Tài liệu Skkn hướng dẫn học sinh học tốt môn tin học tiểu học

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THỊ XÃ NGÃ NĂM TRƯỜNG TIỂU HỌC PHƯỜNG 3 ĐỀ TÀI: HƯỚNG DẪN HỌC SINH HỌC TỐT MÔN TIN HỌC TIỂU HỌC - Người thực hiện : Lê Thanh Nhí - Giáo viên tin học - Đơn vị công tác : Trường tiểu học Phường 3 Thị xã Ngã Năm- Tỉnh Sóc Trăng Năm học : 2015-2016 LỜI MỞ ĐẦU Các bạn đồng nghiệp thân mến ! 1 Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin hiện nay, hoà chung với phong trào thi đua sôi nổi của ngành giáo dục “Xây dựng trường học thân thiện-Học sinh tích cực” thầy và trò trường Tiểu Học Phường 3 đang cùng nhau nỗ lực, gắng sực thi đua “Dạy tốt - Học tốt”hoàn thành nhiệm vụ cao cả của mình. Biển học là bao la, tri thực là vô hạn”. Mỗi người trong chúng ta đều có những năng lực tiềm ẩn, những kinh nghiệm xuất chúng. Nói như vậy không có nghĩa là đề cao bản thân mình mà xem thường việc học hỏi kinh nghiệm từ các bạn đồng nghiệp. Với quan điểm này, tôi rất muốn chia sẻ với các bạn một kinh nghiệm nho nhỏ với hy vọng được giao lưu học hỏi lẫn nhau, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của lớp, của trường. Đề tài mang tên “Hướng dẫn học sinh học tốt môn tin học tiểu học” sẽ giúp các bạn có thêm những biện pháp thiết thực nhằm giúp học sinh tiểu học dễ dàng tiếp cận và học tốt bộ môn rất mới và còn nhiều bỡ ngỡ đối với giáo viên cũng như học sinh tiểu học.. Rất mong sự góp ý nhiệt tình của các bạn đồng nghiệp,ban giám hiệu nhà trường và lãnh đạo các cấp.Xin chân thành cảm ơn! I/ PHẦN MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn chuyên đề: * Tầm quan trọng của công nghệ thông tin: 2 Trong thời đại của chúng ta, sự bùng nổ CNTT đã tác động lớn đến công cuộc phát triển kinh tế xã hội người. Đảng và Nhà nước đã xác định rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của tin học và CNTT, truyền thông cũng như những yêu cầu đẩy mạnh của ứng dụng CNTT, đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH, mở cửa và hội nhập, hướng tới nền kinh tế tri thức của nước ta nói riêng - thế giới nói chung. Chính vì xác định được tầm quan trọng đó nên Nhà nước ta đã đưa môn tin học vào trong nhà trường và ngay từ tiểu học học sinh được tiếp xúc với môn tin học để làm quen dần với lĩnh vực CNTT, tạo nền móng cơ sở ban đầu để học những phần nâng cao trong các cấp tiếp theo . Xuất phát từ những vấn đề nêu trên tôi đã chọn đề tài : “ Hướng dẫn học sinh học tốt môn tin học tiểu học” 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài Môn tin học ở bậc tiểu học bước đầu giúp học sinh làm quen với một số kiến thức ban đầu về CNTT như: Một số bộ phận của máy tính, một số thuật ngữ thường dùng, rèn luyện một số kỹ năng sử dụng máy tính, … Hình thành cho học sinh một số phẩm chất và năng lực cần thiết cho người lao động hiện đại như: + Góp phần hình thành và phát triển tư duy thuật giải. + Bước đầu hình thành năng lực tổ chức và xử lý thông tin. + Có ý thức và thói quen sử dụng máy tính trong hoạt động học tập, lao động xã hội hiện đại. + Có thái độ đúng khi sử dụng máy tính các sản phẩm tin học. + Bước đầu hiểu khả năng ứng dụng CNTT trong học tập 3. Đối tượng nghiên cứu: - Môn tin học lớp 3,4,5. - Học sinh khối lớp 3,4, 5 trường Tiểu học Phường 3 . 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 3 Nội dung môn tin học tiểu học đi sâu vào trình bày giảng dạy , đề xuất phương pháp giảng dạy môn tin học bậc tiểu học 5.Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu lí luận: Bộ môn tin học là một bộ môn mới ở trường tiểu học và chủ yếu là sủ dung phương pháp trực quan sinh động để ứng dụng thực hành do đó việc nghiên cứu lí luận là không thể thiếu do vậy khi xây dựng đề tài này tôi đã nghiên cứu các tài liệu tham khảo sau: Giáo trình Word thực hành, Giáo trình Excel thực hành,Tin Học Thực Hành,Đồ họa thực hành,Hướng dẫn sửa lỗi máy tính,Giáo trình photoshop,Sách giáo khoa quyển 1,Sách giáo khoa quyển 2,Sách giáo khoa quyển 3 Phương pháp ứng dụng thực tiễn - Phương pháp quan sát.- Kiểm tra việc học tập của học sinh (bài cũ, bài mới) - Phương pháp điều tra.(Phỏng vấn học sinh khối 3,4, 5. Sử dụng bảng biểu đối chiếu). - Phương pháp khảo nghiệmThăm lớp, dự giờ. Kiểm tra chất lượng sau giờ học. II/ PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận: Tích cực áp dụng một cách sáng tạo các phương pháp tiên tiến, hiện đại, ứng dụng CNTT vào dạy và học. + Chỉ thị 29/CT của Trung Ương Đảng về việc đưa CNTT vào nhà trường. + Trong nhiệm vụ năm học 2015/2016 Bộ trưởng giáo dục đào tạo nhấn mạnh: Khẩn trương triển khai chương trình phát triển nguồn nhân lực CNTT của chính phủ và đề án dạy Tin học ứng dụng CNTT và truyền thông của ngành. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy - học và công tác quản lý giáo dục.Tiếp tục thực hiện tổ chức dạy học môn Tin học theo Chương trình giáo dục phổ thông . 4 2 .Thực trạng 2.1 Đặt điểm tình hình: Môn Tin học mới chỉ là môn tự chọn trong chương trình bậc tiểu học nên chương trình và sự phân phối chương trình bước đầu chưa có sự thống nhất và đang hoàn chỉnh. Việc biên soạn SGK vẫn còn nhiều bất cập chưa hợp lý đặc biệt rất khó khăn cho giáo viên trong việc cập nhật update phần mềm thực hành cho học sinh tiểu học. Việc nối mạng và sử dụng mạng lan đối với giáo viên tin học còn nhiều hạn chế và bất cập không phải giáo viên nào củng thực hiện thành thạo 2.2 Một số thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài a.Thuận lợi: * Nhà trường: - Tuy môn Tin học mới chỉ là môn học tự chọn nhưng nhà trường đã tạo điều kiện để học sinh có thể học từ khối lớp 3, tạo điều kiện sắm sửa máy móc, trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học môn Tin học. - Được sự ủng hộ của các cấp uỷ - UBND - các ban ngành, phụ huynh toàn trường hỗ trợ cơ sở vật chất cho nhà trường. * Giáo viên: Giáo viên được đào tạo những kiến thức cơ bản về tin học để đáp ứng yêu cầu cho dạy và học môn tin học trong bậc tiểu học. * Học sinh: Vì là môn học trực quan, sinh động, môn học khám phá những lĩnh vực mới nên học sinh rất hứng thú học, nhất là những tiết thực hành. b. Khó khăn: * Nhà trường: Nhà trường đã có một phòng máy vi tính để cho học sinh học nhưng vẫn còn hạn chế về số lượng cũng như chất lượng, mỗi ca thực hành có tới 3 5 4 em ngồi cùng một máy nên các em không có nhiều thời gian để thực hành làm bài tập một cách đầy đủ. Hơn nữa nhiều máy cấu hình máy đã cũ, chất lượng không còn tốt nên hay hỏng hóc, ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng học tập của học sinh. Đời sống kinh tế của địa phương còn gặp nhiều khó khăn, rất ít học sinh ở nhà có máy vi tính. * Giáo viên: Môn Tin học mới chỉ là môn tự chọn trong chương trình bậc tiểu học nên chương trình và sự phân phối chương trình bước đầu có sự thống nhất và đang hoàn chỉnh. Tuy giáo viên đã được đào tạo cơ bản về kiến thức tin học, nhưng có một số giáo viên được chuyển từ môn văn hoá sang, nên chỉ được đào tạo hết chứng chỉ A nên kiến thức còn hạn hẹp, chưa có chiều sâu cũng như chiều rộng nên việc cập nhật những vấn đề mới còn hạn chế. Hơn nữa khi thực hành, máy móc gặp sự cố, trục trặc, giáo viên không xử lý kịp thời dẫn đến học sinh thiếu máy, không thực hành được. Do mới là môn tự chọn nên đa số giáo viên dạy Tin học trong trường tiểu học đều là giáo viên hợp đồng trường, chỉ tiêu biên chế chưa có, lương thấp nên cũng phần nào làm ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học. * Học sinh: Đa số các em học sinh chỉ được tiếp xúc với máy vi tính ở trường là chủ yếu, do đó sự tìm tòi và khám phá máy vi tính với các em còn hạn chế, nên việc học tập của học sinh vẫn còn mang tính chậm chạp. 2.3. Các nguyên nhân và yếu tố tác động đến học sinh. Học sinh hứng thú say mê với bộ môn tin học, giúp các em sáng tạo, chăm chỉ tìm tòi khám phá Học sinh còn bỡ ngỡ e dè với các phần mềm do phần lớn được sử dụng bằng câu lệnh ngoại ngữ học sinh khó ghi nhớ. 3. Giải pháp thực hiện 6 3.1 Mục tiêu của giải pháp : - Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của Đề tài. - Biện pháp và việc dạy tin học trong bậc tiểu học. 3.2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp * Trước khi thực hiện Đề tài, tôi đã khảo sát khối lớp 4 thông qua giờ dạy lý thuyết, dạy thực hành, thông qua kiểm tra bài cũ. Khi tổng hợp kết quả thu được: Trước khi thực hiện đề tài Mức độ thao tác Mức độ Thao tác nhanh, đúng Số học sinh 10/49 Tỷ lệ 20,41% Thao tác đúng 25/49 51,02% Thao tác chậm 9/49 18,37% Chưa biết thao tác 5/49 10,20% * Một số biện pháp để dạy tin học có hiệu quả hơn trong bậc tiểu học: Giáo viên có kế hoạch bài dạy, xây dựng ý tưởng, thiết kế bài dạy phù hợp: - Ngay từ bài học đầu tiên trong chương trình học Tin học, giáo viên phải xác định rõ cho học sinh nhận biết các bộ phận của máy tính và tác dụng của các bộ phận đó bằng cách cho học sinh quan sát ngay trong giờ giảng lý thuyết. Ví dụ: Bài làm quen với máy tính (lớp 3) Khi giáo viên giới thiệu bộ phận con chuột, giáo viên phải mô tả con chuột, có mấy loại con chuột, trên thân con chuột có những phím nào, chức năng của các phím đó, tay đặt lên con chuột đó như thế nào - Học sinh quan sát con chuột, quan sát thao tác của cô giáo khi sử dụng chuột trong quá trình học tập. 7 - Giáo viên biết kết hợp giữa giờ lý thuyết và thực hành sao cho phù hợp, không nên xem nhẹ giờ dạy lý thuyết thì mới thực hành tốt được cũng như khi học sinh thực hành tốt thì sẽ hiểu sâu hơn về lý thuyết. - Giáo viên nên tận dụng những phương tiện sẵn có của môn tin học áp dụng vào trong giảng dạy lý thuyết để học sinh dễ quan sát và nhận biết, giúp cho buổi học thực hành của hiệu quả hơn. Qua đợt khảo sát đầu năm học học với học sinh khối 4 (lớp 4A và lớp 4B) dạy bài các thao tác với tệp tin văn bản. Lớp 4A dạy có sử dụng đồ dùng trực quan bằng máy tính, thao tác trên máy tính. bài khám phá máy tính . Giáo viên hướng dẫn trực tiếp học sinh trên máy Còn lớp 4B dạy sử dụng đồ dùng trực quan bằng hộp thoại miêu tả hình ảnh trong máy tính. trong bài “Chương trình máy tính được lưu ở đâu” Khi tổng hợp kết quả thu được: LỚP 4A Mức độ thao tác Số HS LỚP 4B Tỷ lệ Số HS Tỷ lệ Thao tác nhanh 12/25 48% 8/24 33,3% Thao tác chậm 9/25 36% 12/24 50% Chưa biết thao tác 4/25 16% 4/24 16,6% Hệ thống các bài tập thực hành, các bài tập phù hợp với nội dung của bài giảng, liên hệ với một số môn học khác trong chương trình học của các em. Các bài tập không quá dài, nâng dần từ mức đơn giản đến phức tạp, ngoài ra giáo viên cũng phải kết hợp những bài đã học trước để học sinh ôn lại và vận dụng vẽ một cách có hệ thống. Ở hình trên ngoài vẽ hình vuông ra học sinh còn phải sử dụng công cụ vẽ đường thẳng, vẽ đường cong một chiều, màu vẽ đã học ở bài trước để vẽ và trang trí cho các hoa văn của hình vuông trên. Từ hình vuông trên các em sẽ liên tưởng đến bài học trang 8 trí hình vuông (Môn mỹ thuật lớp 4) và sáng tạo vẽ một số hình vuông đã học ở môn Mỹ thuật 4. Trong giờ thực hành giáo viên nên tạo sự tranh đua giữa các nhóm bằng cách phân công các nhóm làm bài thực hành, sau đó các nhóm nhận xét, chấm điểm (dưới sự chỉ dẫn của giáo viên) của nhau để tạo được sự hào hứng học tập và sáng tạo trong quá trình thực hành. Tận dụng những nguồn tài nguyên sẵn có của máy vi tính, hoặc truy cập mạng để tìm kiếm thông tin, tìm kiếm tài nguyên trên Internet phục vụ cho quá trình dạy và học. Sưu tầm một số trò chơi có ích để rèn luyện về cách sử dụng chuột (cờ caro), luyện ngón khi sử dụng bàn phím (Mario Typing), phần mềm luyện tư duy, tính toán, nhanh nhạy, giải trí (Solitare, minesweeper) Giáo viên có kế hoạch bồi dưỡng để nâng cao kiến thức bản thân đáp ứng được những yêu cầu đổi mới, cập nhật thông tin một cách đầy đủ, chính xác. 3.3 Điều kiện thực hiện giải pháp và biện pháp đề tài Muốn có giờ dạy đạt hiệu quả cao, bản thân mỗi giáo viên dạy Tin học nhận thức được cần phải có kế hoạch bồi dưỡng Tin học cho bản thân bằng cách tự tìm tòi, tham khảo các tài liệu có liên quan và có thể hỏi các đồng nghiệp của trường bạn. Bên cạnh tìm hiểu kiến thức về Tin học, giáo viên cũng phải tìm hiểu các kiến thức khác như văn hoá, kinh tế, chính trị, xã hội để tự nâng cao nhận thức của bản thân. 3.4 Mối quan hệ giữa các giải pháp : Cơ sở lý luận : Từ việc xác định rõ vai trò và tầm quan trọng của việc nghiên cứu đề tài cũng như nhiệm vụ trọng tâm của đề tài, Tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu lí luận, quan sát trò chuyện, khảo nghiệm và một số phương pháp khác. Bộ môn tin học là bộ môn mới và chủ yếu là thực hành. Để tạo được sự hào hứng học tập và sáng tạo trong quá trình thực hành giáo viên phải biết tận dụng những 9 nguồn tài nguyên sẵn có của máy vi tính, hoặc truy cập mạng để tìm kiếm thông tin, tìm kiếm tài nguyên trên Internet phục vụ cho quá trình dạy và học. - Nắm bắt sâu sát đối tượng học sinh áp dụng những biện pháp phù hợp tạo điều kện thuận lợi để các em tiếp thu bài tốt nhất. Sưu tầm một số trò chơi có ích để rèn luyện về ngón khi sử dụng bàn phím (Mario Typing), phần mềm luyện tư duy, tính toán, nhanh nhạy, giải trí (Solitare, minesweeper) - Muốn có giờ dạy đạt hiệu quả cao, bản thân mỗi giáo viên dạy Tin học nhận thức được cần phải có kế hoạch bồi dưỡng Tin học cho bản thân bằng cách tự tìm tòi, tham khảo các tài liệu có liên quan và có thể hỏi các đồng nghiệp của trường bạn. Những việc cụ thể cần làm khi chuẩn bị một bài dạy: Để tiết dạy của mình đạt kết quả cao thì việc soạn giáo án là nhiệm vụ rất quan trọng. Nếu như trước giờ lên lớp giáo viên đã có sự chuẩn bị chu đáo về giáo án và các phương tiện dạy học thì sẽ vững tin hơn khi lên bục giảng. Vậy việc chuẩn bị một giáo án cần làm những công việc gì? e/ Kết quả thu được qua khảo nghiệm và giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu. Qua quá trình áp dụng vào giảng dạy tin học khối 4, so sánh với bảng tổng hợp trước đó đã thu được kết quả như sau: Mức độ thao tác Thao tác nhanh đúng Thao tác đúng Thao tác chậm Chưa biết thao tác Trước khi thực hiện đề tài Số học Tỷ lệ sinh 10/49 20,41% 25/49 51,02% 9/49 18,37% 5/49 10,20% Sau khi thực hiện đề tài Số học Tỷ lệ sinh Mức độ tăng giảm 18/49 36,7% Tăng : 16,3% 28/49 57,1% Tăng : 6,08 % 3/49 6,1% Giảm : 12,3% 0/49 0% Giảm : 10,20% 10 Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu : Từ bảng kết quả trên cho thấy các biện pháp áp dụng vào việc dạy học Tin học tiểu học đã trình bày ở trên các em không những nắm chắc kiến thức mà còn thấy các em học tập phấn khởi hơn, tiếp thu bài nhanh hơn, có chất lượng thực sự. Đề tài “Hướng dẫn học sinh học tốt bộ môn tin học tiểu học” sẽ phần nào giúp các đồng nghiệp có thêm những kinh nghiệm nhằm góp phần quan trọng vào việc giảng dạy bộ môn tin học còn mới mẻ trong trường tiểu học hiện nay đặc biệt là những trường đang bắt đầu áp dụng bộ môn tin học trong trường tiểu học. Công bằng trong việc đánh giá chất lượng học sinh, tạo niềm tin vững chắc từ phía học sinh, đồng nghiệp và phụ huynh học sinh.Phát hiện kịp thời những kiến thức bị hổng của học sinh để kịp thời phụ đạo bằng nhiều hình thức. Phát hiện những tiến bộ dù là rất nhỏ của các em để kịp thời khuyến khích , động viên học sinh hứng thú học tập, sáng tạo. Hình thành cho học sinh một số phẩm chất và năng lực cần thiết cho người lao động hiện đại như: + Góp phần hình thành và phát triển tư duy thuật giải. + Bước đầu hình thành năng lực tổ chức và xử lý thông tin. + Có ý thức và thói quen sử dụng máy tính trong hoạt động học tập, lao động xã hội hiện đại. + Có thái độ đúng khi sử dụng máy tính các sản phẩm tin học. + Bước đầu hiểu khả năng ứng dụng CNTT trong học tập III/ PHẦN KẾT LUẬN -KIẾN NGHỊ 1/ Kết Luận Nâng cao hiệu quả giáo dục luôn là vấn đề cấp bách đựơc đặt lên hàng đầu trong sự nghiệp giáo dục. Dạy tốt -học tốt là mục tiêu mà những người làm công tác giáo dục hướng tới . 11 Sáng kiến kinh nghiệm mang nội dung “Hướng dẫn học sinh học tốt bộ môn tin học tiểu học” sẽ phần nào giúp các đồng nghiệp có thêm những kinh nghiệm nhằm góp phần quan trọng vào việc giảng dạy bộ môn tin học còn mới mẻ trong trường tiểu học hiện nay đặc biệt là những trường đang bắt đầu áp dụng bộ môn tin học trong trường tiểu học. Tôi mong muốn những biện pháp cũng như quan điểm của mình được quý vị đón nhận và áp dụng triển khai trong để chứng minh tính khả thi của sáng kiến kinh nghiệm rất mong Ban giám hiệu và các đồng chí đồng nghiệp góp ý kiến để sáng kiến kinh nghiệm ngày càng hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn BGH, BCH công đoàn và các đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài này . 2. Kiến nghị : Nhà trường Môn tin học là môn chủ yếu thực hành trên máy tính là dụng cụ học tập có giá trị cao về vật chất do đó cần có sự quan tâm đúng mức của các cấp các ngành và nhà trường tạo điều kiện sắm sửa máy móc, trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học môn tin học để giúp cho các em có điều kiện học tập tốt nhất * Giáo viên: - Tìm tòi sáng tạo cách dạy, cách học tạo sự hứng thú tiếp thu bài . - Yêu nghề, mến trẻ, nâng cao chuyên môn nghiệp vụ… - Thăm lớp dự giờ, hội thảo phương pháp giảng dạy các bộ môn khác. - Tích cực tham mưu với nhà trường để tăng cường nâng cấp máy, trang thiết bị dạy học. *Phụ huynh học sinh: Cần có sự quan tâm đúng mực quản lý thời gian và tạo điều kiện mua sắm máy tính để các em thực hành ở nhà. . Phường 3, ngày tháng năm 2015 Người thực hiện 12 Lê Thanh Nhí DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO TÊN TÀI LIỆU TÁC GIẢ Giáo trình Word thực hành - Văn Thông Giáo trình Excel thực hành - Văn Thông Tin Học Thực Hành - Trịnh Kim Thoa Sách giáo khoa quyển 1 - Bộ giáo dục và đào tạo Sách giáo khoa quyển 2 - Bộ giáo dục và đào tạo Sách giáo khoa quyển 3 - Bộ giáo dục và đào tạo 13 MỤC LỤC MỤC - PHẦN MỞ ĐẦU TRANG Trang 3 Lý do chọn chuyên đề Trang 3 Mục tiêu , nhiệm vụ của đề tài Trang 3 Đối tượng nghiên cứu Trang 4 Giới hạn phạm vi nghiên cứu Trang 4 Phương pháp nghiên cứu Trang 4 PHẦN NỘI DUNG Cơ sở lý luận Trang 4 Thực trạng Trang 5 Giải pháp thực hiện Trang 7 PHẦN KẾT LUẬN Kết luận Trang 13 Kiến nghị Trang 14 TÀI LIỆU THAM KHẢO Trang 15 14 MỤC LỤC Trang 16 15