Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Môc lôc
2.1
Môc ®Ých Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM ............................................................2
2.2
Néi dung ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM ............................................................2
2.2.1
X¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu dµi h¹n cña ng©n hµng....................................... 2
2.2.2
C¸c chØ tiªu tµi chÝnh sö dông trong ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM.............. 4
2.3
Quy tr×nh ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM:.........................................................7
2.4
C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña NHTM..................................................................9
2.4.1
B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n...................................................................................... 9
2.4.2
B¸o c¸o thu nhËp ( KÕt qu¶ kinh doanh)................................................... 21
2.4.3
C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh quan träng kh¸c cña ng©n hµng............................ 27
2.4.3.1 B¸o c¸o vÒ nguån vèn vµ sö dông vèn......................................................... 27
2.4.3.2 B¸o c¸o vÒ vèn chñ së h÷u ........................................................................... 28
2.5
C¸c m« h×nh ph©n tÝch kh¶ n¨ng sinh lêi trong ph©n tÝch
tµi chÝnh NHTM .................................................................................................................30
2.5.1
M« h×nh ®¸nh ®æi gi÷a rñi ro vµ thu nhËp ................................................ 30
2.5.2
Ph©n chia tû lÖ thu nhËp trªn vèn chñ së h÷u........................................... 32
2.5.3
T¸ch c¸c chØ sè ph©n tÝch lîi nhuËn trªn tµi s¶n ...................................... 36
2.6.
Bµi tËp .......................................................................................................................38
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
1
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
2.1
Môc ®Ých Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c ng©n hµng ngµy nay ®ang ph¶i chÞu nh÷ng
søc Ðp rÊt lín: mét mÆt ph¶i ®¸p øng c¸c môc tiªu cña cæ ®«ng, nh©n viªn, ng−êi
göi tiÒn vµ c¸c kh¸ch hµng vay vèn; mÆt kh¸c l¹i ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu cña c¸c nhµ
lËp ph¸p vÒ sù lµnh m¹nh cña nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c tæ
chøc ng©n hµng, ngµy cµng cã nhiÒu ng©n hµng ph¶i viÖn tíi thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ thÞ
tr−êng vèn ®Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn th«ng qua viÖc b¸n cæ phiÕu, tr¸i
phiÕu vµ c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n. Trong nhiÒu tr−êng hîp, thÞ tr−êng ®Þa ph−¬ng
kh«ng thÓ cung cÊp ®ñ vèn (chñ yÕu lµ d−íi h×nh thøc tiÒn göi) ®Ó ®¸p øng c¸c yªu
cÇu ngµy cµng t¨ng cña kh¸ch hµng vÒ tÝn dông vµ c¸c dÞch vô míi. Tuy nhiªn, viÖc
ng©n hµng gia nhËp thÞ tr−êng më ®Ó huy ®éng thªm vèn còng cã nghÜa lµ c¸c b¶n
b¸o c¸o tµi chÝnh cña ng©n hµng ®−îc giíi ®Çu t− vµ c«ng chóng xem xÐt kü l−ìng.
Thùc tÕ nµy ®· t¹o ra mét søc Ðp lín ®èi víi héi ®ång qu¶n trÞ trong viÖc ®Æt ra vµ
®¹t ®−îc c¸c môc tiªu trong ho¹t ®éng ng©n hµng.
Ph©n tÝch tµi chÝnh ng©n hµng víi viÖc sö dông c¸c chØ sè ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh
l−îng ®−îc sö dông réng r·i sÏ ®−îc øng dông rÊt hiÖu qu¶ trong trong viÖc ®¸nh
gi¸ ho¹t ®éng ng©n hµng. Ph©n tÝch tµi chÝnh sÏ gióp nhµ l·nh ®¹o ng©n hµng thÊy
®−îc ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ho¹t ®éng tµi chÝnh cña
ng©n hµng, tõ ®ã cã nh÷ng chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch kinh doanh thÝch hîp. PhÇn nµy tËp
trung vµo nh÷ng th«ng sè vÒ ho¹t ®éng quan träng nhÊt ®èi víi bÊt kú ng©n hµng
nµo - kh¶ n¨ng sinh lêi vµ rñi ro. VÒ b¶n chÊt, ng©n hµng th−¬ng m¹i còng ®¬n gi¶n
chØ lµ mét tËp ®oµn kinh doanh ®−îc tæ chøc v× môc tiªu tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ cña cæ
®«ng víi møc rñi ro cã thÓ chÊp nhËn. Sù gia t¨ng ®ét ngét vÒ c¸c vô ph¸ s¶n cña
ng©n hµng trªn toµn thÕ giíi gÇn ®©y cho thÊy râ rµng môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn
víi møc rñi ro cã thÓ chÊp nhËn lµ kh«ng dÔ g× ®¹t ®−îc. ViÖc theo ®uæi môc tiªu
nµy ®ßi hái ng©n hµng ph¶i kh«ng ngõng t×m kiÕm nh÷ng c¬ héi míi nh»m thóc
®Èy sù t¨ng tr−ëng, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, hiÖu qu¶ kÕ ho¹ch ho¸ vµ hiÖu
qu¶ kiÓm so¸t. PhÇn nµy nghiªn cøu c¸c c«ng cô ®o l−êng quan träng nhÊt vÒ thu
nhËp vµ rñi ro cña ng©n hµng.
2.2
Néi dung ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
2.2.1 X¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu dµi h¹n cña ng©n hµng
B−íc ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh cña ng©n hµng lµ
ph¶i x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu mµ ng©n hµng ®ang hoÆc nªn theo ®uæi. Ho¹t ®éng
cña ng©n hµng ph¶i ®−îc ®Þnh h−íng theo nh÷ng môc tiªu cô thÓ. §Ó cã thÓ ®¸nh
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
2
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
gi¸ c«ng b»ng t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng, tr−íc hÕt chóng ta cÇn ph¶i ®¸nh
gi¸ kh¶ n¨ng cña ng©n hµng trong viÖc ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu mµ Héi ®ång qu¶n
trÞ ®· ®Ò ra.
Ch¾c ch¾n mçi ng©n hµng cã c¸c môc tiªu ®éc t«n cña hä. Mét sè ng©n hµng
mong muèn t¨ng tr−ëng nhanh h¬n vµ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu t¨ng tr−ëng dµi h¹n.
Ng−îc l¹i, cã ng©n hµng thÝch sù æn ®Þnh - tèi thiÓu ho¸ rñi ro, ®¶m b¶o sù lµnh
m¹nh cho ng©n hµng nh−ng víi møc thu nhËp khiªm tèn cho c¸c cæ ®«ng.
Tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ c«ng ty: Môc tiªu then chèt cña bÊt kú ng©n hµng nµo
Trong khi tÊt c¶ c¸c môc tiªu nªu trªn ®Òu cã nh÷ng vÊn ®Ò cÇn xem xÐt, mäi
ng©n hµng nhËn thÊy r»ng hä ph¶i tËp trung cao ®é vµ gi¸ trÞ cæ phiÕu cña ng©n
hµng. ThËt vËy, cïng víi sù trî gióp cña khoa häc kü thuËt, nh÷ng nguyªn t¾c c¬
b¶n vÒ qu¶n trÞ tµi chÝnh ®· kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n r»ng tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ cæ phiÕu
cña ng©n hµng lµ mét môc tiªu then chèt cÇn ®−îc −u tiªn h¬n c¸c môc tiªu kh¸c.
Ng©n hµng còng lµ doanh nghiÖp vµ c¸c cæ ®«ng còng rÊt quan t©m tíi ®iÒu g× sÏ
x¶y ra víi gi¸ trÞ vµ thu nhËp cña cæ phiÕu. NÕu gi¸ trÞ cæ phiÕu kh«ng thÓ t¨ng nh−
mong ®îi, c¸c nhµ ®Çu t− hiÖn t¹i cã thÓ t×m c¸ch b¸n cæ phiÕu cña hä vµ ng©n hµng
sÏ gÆp ph¶i khã kh¨n trong viÖc huy ®éng thªm vèn míi ®Ó hç trî cho sù t¨ng
tr−ëng trong t−¬ng lai. Râ rµng lµ khi ®ã ng©n hµng nªn theo ®uæi môc tiªu tèi ®a
ho¸ gi¸ trÞ cæ phiÕu.
§iÒu g× dÉn tíi sù gia t¨ng trong gi¸ trÞ cæ phiÕu cña ng©n hµng? Gi¸ trÞ cæ
phiÕu cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Gi¸ trÞ cæ
phiÕu cña
ng©n hµng
(P0)
=
Dßng cæ tøc mong ®îi trong t−¬ng
lai
Tû lÖ chiÕt khÊu
= ∑
E (D1)
(1)
(1 +
r)1
* Tû lÖ chiÕt khÊu ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn tû lÖ lîi nhuËn trªn vèn cæ phÇn tèi thiÓu
mµ thÞ tr−êng yªu cÇu t−¬ng øng víi møc rñi ro cña mçi ng©n hµng)
Trong ®ã E (D1) lµ cæ tøc mong ®îi trong t−¬ng lai ®−îc chiÕt khÊu theo tû lÖ
thu nhËp tèi thiÓu (r) x¸c ®Þnh trªn c¬ së møc ®é rñi ro dù tÝnh cña ng©n hµng. Gi¸
trÞ cæ phiÕu cña ng©n hµng sÏ cã xu h−íng t¨ng trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y:
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
3
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
1. Gi¸ trÞ dßng cæ tøc trong t−¬ng lai ®−îc dù tÝnh t¨ng lªn nhê sù t¨ng
tr−ëng gÇn ®©y cña mét vµi thÞ tr−êng do ng©n hµng phôc vô hoÆc do tiÒm n¨ng thu
nhËp tõ viÖc ng©n hµng mua c¸c tæ chøc kh¸c.
2. Møc rñi ro dù tÝnh cña ng©n hµng gi¶m nhê nh÷ng chÝnh s¸ch t¨ng c−êng
vèn chñ së h÷u hoÆc gi¶m tèn thÊt tÝn dông
3. C¸c nhµ ®Çu t− dù b¸o viÖc cæ tøc t¨ng vµ rñi ro gi¶m.
Nh÷ng nghiªn cøu trong thêi gian qua cho thÊy gi¸ trÞ cæ phiÕu cña ng©n
hµng rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng thay ®æi vÒ l·i suÊt, víi chu kú kinh tÕ vµ víi khu vùc
thÞ tr−êng cña ng©n hµng. Râ rµng héi ®ång qu¶n trÞ cã thÓ thùc hiÖn chÝnh s¸ch
t¨ng c−êng thu nhËp trong t−¬ng lai, h¹n chÕ rñi ro hoÆc theo ®uæi mét sù kÕt hîp
cña c¶ 2 môc tiªu nµy nh»m lµm t¨ng gi¸ trÞ cæ phiÕu.
2.2.2 C¸c chØ tiªu tµi chÝnh sö dông trong ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
C¸c tû lÖ ®o l−êng kh¶ n¨ng sinh lêi
C¸c chØ tiªu nµy ®¹i diÖn cho gi¸ trÞ cña cæ phiÕu. VÒ mÆt lý thuyÕt, gi¸ trÞ
thÞ tr−êng (hay thÞ gi¸) cña cæ phiÕu lµ chØ sè tèt nhÊt ph¶n ¸nh t×nh h×nh ho¹t ®éng
kinh doanh cña c«ng ty bëi v× nã thÓ hiÖn sù ®¸nh gi¸ cña thÞ tr−êng ®èi víi c«ng ty
®ã. Tuy nhiªn, chØ sè nµy th−êng kh«ng ®¸ng tin cËy trong lÜnh vùc ng©n hµng. Lý
do ë ®©y lµ hÇu hÕt cæ phiÕu ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ cæ phiÕu cña c¸c ng©n hµng nhá
kh«ng ®−îc giao dÞch tÝch cùc trªn thÞ tr−êng quèc tÕ còng nh− thÞ tr−êng trong
n−íc. Thùc tÕ nµy buéc c¸c nhµ ph©n tÝch tµi chÝnh ph¶i sö dông c¸c tû lÖ vÒ kh¶
n¨ng sinh lêi ®Ó thay thÕ cho chØ sè gi¸ trÞ thÞ tr−êng.
C¸c tû lÖ chñ yÕu ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lêi trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
C¸c tû lÖ quan träng nhÊt ®o l−êng kh¶ n¨ng sinh lêi cña ng©n hµng ®−îc sö dông
hiÖn nay gåm:
Tû lÖ thu nhËp trªn
vèn chñ së h÷u (ROE)
Tû lÖ thu nhËp trªn
tæng tµi s¶n (ROA)
=
Thu nhËp sau
thuÕ
Vèn chñ së h÷u
(2)
=
Thu nhËp sau
thuÕ
Tæng tµi s¶n
(3)
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
4
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Tû lÖ thu nhËp l·i
cËn biªn (NIM)
=
Tû lÖ thu nhËp ngoµi
l·i cËn biªn
Tû lÖ thu nhËp ho¹t
®éng cËn biªn
Thu nhËp cËn biªn
tr−íc nh÷ng giao dÞch
®Æc biÖt (NRST)
Thu l·i tõ c¸c kho¶n cho vay vµ
®Çu t− chøng kho¸n - ChÝ phÝ tr¶
l·i cho tiÒn göi vµ nî kh¸c
(4)
Tæng tµi s¶n
=
=
=
Thu ngoµi l·i - Chi phÝ ngoµi
l·i
Tæng tµi s¶n
(5)
Tæng thu tõ ho¹t ®éng - Tæng
chi phÝ ho¹t ®éng
Tæng tµi s¶n
(6)
Thu nhËp sau thuÕ + L·i (lç) tõ
ho¹t ®éng kinh doanh chøng
kho¸n + C¸c kho¶n bÊt th−êng
kh¸c
Tæng tµi s¶n
Thu nhËp trªn cæ phiÕu
=
(EPS)
(7)
Thu nhËp sau
(8)
thuÕ
Tæng sè cæ phiÕu
th−êng hiÖn hµnh
Gièng nh− tÊt c¶ c¸c chØ sè tµi chÝnh kh¸c, mçi tû lÖ ®o l−êng kh¶ n¨ng sinh
lêi th−êng cã nh÷ng biÕn ®éng lín qua c¸c n¨m vµ phô thuéc vµo tõng thÞ tr−êng
ý nghÜa cña c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lêi:
Nh÷ng khÝa c¹nh vÒ kh¶ n¨ng sinh lêi mµ c¸c tû lÖ nªu trªn ph¶n ¸nh kh«ng
kh¸c nhau ®¸ng kÓ. ROA lµ mét th«ng sè chñ yÕu vÒ tÝnh hiÖu qu¶ qu¶n lý. Nã chØ
ra kh¶ n¨ng cña héi ®ång qu¶n trÞ ng©n hµng trong qu¸ tr×nh chuyÓn tµi s¶n cña
ng©n hµng thµnh thu nhËp rßng. Ng−îc l¹i, ROE lµ mét chØ tiªu ®o l−êng tû lÖ thu
nhËp cho c¸c cæ ®«ng cña ng©n hµng. Nã thÓ hiÖn thu nhËp mµ c¸c cæ ®«ng nhËn
®−îc tõ viÖc ®Çu t− vµo ng©n hµng (tøc lµ ®Çu t− chÊp nhËn rñi ro ®Ó hy väng cã
®−îc thu nhËp ë møc hîp lý).
Tû lÖ thu nhËp ho¹t ®éng cËn biªn, tû lÖ thu nhËp l·i cËn biªn vµ tû lÖ l·i thu
nhËp ngoµi l·i cËn biªn lµ th−íc ®o tÝnh hiÖu qu¶ còng nh− kh¶ n¨ng sinh lêi.
Chóng chØ ra n¨ng lùc cña héi ®ång qu¶n trÞ vµ nh©n viªn ng©n hµng trong viÖc duy
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
5
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
tr× sù t¨ng tr−ëng cña c¸c nguån thu (chñ yÕu lµ chi phÝ tr¶ l·i cho tiÒn göi, nh÷ng
kho¶n vay trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, tiÒn l−¬ng nh©n viªn vµ phóc lîi). Tû lÖ thu nhËp
l·i cËn biªn ®o l−êng møc chªnh lÖch gi÷a thu tõ l·i vµ chi phÝ tr¶ l·i mµ ng©n hµng
cã thÓ ®¹t ®−îc th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm so¸t chÆt chÏ tµi s¶n sinh lêi vµ theo ®uæi
c¸c nguån vèn cã chi phÝ thÊp nhÊt.
Tr¸i l¹i, tû lÖ thu nhËp ngoµi l·i cËn biªn ®o l−êng møc chªnh lÖch gi÷a
nguån thu ngoµi l·i, chñ yÕu lµ nguån thu phÝ tõ c¸c dÞch vô víi c¸c chi phÝ ngoµi
l·i mµ ng©n hµng ph¶i chÞu (gåm tiÒn l−¬ng, chi phÝ söa ch÷a, b¶o hµnh thiÕt bÞ, vµ
chi phÝ tån thÊt tÝn dông). §èi víi hÇu hÕt c¸c ng©n hµng chªnh lÖch ngoµi l·i
th−êng lµ ©m - chi phÝ ngoµi l·i nh×n chung v−ît qu¸ thu tõ phÝ, mÆc dï tû lÖ thu tõ
phÝ trong tæng c¸c nguån thu cña ng©n hµng ®· t¨ng rÊt nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y.
Thu nhËp cËn biªn tr−íc c¸c giao dÞch ®Æc biÖt ®o l−êng thu nhËp cña ng©n
hµng tõ nh÷ng nguån æn ®Þnh bao gåm c¶ thu nhËp tõ kho¶n cho vay, ®Çu t− vµ thu
phÝ tõ viÖc b¸n c¸c dÞch vô tµi chÝnh, so víi tæng nguån vèn cña ng©n hµng. C¸c
kho¶n môc bÊt th−êng nh− tiÒn lêi tõ viÖc b¸n tµi s¶n thiÕt bÞ hay nh÷ng kho¶n l·i
vµ lç tõ kinh doanh chøng kho¸n th−êng kh«ng ®−îc c¸c nhµ ph©n tÝch tµi chÝnh
tÝnh tíi trong viÖc ®o l−êng kh¶ n¨ng sinh lêi cña ng©n hµng. Cuèi cïng, thu nhËp
trªn cæ phiÕu (EPS) ®o l−êng trùc tiÕp thu nhËp cña nh÷ng ng−êi së h÷u ng©n hµng c¸c cæ ®«ng - tÝnh trªn mçi cæ phiÕu hiÖn hang l−u hµnh.
Mét biÖn ph¸p ®o l−êng hiÖu qu¶ chØ tiªu thu nhËp truyÒn thèng kh¸c mµ c¸c
nhµ qu¶n lý sö dông ®Ó ®iÒu hµnh ng©n hµng lµ chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n (hay
chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo - ®Çu ra), ®−îc tÝnh nh− sau:
Chªnh lÖch l·i
suÊt b×nh qu©n
=
Thu tõ l·i
Tæng tµi s¶n sinh lêi
Tæng chi phÝ tr¶ l·i
Tæng nguån vèn ph¶i tr¶
l·i
(9)
Chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n ®o l−êng hiÖu qu¶ ®èi víi ho¹t ®éng trung
gian cña ng©n hµng trong qu¸ tr×nh huy ®éng vèn vµ cho vay, ®ång thêi nã còng ®o
l−êng c−êng ®é c¹nh tranh trong thÞ tr−êng cña ng©n hµng. Sù c¹nh tranh gay g¾t cã
xu h−íng thu hÑp møc chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n. NÕu c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng
®æi, chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n cña ng©n hµng sÏ gi¶m khi sù c¹nh tranh t¨ng lªn,
buéc héi ®ång qu¶n trÞ ph¶i cè g¾ng t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p (nh− thu phÝ tõ c¸c
dÞch vô míi) bï ®¾p møc chªnh lÖch l·i suÊt bÞ mÊt.
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
6
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Mét th−íc ®o kh¶ n¨ng sinh lêi kh¸c lµ tû lÖ hiÖu suÊt sö dông tµi s¶n,
b»ng tæng thu nhËp ho¹t ®éng chia cho tæng tµi s¶n. Tû lÖ nµy cã thÓ ®−îc chia
thµnh 2 phÇn quan träng, phÇn thø nhÊt lµ møc thu l·i b×nh qu©n trªn tµi s¶n vµ møc
thu ngoµi l·i b×nh qu©n trªn tµi s¶n. Bé phËn thø hai chñ yÕu gåm phÝ thu tõ c¸c
dÞch vô (nh− tõ c¸c tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm hay c¸c dÞch vô tÝn th¸c). §iÒu nµy
®−îc thÓ hiÖn nh− sau:
Tæng thu tõ ho¹t
®éng
Tæng tµi s¶n
=
Thu nhËp l·i
+
Tæng tµi s¶n
Thu nhËp ngoµi l·i
(10)
Tæng tµi s¶n
Khi c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng tÝn dông gia t¨ng vµ c¸c kho¶n cho vay kÐm
chÊt l−îng ngµy cµng nhiÒu th× mét sè lín c¸c ng©n hµng ®· chó träng vµo viÖc t¨ng
nguån thu ngoµi l·i. Nh÷ng kho¶n phÝ nµy cñng cè tæng nguån thu, gióp t¨ng thu
nhËp rßng cho cæ ®«ng cña ng©n hµng. Ngµy nay c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng còng
®ang nç lùc h¹n chÕ tû träng tµi s¶n kh«ng sinh lêi (bao gåm tiÒn mÆt, tµi s¶n cè
®Þnh vµ tµi s¶n v« h×nh) trong tæng tµi s¶n. Mét th−íc ®o ph¶n ¸nh tÇm quan träng
t−¬ng ®èi gi÷a tµi s¶n kh«ng sinh lêi vµ nh÷ng tµi s¶n kh¸c (nh− c¸c kho¶n cho vay
vµ ®Çu t− chøng kho¸n) ®−îc sö dông mét c¸ch réng r·i lµ tû lÖ tµi s¶n sinh lêi:
Tû lÖ tµi
s¶n sinh
lêi
=
=
Tæng tµi s¶n sinh
lêi
Tæng tµi s¶n
=
C¸c kho¶n cho vay+C¸c
kho¶n cho thuª+§Çu t−
chøng kho¸n
Tæng tµi s¶n
Tæng tµi s¶n - Tµi s¶n kh«ng sinh lêi
Tæng tµi s¶n
(11)
Nh×n chung, khi tû lÖ tµi s¶n sinh lêi gi¶m, héi ®ång qu¶n trÞ vµ nh©n viªn
cña ng©n hµng ph¶i lµm viÖc tÝch cùc h¬n ®Ó cã thÓ duy tr× møc thu nhËp hiÖn t¹i.
2.3
Quy tr×nh ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM:
Quy tr×nh lµ tr×nh tù c¸c b−íc c«ng viÖc ®Ó thùc hiÖn mét hoÆc mét sè môc
tiªu. Quy tr×nh ®¶m b¶o tr×nh tù thùc hiÖn mét c¸ch khoa häc, cã tÝnh kÕ ho¹ch,
mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c thùc hiÖn. VËy ®Ó ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
hiÖu qu¶, chóng ta cÇn x©y dùng mét quy tr×nh ph©n tÝch ®Çy ®ñ víi tõng b−íc c«ng
viÖc cô thÓ. ViÖc ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM dï tiÕn hµnh nh− thÕ nµo còng ph¶i
®¶m b¶o c¸c b−íc c«ng viÖc nh− sau:
- B−íc 1: Lùa chän ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch.
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
7
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
- B−íc 2: Thu nhËp sè liÖu.
- B−íc 3: Ph©n tÝch.
+ X¸c ®Þnh biÓu hiÖn ®Æc tr−ng.
+ T×m kiÕm nguyªn nh©n.
- B−íc 4: Tiªn l−îng vµ chØ dÉn…
+ X¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn.
+ §−a ra c¸c gi¶i ph¸p.
Trong 4 b−íc trªn th× cã thÓ ®¶o vÞ trÝ hai b−íc 1 vµ 2 cho nhau tuú t×nh
huèng cô thÓ. Víi ng−êi dÔ dµng t×m kiÕm c¸c sè liÖu hä sÏ x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p
ph©n tÝch tr−íc råi míi thu thËp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ph©n tÝch.
§èi víi nh÷ng ng−êi cã nguån th«ng tin h¹n chÕ hä sÏ ph¶i thu thËp th«ng tin tr−íc
råi míi cã thÓ quyÕt ®Þnh ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch.
Trong ph©n tÝch tµi chÝnh, nhµ ph©n tÝch ph¶i thu thËp, sö dông mäi nguån
th«ng tin: tõ néi bé doanh nghiÖp ®Õn nh÷ng th«ng tin bªn ngoµi doanh nghiÖp, tõ
th«ng tin sè l−îng ®Õn th«ng tin gi¸ trÞ. Nh÷ng th«ng tin ®ã ®Òu cã thÓ gióp nhµ
ph©n tÝch ®−a ra ®−îc nh÷ng nhËn xÐt tinh tÕ vµ thÝch ®¸ng.
Trong nh÷ng th«ng tin bªn ngoµi, cÇn l−u ý thu thËp nh÷ng th«ng tin chung
(th«ng tin liªn quan ®Õn tr¹ng th¸i kinh tÕ, c¬ héi kinh doanh, chÝnh s¸ch thuÕ, l·i
suÊt), th«ng tin vÒ ngµnh ng©n hµng vµ c¸c th«ng tin vÒ ph¸p lý, kinh tÕ ®èi víi
ng©n hµng.
Tuy nhiªn, ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch c¬ b¶n t×nh h×nh tµi chÝnh cña ng©n hµng,
cã thÓ sö dông th«ng tin kÕ to¸n trong néi bé doanh nghiÖp nh− lµ mét nguån th«ng
tin quan träng bËc nhÊt. Víi nh÷ng ®Æc tr−ng vÒ hÖ thèng, ®ång nhÊt vµ phong phó,
kÕ to¸n ho¹t ®éng nh− mét nhµ cung cÊp quan träng nh÷ng th«ng tin ®¸ng gi¸ cho
ph©n tÝch tµi chÝnh. Ph©n tÝch tµi chÝnh ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c b¸o c¸o tµi
chÝnh - ®−îc h×nh thµnh th«ng qu¸ viÖc xö lý c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n chñ yÕu: b¶ng c©n
®èi kÕ to¸n, b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh vµ b¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ.
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
8
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
2.4
C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña NHTM
2.4.1 B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n.
B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n
Tµi s¶n (ho¹t ®éng sö dông Nî vµ
vèn tÝch luü)
vèn
chñ
së
h÷u
(nguån vèn tÝch luü)
TiÒn mÆt (dù tr÷ s¬ cÊp)
TiÒn göi:
Chøng kho¸n thanh kho¶n (dù tr÷ thø
cÊp)
Chøng kho¸n ®Çu t−
Cho vay:
-Tiªu dïng
-Kinh doanh bÊt ®éng s¶n
-Th−¬ng m¹i
-N«ng nghiÖp
-C¸c tæ chøc tµi chÝnh
-Tµi s¶n kh¸c (nhµ cöa, thiÕt bÞ…)
- Giao dÞch
- Trong tµi kho¶n NOWs
- Trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ
- TiÕt kiÖm
- Cã kú h¹n
Vèn vay phi tiÒn göi
Vèn chñ së h÷u:
- Cæ phÇn
-ThÆng d− vèn
-Thu nhËp gi÷ l¹i
- Dù tr÷ vèn
C¸c kho¶n môc chÝnh cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña ng©n hµng
B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n (BC§KT) cña ng©n hµng (NH) hay cßn ®−îc gäi lµ B¸o
c¸o vÒ tr¹ng th¸i, liÖt kª c¸c tµi s¶n, c¸c kho¶n nî vµ vèn chñ së h÷u do NH n¾m
gi÷ hoÆc ®Çu t− t¹i mét thêi ®iÓm. Bëi v× NH vÒ b¶n chÊt còng lµ nh÷ng c«ng ty
kinh doanh mét lo¹i h×nh s¶n phÈm cô thÓ nªn BC§KT cña NH còng cã C©n b»ng
c¬ b¶n nh− sau:
Tµi s¶n = Nî + Vèn chñ së h÷u
(1)
Tµi s¶n trong BC§KT cña NH bao gåm 4 lo¹i chÝnh: TiÒn mÆt trong kÐt vµ
tiÒn göi t¹i c¸c tæ chøc nhËn tiÒn göi kh¸c (C), chøng kho¸n cña c«ng ty vµ chÝnh
phñ ®−îc mua trªn thÞ tr−êng më (S), cho vay vµ cho thuª ®èi víi kh¸ch hµng (L) vµ
nh÷ng tµi s¶n kh¸c (MA). C¸c kho¶n nî ®−îc chia thµnh hai nhãm chÝnh: TiÒn göi
cña kh¸ch hµng (D) vµ nh÷ng nguån vèn vay phi tiÒn göi trªn thÞ tr−êng vèn vµ thÞ
tr−êng tiÒn tÖ (NDB). Cuèi cïng vèn chñ së h÷u cho biÕt nguån vèn dµi h¹n mµ
nh÷ng nguån së h÷u ®· ®ãng gãp vµo ng©n hµng (EC). (Xem b¶ng 4-2). Do ®ã, C©n
b»ng c¬ b¶n trong BC§KT cña NH cã thÓ ®−îc minh ho¹ nh− sau:
C + S +L + MA = NDB + EC
(2)
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
9
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Tµi s¶n tiÒn mÆt (C) ®−îc h×nh thµnh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thanh kho¶n cña
NH bao gåm yªu cÇu rót tiÒn göi, yªu cÇu vay vèn, vµ nh÷ng yªu cÇu tøc thêi hay
kh«ng thÓ dù ®o¸n tr−íc ®èi víi tiÒn mÆt. Chøng kho¸n ®Çu t− (S) lµ mét nguån hç
trî thanh kho¶n vµ còng lµ mét nguån t¹o thu nhËp cho NH. Nh÷ng kho¶n cho vay
(L) lµ ho¹t ®éng chÝnh, lµ nguån thu nhËp quan träng nhÊt. Trong khi ®ã, nh÷ng tµi
s¶n kh¸c (MA) th−êng lµ nh÷ng toµ nhµ vµ thiÕt bÞ thuéc së h÷u cña NH vµ nh÷ng
kho¶n ®Çu t− vµo c¸c chi nh¸nh cña NH (nÕu cã). TiÒn göi (D) lµ nguån vèn c¬ b¶n
cña NH, nh÷ng kho¶n vay vèn phi tiÒn göi (NDB) chñ yÕu ®Ó bæ sung cho tiÒn göi
vµ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng thanh kho¶n trong tr−êng hîp tiÒn mÆt vµ chøng kho¸n
kh«ng ®¸p øng ®ñ. Cuèi cïng, vèn chñ së h÷u (EC) cung cÊp c¬ së tµi chÝnh dµi
h¹n, æn ®Þnh ®Ó NH cã thÓ ph¸t triÓn vµ trang tr¶i nh÷ng thua lç mµ nã ph¶i g¸nh
chÞu.
§Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n c©n b»ng c¬ b¶n trong BC§KT , chóng ta cÇn l−u ý
r»ng c¸c kho¶n nî cña ng©n hµng vµ vèn chñ së h÷u thÓ hiÖn nguån tÝch luü, lµ
nguån cung cÊp n¨ng lùc chi tiªu cÇn thiÕt cho NH. MÆt kh¸c, tµi s¶n cña NH. H×nh
thµnh trªn c¬ së ho¹t ®éng sö dông vèn tÝch luü, lµ nguån mang l¹i thu nhËp cho
c¸c cæ ®«ng, thanh to¸n tiÒn l·i göi, vµ tr¶ l−¬ng cho nh©n viªn cña NH. V× thÕ, C©n
b»ng c¬ b¶n ®èi víi mét BC§KT cña NH cã thÓ ®−îc ®¬n gi¶n nh− sau:
Sö dông vèn tÝch luü = Nguån vèn tÝch luü cña NH
(3)
hµng (tµi s¶n)
(nî vµ vèn chñ së h÷u)
Râ rµng, mçi ho¹t ®éng sö dông vèn ph¶i ®−îc tµi trî b»ng mét nguån vèn,
do ®ã c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn tÝch luü ph¶i b»ng nguån vèn tÝch luü.
TÊt nhiªn, trong thùc tÕ, BC§KT cña NH phøc t¹p h¬n B¸o c¸o vÒ sö dông
vèn vµ nguån vèn tÝch luü ®¬n gi¶n nªu trªn bëi v× mçi môc trong BC§KT cña NH
th−êng bao gåm mét sè kho¶n môc chi tiÕt. §iÒu nµy ®−îc minh ho¹ th«ng qua
BC§KT cña mét NH lín miÒn Trung t©y trong b¶ng 4-3. H·y xem xÐt kü h¬n c¸c
bé phËn chÝnh cña nã
Tµi s¶n ng©n hµng
Kho¶n môc tiÒn mÆt. Kho¶n môc tµi s¶n ®Çu tiªn th−êng ®−îc liÖt kª trong
BC§KT cña NH lµ tiÒn mÆt vµ tiÒn göi t¹i c¸c NH kh¸c, th−êng ®−îc gäi lµ dù tr÷
s¬ cÊp, kho¶n môc nµy bao gåm tiÒn mÆt trong kÐt cña NH, tiÒn göi t¹i c¸c ng©n
hµng kh¸c, c¸c kho¶n môc tiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh thu (chñ yÕu lµ c¸c sÐt ch−a thu
®−îc) vµ c¸c kho¶n môc dù tr÷ cña NH t¹i NH dù tr÷ liªn bang khu vùc. Kho¶n
môc tiÒn mÆt lµ vßng b¶o vÖ ®Çu tiªn cña NH tr−íc yªu cÇu rót tiÒn göi vµ yªu cÇu
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
10
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
vay vèn kh«ng b¸o tr−íc cña kh¸ch hµng. Th«ng th−êng th× c¸c ng©n hµng ®Òu cè
g¾ng gi÷ quy m« cña kho¶n môc nµy thÊp nhÊt cã thÓ bëi v× sè d− tiÒn mÆt ®em lai
Ýt hoÆc kh«ng ®em l¹i thu nhËp cho NH. L−u ý r»ng con sè 1.643 triÖu USD tiÒn
mÆt vµ tiÒn göi t¹i c¸c NH kh¸c cña NH miÒn Trung t©y ®−îc liÖt kª trong b¶ng 43 chØ chiÕm kh«ng tíi 8% gi¸ trÞ tµi s¶n 21,7 tû USD trong n¨m gÇn ®©y
Chøng kho¸n ®Çu t−: Bé phËn thanh kho¶n.
§©y lµ hµng rµo b¶o vÖ thø hai ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu vÒ tiÒn mÆt vµ
®−îc ng©n hµng sö dông nh− mét nguån hç trî thanh kho¶n trªn c¬ së nh÷ng chøng
kho¸n kh¶ m¹i. Bé phËn nµy th−êng ®−îc gäi lµ dù tr÷ thø cÊp. Dù tr÷ thø cÊp chñ
yÕu bao gåm chøng kho¸n chÝnh phñ ng¾n h¹n - chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ
nh− giÊy nî ng¾n h¹n vµ tiÒn göi kú h¹n t¹i ng©n hµng kh¸c. Dù tr÷ thø cÊp n»m
gi÷a tµi s¶n tiÒn mÆt vµ nh÷ng kho¶n cho vay. MÆc dï cã ®em l¹i thu nhËp nh−ng
Dù tr÷ thø cÊp ®−îc n¾m gi÷ chñ yÕu lµ ®Ó cho c¸c ng©n hµng cã thÓ dÔ dµng
chuyÓn ®æi chóng thµnh tiÒn mÆt trong thêi gian ng¾n. Trong b¶ng 4-3, mét phÇn
cña 2.803 triÖu USD ®Çu t− chøng kho¸n ®−îc n¾m gi÷ d−íi h×nh thøc dù tr÷ thø
cÊp ®Ó ®èi phã víi nh÷ng nhu cÇu thanh kho¶n.;
Chøng kho¸n ®Çu t−: Bé phËn t¹o thu nhËp.
Tr¸i phiÕu, giÊy nî vµ c¸c chøng kho¸n kh¸c ®−îc ng©n hµng n¾m gi÷ v× tû
lÖ thu nhËp mµ chóng mang l¹i ®−îc gäi lµ nh÷ng chøng kho¸n ®Çu t−. Th«ng
th−êng nh÷ng chøng kho¸n nµy ®−îc chia thµnh 2 nhãm: Nhãm chøng kho¸n chÞu
thuÕ – chñ yÕu lµ tr¸i phiÕu, chøng kho¸n chÝnh phñ Mü, chøng kho¸n cña c¸c tæ
chøc Liªn bang kh¸c (nh− HiÖp héi cho vay cÇm cè, hay Fannie Mae) vµ c¸c tr¸i
phiÕu c«ng ty – vµ Nhãm chøng kho¸n miÔn thuÕ, bao gåm chñ yÕu lµ c¸c tr¸i
phiÕu cña chÝnh quyÒn bang vµ ®Þa ph−¬ng. Lo¹i chøng kho¸n miÔn thuÕ t¹o ra thu
nhËp l·i kh«ng ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp Liªn bang.
C¸c chøng kho¸n ®Çu t− cã thÓ ®−îc ghi chÐp trong sæ s¸ch cña ng©n hµng
theo chi phÝ gèc hoÆc gi¸ trÞ thÞ tr−êng. HÇu hÕt c¸c ng©n hµng ghi nhËn viÖc mua
chøng kho¸n c¸c tµi s¶n kh¸c vµ nî theo chi phÝ gèc. TÊt nhiªn, nÕu l·i suÊt t¨ng
sau khi ng©n hµng mua chøng kho¸n, th× gi¸ trÞ thÞ tr−êng cña chóng sÏ nhá h¬n chi
phÝ gèc (gi¸ trÞ ghi sæ). Do ®ã, nh÷ng ng©n hµng ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cña c¸c chøng
kho¸n trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n theo chi phÝ gèc th−êng ph¶i kÌm theo môc ghi
chó vÒ gi¸ trÞ thÞ tr−êng hiÖn hµnh. Tuy nhiªn, chóng ta sÏ thÊy r»ng hiÖn t¹i, ng−êi
ta ®ang ®ßi hái thay ®æi hÖ thèng c¸c quy t¾c kÕ to¸n ¸p dông ®èi víi ho¹t ®éng
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
11
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
ng©n hµng theo h−íng thay thÕ cña con sè chi phÝ gèc b»ng gi¸ trÞ thÞ tr−êng hiÖn
hµnh.
Ng©n hµng còng n¾m gi÷ mét l−îng nhá c¸c chøng kho¸n trong tµi kho¶n
giao dÞch. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ng©n hµng ho¹t ®éng nh− mét tæ chøc kinh doanh
chøng kho¸n víi mét sè lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh (chñ yÕu lµ tr¸i phiÕu cña chÝnh
quyÒn Liªn bang, chÝnh quyÒn bang vµ ®Þa ph−¬ng). Sè l−îng ®−îc ph¶n ¸nh trong
tµi kho¶n giao dÞch cho biÕt nh÷ng chøng kho¸n ng©n hµng dù ®Þnh b¸n theo gi¸ thÞ
tr−êng tr−íc khi chóng ®Õn h¹n.
B¶ng 4-3, B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña mét ng©n hµng lín (®¬n vÞ triÖu USD)
Tµi s¶n (sö dông vèn tÝch luü)
TiÒn mÆt vµ tiÒn göi t¹i c¸c ng©n hµng
Chøng kho¸n ®Çu t−
Chøng kho¸n t¹i tµi kho¶n giao dÞch
Cho vay quÜ Liªn bang vµ mua chøng kho¸n theo hîp ®ång b¸n
l¹i
Tæng cho vay (bao gåm cho vay kinh doanh bÊt ®éng s¶n,
th−¬ng m¹i, n«ng nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiªu dïng vµ
cho thuª)
Trõ: Dù phßng tæn thÊt tÝn dông
Thu nhËp l·i tr¶ tr−íc
Cho vay rßng
Tµi trî cho thuª (Thuª mua)
ThiÕt bÞ vµ bÊt ®éng s¶n cña ng©n hµng (Gi¸ trÞ cßn l¹i)
Nî cña kh¸ch hµng theo th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n
C¸c tµi s¶n kh¸c
Tæng tµi s¶n
Nî vµ vèn chñ së h÷u (c¸c nguån vèn tÝch luü)
C¸c lo¹i tiÒn göi:
- TiÒn göi giao dÞch kh«ng h−ëng l·i
- TiÒn göi tiÕt kiÖm vµ c¸c tµi kho¶n NOW
- TiÒn göi trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ
- TiÒn göi cã kú h¹n
- TiÒn göi t¹i c¸c chi nh¸nh n−íc ngoµi
Tæng tiÒn göi
C¸c kho¶n vay:
- Vay quü Liªn bang theo hîp ®ång mua l¹i chøng kho¸n
- Nî ng¾n h¹n kh¸c
- Nî chøng kho¸n cÇm cè bÊt ®éng s¶n
- C¸c giÊy nî vµ tr¸i phiÕu thø cÊp
Nî kh¸c:
N¨m tr−íc
6 th¸ng
tr−íc
$1.643
2.803
21
278
$2.300
3.002
96
425
15.887
15.412
(349)
(117)
15.421
201
365
70
903
$21.705
(195)
(137)
15.080
150
363
111
1.059
$22.586
$3.472
914
1.914
9.452
787
16.494
$3.831
937
1.965
9.981
869
17.583
2.132
897
417
200
1.836
714
439
200
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
12
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
- Vay cña kh¸ch hµng vÒ th−¬ng phiÕu chÊp
70
111
348
20.558
212
1
603
332
(1)
1.147
21.705
423
21.306
212
1
601
466
--1.280
22.586
nhËn thanh to¸n
- Nî kh¸c
Tæng nî
Vèn chñ së h÷u:
- Cæ phiÕu th−êng
- Cæ phiÕu −u ®·i
- ThÆng d− vèn
- Lîi nhuËn gi÷ l¹i
Cèn chñ së h÷u
Tæng nî vµ vèn chñ së h÷u
Cho vay
Cho ®Õn hiÖn nay, kho¶n môc tµi s¶n lín nhÊt trong ng©n hµng vÉn lµ nh÷ng
kho¶n cho vay. §©y lµ kho¶n môc th−êng chiÕm tõ 70% ®Õn 80% gi¸ trÞ tæng tµi
s¶n cña ng©n hµng. Nh− b¶ng 4-3 cho thÊy, cã hai sè liÖu vÒ cho vay xuÊt hiÖn trªn
B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Sè lín h¬n, ®−îc gäi lµ tæng sè cho vay, lµ tæng d− nî cho
vay cña ng©n hµng d−íi h×nh thøc c¸c kho¶n cho vay tiªu dïng, bÊt ®éng s¶n,
th−¬ng m¹i vµ n«ng nghiÖp céng víi c¸c kho¶n tÝn dông ng©n hµng cung cÊp cho
c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c. Trong b¶ng 4-3,
tæng sè cho vay cña n¨m tr−íc lµ 15.887 triÖu USD – chiÕm kho¶ng 73% tæng tµi
s¶n cña ng©n hµng.
Tuy nhiªn, nh÷ng tæn thÊt vÒ cho vay, c¶ hiÖn t¹i vµ dù kiÕn ®Òu ®−îc khÊu
trõ khái tæng sè cho vay. Theo LuËt thuÕ hiÖn hµnh cña Mü, c¸c ng©n hµng ®−îc
phÐp lËp Quü dù phßng tæn thÊt tÝn dông (ALL) tõ thu nhËp trªn c¬ së kinh nghiÖm
vÒ tæn thÊt tÝn dông cña ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng kho¶n vay bÞ kÕt luËn lµ kh«ng thÓ
®−îc thu håi . §iÒu nµy cã nghÜa r»ng nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò sÏ kh«ng ¶nh
h−ëng ®Õn thu nhËp hiÖn t¹i cña mét ng©n hµng (trõ khi tæn thÊt tÝn dông x¶y ra
ngoµi dù tÝnh vµ ng©n hµng kh«ng lËp dù phßng cho chóng). Phßng kÕ to¸n cña
ng©n hµng sÏ xo¸ sæ mét kho¶n cho vay ®−îc xem lµ kh«ng thÓ thu håi b»ng c¸ch
ghi gi¶m tµi kho¶n Dù phßng tæn thÊt tÝn dông (ALL) mét l−îng b»ng gi¸ trÞ kho¶n
cho vay vµ ®ång thêi gi¶m tµi kho¶n tæng sè cho vay mét l−îng t−¬ng tù. VÝ dô, gi¶
sö ng©n hµng cho C«ng ty ph¸t triÓn nhµ ®Êt vay 10 triÖu USD ®Ó x©y dùng mét
trung t©m bu«n b¸n vµ c«ng ty nµy sau ®ã ®· ngõng kinh doanh. NÕu ng©n hµng chØ
cã thÓ thu l¹i 1 triÖu USD tõ sè 10 triÖu USD cho vay ban ®Çu, th× sè tiÒn 9 triÖu
USD tæn thÊt sÐc ®−îc trõ ®i khái tæng sè cho vay cña ng©n hµng vµ trõ khái tµi
kho¶n Dù phßng tæn thÊt tÝn dông (ALL).
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
13
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Tµi kho¶n dù phßng tæn thÊt tÝn dông (ALL) ®−îc tÝch luü dÇn dÇn
theo thêi gian th«ng qua ho¹t ®éng trÝch quü tõ thu nhËp hµng n¨m cña ng©n hµng.
Nh÷ng kho¶n trÝch quü nµy xuÊt hiÖn trªn B¸o c¸o thu nhËp cña ng©n hµng nh− mét
kho¶n chi phÝ kh«ng b»ng tiÒn ®−îc gäi lµ Ph©n bæ dù phßng tæn thÊt tÝn dông
(Provission for loan losses - PLL). NÕu nh− viÖc xo¸ mét kho¶n cho vay lín lµm
gi¶m sè d− trong tµi kho¶n Dù phßng tæn thÊt tÝn dông (ALL) qu¸ nhiÒu th× nh÷ng
nhµ qu¶n lý sÏ buéc ph¶i t¨ng viÖc trÝch quü hµng n¨m (lµm gi¶m thu nhËp rßng
hiÖn hµnh cña ng©n hµng) ®Ó ®−a kho¶n môc Dù phßng (ALL) vÒ mét møc an toµn.
Nh÷ng kho¶n bæ sung cho Dù phßng ALL th−êng ®−îc thùc hiÖn khi quy m« danh
môc cho vay cña mét ng©n hµng ph¸t triÓn, khi bÊt cø kho¶n cho vay nµo bÞ xem lµ
hoµn toµn hay mét phÇn kh«ng thÓ thu håi ®−îc, hay khi tæn thÊt tÝn dông x¶y ra víi
mét kho¶n cho vay mµ ng©n hµng ch−a lËp dù phßng. Nh÷ng bót to¸n cÇn thiÕt sÏ
®ång thêi lµm t¨ng c¶ kho¶n môc tµi s¶n Dù phßng (ALL) vµ kho¶n môc ®èi øng
Ph©n bæ dù phßng tæn thÊt tÝn dông (PLL)2. Tæng sè dù tr÷ tèn thÊt tÝn dông (ALL)
t¹i thêi ®iÓm lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña ng©n hµng ®−îc khÊu trõ khái tæng sè
cho vay ®Ó x¸c ®Þnh kho¶n môc cho vay rßng - mét th−íc ®o gi¸ trÞ cña d− nî cho
vay.3
Mét kho¶n môc kh¸c ®−îc khÊu trõ khái tæng sè cho vay ®Ó t¹o ra sè cho
vay rßng lµ thu nhËp l·i tr¶ tr−íc. Kho¶n môc nµy bao gåm l·i tõ nh÷ng kho¶n cho
vay mµ kh¸ch hµng ®· nhËn nh−ng ch−a thùc sù lµ thu nhËp l·i theo ph−¬ng ph¸p
kÕ to¸n hiÖn hµnh cña ng©n hµng. VÝ dô, nÕu mét kh¸ch hµng nhËn mét kho¶n
thanh to¸n tiÒn l·i ®ã lµ thu nhËp ®· thùc sù t¹o ra v× ng−êi kh¸ch hµng vÉn ch−a sö
dông sè tiÒn vay. Trong thêi gian cña mãn vay, ng©n hµng sÏ dÇn dÇn cã ®−îc thu
nhËp vµ nh÷ng kho¶n thu nhËp thùc sù nµy sÏ ®−îc chuyÓn tõ tµi kho¶n thu khoan
l·i tr−íc sang tµi kho¶n thu tõ l·i cña ng©n hµng.
Trong sæ s¸ch s¸ch kÕ to¸n ng©n hµng cßn cã mét kho¶n môc cho vay n÷a lµ
nî qu¸ h¹n. §©y lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông kh«ng cßn tÝch luü thu nhËp l·i cho ng©n
hµng hoÆc ®· ph¶i c¬ cÊu l¹i pho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thay ®æi cña kh¸ch hµng.
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, mét kho¶n cho vay ®−îc coi lµ nî qu¸ h¹n khi bÊt kú
kho¶n tr¶ nî tiÒn vay theo kÕ ho¹ch nµo qu¸ h¹n tõ 90 ngµy trë lªn. Khi mét kho¶n
cho vay ®−îc ph©n lo¹i lµ nî qu¸ h¹n th× tÊt c¶ c¸c kho¶n tiÒn l·i tÝch luü trong sæ
s¸ch kÕ to¸n cña ng©n hµng nh−ng trªn thùc tÕ ch−a ®−îc thanh to¸n sÏ ®−îc khÊu
trõ khái thu nhËp tõ cho vay. Ng©n hµng kh«ng ®−îc ghi chÐp thu nhËp l·i tõ kho¶n
cho vay nµy cho ®Õn khi mét kho¶n thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt thùc sù ®−îc thùc
hiÖn.
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
14
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Cho vay quü Liªn bang vµ mua chøng kho¸n theo hîp ®ång b¸n l¹i. Mét
lo¹i h×nh cho vay kh¸c ®−îc liÖt kª thµnh mét kho¶n môc riªng trong B¶ng c©n ®èi
kÕ to¸n lµ cho vay quü Liªn bµng vµ mua chøng kho¸n theo hîp ®ång b¸n l¹i.
Kho¶n môc nµy chñ yÕu gåm nh÷ng kho¶n cho vay t¹m thêi (thùc hiÖn qua ®ªm)
dµnh cho c¸c ng©n hµng kh¸c, c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n, hay thËm chÝ
cho c¸c c«ng ty lín. Nguån vèn cho nh÷ng kho¶n tÝn dông t¹m thêi nµy th−êng lµ
dù tr÷ cña ng©n hµng trong tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng dù tr÷ Liªn bang khu
vùc – v× thÕ cã tªn lµ quü Liªn bang. Mét sè nh÷ng kho¶n tÝn dông nµy ®−îc thùc
hiÖn d−íi d¹ng c¸c hîp ®ång mua l¹i (b¸n l¹i) trong ®ã ng©n hµng yªu cÇu quyÒn së
h÷u t¹m thêi ®èi víi mét sè chøng kho¸n do ng−êi vay së h÷u vµ n¾m gi÷. Nh÷ng
chøng kho¸n nµy ®−îc coi nh− tµi s¶n thÕ chÊp cho ®Õn khi tiÒn vay ®−îc hoµn tr¶.
Th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n.
Mét h×nh thøc cÊp tÝn dông kh¸c mµ nh÷ng ng©n hµng lín th−êng sö dông lµ
tµi trî th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n. Sè vèn liªn quan sÏ xuÊt hiÖn trªn mét
kho¶n môc tµi s¶n cã tªn lµ nî cña kh¸ch hµng theo th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh
to¸n. B¹n ®äc sÏ nhËn thÊy r»ng côm tõ nµy khíp víi mét kho¶n môc ®−îc liÖt kª
trong c¸c kho¶n nî cña ng©n hµng, vay cña kh¸ch hµng theo th−¬ng phiÕu chÊp
nhËn thanh to¸n. CÆp tµi kho¶n ®èi øng nªu trªn sÏ t¨ng lªn mçi khi mét ng©n hµng
®ång ý cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng, th−êng ®Ó gióp kh¸ch hµng thanh to¸n cho
nh÷ng hµng ho¸ nhËp tõ n−íc ngoµi. Trong tr−êng hîp nµy, ng©n hµng ®ång ý ph¸t
hµnh mét th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n (tøc lµ mét th− tÝn dông ®· ®−îc ký
nhËn), cho phÐp mét bªn thø ba (ch¼ng h¹n ng−êi xuÊt khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi)
ký ph¸p lÖnh yªu cÇu tr¶ tiÒn ®èi víi ng©n hµng theo mét l−îng tiÒn cô thÓ t¹i mét
ngµy x¸c ®Þnh trong t−¬ng lai. Kh¸ch hµng yªu cÇu th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh
to¸n ph¶i thanh to¸n ®Çy ®ñ cho ng©n hµng tr−íc ngµy quy ®Þnh. §Õn ngµy m·n
h¹n, ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ thanh to¸n cho ng−êi hiÖn ®ang n¾m gi÷ th−¬ng phiÕu
®Çy ®ñ sè tiÒn theo mÖnh gi¸ ®−îc in trªn lÖnh yªu cÇu tr¶ tiÒn.
Nh− vËy, viÖc t¹o ra th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng
lµm t¨ng ®ång thêi mét kho¶n môc tµi s¶n (nî cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng)
vµ mét kho¶n môc nî (cam kÕt cña ng©n hµng thanh to¸n theo th−¬ng phiÕu chÊp
nhËn thanh to¸n). Ngµy nay th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng
®−îc sö dông réng r·i trong ho¹t ®éng tµi trî th−¬ng m¹i quèc tÕ, mua ngo¹i tÖ vµ
thËm chÝ ®Ó trî gióp viÖc vËn chuyÓn vµ l−u gi÷ hµng ho¸ vµ c¸c s¶n phÈm n«ng
nghiÖp trong nÒn kinh tÕ néi ®Þa.
C¸c tµi s¶n kh¸c
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
15
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Mét bé phËn trong tµi s¶n cña ng©n hµng lµ gi¸ trÞ cßn l¹i (®−îc ®iÒu chØnh
theo khÊu hao) cña thiÕt bÞ vµ toµ nhµ ng©n hµng, nh÷ng kho¶n ®Çu t− t¹i c¸c c«ng
ty con, tiÒn b¶o hiÓm tr¶ tr−íc vµ nh÷ng kho¶n môc tµi s¶n t−¬ng ®èi kh«ng quan
träng kh¸c. Ng©n hµng th−êng dµnh mét tû lÖ phÇn tr¨m nhá (tõ 1 ®Õn 2 phÇn tr¨m)
trong tæng tµi s¶n cho tµi s¶n vËt chÊt - ®ã lµ tµi s¶n cè ®Þnh ®−îc thÓ hiÖn b»ng nhµ
cöa vµ thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng hµng ngµy. Nh− chóng ta ®· biÕt, ®a
sè tµi s¶n cña mét ng©n hµng tån t¹i d−íi h×nh thøc quyÒn vÒ tµi chÝnh (c¸c kho¶n
cho vay vµ c¸c chøng kho¸n), kh«ng ph¶i lµ tµi s¶n cè ®Þnh. Tuy nhiªn, c¸c tµi s¶n
cè ®Þnh t¹o ra chi phÝ ho¹t ®éng cè ®Þnh d−íi d¹ng chi phÝ khÊu hao, thuÕ tµi s¶n…
lµ nh÷ng yÕu tè lµm h×nh thµnh ®ßn bÈy ho¹t ®éng. §ßn bÈy ho¹t ®éng nµy cho
phÐp ng©n hµng ®Èy m¹nh thu nhËp tõ ho¹t ®éng nÕu nã cã thÓ gia t¨ng khèi l−îng
dÞch vô lªn tíi mét møc ®ñ lín, t¹o ®−îc nhiÒu thu nhËp h¬n tõ viÖc sö dông c¸c tµi
s¶n cè ®Þnh so víi chi phÝ cho c¸c tµi s¶n ®ã. Tuy nhiªn, do tµi s¶n cè ®Þnh chiÕm
mét tû lÖ nhá trong tæng tµi s¶n, c¸c ng©n hµng kh«ng thÓ dùa nhiÒu vµo ®ßn bÈy
ho¹t ®éng ®Ó t¨ng thu nhËp; thay v× thÕ hä ph¶i sö dông ®ßn bÈy tµi chÝnh – viÖc sö
dông vèn vay ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng, t¹o thu nhËp vµ duy tr× c¹nh tranh víi nh÷ng
ngµnh kh¸c trong qu¸ tr×nh huy ®éng vèn vµ cho vay.
Nî cña ng©n hµng
TiÒn göi
Kho¶n môc nî chñ yÕu trong c¸c ng©n hµng lµ tiÒn göi cña kh¸ch hµng, thÓ
hiÖn c¸c yªu cÇu tµi chÝnh ®èi víi ng©n hµng tõ phÝa doanh nghiÖp, hé gia ®×nh vµ
chÝnh phñ. Trong tr−êng hîp mét ng©n hµng bÞ thanh lý, sè tiÒn thu vÒ tõ viÖc b¸n
nh÷ng tµi s¶n cña nã tr−íc tiªn ph¶i ®−îc sö dông ®Ó thanh to¸n cho nh÷ng ng−êi
göi tiÒn. Nh÷ng ng−êi cho vay vµ cæ ®«ng cña ng©n hµng nhËn ®−îc phÇn vèn cßn
l¹i. Cã n¨m lo¹i h×nh tiÒn göi chÝnh:
1. TiÒn göi giao dÞch kh«ng h−ëng l·i, hay tµi kho¶n giao dÞch th«ng
th−êng, nãi chung cho phÐp ph¸t sÐc kh«ng h¹n chÕ. Theo mét ®¹o luËt Liªn
bang ®−îc th«ng qua n¨m 1933, ng©n hµng kh«ng ®−îc thanh to¸n l·i suÊt
trªn tiÒn göi giao dÞch (mÆc dï vËy, nhiÒu ng©n hµng chÊp nhËn tr¶ chi phÝ
giao dÞch qua b−u ®iÖn, cung cÊp c¸c dÞch vô “miÔn phÝ” kh¸c vµ do ®ã ®·
t¹o cho tµi kho¶n tiÒn giao dÞch mét tû lÖ thu nhËp ngÇm ®Þnh).
2. TiÒn göi tiÕt kiÖm, mang l·i suÊt thÊp nhÊt mµ mét ng©n hµng cung
cÊp cho kh¸ch hµng; kh«ng giíi h¹n vÒ quy m« tiÒn göi (mÆc dï hÇu hÕt c¸c
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
16
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
ng©n hµng ®Òu ®Æt ra mét yªu cÇu vÒ sè tiÒn göi tèi thiÓu) vµ cho phÐp kh¸ch
hµng rót ra theo ý muèn.
3. Tµi kho¶n NOW, lµ nh÷ng tµi kho¶n chØ cã thÓ ®−îc n¾m gi÷ bëi c¸
nh©n vµ tæ chøc phi lîi nhuËn. §©y lµ tµi kho¶n h−ëng l·i vµ cho phÐp ng−êi
göi tiÒn ph¸t sÐc ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n cho bªn thø ba.
4. C¸c tµi kho¶n tiÒn göi trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ (MMDAs). §èi víi lo¹i
tµi kho¶n nµy, ng©n hµng cung cÊp cã thÓ tr¶ mét l·i suÊt nµo ®ã nÕu ng©n
hµng c¶m thÊy lµ cã tÝnh c¹nh tranh. Tµi kho¶n nµy cã g¾n víi ®Æc quyÒn
ph¸t sÐc h¹n chÕ. Víi tµi kho¶n nµy, kh«ng cã quy ®Þnh vÒ gi¸ trÞ danh nghÜa
tèi thiÓu hay thêi gian ®¸o h¹n. §ång thêi tæ chøc nhËn tiÒn göi cã thÓ b¶o
l−u quyÒn yªu cÇu th«ng b¸o 7 ngµy tr−íc khi viÖc rót tiÒn ®−îc thùc hiÖn.
5. TiÒn göi cã kú h¹n (chñ yÕu lµ c¸c chøng chØ tiÒn göi “CDs), th−êng
kÌm theo quy ®Þnh vÒ kú h¹n cè ®Þnh víi mét møc l·i suÊt ®−îc x¸c ®Þnh
tr−íc hoÆc theo tho¶ thuËn vµ kh«ng cã giíi h¹n vÒ sè tiÒn göi tèi thiÓu.
Kho¶n môc nµy bao gåm c¸c CD cã thÓ chuyÓn nh−îng gi¸ trÞ lín (100.000
USD hay h¬n) – nh÷ng chøng chØ tiÒn göi h−ëng l·i mµ ng©n hµng sö dông
®Ó huy ®éng vèn tõ c¸c kh¸ch hµng quen thuéc.
Bé phËn chñ yÕu trong tiÒn göi ng©n hµng lµ cña c¸ nh©n vµ c¸c c«ng ty kinh
doanh. Tuy nhiªn, chÝnh quyÒn (Liªn bang, bang vµ ®Þa ph−¬ng) còng n¾m gi÷ sè
l−îng tµi kho¶n tiÒn göi t−¬ng ®èi lín - ®−îc gäi lµ tiÒn göi cña c¸c c¬ quan chÝnh
quyÒn. VÝ dô, khi mét tr−êng häc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó x©y dùng toµ nhµ míi, sè
tiÒn thu tõ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu sÏ ®−îc göi vµo tµi kho¶n cña nã t¹i mét ng©n
hµng ®Þa ph−¬ng. T−¬ng tù nh− vËy, khi Bé tµi chÝnh Mü thu thuÕ hay b¸n chøng
kho¸n ®Ó huy ®éng vèn, sè tiÒn thu ®−îc tr−íc tiªn th−êng ®−îc chuyÓn vµo tµi
kho¶n tiÒn göi mµ Bé tµi chÝnh ®· më t¹i hµng ngµn ng©n hµng trªn kh¾p n−íc Mü.
C¸c ng©n hµng lín còng sö dông m¹ng l−íi chi nh¸nh t¹i n−íc ngoµi trong ho¹t
®éng huy ®éng tiÒn göi vµ l−u gi÷ sè tiÒn nhËn ®−îc tõ n−íc ngoµi Qua b¶ng 4-3, ta
cã thÓ thÊy, c¸c ng©n hµng phô thuéc nhiÒu vµo tiÒn göi, kho¶n môc hiÖn nay
th−êng tµi trî tõ 70 ®Õn 80% tæng sè tµi s¶n. Trong tr−êng hîp cña ng©n hµng mµ
chóng ta ®ang ph©n tÝch, tæng sè tiÒn göi lµ 16.494 triÖu USSD ®· tµi trî cho 76%
tµi s¶n cña nã trong n¨m gÇn ®©y nhÊt. V× nh÷ng yªu cÇu vÒ tµi chÝnh cña c«ng
chóng th−êng biÕn ®éng, vµ v× tiÒn göi chiÕm mét tû träng t−¬ng ®èi lín so víi rñi
ro ph¸ s¶n. Nh÷ng ng©n hµng nµy ph¶i lu«n ë trong tr¹ng th¸i s½n sµng ®¸p øng
nh÷ng yªu cÇu rót tiÒn göi. Søc Ðp 2 chiÒu vÒ rñi ro vµ tÝnh thanh kho¶n buéc c¸c
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
17
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
nhµ ng©n hµng cÇn ph¶i hÕt søc thËn trong trong viÖc lùa chän cho vay vµ ®Çu t− vµo
c¸c tµi s¶n kh¸c.
C¸c kho¶n vay
Trong khi tiÒn göi kho¶n môc nguån vèn cã tû träng lín nhÊt th× mét l−îng
vèn t−¬ng ®èi quan träng b¾t nguån tõ c¸c kho¶n nî kh¸c. NÕu tÊt c¶ c¸c yÕu tè
kh¸c ®−îc gi÷ kh«ng ®æi, ng©n hµng cµng lín cµng sö dông nhiÒu nguån vèn phi
tiÒn göi. Mét lý do cho sù gia t¨ng cña nguån vèn vay trong ho¹t ®éng ng©n hµng
nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ kh«ng cã yªu cÇu dù tr÷ ®èi víi hÇu hÕt lo¹i vèn nµy, ®iÒu
nµy lµm gi¶m chi phÝ cña viÖc tµi trî b»ng nguån vèn vay. C¸c kho¶n vay trªn thÞ
tr−êng tiÒn tÖ th−êng ®−îc thùc hiÖn trong mét vµi phót vµ vèn ®−îc chuyÓn ngay
lËp tøc ®Õn ng©n hµng cã yªu cÇu. Tuy nhiªn, cã mét h¹n chÕ lµ l·i suÊt cña c¸c
nguån vèn vay biÕn ®éng t−¬ng ®èi lín. NÕu mét ng©n hµng ®ang gÆp nh÷ng khã
kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ ph¶i cè g¾ng vay ®èi lín. NÕu mét ng©n hµng ®ang gÆp nh÷ng
khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ ph¶i cè g¾ng vay tõ nh÷ng nguån vay th× chi phÝ ®i vay cña
ng©n hµng cã thÓ t¨ng lªn nhanh chãng, hoÆc nh÷ng ng−êi cho vay trªn thÞ tr−êng
tiÒn tÖ cã thÓ ®¬n ph−¬ng tõ chèi cÊp thªm tÝn dông cho ng©n hµng.
Nguån vèn phi tiÒn göi quan träng nhÊt ®èi víi hÇu hÕt c¸c ng©n hµng Mü
®−îc thÓ hiÖn trong tµi kho¶n vay quü Liªn bang vµ b¸n chøng kho¸n theo hîp ®ång
mua l¹i. Tµi kho¶n nµy theo dâi nh÷ng kho¶n vay t¹m thêi cña ng©n hµng trªn thÞ
tr−êng tiÒn tÖ, chñ yÕu lµ nh÷ng kho¶n vay dù tr÷ tõ ng©n hµng kh¸c (c¸c kho¶n vay
quü Liªn bang) hay tõ hîp ®ång mua l¹i khi ng©n hµng vay vèn thùc hiÖn thÕ chÊp
b»ng mét sè chøng kho¸n chÝnh phñ, chøng kho¸n c«ng ty. Nh÷ng kho¶n vay ng¾n
h¹n kh¸c mµ ng©n hµng cã thÓ sö dông bao gåm vay dù tr÷ tõ cöa sæ chiÕt khÊu cña
ng©n hµng dù tr÷ Liªn bang, vay USD ¢u ch©u tõ c¸c ng©n hµng ®a quèc gia n−íc
ngoµi, hay vay tõ c¸c chi nh¸nh n−íc ngoµi cña ng©n hµng. Trªn toµn thÕ giíi, c¸c
kho¶n vay ®« la Ch©u ©u lµ nguån vèn ng¾n h¹n rÊt quan träng ®èi víi hÖ thèng
ng©n hµng (lµ tiÒn göi kú h¹n cña nhiÒu ®ång tiÒn tiÒn kh¸c nhau cã thÓ chuyÓn ®æi
gi÷a c¸c ng©n hµng). NhiÒu ng©n hµng còng ph¸t hµnh nî hay hiÖn ®¹i ho¸ trang
thiÕt bÞ. Cuèi cïng, kho¶n môc nî kh¸c ®−îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh phÇn nî cßn l¹i
nh− nî thuÕ ch−a tr¶ vµ c¸c kho¶n ph¶i thanh to¸n cho nh÷ng ng−êi ®Çu t− t−
th−¬ng phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n (®· gi¶i thÝch ë trªn).
Kho¶n môc vèn chñ së h÷u
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
18
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
Kho¶n môc vèn chñ së h÷u trong B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n thÓ hiÖn gi¸ trÞ vèn
cña nh÷ng ng−êi chñ së h÷u (cæ ®«ng) ng©n hµng. Mçi ng©n hµng ®Òu b¾t ®Çu víi
mét sè l−îng vèn do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp (Ýt nhÊt lµ 1 triÖu USD) vµ tiÕp theo sÏ
huy ®éng vèn tõ c«ng chóng ®Ó t¹o “®ßn bÈy” cho ho¹t ®éng. Trªn thùc tÕ, c¸c
ng©n hµng lín miÒn Trung t©y víi B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc nªu trong b¶ng 4-3,
vèn chñ së h÷u trong n¨m võa qua lµ 1.147 triÖu USD, chØ chiÕm 5,3% tæng tµi s¶n.
MÆc dï t−¬ng ®èi nhá nh−ng vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng th−êng bao gåm
nhiÒu kho¶n môc gièng nh− trong vèn chñ së h÷u cña nh÷ng c«ng ty kinh doanh
kh¸c. Tæng gi¸ trÞ danh nghÜa (mÖnh gi¸) cña cæ phiÕu th−êng ®ang l−u hµnh ®−îc
liÖt kª vµ khi nh÷ng cæ phiÕu ®ã ®−îc b¸n ra víi gi¸ lín h¬n gi¸ trÞ danh nghÜa cña
chóng, th× phÇn chªnh lÖch nµy sÏ ®−îc ®−a vµo kho¶n môc thÆng d− vèn. Mét sè Ýt
ng©n hµng ph¸t hµnh cæ phiÕu −u ®·i, ®¶m b¶o cho nhµ ®Çu t− nhËn ®−îc cæ tøc
hµng n¨m tr−íc nh÷ng cæ ®«ng n¾m gi÷ cæ phiÕu th−êng. Theo c¸c ng©n hµng, cæ
phiÕu −u ®·i ®−îc coi lµ mét nguån vèn chi phÝ cao (chñ yÕu v× cæ tøc hµng n¨m
kh«ng ®−îc khÊu trõ thuÕ) vµ lµm gi¶m thu nhËp cña cæ ®«ng th−êng. MÆc dï vËy,
c¸c c«ng ty së h÷u ng©n hµng lín nhÊt trong vèn chñ së h÷u lµ thu nhËp gi÷ l¹i (lîi
nhuËn kh«ng chia), thÓ hiÖn thu nhËp rßng tÝch luü ®−îc ®Ó l¹i mçi n¨m sau khi
thanh to¸n cæ tøc cho cæ ®«ng. Ngoµi ra, vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng cßn bao
gåm kho¶n môc dù tr÷ bÊt th−êng ®−îc sö dông nh»m b¶o vÖ ng©n hµng tr−íc
nh÷ng tæn thÊt bÊt th−êng vµ ®Ó t¹o quü nh»m chuéc l¹i cæ phiÕu.
Mét kho¶n môc bÊt th−êng trong vèn chñ së h÷u cña mét sè ng©n hµng
(th−êng lµ nh÷ng ng©n hµng cã qui m« lín vµ trung b×nh) lµ giÊy nî thø cÊp – c¸c
chøng kho¸n nî dµi h¹n cã quyÒn ®èi víi tµi s¶n vµ thu nhËp cña ng©n hµng. C¸c
chøng kho¸n nµy cã thø tù thanh to¸n −u tiªn ®øng sau yªu cÇu cña ng−êi göi tiÒn.
NhiÒu nhµ ph©n tÝch ng©n hµng thanh to¸n −u tiªn ®øng sau yªu cÇu cña ng−êi göi
tiÒn. NhiÒu nhµ ph©n tÝch ng©n hµng ®¸nh gi¸ giÊy nî thø cÊp nh− mét bé phËn cña
c¬ së vèn ng©n hµng bëi v× yªu cÇu thanh to¸n cña nh÷ng ng−êi n¾m gi÷ giÊy nî
thø cÊp cã thø tù −u tiªn thÊp, th−êng ®øng sau yªu cÇu thµnh to¸n cña ng−êi göi
tiÒn.
Sù ph¸t triÓn cña c¸c kho¶n môc ngoµi B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n
C¸c ng©n hµng ®· chuyÓn rÊt nhiÒu dÞch vô ®èi víi kh¸ch hµng thµnh c¸c giao
dÞch t¹o phÝ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ nh÷ng giao dÞch nµy kh«ng ®−îc chÐp
trªn B¶ng cÇn ®èi kÕ to¸n cña ng©n hµng. Nh÷ng kho¶n môc ngoµi B¶ng c©n ®èi
kÕ to¸n bao gåm:
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
19
Tµi liÖu QTKD NHTM - Chuyªn ®Ò Ph©n tÝch tµi chÝnh NHTM
1. Hîp ®ång b¶o l·nh tÝn dông, trong ®ã ng©n hµng cam kÕt ®¶m b¶o
viÖc hoµn tr¶ kho¶n vay cña kh¸ch hµng cho mét bªn thø ba.
2. Hîp ®ång trao ®æi l·i suÊt, trong ®ã ng©n hµng cam kÕt trao ®æi c¸c
kho¶n thanh to¸n l·i cña c¸c chøng kho¸n nî víi mét bªn kh¸c.
3. Hîp ®ång tµi chÝnh t−¬ng lai vµ hîp ®ång quyÒn chän l·i suÊt, trong
®ã ng©n hµng ®ång ý giao hay nhËn nh÷ng chøng kho¸n tõ mét bªn kh¸c t¹i
mét møc gi¸ ®−îc b¶o ®¶m.
4. Hîp ®ång cam kÕt cho vay, trong ®ã ng©n hµng cam kÕt cho vay tèi
®a tíi mét sè vèn nhÊt ®Þnh tr−íc khi hîp ®ång hÕt hiÖu lùc.
Hîp ®ång vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i, trong ®ã ng©n hµng ®ång ý giao hay nhËn mét
l−îng ngo¹i tÖ nhÊt ®Þnh.
CÇn l−u ý tíi nh÷ng giao dÞch ngoµi B¶ng cÇn ®èi kÕ to¸n bëi v× chóng
th−êng ®Èy ng©n hµng vµo t×nh tr¹ng rñi ro h¬n dï r»ng cã thÓ kh«ng xuÊt hiÖn
trong c¸c b¸o c¸o th«ng th−êng vÒ tr¹ng th¸i cña ng©n hµng. §iÒu nµy hay x¶y ra
víi c¸c hîp ®ång b¶o l·nh tÝn dông ®−îc ph¸t hµnh ®Ó hç trî mét kho¶n vay mµ
kh¸ch hµng ®· nhËn ®−îc tõ nh÷ng ng−êi cho vay kh¸c. NÕu kh¸ch hµng kh«ng tr¶
®−îc kho¶n vay, th× ng©n hµng sÏ ph¶i thanh to¸n ®· t¨ng lªn rÊt nhanh vµ giê ®©y
chóng ®· v−ît qua tæng tµi s¶n cña ng©n hµng trªn 500%! Nh÷ng lo¹i hîp ®ång nh−
thÕ ®−îc tËp trung chñ yÕu vµo c¸c ng©n hµng lín (tµi s¶n trªn 1 tû USD) – víi tæng
gi¸ trÞ gÊp h¬n 6 lÇn gi¸ trÞ tµi s¶n cña ng©n hµng.
Lo ng¹i vÒ t×nh tr¹ng rñi ro tr−íc sù gia t¨ng cña c¸c kho¶n môc ngoµi B¶ng
c©n ®èi kÕ to¸n, uû ban tiªu chuÈn kÕ to¸n tµi chÝnh (FASB) n¨m 1996 ®· qui ®Þnh
r»ng ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty kh¸c ph¶i b¸o c¸o gi¸ trÞ thÞ tr−êng ®Ých thùc cña
danh môc hîp ®ång ph¸i sinh (nh− hîp ®ång t−¬ng lai, quyÒn chän, trao ®æi) trªn
c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ph¶i b¸o c¸o bÊt kú mét kho¶n lêi hay lç nµo tõ viÖc sö
dông hîp ®ång ph¸i sinh ®Ó b¶o vÖ thu nhËp cña ng©n hµng. KÕt qu¶ lêi hay lç cña
hîp ®ång ph¸i sinh ph¶i ®−îc ghi nhËn trong suèt thêi gian ng©n hµng b¸o c¸o vÒ
thu nhËp tõ c¸c kho¶n môc tµi s¶n hay nî ®−îc b¶o vÖ b»ng hîp ®ång ph¸i sinh.
Tuy nhiªn, c«ng ty Citicorp vµ c¸c c«ng ty hµng ®Çu kh¸c ®· ph¶n ®èi quyÕt liÖt
quy ®Þnh nµy vµ dÉn tíi viÖc FASB ph¶i xem xÐt l¹i vµ ho·n thùc phi quy ®Þnh míi
vÒ hîp ®ång ph¸i sinh. Nh÷ng ng−êi chØ trÝch cho r»ng rÊt nhiÒu hîp ®ång ph¸t sinh
kh«ng cã ®−îc gi¸ trÞ thÞ tr−êng ®Ých thùc vµ viÖc thùc thi quy ®Þnh do FASB ®Ò
nghÞ sÏ lµm thu nhËp cña c¸c c«ng ty biÕn ®éng mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt. Vµo thêi
Trung t©m Båi d−ìng vµ T− vÊn vÒ Ng©n hµng - Tµi chÝnh - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n
20
- Xem thêm -
.PDF 
43 
159 
98 
