t­îng nhÊt ®Þnh vµ c¸c hiÖn t­îng nµy t¸c ®éng vµo bé ãc ng­êi. ý thøc ®­îc h×nh thµnh kh«ng ph¶i chñ yÕu lµ do t¸c ®éng thuÇn tuý tù nhiªn cña thÕ giíi kh¸ch quan, lµm biÕn ®æi thÕ giíi ®ã. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh ý thøc lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng chñ ®éngu cña con ng­êi. Nh­ vËy, kh«ng ph¶i ngÉu nihªn thÕ giíi kh¸ch quan t¸c ®éng vµo bé ãc ng­êi ®Ó con ng­êi cã thøc, mµ tr¸i l¹i, con ng­êi cã ý thøc chÝnh v× con ng­êi chñ ®éng t¸c ®éng vµo thÕ giíi th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Ó c¶i t¹o thÕ giíi. Con ng­êi chØ cã ý thøc do cã t¸c ®éng vµo thÕ giíi. Nãi c¸ch kh¸c, ý thøc chØ ®­îc h×nh thµnh th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi. Nhê t¸c ®éng vµo thÕ giíi mµ con ng­êi kh¸m ph¸ ra nh÷ng bÝ mËt cña thÕ giíi, ngµy cµng lµm phong phó vµ s©u s¾c ý thøc cña m×nh vÒ thÕ giíi. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng, ë con ng­êi xuÊt hiÖn nhu cÇu trao ®æi kinh nghiÖm cho nhau. ChÝnh nhu cÇu ®ã ®ßi hái sù xuÊt hiÖn cña ng«n ng÷. Ph.¡ngghen viÕt: “§em so s¸nh con ng­êi víi c¸c loµi vËt, ng­êi ta sÏ thÊy râ r»ng ng«n ng÷ b¾t nguån tõ trong lao ®éng vµ cïng ph¸t triÓn víi lao ®éng,l ®ã lµ c¸ch gi¶i thÝch duy nhÊt ®óng vÒ nguån gèc cña ng«n ng÷”. Ng«n ng÷ do nhu cÇu cña lao ®éng vµ nhê vµo lao ®éng mµ h×nh thµnh. Nã lµ hÖ thèng tÝn hiÖu vËt chÊt mang néi dung ý thøc. Kh«ng cã hÖ thèng tÝn hiÖu nµy - tøc ng«n ng÷, th× ý thøc kh«ng thÓ tån t¹i vµ thÓ hiÖn ®­îc. Ng«n ng÷, theo C.M¸c lµ c¸i vá vËt chÊt cña t­ duy, lµ hiÖn thùc trùc tiÕp cña t­ t­ëng, kh«ng cã ng«n ng÷, con ng­êi kh«ng thÓ cã ý thøc. Ng«n ng÷ (tiÕng nãi vµ ch÷ viÕt) võa lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp ®ång thêi lµ c«ng cô cña t­ duy. Nhê ng«n ng÷ con ng­êi míi cã thÓ kh¸i qu¸t ho¸, trõu t­îng ho¸, míi cã thÓ suy nghÜ, t¸ch khái sù vËt c¶m tÝnh. Nhê ng«n ng÷, kinh nghiÖm, hiÓu biÕt cña ng­êi nµy ®­îc truyÒn cho ng­êi kia, thÕ hÖ nµy cho thÕ hÖ kh¸c. ý thøc kh«ng ph¶i lµ hiÖn t­îng thuÇn tuý c¸ nh©n mµ lµ mét hiÖn t­îng cã tÝnh chÊt 4 tailieuonthi x· héi, do ®ã kh«ng cã ph­¬ng tiÖn trao ®æi x· héi vÒ mÆt ng«n ng÷ th× ý thøc kh«ng thÓ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®­îc. Nh­ vËy, ng«n ng÷ lµ yÕu tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn t©m lý, t­ duy vµ v¨n ho¸ con ng­êi, x· héi loµi ng­êi nãi chung. V× thÕ Ph. ¡ngghen viÕt: “sau lao ®éng vµ ®ång thêi víi lao ®éng lµ ng«n ng÷... ®ã lµ hai søc kÝch thÝch chñ yÕu” cña sù chuyÓn biÕn bé n·o cña con ng­êi, t©m lý ®éng vËt thµnh ý thøc. 2. TÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña ý thøc x· héi a. ý thøc x· héi th­êng l¹c hËu so víi tån t¹i x· héi. ý thøc x· héi th­êng l¹c hËu so víi tån t¹i x· héi µa do nh÷ng nguyªn nh©n sau ®©y: - Mét lµ, do b¶n th©n ý thøc vèn lµ c¸i ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi. Sù biÕn ®æi cña tån t¹i x· héi th­êng diÔn ra víi tèc ®é nhanh mµ ý thøc x· héi kh«ng ph¶n ¸nh kÞp vµ trë nªn l¹c hËu. H¬n n÷a, ý thøc x· héi lµ c¸i ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi cho nªn nã chØ biÕn ®æi sau khi tån t¹i x· héi ®· biÕn ®æi. - Hai lµ, do tÝnh chÊt b¶o thñ cña mét sè h×nh th¸i ý thøc x· héi cô thÓ vµ nh÷ng t­ t­ëng chøa ®ùng trong c¸c h×nh th¸i ®ã (thÝ dô t­ t­ëng t«n gi¸o, nh÷ng quan niÖm vµ chuÈn môc ®¹o ®øc, nh÷ng tËp tôc v.v...). - Ba lµ, ý thøc x· héi lu«n g¾n víi lîi Ých cña nh÷ng nhãm, nh÷ng tËp ®oµn ng­êi, nh÷ng giai cÊp nhÊt ®Þnh trong x· héi. V× vËy nh÷ng t­ t­ëng cò, l¹c hËu th­êng ®­îc c¸c lùc l­îng x· héi ph¶n tiÕn bé l­u gi÷ vµ truyÒn b¸ nh»m chèng l¹i c¸c lùc l­îng x· héi tiÕn bé. b. ý thøc x· héi cã tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn . Quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c - Lªnin vÒ tÝnh kÕ thõa cña ý thøc x· héi cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tinh thÇn cña x· héi. Lªnin viÕt: “V¨n häc v« s¶n ph¶i lµ sù ph¸t triÓn l«gÝch cña tæng sè kiÕn thøc mµ loµi ng­êi ®· tÝch luü ®­îc d­íi ¸ch thèng trÞ cña x· héi t­ b¶n, x· héi cña bän ®Þa chñ vµ x· héi cña bän quan liªu”. 5 tailieuonthi Chóng ta kh¼ng ®Þnh: Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më réng giao l­u quèc tÕ ph¶i ®Æc biÖt quan t©m g×n gi÷ vµ n©ng cao b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng ®¹o ®øc, tËp qu¸n tèt ®Ñp vµ lßng tù hµo d©n téc, tiÕp thu tinh hoa c¸c d©n téc trªn thÕ giíi, lµm giµu ®Ñp thªm nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam. 6 tailieuonthi c. ý thøc x· héi t¸c ®éng trë l¹i tån t¹i x· héi. ¡ngghen viÕt:” Sù ph¸t triÓn vÒ chÝnh trÞ, ph¸t luËt, triÕt häc, t«n gi¸o, v¨n ho¸, nghÖ thuËt v.v... dùa vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh­ng tÊt cd¶ nh÷ng sù ph¸t triÓn ®ã ®Òu t¸c ®éng lÉn nhau vµ cïng t¸c ®éng ®Õn c¬ së kinh tÕ”. Møc ®é ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng ®èi víi sù ph¸t triÓn x· héi phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ: vµo tÝnh chÊt cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ mµ trªn ®ã t­ t­ëng n¶y sinh; vµo vai trß lÞch sö cña giai cÊp mang ngän cê t­ t­ëng; vµo møc ®é ph¶n ¸nh ®óng ®¾n cña t­ t­ëng trong quÇn chóng. Còng do ®ã ë ®©y cÇn ph©n biÖt vai trß cña ý thøc t­ t­ëng tiÕn bé vµ ý thøc t­ t­ëng ph¶n tiÕn bé ®èi víi sù ph¸t triÓn x· héi. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö kh«ng nh÷ng ®èi lËp víi chñ nghÜa duy t©m trong sù tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña ý thøc x· héi, mµ cßn b¸c bá c¶ quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt tµm th­êng (hay chñ nghÜa duy kinh tÕ) phñ nhËn t¸c dông tÝch cùc cña ý thøc x· héi trong ®êi sèng x· héi. Nh­ vËy, nguyªn lý cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö vÒ tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña ý thøc x· héi vµ cña ®êi sèng tinh thÇn x· héi nãi chung, b¸c bá mäi quan ®iÓm siªu h×nh, m¸y mãc, tÇm th­êng vÒ mèi quan hÖ gi÷a tån t¹i x· héi vµ ý thøc x· héi. II. Vai trß cña ý thøc trong ®êi sèng x· héi. NhËn thÊy ý thøc con ng­êi ®­îc ph¶n ¸nh th«ng qua nh÷ng t×nh th¸i ý thøc x· héi, mµ nh÷ng t×nh th¸i ®ã cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ®êi sèng x· héi con ng­êi. §Æc biÖt trong vÊn ®Ò vÒ t­ t­ëng chÝnh trÞ ph¸p quyÒn - t×nh c¶m tri thøc... v× vËy ta h·y xÐt tíi sù t¸c ®éng hay vai trß nh÷ng t×nh th¸i ý thøc x· héi nµy trong ®êi sèng x· héi con ng­êi. 1. T­ t­ëng chÝnh trÞ vµ ph¸p quyÒn. 7 tailieuonthi T×nh th¸i ý thøc chÝnh trÞ xuÊt hiÖn trong x· héi cã giai cÊp vµ nhµ n­íc nã ph¶n ¸nh c¸c quan hÑe chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c d©n téc vµ c¸c quèc gia. Nã thÓ hiÖn th¸i ®é c¸c giai cÊp ®èi víi quyÒn lùc nhµ n­íc. ChiÕn tranh vïng vÞnh, chiÕn tranh c« x« v« næ ra cïng tíi mét con kÞch ph¸t ch­a tõng cã cña chñ nghÜa hÑp hßi, t«n gi¸o cùc ®oan lan trµn kh¾p n¬i vµ råi ¸nh b×nh m×nh cña thÕ kû XXI ®· nhuèm mµu b¹o lùc víi sù kiÖn ngµy 11 -9 -2001 vµ tiÕp nèi ngay sau ®ã lµ cuéc chiÕn tranh Atgamixtan cuéc chiÕn tranh Mü s¾p gi¸ng xuèng ®Çu nh©n d©n I r¾c kh«ng chØ vµ vÊn ®Òn quan hÖ song t­¬ng gi÷a mét quèc gia dÇu löa bÞ xÕp vµo “trôc ma quy” víi siªu c­êng duy nhÊt trªn thÕ giíi mµ cßn lµ vÊn ®Ò thÕ giíi ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi chñ nghÜa ®¬n th­¬ng ®éc ®o¸n Mü. §· tõ l©u Mü vµ mét sè quèc gia trªn lu«n ®Æt thÕ giíi vµo t©m tr¹ng phËp phång bÊt an. Nh­ng Mü vµ c¸c quèc gia ®ã kh«ng nhËn thøc ®­îc hËu qu¶ hay do cè t×nh kh«ng nhËn thÊy ®­îc hËu qu¶ tÊt yÕu mµ Mü vµ c¸c quèc gia ®ã do ¸p ®Æt qu©n sù vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c, trªn c¸c quèc gia (nh­ GHDCND TriÒu Tiªn, Ir¾c, Afganixtan). “135 lÞch sö kinh hoµng n­íc Mü 11 / 9 /01 ®· lµm chÊn ®éng ®Þa cÇu. Vµ c©u hái ®Æt ra lµ nguyªn nhËn th¶m ho¹ nµy do ®©u? HËu qu¶ ®Ó l¹i sau th¶m ho¹ trë thµnh nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng sù biÕn míi trªn tr­êng quèc tÕ lµ g×? Hµnh ®éng tiÕn c«ng cña nh÷ng tªn kh«ng tÆc khñng bè nh»m vµo n­íc Mü cã ph¶i lµ ®iÒu tÊt nhiªn? Vµ nh÷ng ®ßn tÊn c«ng ®ã vµo n­íc Mü th«ng qua nh÷ng c¸i ngÉu nhiªn. Mü ®· bÊt chÊp nh÷ng c¸i tån t¹i kh¸ch quan lu«n ph¸ vì nh÷ng quy ­íc chung vµ hµnh ®éng theo ý thøc thuéc c¸i riªng mµ m×nh muèn. Vµ cuéc khñng bè næ ra lÏ ®­¬ng nhiªn lµ lêi c¶nh b¸o buéc Mü ph¶i xem xÐt l¹i chÝnh m×nh vÒ mäi mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù ngo¹i giao. Mü nªn t«n träng nh÷ng hiÖp ®Þnh chung ®· ®­îc tho¶ thuËn trong c¸c tæ chøc mang tÝnh quèc tÕ nh­ Liªn hîp quèc vµ liÖu r»ng nh÷ng ®ßn tr¶ ®òa cña Mü ®¸nh vµo Ir¾c cã thªm mét lÇn ph¹m ph¶i sai lÇm chñ quan n÷a ch¨ng. 8 tailieuonthi 2. H×nh th¸i ý thøc trong ®¹o ®øc - phong tôc - tËp qu¸n a) Sù tù ý thøc vÒ l­¬ng t©m, danh dù vµ lßng tù träng, v.v.. ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng tù chñ cña con ng­êi, lµ søc m¹nh ®Æc biÖt cña ®¹o ®øc, lµ nÐt c¬ b¶n biÓu hiÖn c¸i thiÖn trong con ng­êi, vµ còng lµ biÓu hiÖn tè chÊt nh©n v¨n cña con ng­êi. Víi ý nghÜa ®ã, ý thøc ®¹o ®øc lµ nh©n tè quan träng cña tiÕn bé x· héi, cña sù nh©n ®¹o ho¸ x· héi. Vµ còng do ®ã, c¸c quan niÖm vÒ thiÖn vµ ¸c, vÒ h¹nh phóc, c«ng b»ng, l­¬ng t©m, danh dù, lßng tù träng trë thµnh nh÷ng gi¸ trÞ phæ biÕn nhÊt cña ý thøc ®¹o ®øc trong ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña mçi quèc gia, mçi d©n téc, mçi céng ®ång. b) Trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi ®· h×nh thµnh nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc mang tÝnh toµn nh©n lo¹i, tån t¹i trong mäi x· héi vµ trong c¸c hÖ thèng ®¹o ®øc kh¸c nhau, cã t¸c dông ®iÒu chØnh hµnh vi cña mäi ng­êi, nh»m gi÷ g×n trËt tù x· héi chung vµ sinh ho¹t th­êng ngµy cña tõng c¸ nh©n vµ céng ®ång bÊt kÓ hä thuéc giai cÊp nµo, d©n téc nµo, quèc gia nµo. c) Tuy nhiªn, trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng th× néi dung cña ®¹o ®øc bÞ chi phèi bëi néi dung giai cÊp. Trong néi dung cña c¸c ph¹m trï ®¹o ®øc lu«n lu«n ph¶n ¸nh ®Þa vÞ vµ lîi Ých cña giai cÊp. Mçi giai cÊp trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch sö x· héi ®Òu t¹o ra nh÷ng quan ®iÓm ®¹o ®øc riªng cña m×nh. Giai cÊp tiªu biÓu cho xu thÕ ph¸t triÓn ®i lªn cña x· héi th× ®¹i diÖn cho mét nÒn ®¹o ®øc tiÕn bé. Cßn c¸c giai cÊp ®· rêi khái vò ®¹i lÞch sö th× ®¹i diÖn cho mét nÒn ®¹o ®øc suy tho¸i. Ph.¡nghen viÕt: “Chung quy l¹i th× mäi thuyÕt ®¹o ®øc ®· cã tõ tr­íc tíi nay ®Òu lµ s¶n phÈm cña t×nh h×nh kinh tÕ cña x· héi lóc bÊy giê. Vµ còng nh­ x· héi cho tíi nay ®· ph¸t triÓn trong sù ®èi lËp giai cÊp, ®¹o ®øc lu«n lu«n lµ ®¹o ®øc cña giai cÊp. Cho nªn hoÆc gi¶ nã bªnh vùc sù thèng trÞ vµ lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ, hoÆc gi¶, khi giai cÊp bÞ trÞ ®· trë nªn kh¸ m¹nh, th× nã tiªu biÓu cho sù næi dËy chèng kÎ thèng trÞ, hoÆc gi¶, khi giai cÊp bÞ trÞ ®· trë nªn kh¸ m¹nh, th× nã tiªu biÓu cho sù næi dËy chèng kÎ thèng trÞ vµ biÓu cho lîi Ých t­¬ng laicña nh÷ng ng­êi bÞ ¸p bøc”. 9 tailieuonthi HiÖn nay ë mét sè n­íc t­ b¶n ph­¬ng T©y ®ang l­u hµnh mét quan niÖm sai lÇm cho r»ng trong ®iÒu kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· xuÊt hiÖn mét kiÓu ®¹o ®øc míi kh«ng cã tÝnh giai cÊp. Trong ®ã, ng­êi ta ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn ®¹o ®øc t«n gi¸o nh­ mét thø ®¹o ®øc duy nhÊt cã kh¶ n¨ng chØ ra cho toµn thÓ loµi ng­êi con ®­êng ph¸t triÓn ®i lªn. d. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña ®¹o ®øc c¸c gi¸ trÞ phæ biÕn cña nã ®· kh«ng ngõng ®­îc t¹o ra vµ hoµn thiÖn. Tuy nhiªn, chØ trong ®¹o ®øc céng s¶n c¸c gi¸ trÞ ®ã míi cã kh¶ n¨ng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nhÊt. §¹o ®øc céng s¶n ®­îc h×nh thµnh trong cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n, b¾t nguån tõ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña giai cÊp ®ã, vµ kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña loµi ng­êi. ý thøc cã ¶nh h­ëng to lín trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn còng nh­ tån tÞa vµ suy vong ®èi víi phong tôc tËp qu¸n. Con ng­êi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña m×nh cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn x· héi mµ trong qu¸ tr×nh ®ã h×nh thµnh ý thøc phong tôc - tËp qu¸n. 3. Vai trß cña h×nh th¸i ý thøc khoa häc. Tri thøc khoa häc ®ang trë thµnh mét lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp ®ã lµ ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña sù ph¸t triÓn cña nã trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i. Tri thøc khoa häc ngµy nay ®­îc kÕt tinh trong mäi yÕu tè cña lùc l­îng s¶n xuÊttrong ng­êi lao ®éng vµ trong ®èi t­îng lao ®éng, trong kü thuËt, trong c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ, trong tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt. Khoa häc ngµy nay ph¸t triÓn theo khuynh h­íng võa ph©n ngµnh m¹nh mÏ võa x©m nhËp vµo nhau vµ kÕt hîp víi kü thuËt thµnh mét søc m¹nh trÝ tuÖ thèng nhÊt ®Ó nhËn thøc vµ c¶i t¹o hiÖn thùc. Ngµy nay kh«ng chØ cã khoa häc tù nhiªn vµ kü thuËt, mµ c¶ khoa häc x· héi còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, cã vai trß trùc tiÕp thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 4. Vai trß cña h×nh th¸i ý thøc nghÖ thuËt. 10 tailieuonthi NghÖ thuËt ch©n chÝnh g¾n liÒn víi ®êi sèng hiÖn thùc cña nh©n d©n lao ®éng,l lµ nh©n tè thóc ®Èy m¹nh mÏ tiÕn bé x· héi th«ng qua viÖc ®¸p øng nhu cÇu thÈm mü cña con ng­êi. Khi ph¶n ¸nh thÕ giíi hiÖn thùc trong c¸c h×nh t­îng nghÖ thuËt, nghÖ thuËt ®· t¸c ®éng ®Õn lý trÝ vµ t×nh c¶m cña con ng­êi, kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña con ng­êi, x©y dùng ë con ng­êi nh÷ng hµnh vi ®¹o ®øc tèt ®Ñp. Th«ng qua nh÷ng t¸c phÈm cã gi¸ trÞ truyÒn qua c¸c thÕ hÖ mµ nghÖ thuËt cßn gióp con ng­êi nhËn thøc ®êi sèng x· héi. Nh­ vËy, nghÖ thuËt ®ãng vai trß to lín trong c¸c nh©n tè gi¸o dôc con ng­êi, nhËn thøc vµ c¶i t¹o hiÖn thùc. 5. ý thøc t«n gi¸o. C¸c biÕn ®æi d÷ déi lµm ®¶o lén thÕ giíi trong thÕ kû ®Çy b·o tè ®· g©y nªn “cuéc khñng ho¶ng x· héi vµ thÕ giíi”. §ã lµ lêi ®¸nh gi¸ cña chÝnh mét nh©n vËt quan träng cña toµ th¸nh Vatican, cha Peter Gumpel lóc nµy cã mét c¸i nh×n toµn c¶nh vÒ bøc tranh t«n gi¸o toµn cÇu cuèi thÕ kû lµ cÇn thiÕt. Cã thÓ nãi bøc tranh phøc t¹p pha trén nhiÒu mµu s¾c thiÕu hµi hoµ. Ngµy nay víi sù bïng næ cña nhiÒu gi¸o ph¸i khiÕn trµo l­u x· héi cã niÒu thay ®æi, cã nhiÒu gi¸o ph¸i ®­îc h×nh thµnh víi nghi lÔ míi dung tôc häc quyÒn bá. NhiÒu khi mang tÝnh pha t¹p hçn hîp gi¶ danh khoa häc hoÆc trén lÉn c¸c tÝn ng­ìng ®· cã c¶ tr­êng hîp cùc ®oan, dÉn ®Õn tù s¸t tËp thÓ. Tuy nihªn ta nhËn thÊy môc ®Ých cña nh÷ng ®¹o gi¸o nµy ®Òu h­íng con ng­êi tíi c¸i thiÖn, c¸i ®Ñp. 6. H×nh th¸i ý thøc khoa häc nh©n d¹ng - t©m linh - tÝn ng­ìng. §Õn cuèi thÕ kû 20 ë Ph­¬ng §«ng còng nh­ ë ph¸t triÓn khoa häc nh©n d¹ng tr«i næi biÕn t­íng nhiÒu d¹ng. XÊu nhiÒu, tèt Ýt ph¶n khoa häc vµ bÞ lîi dông trë thµnh mét c«ng cô truyÒn b¸ mª tÝn, cã lóc phôc vô cho ý ®å vµ ©m m­u chÝnh trÞ. Khoa häc nhËn d¹ng ®­îc chuyÓn thµnh hai xu h­íng: Mét lµ ®­îc ng­êi cÇm quyÒn sö dông lµm thµnh mét c«ng cô thèng trÞ cã t¸c dông ®­îc ®Ò cao trong x· héi. 11 tailieuonthi Hai lµ bÞ ®µo th¶i v× qu¸ nhiÒu bän xÊu lîi dông trë thµnh nghÒ bãi to¸n lîi dông. Ngµy nay khoa häc nhËn d¹ng vÉn ®ang tån t¹i trong x· héi, cã xu h­íng ph¸t triÓn m¹nh h¬n, trong x· héi xuÊt hiÖn nh÷ng trµo l­u m¹nh mÏ h¬n. Së dÜ nh­ vËy bëi con ng­êi lu«n muèn t×m hiÓu nh÷ng g× quanh m×nh. §Æc biÖt víi nh÷ng n­íc Ph­¬ng §«ng khoa häc nhËn d¹ng t©m linh - tÝn ng­ìng ®· ph¸t triÓn tíi møc rÊt cao. (Trung Quèc - NhËt B¶n...). 12 tailieuonthi C. KÕt luËn Nh­ chóng ta ®· biÕt, thùc ra sù sôp ®æ cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« cò vµ §«ng ¢u lµ do diÔn gi¶i sai chñ nghÜa M¸c - Lªnin. Tøc lµ nhËn thøc sai vÒ chñ nghÜa x· héi, ®Æc biÖt lµ vÒ nh÷gn b­íc ®i vÒ quan ®iÓm hay lµm qu¸ nhanh, sù sôp ®æ hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ §«ng ¢u lµ mét trong nh÷ng sù biÕn kÞch tÝnh nhÊt trong thÕ kû XX. Còng tõ ®ã, trËt tù thÕ giíi l­ìng cùc tan vì vµ thÕ giíi b­íc vµo mét trËt tù chÝnh trÞ, kh«ng gian chiÕn l­îc hoµn toµn kh¸c trong h¬n 100 n¨m qua g­¬ngmÆt thÕ giíi r¹ng ngêi vµ còng ®au ®ín hai cuéc chiÕn tranh ®¹i chiÕn (I, II) vµ hµng ngh×n cuéc chiÕn tranh xung ®ét lín nhá ®ñ d¹ng, ®ñ mäi nguy c¬ lµm cho 150 triÖu ng­êi chÕ quyÒn lùc, sóng ®¹n, ®Êt ®ai, ®« la,l dÇu löa, nh©n quyÒn... lµm cho c¶ thÕ giíi lu«no vËt v·, phËp phång, bÊt æn. ViÖt Nam còng lµ quèc gia chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng nh÷ng cuéc chiÕn tranh ¸p bøc bãc lét ®ång thêi chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña chÕ ®é phong kiÕn ®« hé, cho nªn ®Ó cã kinh tÕ ph¸t triÓn s¸nh víi quèc gia thÕ giíi. Th× ®ßi hái ®¶ng ta ph¶i ®Æc biÖt tró träng tíi t­ t­ëng chÝnh trÞ - nÐt v¨n ho¸ d©n téc, ®Ó ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn nh­ng ®ång thêi còng kh«ng tµn mÊt ®i b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. 13 tailieuonthi Tµi liÖu tham kh¶o + Gi¸o tr×nh triÕt. + Gi¸o tr×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ. + B¸o an ninh thÕ giíi (1- 2003). + Khoa häc nh©n d¹ng + Nh÷ng vÊn ®Ò ®¹o ®øc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng. + Bµn vÒ thanh niªn. 14 tailieuonthi 15
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng