Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do lí luận:
Như chúng ta đã biết âm nhạc là một loại hình nghệ thuật luôn gắn liền
với đời sống lao động tình cảm của con người, là món ăn tinh thần không thể
thiếu trong đời sống của mỗi chúng ta.
Việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của dân tộc
trong đó, việc đưa âm nhạc địa phương vào giảng dạy cho học sinh tiểu học lại
càng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong bối cảnh các thế lực thù địch, các phần
tử phản động đã, đang và tiếp tục dùng mọi âm mưu, thủ đoạn để đưa các loại
văn hóa bạo lực, đồi trụy...để truyền bá lối sống thực dụng, làm cho giới trẻ Việt
Nam sống không có lý tưởng, ích kỷ và trụy lạc, làm cho họ lãng quên các làn
điệu dân ca, các trò chơi dân gian, các nét văn hóa đặc trưng của dân tộc.
Vì vậy, đưa âm nhạc địa phương vào các hoạt động trong nhà trường như
giảng dạy trong chương trình âm nhạc hay các hoạt động ngoài giờ lên lớp, các
hoạt động văn nghệ, hội thi, câu lạc bộ… sẽ làm các em học sinh bớt đi những
căng thẳng, mệt mỏi sau những giờ học tập văn hóa trên lớp, giúp cho các em có
thêm vốn hiểu biết về các giai điệu dân ca của địa phương Đăk Lăk, thêm yêu
thích và tích cực tham gia các hoạt động văn nghệ trong và ngoài nhà trường.
2. Lý do thực tiễn:
Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ, nơi có nắng gió đại
ngàn, chim chóc, muông thú, nơi có muôn vàn nét văn hóa đặc sắc như các lễ
hội đua voi, cồng chiêng, mừng lúa mới... Chính vì những nét văn hóa đặc biệt
đó Sở Giáo dục và Đào tạo Tỉnh Đăk Lăk đã đưa chương trình học hát địa
phương xen vào chương trình học hát chính thức, việc đưa phần âm nhạc địa
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
1
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
phương vào chương trình học giúp các em hiểu thêm về các nét văn hóa đặc sắc
qua đó giúp các em thêm yêu mảnh đất quê hương nơi các em sinh ra và lớn lên.
Khả năng âm nhạc của học sinh tiểu học có sự phát triển rõ rệt và khác biệt
từ lớp 1 đến lớp 5.Ví dụ: học sinh lớp 1, 2 trí nhớ còn hạn chế, các em khó học
thuộc những bài hát có lời ca tương đối dài hoặc có nhiều lời ca. Đến lớp 3,4,5
khả năng ghi nhớ của học sinh đã được nâng cao hơn so với giai đoạn trước.
Biểu hiện về năng lực âm nhạc của học sinh rất khác biệt, mỗi lớp thường có cả
những em học khá giỏi, trung bình và học yếu. Cũng có những học sinh có năng
khiếu ở mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, ví dụ: hát đúng về cao độ thì lại chưa
vững về trường độ, có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại chưa vận động phụ họa
theo bài hát được. Đa số các em học sinh có khả năng hát kết hợp các hoạt động
khác như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham gia trò chơi… Hứng thú, sở thích
âm nhạc của học sinh hoàn toàn không giống nhau, cảm nhận về âm nhạc của
các em cũng có sự khác biệt rõ rệt.
Chương trình âm nhạc địa phương Đăk Lăk đã được đưa vào chương trình
học cho học sinh tiểu học khoảng hơn 2 năm nay. Tuy nhiên, tôi nhận thấy một
số em vẫn còn chưa hát đúng và chưa thể hiện đúng ý nghĩa của các bài hát, các
em chưa thực sự thích hát các bài hát địa phương của Tây Nguyên. Cho nên tôi
đã đưa vào thử nghiệm một số phương pháp giúp học sinh học tốt âm nhạc địa
phương trong trường Tiểu học nhằm giúp các em hát tốt các bàt hát địa phương
của Đăk Lăk, đồng thời giúp các em hiểu biết thêm về các nét văn hóa đặc biệt
của người Tây Nguyên.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Nghiên cứu một số phương pháp giúp các em học tập tốt âm nhạc địa
phương Đăk Lăk.
4. Phạm vi nghiên cứu:
Học sinh trường tiểu học Trần Quốc Toản. Năm học 2018 - 2019
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
2
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
Việc dạy hát các bài hát địa phương nhằm phát triển năng lực nhận thức
của học sinh, học mỗi bài hát giúp các em biết thêm về một nội dung, về tác giả
hoặc đặc điểm riêng của người dân Tây Nguyên. Sự phong phú về mặt chủ đề,
giai điệu mang tính đặc trưng của các dân tộc như: Ê Đê, Ba Na, Gia – Rai…,
các bài hát địa phương cũng giúp học sinh thêm hiểu biết về cuộc sống, phong
tục, tập quán và nét văn hóa đặc trưng của người dân ở Tây Nguyên. Bên cạnh
đó, dạy các bài địa phương còn phát triển năng lực ngôn ngữ, lời ca làm vốn
hiểu biết của học sinh trở nên phong phú và sinh động hơn. Đồng thời các em
còn biết được các điệu nhảy, múa đặc trưng riêng của các dân tộc thiểu số ít
người sống ở Tây Nguyên.
Việc học tốt phần Âm nhạc địa phương không chỉ giúp các em phát triển
khả năng âm nhạc mà còn làm các em thêm yêu quí mảnh đất nơi mình sinh ra.
Giúp các em phát huy và bảo tôn những nét văn hóa đặc sắc của người Tây
Nguyên, góp phần xây dựng một đất nước ngày càng giàu mạnh sánh vai với các
cường quốc năm châu.
PHẦN THỨ II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sơ lý luâ ̣n của vn n â�:
.
Thông qua quá trình giảng dạy bộ môn Âm nhạc nói chung và Âm nhạc
địa phương nói riêng tôi nhận thấy điều đầu tiên là giáo viên và học sinh cần
xác định mục đích, nhiệm vụ và giá trị của môn học này một cách đúng đắn và
cụ thể, phải hướng cho các em thấy việc dạy và học tốt môn Âm nhạc đối với
các em là điều cần thiết, qua sự nhận thức đúng đắn đó của học sinh mới giúp
cho giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc đạt hiệu quả cao được.
Theo phân phối chương trình và biên soạn cho nên các tiết âm nhạc địa
phương thời gian học còn ngắn cộng thêm sự phát triển trí tuệ của các em chưa
hoàn chỉnh, tâm lý chưa ổn định nên ở lứa tuổi này các em rất dể thuộc nhưng
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
3
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
lại rất hay quên. Tiết trước dạy các em nhưng tiết sau hỏi lại thì các em đã quên,
mà trong khi đó không có tiết ôn tập dành cho các tiết âm nhạc địa phương.
Theo quy định của Bộ giáo dục và Đào tạo, Âm nhạc địa phương là các
tiết nằm xen trong tiết học chính khóa, đồng thời thực hiện Công văn số
1229/SGDĐT – GDTH về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2018 –
2019, quyết định 558/QĐ của Sở giáo dục và đào tạo Đăk Lăk về việc hướng
dẫn thực hiện tài liệu dạy học địa phương tỉnh Đăk Lăk. Nhà trường đã có kế
hoạch chỉ đạo đưa phần Âm nhạc địa phương giảng dạy trong năm học 20182019. Việc đưa âm nhạc địa phương vào phần học hát nhằm giáo dục học sinh
có được những tình cảm tốt đẹp, cảm nhận được vẻ đẹp của các bài hát về địa
phương Đăk Lăk, giúp các em thêm yêu thích âm nhạc, có khả năng tham gia ca
hát ở trong và ngoài trường học.
2. Thực trạng vn n â�:
Trường Tiểu học Trần Quốc Toản là một trường nằm trên địa bàn thuộc
xã Bình Hòa. Nhà trường đã có phòng học âm nhạc chuyên biệt, đầu tư một số
trang thiết bị phục vụ cho học âm nhạc như đàn Organ, kèn Melodion, nhạc cụ
gõ: thanh phách, song loan...Có máy tính, máy chiếu phục vụ dạy học. Nhà
trường có kết nối mạng Internet thuận lợi cho việc tìm kiếm thông tin phục vụ
giảng dạy. Ban Giám Hiệu nhà trường cùng các giáo viên đã có sự quan tâm
nhiều cho môn học Âm nhạc. Các em học sinh ngoan và rất yêu thích say mê
học âm nhạc.
Theo hướng dẫn của Sở Giáo dục tỉnh Đăk Lăk và Phòng Giáo dục Đào
tạo việc đưa âm nhạc địa phương vào chương trình học được thực hiện từ những
năm học trước, nhưng các bài hát địa phương là do giáo viên tự lựa chọn, tìm
tòi. Cho tới đầu năm học 2018 – 2019 đã chính thức phát hành tập tài liệu dạy –
học âm nhạc Tỉnh Đăk Lăk, các bài hát cũng được giới thiệu, qui định cho từng
lớp học.
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
4
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Tuy nhiên khi trực tiếp giảng dạy tôi cũng gặp phải một số khó khăn như
chưa có nhạc cụ phục vụ cho việc dạy học âm nhạc địa phương như: Chiêng
Đing, Đàn Tơ – Rưng, Chiêng Gram. Các em chưa thích học các tiết âm nhạc
địa phương, hát chưa chính xác các ngũ cung của dân ca Tây Nguyên, luyến,
láy, hát chưa chuẩn về giai điệu, cả về cao độ và trường độ. Các em học sinh còn
rụt rè, chưa mạnh dạn khi thể hiện các bài hát địa phương.
Vậy để học sinh hát đúng giai điệu, lời ca các bài hát dân ca của địa
phương Đăk Lăk, các em hứng thú với việc học các bài hát địa phương, nắm
được một số đặc trưng cơ bản của để hát tốt các bài hát địa phương Đăk Lăk tôi
đã mạnh dạn thực hiện một số phương pháp như sau:
III. Các phương pháp âã tiến hành âể giải quyết vn n â�:
Phương pháp 1: Cách dạy các bài hát dân ca âịa phương Đăk Lăk:
Theo phân phối và sự hướng dẫn của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đăk
Lăk các bài hát hát địa phương đưa vào giảng dạy trong chương trình dạy học cụ
thể như sau:
Lớp 1:
Tuần 17: Học hát: Bài Đến trường ( Dân ca Ê Đê )
Tuần 31: Học hát: Bài Chiriria ( Dân ca Ê Đê )
Lớp 2:
Tuần 12: Câu chuyện âm nhạc: Câu chuyện về chiếc trống H’ Gơr.
Tuần 33: Học hát: Bài Em đi đến trường ( Đồng dao Hrê )
Lớp 3:
Tuần 17: Học hát: Bài Vui mùa mai vàng ( Dân ca Ba Na )
Tuần 32: Học hát: Bài Dòng suối buôn em ( Từ Đức Minh ). Câu chuyện
âm nhạc: Y Mon – Nghệ sĩ của buôn làng.
Lớp 4:
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
5
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Tuần 15: Học hát: Bài Lên nương ( Dân ca Gia Rai ). Câu chuyện âm
nhạc: Nghệ sĩ Vũ Lân với cây sáo vỗ.
Tuần 32: Học hát: Bài Đêm trăng trên buôn mới ( Kpa Ylăng )
Lớp 5:
Tuần 16: Học hát: Bài Âm vang tiếng cồng buôn em (Nguyễn Ngọc Châu)
Tuần 32: Học hát: Bài Buôn Ma Thuật quê hương em ( Huỳnh Ngọc La
Sơn ). Câu chuyện âm nhạc: Cồng chiêng Tây Nguyên – Kiệt tác văn hóa nhân
loại.
Các bài hát nằm trong biên soạn của tài liệu dạy – học Âm nhạc địa
phương tỉnh Đăk Lăk. Ngoài những bài hát bài hát mà các tác giả viết về Tây
Nguyên còn có rất nhiều bài hát dân ca của các dân tộc sống ở Tây Nguyên. Cho
nên, trước hết giáo viên phải giúp các em cảm nhận được cái hay qua giai điệu
của từng bài hát. Các bài hát dân ca địa phương Đăk Lăk lời bài hát thường khó
hát và khó nhớ hơn vì vậy khi hướng dẫn các em thực hiện giáo viên có thể vừa
kết hợp nhạc cụ chiêng Đinh hoặc sử dụng đàn Organ mô phỏng tiếng đàn Tơ –
Rưng. Như vậy sẽ giúp các em dễ hát và nhanh nhớ lời hơn. Các quãng âm của
các bài dân ca cũng rộng hơn vì vậy giáo viên cần làm mẫu cụ thể kết hợp với
nhạc cụ. Đồng thời hướng dẫn cho các em so sánh các ngũ âm của từng loại dân
ca khác nhau.
Để thực hiện dạy các bài hát địa phương một cách có hiệu quả giáo viên
cần xây dựng chương trình, kế hoạch dạy học và được chuyên môn nhà trường
phê duyệt nội dung. Nắm vững và thực hiện qui trình dạy một bài hát dân ca cần
thực hiện theo các bước như sau:
Bước 1: Giới thiệu bài hát:
Về áp dụng những kĩ thuật trong dạy các bài hát dân ca địa phương Đăk
Lăk ở bước giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ, tranh ảnh để giới thiệu vị
trí địa lý và đời sống của các đồng bào dân tộc ở Tây Nguyên. Việc sử dụng
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
6
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
hình ảnh trực tiếp sẽ hấp dẫn học sinh và mang lại cho các em nhiều kiến thức
bổ ích. Giáo viên cũng cần phải giới thiệu và giải thích được cho học sinh về làn
điệu và xuất xứ của bài hát mà các em đang được học. Ngoài ra, giáo viên có thể
cho các em xem một số video có các điệu múa đặc trưng của dân tộc ở Tây
Nguyên, một số nhạc cụ hoặc nét văn hóa đặc trưng của dân tộc đó sau đó dùng
lời để giới thiệu vài nét ngắn gọn về bài hát, nội dung, xuất xứ hoặc một số nét
về tác giả soạn lời cho làn điệu mà các em đang học.
Ví dụ: Ở tiết 17, khi dạy bài hát “ Vui mùa mai vàng” dân ca Ba Na, tôi
đã sử dụng máy chiếu cho các em quan sát và nêu vị trí trên bản đồ những nơi
sinh sống chủ yếu của người Ba Na như tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk. Cho
các em xem hình ảnh về người dân tộc Ba Na, đàn Tơ – rưng của người Ba Na,
giới thiệu thêm cho các em biết vị anh hùng Đinh Núp thường gọi là Anh hùng
Núp cũng mang dòng máu của người dân tộc Ba Na.
Hình ảnh về người dân tộc Ba na
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
7
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Đàn Tơ – rưng của người Ba na
Đinh Núp ( 1914 – 1999) là người dân tộc Ba na
Bước 2: Nghe hát mẫu:
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
8
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Giáo viên sẽ là người trực tiếp trình bày bài hát địa phương kết hợp đàn
giai điệu của bài hát. Sưu tầm băng đĩa hình, thông tin trên mạng Internet để cho
các em xem các bài hát trên đĩa hình, giới thiệu cho các em biết được về trang
phục và động tác múa hát đặc trưng của các đồng bào dân tộc sống Tây Nguyên.
Ví dụ: Khi dạy bài hát: “Lên nương” sau khi hát mẫu giáo viên cho các
em xem một vài động tác múa của dân tộc Gia Rai, cho học sinh xem hình ảnh
trang phục của dân tộc Gia Rai.
Trang phục nam, nữ của người Gia Rai
Bước 3: Tìm hiểu bài hát, giải thích từ khó, âọc lời ca :
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
9
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Trước khi học hát, giáo viên giới thiệu về cao độ, trường độ, thang âm có
trong trong bài. Chia bài hát thành những câu hát ngắn, giáo viên hướng dẫn,
đánh dấu chỗ cần lấy hơi, những chỗ luyến, láy, giải thích các từ khó, các từ
đệm, từ địa phương...
Ví dụ: Giải thích một số từ ngữ mang tiếng địa phương trong bài hát để
học sinh hiểu được nội dung, ý nghĩa của các từ như: Trong bài hát “Hái rau” –
Dân ca Ê Đê từ lá eng, rau hia, rau poong, rau pang: một số lá, rau ở Tây
Nguyên, mí: mẹ…
Bước 4: Khơi âộng giọng:
Trước khi học hát các dân ca địa phương của Đăk Lăk, giáo viên cho học
sinh khởi động giọng bằng cách đọc thang âm là ngũ cung của dân ca Tây
Nguyên để các em biết được sơ lược về âm hưởng của bài dân ca, có thể cho các
em luyện tập hơi thở với các nguyên âm a, u, ô, i
Ví dụ: Khi dạy bài hát “Chi ri ria” – Dân ca Ê Đê tôi sẽ cho học sinh
luyện thanh theo điệu trưởng với các ngũ cung Rê – Sol – La – Si – Rê theo
nguyên âm a. Việc sử dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe
âm hưởng của bài hát, ngoài ra còn giúp các em được tiếp xúc với ngũ cung của
dân ca Ê Đê để học bài hát dễ dàng hơn.
Bước 5. Dạy hát:
Với nhiều đối tượng khác nhau có thể hát đúng cao độ, trường độ đã khó,
để các em biết thể hiện tình cảm và các một số chỗ luyến, láy, lướt, ngân dài lại
càng khó hơn. Điều này yêu cầu người giáo viên phải hướng dẫn kĩ cho học sinh
hát được chuẩn xác các bài hát dân ca Tây Nguyên, từ đó có những kỹ năng ca
hát nhất định.
Khi tập hát từng câu, giáo viên nên hạn chế dùng đàn diễn đạt mà cần
phải hát mẫu nhiều hơn (nghĩa là phải diễn đạt bằng chính giọng hát của mình)
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
10
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
để giúp học sinh hát đúng những chỗ khó, tiếng luyến láy, ngân nghỉ, âm vực
khó, cũng như thể hiện sắc thái đặc trưng của bài hát.
Ở một số câu hát cần sự luyến, láy, lướt, ngân thì giáo viên dành nhiều
thời gian tập luyện hơn. Sau khi giáo viên hát mẫu xong, có thể cho một số em
hát tốt, có năng khiếu hát lại, nếu có chỗ chưa đúng thì sửa luôn để cả lớp cùng
nghe và nhận biết. Cũng vì có câu hát dài ngắn không đều, nên khi dạy từng câu,
có những câu phải dạy khá kĩ các em mới hát đúng giai điệu, cũng như những
tiếng hát luyến.
Ví dụ: Bài Đến trường, câu hát “ Nắơng b ơ m i trệơ làơng buôơ em,em
tuơng tăơng tpeo bạơ ịếơ trhờơng” là câu hát dài và có tiếng hát lướt : “làng” tôi
thường cho học sinh tập hát nhiều lần, kĩ hơn so với các câu khác. Ngoài ra, tôi
cũng hướng dẫn các em cách lấy hơi 2 lần, lần 1 ở đầu câu và lần 2 ở giữa câu
hát.
Khi dạy hát, để nghe các em hát như thế nào và sửa sai giáo viên không
hát cùng với học sinh. Lúc các em hát lại câu hát thì giáo viên đệm đàn và lắng
nghe để sửa sai và sửa những chỗ chưa đúng các em.
Trong quá trình tập hát giáo viên cần luôn nhắc nhở các em thể hiện đúng
tính chất, sắc thái, tình cảm của bài hát, làn điệu dân ca. Hướng dẫn các em tư
thế ngồi hát và cách lấy hơi, mở khẩu hình.
Bước 6. Luyện hát:
Sau khi đã học bài hát giáo viên cho các em ôn luyện bài hát vừa được
học. Điều này không chỉ giúp cho học sinh nhanh thuộc bài, hát chính xác mà
còn nâng cao kỹ năng thể hiện tình cảm, sắc thái của bài dân ca địa phương Đăk
Lăk. Giáo viên tổ chức nhiều hình thức luyện tập để tiết học thêm sinh động,
giúp các em có thể thuộc bài hát ngay trên lớp.
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
11
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Hướng dẫn học sinh cách hát các bài hát kết hợp với gõ đệm theo 3 cách:
Phách, nhịp, tiết tấu lời ca. Tùy thuộc vào nhịp độ của từng bài hát mà giáo viên
lựa chọn cách gõ đệm phù hợp với bài hát. Đồng thời, giáo viên làm mẫu những
động tác cơ bản của các dân tộc như Ba Na, Ê Đê... Từ những động tác cơ bản
cũng khuyến khích các em có thể biểu diễn bài hát được học theo cách riêng
của mình, và khi nhận thấy học sinh nào biểu diễn tốt, giáo viên sẽ chọn em đó
hướng dẫn cho cả lớp làm lại theo mình. Với cách làm này, giúp các em học
sinh tiếp nhận các bài hát ở mức độ trọn vẹn nhất, phát huy được khả năng cảm
nhận tốt nhất về các bài hát địa phương. Giúp các em học hỏi thêm về phong
cách, và động tác biểu diễn các bài hát địa phương Đăk Lăk, đồng thời rèn luyện
cho các em tính mạnh dạn, tự tin và tích cực sáng tạo trong biểu diễn.
Biện pháp này giúp học sinh tiếp nhận các bài dân ca ở mức độ trọn vẹn
nhất, phát huy được khả năng cảm nhận tốt nhất về dân ca cho các em. Giúp các
em học hỏi thêm về phong cách, và động tác biểu diễn các bài dân ca. Giáo dục
được các em tính mạnh dạn tự tin và tích cực, sáng tạo trong biểu diễn .
Ví dụ: Khi học xong bài hát: “ Em đi đến trường” – Đồng dao H Rê giáo
viên bình chọn ra 3 em làm ban giám khảo, sau đó tổ chức thi đua giữa cá nhóm.
Yêu cầu các nhóm hát bài hát kết hợp với vận động phụ họa, múa các động tác
cơ bản của dân tộc Ba Na. Chính các em học sinh sẽ tự luyện tập và đánh giá các
bạn của mình. Sau khi ôn hát giáo viên trực tiếp nhận xét và đánh giá kết của
từng tổ. Tuyên dương những tổ làm tốt, sửa sai kịp thời với những bạn hát và
vận động chưa chính xác.
Bước 7. Củng cố, kiểm tra :
Phần củng cố, luyện tập được lặp đi lặp lại nhiều càng giúp học sinh cảm
thụ, cảm nhận, hiểu được cái hay,cái đẹp của bài hát, làn điệu dân ca mà các em
đang hát. Ở phần củng cố giáo viên nêu rõ tính chất đặc trưng của dân ca Tây
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
12
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Nguyên để các em ghi nhớ và thể hiện đúng tính chất của bài hát được học. Cụ
thể như:
Dân ca Gia Rai: Giai điệu của dân ca Gia Rai thường nồng nàn, mạnh mẽ,
sâu đậm, thiết tha, vui buồn tột cùng, dễ đi sâu vào lòng người. Thường được
tiến hành theo quãng 5 đúng đi xuống liền bậc (Sol-Pha-Mi-Đô). Sự tiến hành
của các giai điệu có thể thay đổi nhưng tiết tấu thì ít khi thay đổi.
Dân ca Ba Na: Dân ca Ba Na có tính chất thiết tha, nồng nàn nhưng
không bước đến tột cùng của tình cảm do dùng nhiều quãng 4 ( Si-Mi hay MiSi). Giai điệu Ba Na có tính bình ổn, ít có đột biến, thường là những khúc nhạc
ngắn, nhịp điệu đơn giản.. Dân ca Ba Na cũng đem cảm giác lắng dịu, êm đềm.
Dân ca Ê Đê: Dân ca Ê Đê thường được trình bày ở điệu trưởng với thang
âm ngũ cung quen thuộc ( Re – Sol – La – Si – Re), những quãng nửa cung chỉ
thỉnh thoảng mới xuất hiện tạo nên sự biến đổi giai điệu một cách nhẹ nhàng
nhưng rất ấn tượng, kết hợp cả hai yếu tố trữ tình và mạnh mẽ, dàn trải và nhịp
điệu. Dân ca Ê Đê có 2 thể hát chính là hát nói (Kứt) và hát có giai điệu
(Muynh), sau này có sự xuất hiện của điệu Ei rei là sự biến dạng của lối hát có
giai điệu (hát đối đáp).
Khi nắm bắt được những nét khái lược về đặc trưng của dân ca Tây
Nguyên, việc lựa chọn và đưa vào phần dạy những bài hát địa phương tự chọn
hay giới thiệu dân ca Tây Nguyên trong những buổi ngoại khóa của giáo viên sẽ
có sức thuyết phục hơn. Điều quan trọng là thông qua một bài dân ca cụ thể,
giáo viên sẽ giới thiệu được cái hay, cái đẹp của một nền văn hóa đặc trưng của
các dân tộc Tây Nguyên
Ví dụ: Sau khi học xong bài hát “Vui mùa mai vàng” – Dân ca Ba Na:
Các em thấy được sự tha thiết, nồng nàn nhưng không tới mức tột cùng của tình
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
13
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
cảm là đặc trưng rất riêng của dân ca Ba Na, từ đó các em thêm yêu các làn điệu
dân ca và thêm yêu mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ.
Phương pháp 2: Phân loại âối tượng học sinh:
Có thể nói đây của là 1 phương pháp quan trọng trong quá trình dạy học
âm nhạc. Giáo viên phải là người nắm vững khả năng học tập của từng em sau
đó xây dựng đôi bạn cùng tiến. Cho các em học tập và thực hành hát từ bạn của
mình. Tôi sẽ cho các em học sinh khá, giỏi ngồi cạnh những em yếu hơn. Hướng
dẫn để các em có thể kèm cặp và chỉnh sửa lẫn nhau. Những em học sinh yếu
hơn giáo viên sẽ trực tiếp hướng dẫn. Sau đó phân chia từng đối tượng cụ thể
theo từng mức độ.
Đối với những em học sinh khá, giỏi giáo viên sẽ cho các em chủ động
các hoạt động học tập. Sau khi học hát xong sẽ cho các em khá, giỏi đi kiểm tra
các bạn, sau đó trực tiếp sửa sai và hát cùng với những bạn chưa thực hiện được.
Đồng thời giáo viên cũng giao cho những học sinh khá, giỏi làm mẫu các cách
gõ đệm của bài hát, hoặc sáng tạo những điệu múa cơ bản của các bài hát.
Đối với những em học sinh có lực học trung bình, yếu, kém ngoài việc
được bạn hướng dẫn, giáo viên sẽ là người trực tiếp hướng dẫn, sửa sai cho các
em. Cho các em thực hiện những câu hát ngắn, dễ trước sau đó tăng dần tốc độ.
Thường xuyên động viên, khen ngợi để các em có động lực học tập.
Ví dụ: Khi học bài hát “ Đêm trăng trên buôn mới” lớp 4 – Nhạc và lời:
Kpa Y lăng, trước tiên tôi sẽ sắp xếp để các em có giọng hát tốt, phát âm chuẩn
ngồi gần những em học sinh hát chưa chuẩn cao độ để các em có sự hỗ trợ về
cảm âm, giọng hát của những bạn hát tốt hơn. Phân chia theo bàn, nhóm, tổ để
các em hát được bài hát. Sau đó sẽ cho các nhóm kiểm tra chéo lẫn nhau. Cuối
cùng sẽ tổ chức thi đua giữa các nhóm, thành lập ra ban giám khảo của cuộc thi
(giám khảo là các em học sinh). Như vậy các em sẽ vừa hát đúng giai điệu và lời
ca của bài hát vừa tự tin, chủ động trong hoạt động học tập.
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
14
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Phương pháp 3: Dạy âm nhạc thường thức kết hợp với giới thiệu các
nhạc cụ âặc trưng của Tây Nguyên
Mỗi một lớp học, phần âm nhạc địa phương đã có sự hướng dẫn phân chia
theo mức độ học tập cho các em. Ngoài học các bài hát địa phương, dân ca của
Tây Nguyên các em còn có những câu chuyện kể về những nhạc sĩ có tên tuổi ở
Tây Nguyên, câu chuyện về những nhạc cụ của người dân Tây Nguyên hay
những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc ít người ở Tây Nguyên ( hát Ei –
Rei, lễ hội cồng chiêng...). Vì vậy, để đạt hiệu quả trong phần dạy học âm nhạc
thường thức giáo viên cần đi đủ trình tự các bước, cụ thể như sau:
Bước 1: Kể chuyện âm nhạc: Đối với phần kể chuyện giáo viên cần phải
nắm vững nội dung câu chuyện và kể theo cách của mình. Khi kể chuyện chú ý
đọc diễn cảm kết hợp với sử dụng hình ảnh để các em khắc sâu được nội dung
câu chuyện. Kể câu chuyện 2 lần, lần 1 kể đầy đủ, lần thứ 2 kể tóm tắt kết hợp
với hình ảnh.
Bước 2: Học sinh kể chuyện: Sau khi được nghe câu chuyện, giáo viên
yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung vừa nghe tùy theo năng lực diễn đạt của các
em. Giáo viên chuẩn bị các câu hỏi để giúp học sinh khắc sâu nội dung của câu
chuyện. Khi trả lời xong các câu hỏi học sinh đã ghi nhớ được nội dung câu
chuyện, giáo viên treo tranh rồi yêu cầu một số em khá, giỏi kể lại câu chuyện.
Bước 3: Giới thiệu nhạc cụ của các đồng bào dân tộc Tây Nguyên
Sau khi nghe xong nội dung câu chuyện, giáo viên cho học sinh quan sát
các hình ảnh về các loại nhạc cụ cần giới thiệu. Ghi âm sẵn âm thanh của các
nhạc cụ cho học sinh nghe, có thể hướng dẫn về cách sử dụng cơ bản của loại
nhạc cụ cần giới thiệu.
Ví dụ: Tuần 32 – Lớp 5: Học hát: Bài Buôn Ma Thuột quê hương em
-Câu chuyện âm nhạc: “ Cồng chiêng Tây Nguyên – Kiệt tác văn hóa nhân loại”
ở lớp 5, sau khi học xong bài hát, tổ chức các hoạt động kể chuyện giáo viên có
thể giới thiệu những hình ảnh về Cồng chiêng Tây Nguyên, một di sản văn hóa
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
15
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
đã được UNESCO công nhận. Giáo dục các em yêu quí và bảo vệ di sản văn hóa
cồng chiêng. Đồng thời cho các em xem 1 đoạn video diễn tấu cồng chiêng của
đội nghệ dân Ê Đê tại Buôn Trấp.
Đội chiêng ở Buôn Trấp
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
16
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Trình diễn cồng chiêng Tây Nguyên
Bộ cồng chiêng của người đồng bào Ê Đê
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
17
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
Phương pháp 4: Đưa âm nhạc âịa phương vào các hoạt âộng ngoài
giờ lên lớp trong trường tiểu học:
Để việc học hát các bài hát âm nhạc địa phương đạt hiệu quả cao, ngoài
những bài hát được phân phối trong các tiết học bản thân tôi còn đưa âm nhạc
địa phương kết hợp với các hoạt động ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp
của học sinh. Cách thực hiện cụ thể như sau:
+ Vào các tiết sinh hoạt tập thể của nhà trường sau khi sinh hoạt các chủ
điểm của nhà trường xong, tôi thường chọn một bài hát có giai điệu và lời ca dễ
ghi nhớ để tập luyện cho học sinh toàn trường. Sau đó cho học sinh xung phong
lên biểu diễn. Như vậy, các em vừa thuộc thêm một bài hát địa phương vừa tự
tin khi trình bày bài hát. Thay đổi hình thức tổ chức vào mỗi tuần (ví dụ: Tuần 1
các em sẽ được học hát, tuần 4 các em được biểu diễn các bài hát địa phương đã
học, tuần 8: giáo viên tổ chức trò chơi, nội dung câu hỏi xoay quanh tìm hiểu về
Tây Nguyên như: (Dân ca Ê Đê có giai điệu như thế nào? Em hãy nêu tên những
dân tộc sống ở Tây Nguyên? Người Tây Nguyên có những lễ hội, nét văn hóa
đặc trưng gì?...)
+ Tuyên truyền các bài hát địa phương qua các buổi phát thanh măng non
của trường: Tại trường của tôi, chương trình phát thanh măng non luôn được chú
trọng, mỗi tuần đều có một buổi phát thanh măng non, đây chính là dịp tốt nhất
để học sinh cả trường cùng có cơ hội để thưởng thức các bài hát địa phương Đăk
Lăk. Sau nội dung của buổi phát thanh măng non, tôi sẽ cho học sinh nghe một
bài hát địa phương Đăk Lăk. Thường xuyên thay đổi hình thức trình bày để
tránh sự nhàm chán cho học sinh.
Ví dụ: Khi tổ chức cho học sinh nghe hát, thay đổi hình thức nghe như
tuần này sẽ cho học sinh nghe bài hát “ Gọi lúa” – Dân ca Mơ Nông bằng băng
đĩa, tới tuần sau sẽ cho một em học sinh trình bày bài hát H’ren lên rẫy – Sáng
tác Nguyễn Cường, tới tuần kế tiếp sẽ cho một nhóm gồm 5 em thể hiện bài hát
“ Em nhớ Tây Nguyên “ – Nhạc và lời: Văn Tấn – Trần Quang Huy. Như vậy,
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
18
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
các em vừa được nghe nhiều bài hát dưới nhiều hình thức, vừa thích thú, vừa có
ý thức thi đua học tốt, yêu thích và mong muốn được thể hiện các bài hát địa
phương.
+ Phối hợp với nhà trường, đội thiếu niên, đoàn thanh niên tổ chức các
cuộc thi như: Thi hát dân ca, Thi vẽ tranh, Em yêu Tây Nguyên…Thông qua các
cuộc thi này sẽ làm tăng vốn hiểu biết của các em về mảnh đất Tây Nguyên, các
em biểu diễn tự tin các bài hát địa phương. Cách tổ chức các cuộc thi có thể thể
thực hình bằng nhiều hình thức như:
- Thi hát dân ca: Tổ chức các cuộc thi hát dân ca bằng nhiều hình thức.
Thực hiện tổ chức thi giữa các nhóm, các tổ, các lớp. Sau đó lựa chọn những tiết
mục đặc sắc để tham gia cuộc thi ở cấp trường. Ở cuộc thi cấp trường lên kế
hoạch, thể lệ cụ thể sau đó gửi về từng lớp. Khuyến khích các em thể hiện các
bài hát dân ca địa phương Đăk Lăk. Thông qua việc tổ chức cuộc thi giúp cho
giáo viên đánh giá được qua trình học tập của học sinh và cũng là dịp để giáo
viên xem lại kết quả giảng dạy của mình. Đồng thời giáo dục học sinh tính mạnh
dạn, tự tin trên sân kháu, tạo điều kiện cho học sinh có cơ hội tiếp xúc với một
chương trình biểu diễn có qui mô rộng hơn.
Ví dụ: Ở tiết học 18, 35 tận dụng phân phối chương trình là tiết Tập biểu
diễn các bài đã học tôi tổ chức cho học sinh thi hát các bài hát địa phương đã
được học. Chia lớp thành 2 nhóm thi, sau đó cho các em bốc thăm các bài hát đã
học. Sau cuộc thi giáo viên nhân xét, đánh giá, động viên các tiết mục của các
em đã biểu diễn và lựa chọn những tiết mục xuất sắc để tham gia hội thi cấp
trường.
Thi vẽ tranh: Nhằm giúp các em hiểu biết và ghi nhớ các nét văn hóa của
người Tây Nguyên, ngoài phần học hát, tôi thường kết hợp với đội thiếu niên và
đoàn thanh niên tổ chức cuộc thi vẽ tranh về chủ đề Tây Nguyên, phổ biến nội
dung thi: yêu cầu học sinh vẽ các cảnh đẹp của Tây Nguyên, vẽ các nhạc cụ đặc
trưng của người Tây Nguyên…Các bài thi nộp về sau đó, lựa chọn bài vẽ có nội
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
19
Đề tài: Một sô phương pá ngiú pọc siơp pọc tôt pầơ Âm ơpạc ịa
phương Đăk Lăk
dung xuất sắc tổ chức trao giải và tuyên dương vào buổi chào cờ đầu tuần. Qua
cuộc thi, các em vừa có thêm kiến thức về Tây Nguyên, vừa hứng thú, tạo môi
trường học tập thoải mái, có ý thức học tập tốt hơn.
IV. Tính mới của giải pháp:
Trong những năm thực hiện chương trình âm nhạc địa phương, tôi nhận
thấy việc các em học âm nhạc địa phương của các em còn thụ động, các em
thường tiếp thu kiến thức một chiều: giáo viên hát mẫu, học sinh hát theo một
cách khô cứng, các em chỉ hát đúng lời nhưng còn không đúng giai điệu. Chưa
tự tin khi hát các bài hát địa phương, các kiến thức về văn hóa của người Tây
Nguyên còn hạn hẹp. Nhưng khi áp dụng các phương pháp mới các em học sinh
đã chủ động hơn trong các hoạt động học tập trên lớp. Học sinh hát đúng giai
điệu và lời ca các bài hát dân ca, địa phương Đăk Lăk, tự tin hơn khi trình bày
các bài hát. Các em có thể tự thực hiện hát kết hợp với nhảy các điệu nhảy cơ
bản của một số dân tộc như Ê Đê, Ba Na mà không cần hướng dẫn của giáo
viên, một số em học sinh có năng khiếu từ những động tác múa cơ bản được
hướng dẫn, các em đã sáng tạo thêm những điệu múa được phát triển từ điệu
múa cơ bản.Các em hiểu biết hơn về mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ với những
nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.Với việc thành công từ những phương pháp
dạy hát địa phương đó bản thân sẽ tiếp tục thực hiện những phương pháp như
trên nhằm giúp các em học tốt hơn phần âm nhạc địa phương.
V. Hiệu quả của SKKN:
Đưa âm nhạc địa phương Đăk Lăk vào các tiết học âm nhạc tự chọn, hay
đưa âm nhạc vào các hoạt động ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp tại
trường tiểu học mang ý nghĩa vô cùng to lớn. Tuy một năm học các em chỉ được
học từ 2 cho tới 3 bài hát địa phương của Đăk Lăk nhưng các em đã biết cách
hát chính xác các giai điệu của bài hát, hiểu rõ về phong tục, tập quán và các nét
văn hóa đặc trưng của người Tây Nguyên. Bản thân tôi đã áp dụng và thực hiện
các phương pháp tại tất cá các khối lớp tại trường Tiểu học Trần Quốc Toản của
Nnghời tpực piệơ:
̣ Vũ Tpa Lệ ̣ Huyềơ - Trhờơng TH Trầơ Quôc Toaơ - Krôơng Aơ
20
- Xem thêm -