Tài liệu Skkn một số biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 1

MỤC LỤC Trang 1 I. Sơ lược lý lịch tác giả: Trang 2 II. Sơ lược đặc điểm, tình hình đơn vị : Trang 2 III. Mục đích , yêu cầu của đề tài sáng kiến: Trang 3 1. Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến: Trang 3 2. Lý do chọn đề tài: Trang 3 3. Nội dung sáng kiến Trang 4 V. Hiệu quả đạt được: Trang 7 VI. Mức độ ảnh hưởng: Trang 24 VII. Kết luận: Trang 26 PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀOTẠO CỘNG HÒA Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 1 TRƯỜNGTH A ĐÀO HỮU CẢNH Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Xã Đào Hữu Cảnh, ngày 16 tháng 12 năm 2018 BÁO CÁO Kết quả thực hiện sáng kiến kinh nghiệm về đề tài: “ Một số biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 1” I- SƠ LƯỢC LÝ LỊCH TÁC GIẢ: - Họ và tên: Huỳnh Thị Mỷ Ly Nam, nữ: Nữ - Ngày tháng năm sinh: 11/08/1989 - Nơi thường trú: Ấp Hưng Lợi – Xã Đào Hữu Cảnh- Châu Phú –An Giang. - Đơn vị công tác: Trường TH A Đào Hữu Cảnh - Chức vụ hiện nay: Giáo viên - Trình độ chuyên môn: Đại học - Lĩnh vực công tác: Giáo dục Tiểu học II. SƠ LƯỢC ĐẶC ĐIỂM, TÌNH HÌNH ĐƠN VỊ: a/Thuận lợi: Đa phần các trường Tiểu học trong huyện nói chung, trường Tiểu học A Đào Hữu Cảnh nói riêng thì hiện nay được sự quan tâm nên đã trang bị cơ sở vật chất đáp ứng đủ cho nhu cầu việc dạy và học của giáo viên và học sinh. Tất cả học sinh của trường đều nằm trong địa bàn nên việc quản lý, rèn luyện, giúp đỡ, hỗ trợ cho các em có nhiều thuận lợi hơn. Thông qua các buổi họp khối, giáo viên có điều kiện chia sẻ với nhau về những kinh nghiệm, phương pháp và cách giảng dạy để rèn luyện đạo đức cho các em tốt hơn. Phòng giáo dục và nhà trường mở các hội thi Giáo viên chủ nhiệm giỏi cho giáo viên; Hội thi kể chuyện Bác Hồ... Nhờ đó mà giáo viên và học sinh có dịp giao lưu, chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp và bạn bè để hoàn thiện bản thân mình từ đó có nhiều phương pháp rèn luyện đạo đức. b/Khó khăn: Ngoài những thuận lợi đã nêu trên thì cũng còn gặp một số khó khăn như sau: 2 Phần nhiều đại đa số phụ huynh còn suy nghĩ cho con học để biết được cái chữ; chỉ cần biết đọc, biết viết là đủ rồi. Gia đình chưa xem việc rèn đạo đức của con em mình là quan trọng. Gia đình học sinh thuộc hộ nghèo là nhiều nên cha mẹ các em đi làm thuê, làm mướn ở xa. Các em ở nhà với ông bà nên việc trao đổi quá trình học tập, rèn luyện của các em còn nhiều hạn chế. Nên gia đình còn xem nhẹ, lơ là không quan tâm đến việc hoàn thiện đạo đức, hoàn thiện nhân cách của các em. Độ tuổi của các em còn nhỏ, ngoan, biết vâng lời thầy cô nhưng còn làm theo cảm xúc là nhiều, chưa có ý chí rèn luyện đạo đức cho bản thân. - Tên sáng kiến: Biện pháp rèn đạo đức cho học sinh lớp 1. - Lĩnh vực: Giáo dục Tiểu học III. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI, SÁNG KIẾN: 1.Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến 1.1 Bối cảnh của đề tài . Trong thực tế hiện nay chất lượng giáo dục đạo đức của học sinh nói chung và của học sinh Tiểu học nói riêng có phần giảm sút bởi ảnh hưởng của nhiều nguyên nhân: Sự cạnh tranh của cơ chế thị trường có mặt tích cực là thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Song lại là mảnh đất tốt cho tư tưởng cơ hội, thực dụng vụ lợi phát triển chủ nghĩa cá nhân ích kỷ coi đồng tiền là trên hết dẫn đến sự xuống cấp về đạo đức xã hội từ người lớn đến trẻ em, đến mọi mặt của đời sống xã hội cụ thể là: Về phía giáo viên: Còn coi nhẹ công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Một số thầy cô chỉ quan tâm đến việc truyền thụ kiến thức văn hóa, chưa thật sự chú trọng đến việc giảng dạy tốt môn đạo đức cho các em. Nếu có dạy chỉ cung cấp cho các em về mặt lý thuyết mà coi nhẹ thực hành. Trong giờ học, giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, giảng giải. Hình thức tổ chức dạy học đơn điệu. Học chưa đi đôi với hành. Việc soạn giáo án của giáo viên chưa sát với mục tiêu yêu cầu của chuẩn kiến thức kỹ năng của bài học. Một số giáo viên chưa nhận thức rõ vấn đề này, chưa quán triệt một cách đúng đắn, sâu sắc nội dung cũng như tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho các em 3 thông qua bài giảng của môn đạo đức; thông qua việc phối kết hợp giữa nhà trường- gia đình – xã hội. Trong nhà trường: Học sinh lớp 1 phần lớn là ngoan, nhưng còn làm theo cảm xúc. Biết vâng lời cô giáo, thực hiện tốt nội quy, quy định của nhà trường đề ra. Tuy nhiên đánh giá một cách khách quan mà nói học sinh lớp 1 hiện nay rất nhạy cảm. Đặc biệt học sinh lớp 1 chưa biết áp dụng kiến thức đã học vào thực tế. Học sinh vừa được học bài “Lễ phép vâng lời thầy giáo, cô giáo” nhưng lại chỉ chào hỏi thầy cô dạy mình hoặc không biết cảm ơn, xin lỗi khi được người khác giúp hay làm điều gì đó không phải. Sở dĩ vẫn còn có các hiện tượng trên tôi nghĩ nguyên nhân do: - Gia đình chưa thật sự quan tâm đến đời sống tinh thần của con cái. - Do tác động mặt trái của cơ chế thị trường vào môi trường sống của học sinh. Gia đình và xã hội: một số cha mẹ học sinh thiếu gương mẫu, ông bà cha mẹ, chửi mắng lẫn nhau, một số gia đình còn khoán trắng bỏ mặc cho nhà trường và xã hội, thậm chí còn nuông chiều con cái thiếu văn hóa, dẫn đến một số học sinh vô lễ với người trên, nhiều em không vâng lời ông bà, bố mẹ, lười lao động, lười học, trộm cắp….. Trong giao tiếp nói năng thô lỗ, cộc cằn. Do ảnh hưởng với các hiện tượng tiêu cực ngoài xã hội, hiện tượng nói tục, các hành vi thiếu văn hóa vẫn còn. Xuất phát từ mục đích yêu cầu và tầm quan trọng của việc giáo dục cho học sinh, trước tình hình thực tế, là người giáo viên như tôi nghĩ mình phải có trách nhiệm tìm hiểu nguyên nhân, đề ra biện pháp từng bước tháo gỡ những tồn tại trên. 1.2 Lý do chọn đề tài Đạo đức được xem là hình thái ý thức xã hội phản ánh một lĩnh vực riêng biệt trong tồn tại xã hội loài người. Đạo đức là một bộ phận của kiến trúc 4 thượng tầng, vì thế đạo đức luôn phát triển và thay đổi theo cơ sở đã sản sinh ra nó, mà trước hết là cơ sở kinh tế- xã hội. Ở nước ta trong thời gian qua, sự chuyển biến hướng sang nền kinh tế thị trường, đặc biệt là thực hiện hàng loạt các chính sách kinh tế xã hội mới, đã tạo nên sự tăng trưởng mới trong nền kinh tế và các quan hệ mới mang tính tích cực đời sống xã hội cũng đã được hình thành. Bên cạnh những cái được căn bản và to lớn đó là sự suy thoái về đạo đức, lối sống đang diễn ra từng giờ, từng ngày ngoài xã hội và ngay cả trong nhà trường của ngành giáo dục hiện nay. Trong bối cảnh trên, thêm vào đó là các tệ nạn tham nhũng, các tệ nạn xã hội có chiều hướng lan tràn. Vì thế, trong những năm qua, có nhiều đơn vị trường học có nhiều cố gắng giáo dục đạo đức cho học sinh và đã được những kết quả không nhỏ. Song trước tình hình đó, việc giáo dục đạo đức trong trường học còn gặp nhiều khó khăn. Nên việc giáo dục đạo đức cho học sinh ngay từ lớp 1 là một việc làm cần thiết và rất quan trọng để uốn nắn, tạo tiền đề cho các em bước vào ngưỡng cửa mới của môi trường giáo dục. Để các em được giáo dục một cách toàn diện trở thành người có đạo đức và có ích cho xã hội sau này. Và giúp cho học sinh có hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ của các em với bản thân với gia đình, nhà trường, cộng đồng, môi trường tự nhiên và ý nghĩa của việc thực hiện theo các chuẩn các mực đó. Từng bước hình thành kỹ năng nhận xét, đánh giá hành vi của bản thân và những người xung quanh theo các chuẩn mực đã học để thực hiện hành vi phù hợp. Từng bước hình thành cho học sinh thái độ tự tin, yêu thương tôn trọng con người, yêu cái đúng, cái thiện. Với địa bàn vùng sâu vùng xa vùng kinh tế khó khăn mặt bằng dân trí thấp thì trình độ hiểu biết và ý thức giáo dục rất yếu nhất là đạo đức. Các em quen với lối sống tự do không có người dạy dỗ giáo dục đạo đức như thế nào để làm người hữu ích thì các em tự do giao tiếp theo sự hiểu biết nên các em không biết mình cư xử như vậy có đúng không, giao tiếp như vậy có được không? Vì thế, vấn đề hay nói xấu, chửi 5 thề có các hành vi không đúng thì thường xảy ra đối với các em ở lớp 1. Vì thế, làm thế nào để giáo dục học sinh một cách toàn diện thì giáo viên chủ nhiệm nhất là ở lớp 1 cần giáo dục đạo đức học sinh là việc làm rất cần thiết và quan trọng nhất. Chính vì thế mà tôi chọn “Một số biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 1. 1.3 Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu được sử dụng trong hoạt động giáo dục thể hiện trong tiết dạy phân môn Đạo đức lớp 1. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 1, sách Đạo đức lớp 1, các loại sách rèn đạo đức của bộ GDĐT. 1.4 Những điểm trong kết quả nghiên cứu. Việc nghiên cứu đề tài Sáng kiến kinh nghiệm này, cũng như khi áp dụng vào thực tế, giúp học sinh tôi nói riêng và học sinh lớp 1 nói chung biết hoàn thiện đạo đức, nhân cách cho bản thân. 2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến: Trong quá trình giáo dục toàn diện đối với nhân cách của các em học sinh thì giáo dục đạo đức là bộ phận quan trọng trong cấu trúc nhân cách của các em. Bác Hồ nói “Người có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó, có tài mà không có đức là người vô dụng”. Giáo dục đạo đức là một bộ phận rất quan trọng của quá trình sư phạm đặc biệt là ở tiểu học nhất là lớp 1. Nó nhằm hình thành những cơ sở ban đầu về mặt đạo đức cho học sinh lớp 1, giúp các em ứng xử đúng đắn qua các mối quan hệ hằng ngày. Có thể nói, nhân cách của học sinh tiểu học lớp 1 thể hiện trước hết qua bộ mặt đạo đức. Điều này thể hiện qua thái độ cư xử đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột trong gia đình, với thầy cô giáo, bạn bè qua thái độ với học tập rèn luyện hằng ngày. Đó là cơ sở quan trọng của việc hình thành những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức cao hơn ở bậc trung học cơ sở. Đạo đức là không thể thiếu được trong trường tiểu học. Nhưng để đưa ra các chuẩn mực hành vi đạo đức đến học sinh một cách toàn diện nhanh chóng và 6 có hiệu quả thì việc tổ chức dạy học nhằm hứng thú cho học sinh là rất cần thiết. Đòi hỏi giáo viên tự nghiên cứu để lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp. Việc giáo dục đạo đức cho học sinh trong nhà trường luôn là vấn đề cần quan tâm. Đồng thời với việc dạy văn hóa các em có ngoan ngoãn, chăm chỉ thì mới có thể học tập tốt được. Bên cạnh đó, việc tiếp thu tốt kiến thức các bộ môn văn hóa là nền tảng xây dựng những phẩm chất tốt đẹp trong tâm hồn trong sáng của các em. Giáo dục đạo đức cùng với công tác tư tưởng chính trị trong nhà trường là nhiệm vụ chính trị hàng đầu góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ trung tâm - nhiệm vụ chuyên môn nhất là trong tình hình hiện nay, khi các giá trị truyền thống trong xã hội đang bị xói mòn, tệ nạn xã hội đang len lỏi, xâm nhập vào nhà trường. Do vậy cần giáo dục học sinh những chuẩn mực về tri thức đạo đức để hình thành ý thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành lối sống văn hóa. Trong những năm qua ngành và nhà trường cùng thực hiện tốt những cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, “Mỗi thầy, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” và cùng phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Vì thế để phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh phải thông qua các môn học trong đó chủ yếu thông qua môn đạo đức. Nếu tổ chức tốt các tiết học đạo đức sẽ thu hút được học sinh tham gia, được giao lưu, được hòa nhập và thể hiện khả năng của mình để bày tỏ thái độ, tình cảm đạo đức, rèn kỹ năng, thói quen đạo đức, phát triển trí tuệ và óc thẩm mĩ. 3. Nội dung sáng kiến: 3.1 Để giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua môn đạo đức giáo viên phải nắm chắc phương pháp dạy học bộ môn, linh hoạt sử dụng các phương pháp dạy học: 7 Các phương pháp dạy học Đạo đức lớp 1 rất phong phú, đa dạng bao gồm các phương pháp dạy học mới như: đóng vai, thảo luận nhóm, tổ chức trò chơi, giải quyết vấn đề, động não,… và các phương pháp truyền thống như kể chuyện, đàm thoại nêu gương, sử dụng đồ dùng trực quan, tuyên dương khen thưởng,… Mỗi phương pháp dạy học đều có mặt mạnh và thuận lợi riêng. Vì vậy, giáo viên cần lựa chọn, sử dụng kết hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh, phải kết hợp hài hòa giữa trang bị kiến thức với bồi dưỡng tình cảm và luyện tập, thực hành kỹ năng cho học sinh như vậy mới đem lại hiệu quả cao trong dạy học. Dạy học môn đạo đức là con đường cơ bản giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học trong đó nhiệm vụ quan trọng nhất là hình thành hành vi, thói quen đạo đức cho các em. Do đó, dạy học môn Đạo đức phải được tiến hành trên cơ sở tổ chức các hoạt động để các em được nói nhiều hơn, hỏi nhiều hơn, trao đổi với nhau nhiều hơn để tự phát hiện ra tri thức mới của bài đạo đức, vận dụng thực hành đạo đức nhiều hơn, đặc biệt là thực hiện hành vi trong cuộc sống nhiều hơn. Trong quá trình dạy học giáo viên cần lưu ý sử dụng các phương pháp dạy học sau: a) Phương pháp thảo luận nhóm: Số lượng học sinh trong một nhóm: - Đối với lớp 1 mỗi nhóm không quá 4 em. - Giai đoạn đầu, khi học sinh chưa quen thảo luận, tổ chức cho các em thảo luận cặp đôi. + Thời gian thảo luận không quá 5 phút để các em dễ tổ chức hoạt động và phù hợp với sức khỏe. + Khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, giáo viên cần hướng dẫn các em cách thảo luận nhóm, hướng dẫn các em cách làm nhóm trưởng, cách tổ chức hoạt động của nhóm; cách phản hồi kết quả hoạt động của nhóm ( phản hồi bằng lời, phản hồi được chuẩn bị trên bảng phụ, phản hồi bằng tranh, phản hồi thông 8 qua đóng vai,..) Do học sinh mới làm quen với phương pháp thảo luận nhóm nên giáo viên cần phải làm mẫu cho học sinh bằng cách: giáo viên và một học sinh làm mẫu, sau đó cho một nhóm học sinh thảo luận thử rồi mới cho học sinh thực hành. Cần kiên trì tổ chức cho các em tham gia thảo luận nhóm. Ban đầu có thể gặp nhiều khó khăn trong khâu tổ chức, sau một vài lần học sinh sẽ làm quen và từng bước hình thành thói quen học tập theo nhóm và yêu thích hoạt động nhóm. Cần cho các em thay phiên làm nhóm trưởng để em nào cũng có điều kiện tập dợt, rèn khả năng chỉ huy, tổ chức hoạt động tập thể, trình bày kết quả không nhất thiết phải là nhóm trưởng. Bên cạnh đó, làm cho các em tự tin, không còn mặc cảm, nhút nhát nữa, mà các em học nhút nhát cũng hòa nhập tham gia tích cực từ đó sẽ tiến bộ hơn trong học tập. - Ở học kì I không cần cử học sinh làm thư ký nhóm. - Giáo viên cần quản lý tốt hoạt động của nhóm không để một thành viên nào của nhóm ít hoặc không hoạt động. - Trong quá trình học sinh thảo luận nhóm, giáo viên bao quát giúp đỡ học sinh, động viên khuyến khích học sinh bằng cách khen nhóm thảo luận sôi nổi, tích cực. - Trình độ các nhóm tương đương nhau, nội dung thảo luận nhóm như nhau. - Đánh giá kết quả thảo luận nhóm cần chọn nhóm trả lời sai trước, sau đó cho các nhóm khác trả lời, yêu cầu nhóm đúng giải thích, cuối cùng giáo viên kết luận. b) Phương pháp đóng vai: Khi sử dụng các phương pháp đóng vai này giáo viên cần thực hiện các bước sau: - Nêu chủ đề và các mức độ thực hiện chủ đề. - Chia nhóm, phân công thảo luận trước khi đóng vai. 9 Cần hướng dẫn các em phân công, thảo luận kĩ yêu cầu của vai diễn. Vai “diễn” phải được học sinh tự nguyện nhận và thực hành đóng vai. Ví dụ: Khi dạy tiết 2 bài “ Lễ phép với anh chị, nhường nhịn em nhỏ”, giáo viên có thể tổ chức cho các em đóng vai. Giáo viên nên hướng dẫn học sinh chọn vai diễn phù hợp. Với tranh 1 nên chọn vài em nữ có tính cách nhõng nhẽo, em nam là học sinh có tính cách khá mạnh mẽ,…. Gợi ý các em cách thực hiện vai “diễn” cách nói, cách thể hiện. Thực hiện đóng vai: Giáo viên cần hướng dẫn các em các yêu cầu khi thực hiện vai diễn: + Phải tự nhiên, không gò bó, sử dụng lời nói tự nhiên như hằng ngày nói chuyện, trao đổi với nhau. + Phải cố gắng nhập mình vào vai diễn. + Phối hợp tốt các vai diễn khi thực hành. Thảo luận sau đóng vai, đây là bước quan trọng, có ý nghĩa thiết thực trong việc sử dụng phương pháp đóng vai. Khi thực hiện bước này giáo viên cần yêu cầu học sinh tham gia đóng vai nêu cảm xúc của mình trước khi thực hiện vai diễn; yêu cầu học sinh khác nhận xét cách ứng xử và nhập vai của các vai diễn. Ở bước này giáo viên nên tạo điều kiện cho các em đưa ra nhiều cách ứng xử khác nhau sau đó giáo viên kết luận. - Giáo viên kết luận định hướng cho học sinh về cách ứng xử tích cực trong tình huống. * Lưu ý: - Tình huống đóng vai phải phù hợp với chủ đề giáo dục của bài học, vừa sức với học sinh lớp 1. - Tình huống phải để mở, không cho trước “kịch bản”, lời thoại. - Nên có hóa trang và đạo cụ đơn giản khi tổ chức đóng vai để tăng tính hấp dẫn tạo điều kiện cho học sinh nhập vai. 10 c) Phương pháp trò chơi: Đạo đức là một môn học không thể thiếu trong trường tiểu học. Nhưng để đưa các chuẩn mực hành vi đạo đức đến học sinh một cách nhanh chóng và hiệu quả thì giáo viên phải có các biện pháp tích cực và tổ chức dạy học sao cho phù hợp với tâm lí của học sinh. Để học sinh tiếp thu bài học một cách có hiệu quả thì việc tổ chức các trò chơi nhằm tạo hứng thú cho học sinh là rất cần thiết. Vì thế, trò chơi là một nhu cầu không thể thiếu được đối với học sinh tiểu học. Qua trò chơi học sinh được rèn luyện và phát triển nhiều phẩm chất, kỹ năng cần thiết, đáp ứng các yêu cầu giáo dục toàn diện. Để các em chơi mà học, học mà chơi quả là điều không dễ dàng nên khi sử dụng phương pháp trò chơi giáo viên cần lưu ý: - Chỉ sử dụng cần thiết không nên lạm dụng nhiều. - Trò chơi phải phù hợp với chủ đề bài đạo đức và đảm bảo tính giáo dục. - Đối với học sinh lớp 1 nên tổ chức các trò chơi nhỏ, đơn giản, phù hợp với lứa tuổi. - Trò chơi đảm bảo huy động được nhiều học sinh tham gia. - Phải tạo điều kiện cho học sinh tham gia tổ chức, điều khiển toàn bộ các khâu của trò chơi (chuẩn bị, tiến hành, đánh giá sau trò chơi) - Có thể đưa ra các tiêu chí cho nhóm thắng trong trò chơi để động viên, khuyến khích các em khi tham gia trò chơi. - Khi tổ chức trò chơi cần lưu ý: Đảm bảo cho học sinh hiểu rõ yêu cầu, nội dung và cách thức trò chơi; đảm bảo phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh trong quá trình tổ chức trò chơi; đảm bảo tổ chức trò chơi được tự nhiên không gò ép; đảm bảo luân phiên các trò chơi một cách hợp lý; đảm bảo tổ chức trò chơi với tinh thần thi đua đồng đội. - Các trò chơi cho học sinh lớp 1: 11 Ví dụ: Bài 1: “Em là học sinh lớp 1” có thể sử dụng các trò chơi “Vòng tròn giới thiệu tên” hoặc trò chơi “Kết thân”, “Ném bóng”, “Bắn tên”, “ Phóng viên”,.. Bài 2: “Gọn gàng, sạch sẽ” có thể sử dụng các trò chơi : “Tay đẹp, tay xinh, tay dính sình”, “Nên hay không nên”. Bài 4: “Gia đình em” có thể sử dụng các trò chơi “Đổi nhà”, “ Đi chợ”. Bài 10: “ Em và các bạn” có thể sử dụng các trò chơi “ Tặng hoa”. Bài 11: “ Đi bộ đúng quy định” có thể sử dụng các trò chơi “ Qua đường”, “Đèn xanh đèn đỏ”. Bài 12: “Cảm ơn và xin lỗi” có thể sử dụng các trò chơi “Ghép hoa”. Bài 13:”Chào hỏi và tạm biệt “ có thể sử dụng các trò chơi “Vòng tròn chào hỏi “, hoặc trò chơi “ Lễ phép”. Bài 14: “Bảo vệ cây và hoa nơi công cộng” có thể sử dụng các trò chơi “ Đoán xem cây gì?” hoặc trò chơi “ Gieo hạt”. d) Phương pháp đàm thoại: - Cần dạy cho học sinh có ý thức thực hiện sự hợp tác trong quá trình học tập - Dạy cho học sinh cần tôn trọng khi bạn trả lời ( chăm chú lắng nghe khi bạn trả lời, không nên cướp lời hoặc có phản ứng khi bạn đang trả lời). - Dạy học sinh trả lời cần nói vừa đủ nghe, nói đúng, rõ ràng, nói vừa đủ lượng thông tin, ngắn gọn, tốc độ nói không quá nhanh hoặc quá chậm. - Cách xử lý khi học sinh trả lời câu hỏi: + Nếu học sinh trả lời đúng thì giáo viên công nhận khen ngợi và tuyên dương. + Nếu học sinh trả lời đúng một phần thì giáo viên xác nhận, gọi học sinh khác bổ sung. + Nếu học sinh không trả lời được thì giáo viên mời học sinh khác hoặc giáo viên dùng từ khác để diễn đạt cho câu hỏi thêm rõ ràng hoặc giáo viên dùng 12 câu hỏi phụ để gợi ý cho học sinh, yêu cầu học sinh xem lại bài học hoặc giáo viên giảng lại. + Nếu học sinh trả lời sai thì giáo viên xác nhận, động viên học sinh cần cố gắng và mời học sinh khác đóng góp ý kiến. + Cần quan tâm đến mọi học sinh, đặc biệt học sinh nhút nhát, rụt rè, ngại phát biểu. + Giáo viên chỉ nên đặt câu hỏi, không nói nhiều, không trả lời thay cho học sinh. e) Phương pháp nêu gương: Dạy học Đạo đức phải gắn bó chặt hẽ với cuộc sống hàng ngày của học sinh. Những tấm gương sử dụng để dạy học đạo đức phải lấy chất liệu từ cuộc sống thực của học sinh. Đó là tấm gương tiêu biểu trong lớp, trong trường, những tấm gương ở ấp, xóm, xã, nơi các em sống. Điều đó sẽ làm cho bài học đạo đức thêm phong phú, gần gũi, sống động đối với các em. Nêu gương phải đảm bảo độ chính xác do vậy cần phải lấy thông tin từ sổ truyền thống của nhà trường, từ báo, đài, tạp chí, gương người tốt việc tốt ở địa phương các em đang sinh sống,… Đối với học sinh lớp Một trường học là môi trường hoàn toàn mới mẻ, lạ lẫm đối với các em. Cô giáo chính là thần tượng trong con mắt các em, là tấm gương để các em học tập và làm theo. Mọi hành động cử chỉ của cô giáo đều được các em để ý. Do vậy người giáo viên phải luôn mẫu nực để làm gương cho các em. Sự mẫu mực của cô giáo có giá trị giáo dục nhiều hơn những lời khuyên, những lời nhắc nhở. Cô giáo phải là người ăn mặc đẹp, lịch sự, gọn gàng, sách vở đồ dùng giảng dạy trong tủ trên bàn luôn gọn gàng; nhắc nhở học sinh mặc đồng phục đúng quy định, bản thân cô giáo cũng phải ăn mặc chỉnh tề, gọn gàng, sạch sẽ ; nghiêm túc khi chào cờ; không trò chuyện với đồng nghiệp trong các buổi hoạt động tập thể; sẵn sàng xin lỗi học sinh nếu có gì nhầm lẫn; không vứt rác bừa bãi, gương mẫu nhặt giấy vụn rơi vãi để vào nơi quy định. 13 - Kịp thời động viên, khen thưởng trước mỗi sự tiến bộ dù nhỏ nhặt của học sinh. * Một số lưu ý đối với giáo viên: - Hiểu rõ hoàn cảnh, đặc điểm tâm sinh lý, sở thích của từng học sinh để có biện pháp giáo dục phù hợp. - Giao việc học sinh một cách hiệu quả: đây là việc làm quan trọng nhất để có được thành công của giờ dạy và đáp ứng được phương pháp dạy học mới lấy học sinh làm trung tâm. - Xây dựng tốt nề nếp học tập. - Động viên, khen thưởng học sinh kịp thời. - Phối kết hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn, Ban giám hiệu, các đoàn thể trong công tác giáo dục học sinh. - Thường xuyên trao đổi với Ban đại diện cha mẹ học sinh của lớp, phối hợp chặt chẽ với cha mẹ học sinh để cùng thống nhất trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường và ở nhà. * Sử dụng hiệu quả thiết bị đồ dùng dạy học có sẵn, tích cực sưu tầm, tích lũy, làm thêm đồ dùng dạy học cho môn học: Trong dạy học đồ dùng dạy học được coi là công cụ để thực hiện phương pháp. Giáo viên cần sử dụng, khai thác tốt tranh ảnh ( dùng cho các hoạt động kể chuyện, quan sát và phân tích tranh, trò chơi,…) dụng cụ đồ vật (dùng cho các hoạt động bày tỏ ý kiến, trò chơi,….) dùng để minh họa hoặc cho học sinh quan sát, xem nhằm phục vụ cho các hoạt động của tiết dạy. - Lên danh mục tranh ảnh, đồ dùng đã có được sử dụng vào những bài học nào để thuận tiện cho việc sử dụng. - Tích cực làm thêm các đồ dùng phục vụ cho hoạt động sắm vai, chơi trò chơi. + Làm một số cành hoa để chơi trò chơi tặng hoa. 14 + Mua bóng hoặc làm bóng bằng giấy báo bên ngoài bọc giấy màu để chơi trò ném bóng. + Làm đèn hiệu bằng bìa xanh, đỏ, vàng để chơi trò chơi “ Đèn xanh đèn đỏ” + Mua một số đồ chơi: thú bông, quả nhựa, ô tô, búp bê để chơi trò chơi đi chợ, để sắm vai xử lý tình huống. + Làm một số bông hoa bằng giấy màu ép Plastic (có chỗ hở để thay các băng giấy cài sau bông hoa), các băng giấy ghi các câu hỏi, tình huống về chuẩn mực hành vi đạo đức. + Làm một số cành hoa, nhị hoa (có từ “cảm ơn”, “xin lỗi”) để học sinh chơi trò chơi “ Ghép hoa” thành bông hoa cảm ơn, bông hoa xin lỗi. - Sưu tầm thêm tranh ảnh ở các tình huống khác nhau để giúp học sinh hình thành kiến thức. Ví dụ: Bài 12: “ Cảm ơn và xin lỗi”để giúp học sinh biết được khi nào cần nói câu cảm ơn, khi nào cần nói lời xin lỗi, vở bài tập đưa ra tình huống: được bạn tặng quà, mắc lỗi đi học muộn khi thức dậy trễ. Giáo viên cần sưu tầm thêm tranh ảnh về các tình huống. + Được người khác giúp đỡ. + Được người khác khen ngợi, chia vui. + Khi làm phiền người khác. + Khi nhờ người khác giúp đỡ. - Tích cực sử dụng phương tiện hiện đại trong dạy học, xây dựng bài giảng điện tử để gây hứng thú cho học sinh. Vì thế, giáo viên muốn giáo dục đạo đức học sinh thì cũng cần nắm vững các phương pháp trên để dạy học mà thông qua đó để giáo dục học sinh. Bên cạnh đó, còn có nhiều biện pháp để giáo dục đạo đức học sinh. 3.2 Một số biện pháp chung để giáo dục đạo đức học sinh lớp 1: 15 Dạy đạo đức được tiếp cận hướng đi từ quyền đến trách nhiệm, bổn phận của học sinh. Cách tiếp cận đó sẽ giúp cho việc dạy học đạo đức trở nên nhẹ nhàng, sinh động hơn, tránh được tính nặng nề, áp đặt nên việc giáo dục các em sẽ dễ hiểu hơn. Vì thế, cần tổ chức các hoạt động giáo dục thông qua giờ dạy trên lớp: - Tổ chức cho học sinh học tập nội quy của lớp, quy định của nhà trường vào đầu năm học. - Phát huy vai trò của việc giảng dạy môn đạo đức gắn liền với việc cung cấp các tri thức về chuẩn mực đạo đức, hành vi, cách ứng xử, và pháp luật của môn học này với yêu cầu hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để rèn hành vi văn minh, thói quen thực hiện các chuẩn mực đạo đức, pháp luật,... - Tăng cường giáo dục đạo đức nếp sống cho học sinh thông qua các môn học khác nhưng chú ý đảm bảo tính gương mẫu của tập thể sư phạm trong công tác, sinh hoạt thông qua tác phong, ngôn ngữ, cử chỉ, thái độ và các biện pháp uốn nắn những biểu hiện sai trái của học sinh trong giờ lên lớp hằng ngày. Phát huy được tác dụng của tiết sinh hoạt chủ nhiệm, sinh hoạt không chỉ kiểm điểm tình hình hoạt động tuần qua mà xác định nhiệm vụ tuần tới mà còn phải chú ý thông tin cho học sinh các nội dung cần thiết về các chuẩn mực tốt, hành vi đẹp, thông qua các ngày kỉ niệm, các ngày lễ lớn của dân tộc, các quy định của pháp luật, các nội dung khác tuyên truyền giáo dục phục vụ tìm hiểu theo chủ điểm. Mặc dù các em còn nhỏ nhưng các em vẫn có ý thức nhận xét việc nào nên làm việc nào không nên làm, việc làm đó đúng hay sai nên chúng ta cần cho các em chủ động tích cực tham gia vào các hoạt động giáo dục đạo đức để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh theo hướng đổi mới hiện nay. Bên cạnh đó còn tổ chức các biện pháp khác như: Thực hiện sổ liên lạc gia đình chính xác và kịp thời xây dựng môi trường lành mạnh, xem đây vừa là nội dung vừa là phương tiện để giáo dục đạo đức cho học sinh nhất là học sinh lớp 1 các em cần thể hiện tính gương mẫu, mẫu mực để các em học tập và noi theo. 16 Nên cần thực hiện tốt cuộc vận động “Dân chủ- Kỷ cương-Tình thương- Trách nhiệm” mà ngành đã phát động. Vì thế cần có nề nếp, trật tự, kỷ cương trong học tập, giảng dạy công tác, sinh hoạt áp dụng và thực hiện những điều đã học vào thực tiễn cuộc sống của các em. Như các em thể hiện hành vi đi học đều và đúng giờ, biết chào hỏi lễ phép với thầy cô, biết nhường nhịn em nhỏ và vâng lời anh chị,… Các em như tờ giấy trắng nên chúng ta cần vẽ lên đó những điều tốt đẹp để dẫn dắt các em trở thành cháu ngoan Bác Hồ, trở thành con ngoan trò giỏi ra đường hay về nhà đều được khen là có giáo dục tốt. Chính vì thế, mà các em rất vui rất thích đến trường. Bên cạnh đó việc dạy học môn đạo đức sẽ chỉ đạt hiệu quả khi học sinh hứng thú và tích cực tham gia vào quá trình dạy học. Dạy học môn đạo đức phải là quá trình giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động phát huy vốn kinh nghiệm và thói quen đạo đức, tự khám phá và chiếm lĩnh tri thức mới và khái niệm mới. Đối với học sinh lớp 1 nhận thức các em còn cảm tính trực tiếp và cụ thể. Vì vậy, các nội dung giáo dục cần phải chuyển tải đến học sinh một cách nhẹ nhàng, sinh động thông qua các hoạt động: thảo luận, đóng vai, chơi trò chơi, xử lý tình huống, kể chuyện theo tranh,… để đánh giá hành vi của các em và những người xung quanh theo các chuẩn mực, hành vi đạo đức, tìm hiểu, phân tích, đánh giá các sự kiện trong đời sống đạo đức của lớp học, của nhà trường, của địa phương có liên quan đến bài học. Việc giáo dục đạo đức, hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ là một quá trình lâu dài liên tục, diễn ra ở nhiều môi trường khác nhau, liên quan đến nhiều mối quan hệ phức tạp. Vì thế trong giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 1 cần phải linh hoạt, sáng tạo, biết kết hợp nhiều biện pháp. Ở bài viết này tôi xin được đề cập một số biện pháp cơ bản như sau: a) Phối kết hợp với lực lượng ngoài nhà trường nâng chất giáo dục đạo đức học sinh lớp 1. Phối kết hợp với hội cha mẹ học sinh và gia đình các em 17  Thông qua phiếu liên lạc: Giáo viên sử dụng có hiệu quả tác dụng của phiếu liên lạc hàng tháng giáo viên thông báo tới cha mẹ học sinh về tình hình học tập, rèn luyện, ý thức từng em. Ngược lại, giáo dục cũng thông qua phiếu liên lạc ghi lại nhận xét tinh hình của con em mình ở nhà. Qua đó người giáo viên có những biện pháp giáo dục phù hợp với từng học sinh. * Thông qua các buổi họp phụ huynh. -Tại các buổi họp phụ huynh. Giáo viên cần thông báo tới các bậc phụ huynh nội quy, quy định về học tập, nề nếp của lớp tới các bậc phụ huynh nhằm đôn đốc học sinh thực hiện. -Thông qua với gia đình về các chuẩn mực đạo đức mà học sinh phải đạt được ở từng lứa tuổi. Phụ huynh trao đổi với giáo viên về việc rèn luyện đạo đức của từng em. Với những học sinh có cá tính, giáo viên cần trao đổi cụ thể với gia đình nắm được đặc điểm tâm lý của từng em. Kết hợp với gia đình có các biện pháp cụ thể: có thể mềm dẻo nhưng thật kiên quyết với những em có hành vi không đúng. - Nhà trường tuyên truyền cho các bậc cha mẹ học sinh cần quan tâm hơn nữa đến đời sống tình cảm của học sinh. Tạo cho các em có góc học tập: có tủ sách, có một môi trường sống lành mạnh. Cha mẹ anh chị em có mối quan hệ thân thiết, quan tâm đến nhau từ đó có tác dụng tới việc hình thành nhân cách cho các em. Với học sinh lớp 1 việc hình thành, rèn luyện các hành vi và thói quen đạo đức cho học sinh đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển nhân cách. Nó giúp các em phát triển thành những con người có nhân cách toàn diện. Phối hợp với các lực lượng trong nhà trường  Nâng cao nhận thức cho giáo viên lớp 1: Để làm tốt điều này người giáo viên thấy được trách nhiệm của mình trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Người giáo viên không chỉ thực hiện nội 18 dung bài giảng mà phải rèn cho học sinh biết áp dụng kiến thức đã học vào thực tế. Học sinh lớp 1 rất nghe lời và làm theo thầy, cô giáo. Các em coi thầy, cô giáo là thần tượng và luôn đúng. Chính vì vậy, mỗi giáo viên phải là tấm gương sáng cho học sinh học tập và noi theo. Là tấm gương trong lời nói, cách cư xử, thái độ trong giao tiếp giữa giáo viên với giáo viên, giáo viên với học sinh, giáo viên với các tầng lớp nhân dân. Mỗi giáo viên cần có thái độ kiên quyết với những học sinh có biểu hiện hành vi thiếu văn hóa và cùng có trách nhiệm phối kết hợp cộng đồng trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Thực hiện việc đánh giá xếp loại nhận xét học sinh theo quy định.  Giáo dục đạo đức thông qua giảng dạy môn đạo đức: Việc thực hiện nội dung chương trình môn đạo đức: cần thực hiện đúng nội dung chương trình sách giáo khoa môn đạo đức. Thông qua các bài học đạo đức hình thành cho các em những chuẩn mực ban đầu về đạo đức. Từ đó các em có thể thực hành thông qua hoạt động giao tiếp, sinh hoạt hằng ngày. - Với giáo viên: Bài soạn phải chi tiết thể hiện rõ mục đích yêu cầu của bài. Phải nêu rõ được hoạt động của thầy- trò trên lớp, thể hiện được đơn vị kiến thức phù hợp với yêu cầu của chương trình, của từng bài. Qui định trên lớp: Giáo viên phải dạy đảm bảo đúng chương trình được lên theo phân phối, đủ thời gian trong một tiết dạy tránh cắt xén thời gian, bỏ tiết để dạy các môn học khác. Vận dụng linh hoạt các bước lên lớp. - Với học sinh: Ngay từ đầu năm giáo viên cần phải đề ra các quy định của lớp. Xây dựng cho học sinh nề nếp học tập, chuyên cần, giữ vở sạch chữ đẹp. Yêu cầu học sinh phải mua đủ sách giáo khoa các môn học ( trong đó có môn đạo đức). Giáo viên cần giáo dục cho học sinh có ý thức học tập, thể hiện ở thái độ học tập đúng đắn tự giác rèn luyện nề nếp học tập ở lớp cũng như ở nhà. Xây dựng cho các em ý thức học tập đầy đủ, đúng giờ khi nghỉ học phải nhờ cha mẹ viết đơn xin phép. Tuy nhiên để việc thực hiện của giáo viên có hiệu quả thì có thể kiểm tra thường xuyên, đột xuất. 19  Tạo điều kiện đầu tư cơ sở vật chất cho việc dạy học môn đạo đức. Tư duy của học sinh lớp 1 là tư duy trực quan hình ảnh. Vì vậy, để giờ dạy thành công thì việc chuẩn bị đồ dùng dạy học là vô cùng cần thiết. Giáo viên cần phải coi trọng việc đầu tư tranh ảnh minh họa cho các giờ dạy của mình. Giáo viên nghiên cứu tự làm đồ dùng dạy học đơn giản.  Cải tiến phương pháp dạy học môn đạo đức: Song song với việc cải tiến nội dung chương trình thì việc đổi mới phương pháp, các hình thức tổ chức dạy học các môn học ( trong đó có môn đạo đức) đã được các cấp, các ngành quan tâm. -Cải tiến, đổi mới hình thức các buổi sinh hoạt chuyên môn của tổ. Nội dung chính của các buổi chuyên môn là trao đổi rút kinh nghiệm những giờ dạy trước, thảo luận nội dung bài dạy của các tuần tới. Các thành viên trong tổ đưa ra những ý kiến về nội dung cũng như về phương pháp dạy từng bài để cả tổ cùng nhau bàn bạc, thống nhất cách giải quyết và cần thiết đưa ra tình huống để cả tổ cùng nhau xử lý và xem có phù hợp với học sinh hay bài dạy không từ đó tháo gỡ những khó khăn trong giảng dạy. - Để có tiết dạy đạt hiệu quả cao giáo viên cần chuẩn bị chu đáo trước khi lên lớp: + Nghiên cứu nội dung bài giảng trước khi lên lớp. Xác định rõ mục đích yêu cầu, kiến thức trọng tâm từng bài, từng phần. Soạn bài chi tiết cụ thể. + Căn cứ vào nội dung bài học chuẩn bị đồ dùng, tranh ảnh, sách báo, trang phục và các đồ dùng phụ trợ để phục vụ cho các tiết học có tổ chức các trò chơi,… + Tùy từng nội dung bài, đối tượng học sinh, điều kiện về cơ sở vật chất của lớp, vì thế người giáo viên lựa chọn và sử dụng linh hoạt các phương pháp cũng như các hình thức dạy học. + Người giáo viên phải tham khảo tìm đọc thêm truyện, sách báo, các thông tin về sách giáo khoa hoặc có thể sưu tầm những câu chuyện về những 20