Tài liệu 141885826

1 Më §Çu 1. tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña mçi quèc gia phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c nguån lùc kh¸c nhau nh nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý, vèn, thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ... trong ®ã nguån lùc con ngêi lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh viÖc sö dông c¸c nguån lùc kh¸c. Ngµy nay, do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ tri thøc th× nguån lùc con ngêi ngµy cµng ®îc ®Ò cao ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, chóng ta coi con ngêi võa lµ nguån lùc néi t¹i, c¬ b¶n, quy ®Þnh sù nghiÖp CNH, H§H, võa lµ ®èi tîng mµ chÝnh qu¸ tr×nh CNH, H§H ph¶i híng vµo phôc vô. Nhng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i ph¸t huy nguån lùc con ngêi nh thÕ nµo vµ theo híng nµo cho phï hîp. Lµ mét níc nghÌo ®i vµo CNH, H§H, vÊn ®Ò gi¸o dôc - ®µo t¹o ®· vµ ®ang ®îc sù quan t©m chó ý cña toµn x· héi. V× vËy, t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X §¶ng ta ®· ®Ò ra môc tiªu cho gio¸ dôc ®¹i häc lµ: “Ph¶i nhanh chãng x©y dùng c¬ cÊu nguån nh©n lùc hîp lý vÒ ngµnh nghª, tr×nh ®é ®µo t¹o, d©n téc, vïng miÒn...”. §¹i häc Th¸i Nguyªn lµ mét trong nh÷ng trung t©m ®µo t¹o ®¹i häc lín trong níc. N¬i ®©y ®· ®µo t¹o ra nhiÒu thÕ hÖ gi¸o viªn, kü s, b¸c sü, c«ng nh©n.... Hä ®· cã nh÷ng cèng hiÕn nhÊt ®Þnh cho sù nghiÖp CNH, H§H ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c, ®ång b»ng B¾c bé vµ B¾c Trung bé. Tuy nhiªn, hiÖn nay ë c¸c ®Þa ph¬ng ®ã, viÖc sö dông nguån nh©n lùc ®· qua ®µo t¹o ë §¹i häc Th¸i Nguyªn cßn nhiÒu bÊt cËp, h¹n chÕ. Ch¼ng h¹n trong sè nh÷ng nh©n lùc ®îc qua ®µo t¹o cã nh÷ng ngêi ®i lµm kh«ng ®óng ngµnh nghÒ hoÆc ngµnh nghÒ kh«ng phï hîp víi nhu cÇu cña x· héi... cho nªn cha t¹o ra ®îc mét liªn minh thËt sù gi÷a ®éi ngò tri thøc víi nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi ë ®Þa ph¬ng, cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt níc trong giai ®o¹n míi. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trªn th× nhu cÇu vÒ mét hÖ thèng ®µo t¹o cã cÊu tróc hîp lý, môc tiªu ®a d¹ng mÒm dÎo phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt níc trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®îc ®Æt ra vµ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Bëi vËy, nghiªn cøu vai trß cña §¹i häc Th¸i Nguyªn trong viÖc ®µo t¹o ra nguån nh©n lùc chÊt lîng cao phôc vô ®¾c lùc cho sù nghiÖp CNH, H§H ë n- 2 íc ta hiÖn nay lµ vÊn ®Ò v« cïng quan träng vµ cÇn thiÕt. §©y còng lµ lý do chÝnh ®Ó t¸c gi¶ lùa chän vµ nghiªn cøu ®Ò tµi “Vai trß cña §¹i häc Th¸i Nguyªn trong viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi phôc vô qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam hiÖn hay” lµm luËn v¨n th¹c sü chuyªn ngµnh TriÕt häc cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi VÊn ®Ò nguån lùc con ngêi vµ ®µo t¹o nguån lùc con ngêi phôc vô qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt níc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®èi víi ®Êt níc ta hiÖn nay, do vËy cã kh«ng Ýt t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, chóng t«i ®· ®îc tiÕp cËn víi mét sè c«ng tr×nh cña c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi níc liªn quan ®Õn ®Ò tµi nµy ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. Tiªu biÓu lµ mét sè c«ng tr×nh sau: - NG¦T - TS NguyÔn H÷u KhiÓn trong T¹p chÝ Gi¸o dôc vµ Thêi ®¹i sè 5, ra ngµy 4/2/2001 ®· cã quan ®iÓm ®óng ®¾n r»ng: “Muèn cã nÒn hµnh chÝnh d©n chñ ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ®îc ®µo t¹o trong mét hÖ thèng ®µo t¹o hîp lý”. - Cßn GS - TS NguyÔn Träng ChuÈn th× kh¼ng ®Þnh: “Nguån lùc con ngêi lµ ch×a kho¸ ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ l©u bÒn cña ViÖt Nam trong thÕ kû 21”. Khi ph©n tÝch vÞ trÝ nguån nh©n lùc trong quan hÖ víi c¸c nguån lùc kh¸c, t¸c gi¶ ®· kh¼ng ®Þnh nguån lùc quan träng nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt chØ cã thÓ lµ con ngêi. Tõ ®ã, t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn mét sè yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc cña con ngêi, khai th¸c tèt nhÊt nguån nh©n lùc. (“Nguån nh©n lùc trong CNH, H§H ®Êt níc” - ®¨ng trong tËp: “Mét sè vÊn ®Ò vÒ triÕt häc - con ngêi - x· héi”. Nxb Khoa häc X· héi, 2002). - Trong bµi viÕt “Ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®µo t¹o nh©n tµi ®Ó thùc hiÖn CNH, H§H ®Êt níc” ®¨ng trªn t¹p chÝ Céng s¶n sè 1 n¨m 1997, khi ®Ò cËp ®Õn c¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt lîng cao, t¸c gi¶ NguyÔn V¨n HiÖu ®· nhÊn m¹nh tíi vai trß, néi dung vµ c¸ch thøc cña gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong viÖc båi dìng nh©n tµi. - GS - TS NguyÔn Duy Quý trong bµi “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån lùc con ngêi”, ®· cho r»ng, ph¸t triÓn con ngêi vÒ thùc chÊt lµ ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch con ngêi theo yªu cÇu cña thêi kú CNH, H§H. 3 - ë bµi viÕt: “Mèi quan hÖ gi÷a ®µo t¹o víi sö dông nh©n lùc: kh¸i niÖm, néi dung vµ c¬ chÕ” ®¨ng trªn t¹p chÝ Khoa häc gi¸o dôc sè 16 n¨m 2007, PGS - TS Phan V¨n Kha nªu lªn tÝnh tÊt yÕu cña mèi quan hÖ gi÷a ®µo t¹o vµ sö dông nh©n lùc trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ ®i ®Õn kÕt luËn r»ng, ®Ó n©ng cao chÊt lîng hiÖu qu¶ ®µo t¹o cÇn ph¶i t¨ng cêng quan hÖ gi÷a hÖ thèng ®µo t¹o víi hÖ thèng sö dông nh©n lùcvµ ®a d¹ng ho¸ néi dung ®µo t¹o. - LuËn ¸n tiÕn sü triÕt häc cña §oµn V¨n Kh¸i: “Nguån lùc con ngêi trong qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt níc” vµ luËn v¨n th¹c sü cña Bïi M¹nh H»ng - “Mét sè quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o trong c«ng cuéc ®æi míi (1986 - 1996)” ®· lµm râ kh¸i niÖm CNH, H§H vµ c¸c m« h×nh CNH, H§H ®Ó ®i ®Õn quan niÖm r»ng ®Êt níc ta ®ang ë trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ theo m« h×nh tæng hîp (kÕt hîp gi÷a ph¸t huy néi lùc vµ theo lîi thÕ so s¸nh), ®i liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸. - Ngoµi ra, khi nghiªn cøu ®Ò tµi, t¸c gi¶ ®· ®îc tiÕp cËn mét sè Ên phÈm díi d¹ng s¸ch thuéc ch¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ cÊp Nhµ níc: “Con ngêi ViÖt Nam - môc tiªu vµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi” m· sè KX 07 do GS - TS Ph¹m Minh H¹c lµm chñ nhiÖm trong ®ã cã “VÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp CNH, H§H” cña t¸c gi¶ Ph¹m Minh H¹c, “C¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay” cña t¸c gi¶ Phan Huy Lª. C¸c Ên phÈm nµy ®· ®Ò cËp ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau trong ®ã cã vÊn ®Ò ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®µo t¹o, båi dìng vµ ®µo t¹o l¹i ®«i ngò nh©n lùc, ®µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt lîng cao... C¸c c«ng tr×nh trªn ®Òu Ýt nhiÒu ®Ò cËp ®Õn viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi vµ ®· chØ ra mét vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay lµ vÊn ®Ò ®µo t¹o nguån lùc con ngêi phôc vô cho CNH, H§H nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam. Tuy vËy cha cã c«ng tr×nh khoa häc nµo nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u s¾c vÒ vai trß cña §¹i häc Th¸i Nguyªn trong viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi phôc vô CNH, H§H nhÊt lµ trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh hiÖn nay. Bëi vËy t¸c gi¶ ®· lùc chän vµ nghiªn cøu ®Ò tµi nµy víi mong muån sÏ gãp phÇn t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn phôc vô ®Êt níc trong giai ®o¹n míi. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi 4 - Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ: Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn, luËn v¨n ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn trong qu¸ tr×nh CNH, H§H hiÖn nay. - §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn, luËn v¨n ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô sau: + Lµm râ tÇm quan träng cña viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë c¸c trêng ®¹i häc trong qu¸ tr×nh CNH, H§H ë ViÖt Nam hiÖn nay. + Ph©n tÝch thùc tr¹ng cña viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn trong qu¸ tr×nh CNH, H§H vµ chØ ra nh÷ng vÊn ®Ò cÇn kh¾c phôc. + KiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn trong qu¸ tr×nh CNH, H§H hiÖn nay. - Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n: Lµ thùc tiÔn ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë c¸c trêng thµnh viªn thuéc §¹i häc Th¸i Nguyªn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn. 4. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu - C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ: Dùa trªn nÒn t¶ng lý luËn cña TriÕt häc M¸c - Lªnin, nh÷ng quan ®iÓm trong t tëng Hå ChÝ Minh, lý luËn cña §¶ng, cña Nhµ níc ta vÒ con ngêi vµ vÒ nguån lùc con ngêi lµm c¬ së lý luËn cho viÖc nghiªn cøu. Ngoµi ra luËn v¨n cßn tham kh¶o, kÕ thõa c¸c bµi viÕt, c¸c c«ng tr×nh khoa häc cña c¸c t¸c gi¶ trong vµ ngoµi níc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®µo t¹o ®¹i häc vµ nguån nh©n lùc. - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: LuËn v¨n sö dông c¸c ph¬ng ph¸p cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nh ®¸nh gi¸, ph©n tÝch, tæng hîp, thu thËp, xö lý th«ng tin... 5. §ãng gãp khoa häc cña luËn v¨n Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng thùc tr¹ng, luËn v¨n ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh kh¶ thi, ®Æc thï ®Ó ph¸t huy vai trß cña §¹i häc Th¸i Nguyªn trong viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt lîng cao phôc vô cho qu¸ tr×nh CNH, H§H ë níc ta hiÖn nay. 5 6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n VÒ mÆt lý luËn: LuËn v¨n gãp phÇn vµo sù nghiªn cøu lý luËn chung vÒ vai trß cña nguån lùc con ngêi ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Cô thÓ h¬n, luËn v¨n gãp phÇn t×m hiÓu vÒ vai trß cña ®µo t¹o ®¹i häc trong viÖc t¹o ra nguån lùc con ngêi cã hµm lîng trÝ tuÖ cao ®Ó thùc hiÖn tèt sù nghiÖp CNH, H§H ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. VÒ mÆt thùc tiÔn: LuËn v¨n hy väng thµnh c«ng trong viÖc gãp mét phÇn nhá bÐ vµo qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ x©y dùng nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña §¹i häc Th¸i Nguyªn trong viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt lîng cao ngµy cµng ®¸p øng tèt h¬n cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. MÆt kh¸c, luËn v¨n cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c c¬ quan vµ trêng häc ë §¹i häc Th¸i Nguyªn còng nh trong tØnh Th¸i Nguyªn cµ c¸c tØnh kh¸c. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm 3 ch¬ng, 7 tiÕt. Ch¬ng1. TÇm quan träng vµ yªu cÇu cña ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë c¸c trêng ®¹i häc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay 1.1. Kh¸i lîc vÒ nguån lùc con ngêi, ®µo t¹o nguån lùc con ngêi vµ vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 1.1.1. Kh¸i lîc vÒ nguån lùc con ngêi, ®µo t¹o nguån lùc con ngêi 1.1.2. Kh¸i lîc vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 1.2. Vai trß vµ yªu cÇu cña ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë c¸c trêng ®¹i häc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay ë ViÖt Nam 1.2.1. Vai trß cña nguån lùc con ngêi phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay 1.2.2. Yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®èi víi viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi Ch¬ng 2. §µo t¹o nguån lùc con ngêi ë ®¹i häc Th¸i Nguyªn hiÖn nay - thùc tr¹ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra 6 2.1. Mét sè ®Æc ®iÓm cña §¹i häc Th¸i Nguyªn t¸c ®éng ®Õn viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi 2.1.1. Tæng quan vÒ §¹i häc Th¸i Nguyªn 2.1.2. C¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ë §¹i häc Th¸i Nguyªn 2.2. Thùc tr¹ng cña viÖc ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay 2.2.1. Thùc tr¹ng cña viÖc ®µo t¹o tr×nh ®é lý thuyÕt vµ n¨ng lùc thùc tiÔn ë §¹i häc Th¸i Nguyªn hiÖn nay 2.2.2. Thùc tr¹ng viÖc häc cña sinh viªn ë c¸c trêng thµnh viªn. Ch¬ng 3. Ph¬ng híng vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay 3.1. Ph¬ng híng ph¸t triÓn ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn trong nh÷ng n¨m tíi 3.1.1. §Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o g¾n víi yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i 3.1.2. Qu¸n triÖt nh÷ng qu©n ®iÓm, ®êng lèi trong c«ng t¸c ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë §¹i häc Th¸i Nguyªn 3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n 3.2.1. X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®¸p øng tèt nhu cÇu d¹y vµ häc ë §¹i häc Th¸i Nguyªn 3.2.2. §æi míi vµ ®a d¹ng h¬n ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc 3.2.3. N©ng cao n¨ng lùc t duy lý luËn vµ chuyªn m«n cho ®éi ngò gi¶ng viªn 3.2.4. Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc tù gi¸c trong häc tËp cña sinh viªn 7 Ch¬ng 1. TÇm quan träng vµ yªu cÇu cña ®µo t¹o nguån lùc con ngêi ë c¸c trêng ®¹i häc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay 1.1. Kh¸i lîc vÒ nguån lùc con ngêi, ®µo t¹o nguån lùc con ngêi vµ vÒ qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 1.1.1. Kh¸i lîc vÒ nguån lùc con ngêi vµ ®µo t¹o nguån lùc con ngêi 1.1.1.1. Kh¸i lîc vÒ nguån lùc con ngêi * §Þnh nghÜa nguån lùc con ngêi Con ngêi, víi t c¸ch lµ sù ph¸t triÓn cao nhÊt cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt lu«n mang trong m×nh b¶n tÝnh x· héi. Kh¸c víi c¸c loµi ®éng vËt cao cÊp kh¸c vÒ mÆt kÝch thíc vµ cÊu t¹o n·o bé, kh¶ n¨ng ®i ®îc b»ng hai ch©n, c¸c khíp tay chuyÓn ®éng tù do gióp con ngêi chÕ t¹o vµ sö dông c«ng cô mét c¸ch dÔ dµng trong qu¸ tr×nh lao ®éng. §iÒu ®ã lµm cho con ngêi kh«ng nh÷ng biÕt t¹o ra lao ®éng x· héi mµ cßn biÕt thiÕt lËp nªn c¸c mèi quan hÖ x· héi, h×nh thµnh hiÖn thùc v¨n ho¸, x· héi vµ tiÕn tr×nh lÞch sö. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, khi ¸p dông c¸c quan ®iÓm duy vËt vµo xem xÐt con ngêi, ®· nªu bËt lªn kh¶ n¨ng con ngêi tù t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh sinh tån cña m×nh. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ ¨n, mÆc, ë, t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng…. ChÝnh trong qu¸ tr×nh con ng êi tham gia vµo s¶n xuÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng cña m×nh vµ cña x· héi ®· t¹o ra c¸i mµ ngµy nay hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu quan t©m, xem xÐt, gi¶i quyÕt, ®ã chÝnh lµ NLCN. Nãi tíi NLCN lµ chóng ta ®ang ®Ò cËp tíi mét yÕu tè quan träng nhÊt, n¨ng ®éng nhÊt cña viÖc t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nã kh¸c so víi c¸c nguån lùc kh¸c (tµi chÝnh, ®Êt ®ai, c«ng nghÖ, vèn...) ë chç NLCN cïng víi ho¹t ®éng cã tÝnh s¸ng t¹o, ®· biÕt t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, lµm biÕn ®æi giíi tù nhiªn, trªn c¬ së ®ã mµ h×nh thµnh nªn c¸c quy luËt lao ®éng vµ quan hÖ x· héi. NLCN ®îc x¸c ®Þnh trªn mét ®Þa ph¬ng, mét vïng l·nh thæ hay mét quèc gia nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Nhng nÕu xÐt nã trªn mét b×nh diÖn quèc gia nhÊt ®Þnh th× NLCN cßn ®îc hiÓu lµ nguån nh©n lùc. Mçi quèc gia cã quan niÖm kh¸c nhau vÒ NLCN ch¼ng h¹n: - Theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ cña Ph¸p (1977 - 1985) th× NLCN bao gåm nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng vµ mong muèn cã 8 viÖc lµm. Theo kh¸i niÖm nµy th× nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng nhng kh«ng cã viÖc lµm th× kh«ng ®îc xÕp vµo nguån lao ®éng [40, 14]. - ë Australia, ngêi ta coi NLCN lµ toµn bé nh÷ng ngêi bíc vµo tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng. Quan niÖm nµy ®· kh«ng ph©n biÖt ngêi cã viÖc lµm vµ ngêi kh«ng cã viÖc lµm [33, 34]. - Víi quan niÖm cña Liªn Hîp Quèc th× NLCN bao gåm tÊt c¶ nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng vµ n¨ng lùc cña con ngêi cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. - Cßn ë ViÖt Nam, NLCN ®îc hiÓu theo c¸c nghÜa sau ®©y: + Víi t c¸ch lµ nguån cung cÊp søc lao ®éng ®Ó ph¸t triÓn KT - XH, ë nghÜa réng nhÊt th× NLCN bao gåm toµn bé d©n c cã kh¶ n¨ng lao ®éng, kh«ng ph©n biÖt ngêi ®ã ®ang ho¹t ®éng trong ngµnh nghÒ, lÜnh vùc, khu vùc nµo. Víi nghÜa nµy th× NLCN cã thÓ coi lµ nguån nh©n lùc x· héi [42, 7]. Theo c¸ch x¸c ®Þnh cña Tæng côc Thèng kª níc ta th× nguån nh©n lùc x· héi bao gåm nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng (nam tõ 15 ®Õn 60 tuæi, n÷ tõ 15 ®Õn 55 tuæi) cã kh¶ n¨ng lao ®éng, cã viÖc lµm. Tuy nhiªn còng theo quan niÖm nµy th× NLCN cßn bao gåm c¶ nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng nhng kh«ng tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ, vÝ dô nh nh÷ng ngêi ®ang thÊt nghiÖp, ®ang ®i häc, ®ang lµm néi trî trong gia ®×nh m×nh, hoÆc kh«ng cã nhu cÇu lµm viÖc…[ 37, 21]. ë ®©y cßn cã mét bé phËn nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng nhng kh«ng ®îc tÝnh trong nguån nh©n lùc, ®ã lµ bé phËn nh÷ng ngêi tham gia lùc lîng vò trang. + Nhng víi t c¸ch lµ kh¶ n¨ng ®¶m ®¬ng chÝnh cña lao ®éng x· héi th× NLCN ®îc hiÓu theo nghÜa hÑp h¬n, bao gåm toµn bé d©n c trong ®é tuæi lao ®éng vµ cã kh¶ n¨ng lao ®éng (do ph¸p luËt lao ®éng quy ®Þnh). Víi c¸ch hiÓu nµy th× kh¸i niÖm NLCN t¬ng ®¬ng víi kh¸i niÖm nguån lao ®éng [42, 8]. V× hiÖn nay nguån lao ®éng còng ®îc hiÓu lµ toµn bé d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng vµ cã kh¶ lao ®éng. Tuy nhiªn, gi÷a NLCN vµ nguån lao ®éng thÓ hiÖn trong kh¸i niÖm nµy lµ kh¸c nhau chø kh«ng ®ång nghÜa víi nhau. Sù kh¸c nhau ®ã biÓu hiÖn ë chç: trong x· héi, mÆc dï cã nh÷ng ngêi ®ang ë ®é tuèi lao ®éng vµ cã kh¶ n¨ng tham gia lao ®éng nhng l¹i ®ang ®i häc, lµm c«ng 9 viÖc néi trî, hoÆc kh«ng tÝch cùc t×m kiÕm viÖc lµm …, bé phËn nµy ® îc coi lµ nguån nh©n lùc tiÒm tµng cña mét ®Þa ph¬ng, mét tØnh, mét quèc gia nhng kh«ng ®îc tÝnh trong nguån lao ®éng hiÖn h÷u. Nguån lao ®éng hiÖn h÷u lµ toµn bé nh÷ng ngêi lao ®éng ®ang tham gia lµm viÖc hoÆc ®ang tÝch cùc t×m kiÕm viÖc lµm. + ë níc ta cßn mét c¸ch hiÓu n÷a vÒ NLCN, ®ã lµ toµn bé nh÷ng con ngêi cô thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy th× sè lîng NLCN trong x· héi sÏ bÞ thu hÑp l¹i, nã cã thÓ lîng ho¸ ®îc. §ã lµ bé phËn nh÷ng ngêi tõ giíi h¹n díi cña ®é tuæi lao ®éng trë lªn cã kh¶ n¨ng lao ®éng. Nh vËy NLCN ë ®©y ®ång nghÜa víi kh¸i niÖm “lùc lîng lao ®éng”, vµ nã ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn quy m« d©n sè, c¬ cÊu tuæi, giíi tÝnh vµ sù ph©n bè theo khu vùc, vïng l·nh thæ d©n sè. HiÖn nay ë níc ta cã kho¶ng 80% lùc lîng lao ®éng cha qua ®µo t¹o ngêi ta gäi lµ nguån nh©n lùc cha qua ®µo t¹o, cßn l¹i lµ sè lùc lîng lao ®éng ®îc ®µo t¹o ë c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau ngêi ta gäi lµ nguån nh©n lùc ®· qua ®µo t¹o. Nh vËy viÖc ®µo t¹o NLCN lµ hÕt søc quan träng vµ cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. + GÇn ®©y mét sè nhµ khoa häc ViÖt Nam cho r»ng NLCN bao gåm d©n sè vµ chÊt lîng con ngêi, trong ®ã thÓ hiÖn c¶ trªn ph¬ng diÖn thÓ chÊt vµ tinh thÇn, søc khoÎ vµ trÝ tuÖ, n¨ng lùc vµ phÈm chÊt, tr×nh ®é vµ phong c¸ch lµm viÖc. Quan niÖm nµy ®îc thÓ hiÖn ë ®Ò tµi KX – 07, nã thÓ hiÖn c¶ vÒ mÆt sè lîng vµ chÊt lîng NLCN. Nh vËy kh¸i niÖm NLCN cã néi dung rÊt réng, song cÇn kh¼ng ®Þnh r»ng NLCN ë mét quèc gia ph¶i cã ba ®Æc ®iÓm quan träng sau mµ nÕu thiÕu mét trong ba ®Æc ®iÓm nµy th× kh«ng thÓ coi ®ã lµ NLCN ®îc: Thø nhÊt: NLCN chÝnh lµ nguån nh©n lùc cña mét quèc gia. Thø hai: NLCN lµ mét bé phËn cña d©n sè, g¾n víi cung lao ®éng. Thø ba: NLCN ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng lao ®éng cña mét x· héi. Ngoµi ba ®Æc ®iÓm ®ã ra th× NLCN kh«ng chØ ph¶n ¸nh b×nh diÖn sè lîng mµ nã cßn ph¶n ¸nh c¶ b×nh diÖn chÊt lîng, trong ®ã chÊt lîng cña NLCN lµ c¸i quan träng nhÊt. Nãi tíi chÊt lîng NLCN lµ nãi tíi tr¹ng th¸i nhÊt ®Þnh cña nã, lµ tè chÊt, b¶n chÊt bªn trong cña nã vµ ®îc thÓ hiÖn cô thÓ ë t×nh tr¹ng søc khoÎ, tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, n¨ng lùc thùc tÕ vÒ tri 10 thøc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp, ë kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, thÝch øng linh ho¹t, nhanh nh¹y víi c«ng viÖc…. Ngoµi ra nã cßn thÓ hiÖn ë phÈm chÊt ®¹o ®øc, t¸c phong, th¸i ®é ®èi víi c«ng viÖc, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng lao ®éng cña NLCN thËm chÝ ë c¶ thu nhËp, møc sèng vµ møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu c¸ nh©n cña ngêi lao ®éng. ChÊt lîng cña NLCN kh«ng ph¶i lµ c¸i cè h÷u mµ nã lu«n vËn ®éng biÕn ®æi. Nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn KT - XH còng nh møc sèng, d©n trÝ cña d©n c. Sù vËn ®éng tÝch cùc cña NLCN ë tr×nh ®é cao sÏ lµ c¬ së ®Ó c¶i biÕn x· héi kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ hoµn thiÖn ngêi lao ®éng. Víi ý nghÜa ®ã nguån lùc con ngêi sÏ trë thµnh “nguån vèn” kh«ng bao giê c¹n kiÖt cña mçi quèc gia. * KÕt cÊu cña nguån lùc con ngêi §Ó hiÓu s©u h¬n vÒ NLCN cÇn ph¶i ph©n tÝch kÕt cÊu cña nã. Ngêi ta c¨n cø vµo môc ®Ých nghiªn cøu, vµo qu¶n lý mµ xem xÐt kÕt cÊu cña NLCN díi c¸c gãc ®é kh¸c nhau. C¨n cø vµo kh¶ n¨ng vµ møc ®é tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ th× NLCN bao gåm NLCN trong ®é tuæi lao ®éng, NLCN tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ vµ bé phËn NLCN dù tr÷ [42, 10]. NLCN trong ®é tuæi lao ®éng bao gåm toµn bé nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng vµ cã kh¶ n¨ng lao ®éng, ®îc quy ®Þnh bëi ph¸p luËt lao ®éng cña mét quèc gia. ë mçi quèc gia kh¸c nhau, ®é tuæi lao ®éng ®îc quy ®Þnh kh¸c nhau. NLCN tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ (cßn gäi lµ lùc lîng lao ®éng) lµ bé phËn n¨ng ®éng nhÊt cña nguån lùc con ngêi. Nã ®îc tÝnh trong ph¹m vi mét quèc gia, vïng, ®Þa ph¬ng. Bé phËn nµy rÊt phong phó, bao gåm nh÷ng ngêi trong vµ trªn ®é tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc, nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng nhng kh«ng cã viÖc lµm hoÆc ®ang t×m viÖc. NLCN dù tr÷ lµ mét phÇn cña NLCN trong tuæi lao ®éng nhng hiÖn t¹i cha tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ vµ khi cÇn cã thÓ huy ®éng ®îc. Bé phËn nµy bao gåm nh÷ng ngêi ®ang lµm c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh m×nh, nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng ®ang ®i häc, nh÷ng ngêi kh«ng cã nhu cÇu lµm viÖc, lùc lîng vò trang, nh÷ng ngêi nghØ hu sím…. 11 Khi c¨n cø vµo vÞ trÝ, NLCN cã thÓ chia thµnh ba lo¹i sau: [42, 19] Nguån nh©n lùc chÝnh: §©y lµ nguån nh©n lùc cã sè lîng lín nhÊt, n»m trong ®é tuæi lao ®éng, ®¶m nhiÖm chñ yÕu c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng KT - XH cña ®Êt níc. Nguån nh©n lùc phô: lµ bé phËn d©n c n»m ngoµi ®é tuæi lao ®éng, hä cã thÓ tuú theo søc cña m×nh ®Ó tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ víi thêi gian nhÊt ®Þnh. Nguån nh©n lùc bæ sung: lµ bé phËn cña NLCN ®îc bæ sung tõ c¸c nguån kh¸c, s½n sµng tham gia lµm viÖc, nh sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng tèt nghiÖp ra trêng, sè ngêi hÕt h¹n nghÜa vô qu©n sù, sè ngêi lao ®éng ë níc ngoµi vÒ…. Tãm l¹i c¸c kh¸i niÖm vÒ NLCN cã sù kh¸c nhau lµ do c¸ch x¸c ®Þnh quy m« NLCN dùa trªn d©n sè. MÆc dï vËy chóng ®Òu cã ®Æc ®iÓm chung lµ ph¶n ¸nh lao ®éng cña mét x· héi, mét vïng, mét ®Þa ph¬ng ë nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. §ã lµ bé phËn d©n sè ®ang t¹o ra cña c¶i vËt chÊt, tinh thÇn chñ yÕu cho x· héi, quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn KT- XH cña quèc gia. Nhng còng sÏ lµ sai lÇm nÕu chóng ta hiÓu viÖc t¹o ra cña c¶i vËt chÊt, tinh thÇn cho x· héi chØ phô thuéc vµo søc m¹nh c¬ b¾p cña NLCN. Trªn thùc tÕ, NLCN ®îc thùc hiÖn tríc hÕt b»ng søc m¹nh cña c¬ b¾p song nã kh«ng chØ dõng l¹i ë ®ã mµ chÝnh hµm lîng trÝ tuÖ, sù hiÓu biÕt, còng nh nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc, t©m lý, lèi sèng, kh¶ n¨ng lao ®éng s¸ng t¹o… míi lµ c¸i cèt lâi, chñ ®¹o quy ®Þnh mÆt tÝch cùc trong NLCN, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n KHKT & CN ph¸t triÓn nh ngµy nay. Bëi vËy, ë níc ta hiÖn nay, muèn thµnh c«ng trong sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt níc th× ph¶i n©ng cao chÊt lîng NLCN mµ tríc hÕt lµ ph¶i n©ng cao c«ng t¸c gi¸o dôc - ®µo t¹o NLCN ®ñ søc ®Ó héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. * C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn nguån lùc con ngêi NLCN cña mét quèc gia chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. Cã nh÷ng yÕu tè thuéc vÒ truyÒn thèng, sù vËn ®éng cña x· héi nhng chñ yÕu lµ do qu¸ tr×nh gi¸o dôc, ®µo t¹o, viÖc lµm, thu nhËp, n¨ng suÊt lao ®éng, quan hÖ x· héi mµ h×nh thµnh nªn. Cô thÓ lµ nh÷ng yÕu tè sau: - Thø nhÊt: Sù ph¸t triÓn cña KT- XH t¸c ®éng ®Õn chÊt lîng NLCN. 12 Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµ yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp lªn chÊt lîng NLCN. Bëi ®ã lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tiÒn l¬ng, thu nhËp, c¶i thiÖn møc sèng vµ n©ng cao d©n trÝ cña ngêi lao ®éng. ChØ khi nµo thu nhËp t¨ng th× c¸c gia ®×nh míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c dÞch vô gi¸o dôc, ®µo t¹o, ch¨m sãc søc khoÎ…. Søc khoÎ, tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n cña ng êi lao ®éng ®îc n©ng cao th× dÉn ®Õn chÊt lîng NLCN còng ®îc n©ng cao. Thùc tÕ ®· cho thÊy nÕu quèc gia nµo cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× tû lÖ ngêi ®i häc v¨n ho¸, chuyªn m«n sÏ cao h¬n ë c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÊp. §iÒu nµy chøng tá r»ng t¨ng trëng kinh tÕ lµ c¬ së ®Ó c¸c quèc gia n©ng cao nguån lùc tµi chÝnh, t¨ng ®Çu t cho c¸c ch¬ng tr×nh gi¸o dôc, ®µo t¹o, v¨n ho¸, y tÕ, thÓ thao …. Nhê ®ã, quy m« gi¸o dôc, ®µo t¹o, ch¨m sãc søc khoÎ d©n c ®îc më réng, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ngêi lao ®éng ®îc n©ng cao. §©y lµ tiÒn ®Ò ®Ó nguån nh©n lùc ph¸t triÓn vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc. ë níc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê kinh tÕ t¨ng trëng liªn tôc nªn Nhµ níc cã ®iÒu kiÖn ®Çu t cho gi¸o dôc - ®µo t¹o. Trong c¸c v¨n kiÖn §¹i héi toµn quèc cña §¶ng ta ®Þnh møc ®Çu t cho gi¸o dôc - ®µo t¹o nh sau: nÕu n¨m 1990, møc chi cho gi¸o dôc, ®µo t¹o b»ng 8,9% tæng chi ng©n s¸ch nhµ níc th× ®Õn n¨m 1995 lµ 10,45%, n¨m 2000 lµ 15% vµ 2005 lµ 18%, chóng ta còng dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 sÏ chi cho gi¸o dôc, ®µo t¹o lµ 20%. Tuy nhiªn, do thu nhËp cña níc ta cha cao nªn møc chi nh trªn mÆc dï ®· c¶i thiÖn ®îc phÇn nµo song vÉn cha ®¸p øng ®ñ cho nhu cÇu n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc - ®µo t¹o NLCN. MÆt kh¸c, khi ph¸t triÓn kinh tÕ th× c¬ cÊu kinh tÕ ¾t sÏ hîp lý, sÏ sö dông chñ yÕu c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, thµnh tùu khoa häc - kü thuËt còng sÏ ®îc ®a vµo sö dông trong nÒn kinh tÕ vµ trong cuéc sèng cña ngêi lao ®éng. Do vËy, nã còng sÏ ®ßi hái chÊt lîng nguån nh©n lùc ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ. ChÊt lîng NLCN kh«ng chØ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ mµ cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c nh n¨ng lùc t duy, tr×nh ®é nhËn thøc vµ ®¹o ®øc ®èi víi nghÒ nghiÖp, lèi sèng, giao tiÕp øng xö vµ b×nh ®¼ng giíi…. Trong qu¸ tr×nh CNH, H§H vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, t duy cña ngêi lao ®éng cÇn ®îc ®æi míi ®Ó phï hîp víi nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ho¸ vµ nÒn kinh tÕ tri thøc, ®Æc biÖt lµ ®Ó thÝch øng víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i. §iÒu 13 nµy ®ßi hái mçi thµnh viªn trong NLCN ph¶i kh«ng ngõng v¬n lªn ®Ó ®æi míi t duy, th¸i ®é vµ phong c¸ch trong nghÒ nghiÖp. Khi qu¸ tr×nh héi nhËp diÔn ra th× còng lµ lóc lèi sèng hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp víi phong c¸ch giao tiÕp vµ c¸c quan hÖ øng xö míi ®îc h×nh thµnh. Nã t¸c ®éng trùc tiÕp vµ lµm thay ®æi chÊt lîng NLCN. Trong mét chõng mùc nµo ®ã th× vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi còng lµ nh©n tè t¸c ®éng ®Õn NLCN. Kinh tÕ ph¸t triÓn sÏ t¹o c¬ héi cho phô n÷ vµ nam giíi b×nh ®¼ng víi nhau trong thÞ trêng lao ®éng. KÕt qu¶ lµ ®iÒu ®ã t¹o ra ®éng c¬ cho phô n÷ häc tËp, trau dåi kiÕn thøc, t¹o ra híng ph¸t triÓn vÒ chÊt trong NLCN do chç nguån nh©n lùc n÷ ®îc n©ng cao - Thø hai: T×nh tr¹ng dinh dìng vµ ch¨m sãc søc khoÎ t¸c ®éng ®Õn NLCN. Chóng ta biÕt r»ng dinh dìng lµ yÕu tè sèng cßn cña con ngêi. NÕu thiÕu dinh dìng th× c¬ thÓ sÏ kh«ng khoÎ m¹nh, do ®ã chÊt lîng c«ng viÖc sÏ bÞ gi¶m ®i vµ nh vËy th× nguån nh©n lùc sÏ bÞ ®e do¹ nghiªm träng. Cïng víi vÊn ®Ò dinh dìng th× viÖc ch¨m sãc y tÕ còng ¶nh hëng tíi chÊt lîng cña NLCN. TÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng y tÕ vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ngêi d©n víi hÖ thèng nµy cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ c¸c thÕ hÖ nguån nh©n lùc. Nã cã thÓ lµm t¨ng hoÆc thËm chÝ lµm gi¶m chÊt lîng NLCN. - Thø ba: Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña gi¸o dôc - ®µo t¹o t¸c ®éng ®Õn chÊt lîng NLCN. Møc ®é ph¸t triÓn cña gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ yÕu tè quan träng nhÊt t¸c ®éng ®Õn chÊt lîng NLCN. Nã quyÕt ®Þnh tr×nh ®é v¨n ho¸ chuyªn m«n cña ngêi lao ®éng. Møc ®é ph¸t triÓn cña gi¸o dôc - ®µo t¹o cµng cao th× quy m« nguån nh©n lùc chuyªn m«n kü thuËt cµng më réng v× lÏ dÜ nhiªn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó n©ng cao tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o chuyªn m«n, kü thuËt cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a nÕu møc ®é ph¸t triÓn cña gi¸o dôc ®µo t¹o cµng cao th× cµng cã kh¶ n¨ng n©ng cao chÊt lîng theo chiÒu s©u cña nguån nh©n lùc. Gi¸o dôc - ®µo t¹o kh«ng chØ n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ mµ nã cßn gãp phÇn c¶i thiÖn søc khoÎ vµ n©ng cao tuæi thä cho con ngêi, nhê ®ã mµ søc khoÎ cña nguån nh©n lùc còng ®îc ®¶m b¶o. - Thø t: C¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ t¸c ®éng ®Õn chÊt lîng NLCN . 14 ViÖc n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc quèc gia phô thuéc nhiÒu vµo c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ v× chÝnh nh÷ng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ sÏ t¹o m«i trêng ph¸p lý ®Ó hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u t¹o nªn nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao chÊt lîng NLCN. Ngoµi chÝnh s¸ch cho gi¸o dôc th× c¸c chÝnh s¸ch vÒ tuyÓn dông, sö dông lao ®éng, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, thu nhËp, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hé lao ®éng…còng gi÷ mét vai trß kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc thóc ®Èy NLCN ph¸t triÓn theo híng tÝch cùc. Tuy nhiªn, ®Ó cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cßn ph¶i phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè mµ tríc hÕt lµ ë sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ ë chÝnh trong t duy cña c¸ nh©n con ngêi trong mçi quèc gia. - Thø n¨m: Vai trß cña v¨n ho¸ trong viÖc ph¸t triÓn NLCN Trong thêi ®¹i ngµy nay, v¨n ho¸ víi t c¸ch “nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi” kh«ng chØ “võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi”, mµ lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu cho sù ph¸t triÓn con ngêi nãi chung vµ nguån lùc con ngêi nãi riªng. V¨n ho¸ lµ mét tæng hîp mang tÝnh ®a nghÜa, nã t¸c ®éng trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do con ngêi s¸ng t¹o ra víi môc ®Ých híng tíi c¸i ch©n, thiÖn, mü, v¨n ho¸ ®· t¸c ®éng tíi sù ph¸t triÓn cña NLCN theo nhiÒu híng kh¸c nhau. Trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh cña nÒn kinh tÕ vµ muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ th× tríc hÕt ph¶i cÇn ®Õn nh©n tè v¨n ho¸ (cho dï ë tr×nh ®é tèi thiÓu) nh häc vÊn, tay nghÒ, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt… ë mçi con ngêi. §¶m b¶o ®îc yªu cÇu nµy th× còng chÝnh lµ n©ng cao mét phÇn nµo ®ã chÊt lîng NLCN. H¬n n÷a, víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn, v¨n ho¸ trang bÞ cho ngêi lao ®éng kh«ng chØ nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc, c«ng nghÖ, kü thuËt, kh«ng chØ nh÷ng tri thøc x· héi vµ nh©n v¨n, mµ cßn h×nh thµnh nªn ë ngêi lao ®éng c¸i mµ nÕu thiÕu nã th× hä kh«ng thÓ ®îc coi lµ mét con ngêi ®Ých thùc - ®ã chÝnh lµ nh©n c¸ch. Nh vËy v¨n ho¸ t¸c ®éng tÝch cùc tíi chÊt lîng NLCN. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam h«m nay kh«ng thÓ ®øng ngoµi chiÕn lîc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam hiÖn ®¹i - con ngêi ngang tÇm ®ßi hái cña sù nghiÖp ®Èy m¹nh CNH, H§H. NÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc mµ chóng ta ®ang tõng bíc x©y dùng Êy n»m ngay trong chiÕn lîc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam míi - con ngêi ®ñ søc ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng cao cña sù nghiÖp CNH, H§H. 15 1.1.1.2. Kh¸i lîc vÒ ®µo t¹o nguån lùc con ngêi Nh©n lo¹i ®· bíc vµo thÕ kû 21 - thÕ kû cña nÒn kinh tÕ tri thøc. §Ó thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ tri thøc, c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu coi träng viÖc ®Çu t ph¸t triÓn NLCN ®Æc biÖt lµ n©ng cao yÕu tè trÝ lùc th«ng qua gi¸o dôc - ®µo t¹o. Trªn con ®êng CNH, H§H cña m×nh, ViÖt Nam ph¶i ®ång thêi thùc hiÖn song song hai nhiÖm vô: mét mÆt lµ ph¶i c¶i biÕn tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sang kinh tÕ c«ng nghiÖp, vµ mÆt kh¸c lµ ph¶i tËn dông c¬ héi ®i t¾t ®ãn ®Çu ®Ó ®i th¼ng vµo nh÷ng ngµnh sö dông c«ng nghÖ cao cña nÒn kinh tÕ tri thøc. §Ó thùc hiÖn tèt hai nhiÖm vô nµy, b¾t buéc chóng ta ph¶i sö dông ®éi ngò lao ®éng cã tri thøc vµ tay nghÒ cao. Nhng lµm thÕ nµo ®Ó cã ®éi ngò lao ®éng ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ã lµ mét viÖc kh«ng dÔ. Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn KT - XH n¨m 2001 - 2010, §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: “§Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ con ngêi vµ nguån nh©n lùc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn ®Êt níc trong thêi kú CNH, H§H cÇn t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n, toµn diÖn vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. §µo t¹o líp ngêi lao ®éng cã kiÕn thøc c¬ b¶n, lµm chñ kü n¨ng nghÒ nghiÖp, quan t©m hiÖu qu¶ thiÕt thùc, nh¹y c¶m víi c¸i míi, cã ý thøc v¬n lªn vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. X©y dùng ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, c¸c chuyªn gia vµ nhµ khoa häc, nhµ v¨n ho¸, nhµ kinh doanh, nhµ qu¶n lý” [13, 201]. Trong tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Òu coi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch; nã võa lµ ®éng lùc, võa lµ môc tiªu cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng x· héi. §µo t¹o hiÖn nay ®ang trë thµnh mét bé phËn ®Æc biÖt cña cÊu tróc h¹ tÇng x· héi, lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, quèc phßng vµ an ninh nh §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX v¹ch ra: “Ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp CNH, H§H, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy nguån lùc con ngêi - yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng” [13, 108] §µo t¹o NLCN, cã thÓ quan niÖm r»ng, ®ã lµ qu¸ tr×nh thóc ®Èy, ph¸t triÓn NLCN tri thøc, ph¸t triÓn c¸c kü n¨ng vµ phÈm chÊt lao ®éng míi, thóc ®Èy s¸ng t¹o thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ míi, ®¶m b¶o cho sù vËn ®éng tÝch cùc c¸c ngµnh nghÒ, lÜnh vùc vµ tiÕn bé x· héi. 16 Qu¸ tr×nh ®µo t¹o sÏ lµm biÕn ®æi NLCN c¶ vÒ sè lîng lÉn chÊt lîng vµ c¬ cÊu nh»m ph¸t huy, kh¬i dËy nh÷ng tiÒm n¨ng con ngêi, ph¸t triÓn tiÕn bé vµ tõng bé phËn trong cÊu tróc nh©n c¸ch, ph¸t triÓn c¶ vÒ n¨ng lùc phÈm chÊt vµ n¨ng lùc tinh thÇn, t¹o dùng vµ ngµy cµng n©ng cao, hoµn thiÖn c¶ vÒ ®¹o ®øc vµ tay nghÒ, c¶ vÒ t©m hån vµ hµnh vi, tõ tr×nh ®é chÊt lîng nµy lªn tr×nh ®é chÊt lîng kh¸c cao h¬n, toµn diÖn h¬n, ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu n¨ng lùc cho CNH, H§H ®Êt níc. ë níc ta hiÖn nay, víi ®iÒu kiÖn hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ph¸t triÓn phæ biÕn t¹i c¸c ®Þa ph¬ng, n«ng th«n, thµnh thÞ, miÒn nói, ®ång b»ng, h¶i ®¶o ®· dÉn tíi viÖc tiÕp cËn c¸c dÞch vô gi¸o dôc - ®µo t¹o cña d©n c rÊt thuËn tiÖn, gi¶m chi phÝ. Do ®ã, kh¶ n¨ng n©ng cao quy m« NLCN qua ®µo t¹o lµ rÊt hiÖn thùc vµ ®ã còng lµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó c¶i thiÖn chÊt lîng NLCN cña c¸c ®Þa ph¬ng, vïng, quèc gia. Tuy vËy, ®Ó ®µo t¹o NLCN ®ñ søc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ x©y dùng thµnh c«ng sù nghiÖp CNH, H§H th× cÇn ph¶i híng vµo mét sè ngµnh, lÜnh vùc c¬ b¶n sau: - Thø nhÊt, ®µo t¹o nh©n lùc cho ngµnh c«ng nghÖ cao vµ ngµnh kinh tÕ mòi nhän nh c¸c ngµnh: c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ ®iÖn tö, c«ng nghÖ vËt liÖu míi…. - Thø hai, ®µo t¹o NLCN cho c¸c khu c«ng nghÖ cao, khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu chÕ xuÊt, khu kinh tÕ më trªn c¶ níc. - Thø ba, ®µo t¹o NLCN cho c¸c ngµnh dÞch vô chÊt lîng cao, tr×nh ®é cao nh c¸c ngµnh: gi¸o dôc - ®µo t¹o, ng©n hµng, y tÕ, b¶o hiÓm, tµi chÝnh, kÕ to¸n…. - Thø t, ®µo t¹o NLCN cho c¸c khu vôc cã vèn ®Çu t níc ngoµi (FDI) - Thø n¨m, ®µo t¹o NLCN phôc vô qu¸ tr×nh CNH, H§H ë n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. - Thø s¸u, ®µo t¹o NLCN phôc vô cho lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng §ã lµ nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc c¬ b¶n mµ tríc m¾t cÇn ph¶i tËp trung vµo ®µo t¹o. Sau khi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc ®ã c¬ b¶n ®· hoµn thµnh th× tiÕn tíi ®µo t¹o c¸c ngµnh kh¸c. ViÖc ®µo t¹o ®îc chia ra thµnh c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau, bao gåm c¸c lo¹i h×nh sau: 17 - Thø nhÊt lµ ®µo t¹o míi: lo¹i h×nh nµy sÏ ¸p dông cho nh÷ng ngêi cha cã nghÒ, ph¶i ®µo t¹o nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n tõ ®Çu. - Thø hai lµ ®µo t¹o l¹i: ®îc ¸p dông cho nh÷ng ngêi ®· cã nghÒ, song v× lý do nµo ®ã mµ nghÒ cña hä kh«ng cßn phï hîp n÷a, ph¶i ®µo t¹o l¹i. - Thø ba lµ ®µo t¹o n©ng cao: viÖc ®µo t¹o nµy nh»m båi dìng n©ng cao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm lµm viÖc ®Ó ngêi lao ®éng cã thÓ ®¶m nhiÖm ®îc c«ng viÖc phøc t¹p h¬n vµ lµm viÖc cã n¨ng suÊt cao h¬n. - Thø t lµ ®µo t¹o liªn th«ng: ®©y lµ lo¹i h×nh ®µo t¹o nh»m chuyÓn ®æi gi÷a lao ®éng kü thuËt thùc hµnh thµnh lao ®«ng chuyªn m«n mang tÝnh hµn l©m vµ ngîc l¹i. Nh vËy qu¸ tr×nh ®µo t¹o NLCN lµ con ®êng ®a d¹ng, phong phó song còng v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p vµ l©u dµi. Nã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ cho tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc. ChØ khi nµo chóng ta lµm ®îc ®iÒu ®ã th× míi cã ®îc nguån nh©n lùc chÊt lîng cao ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H ®Êt níc. 1.1.2. Kh¸i lîc vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 1.1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ CNH, H§H ®Êt níc lµ mét qu¸ tr×nh réng lín vµ phøc t¹p, lµ qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ chÊt theo híng tÝch cùc, hiÖn ®¹i trong toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi, mµ tríc hÕt lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt. ë níc ta, tõ tríc ®Õn nay §¶ng ta lu«n quan niÖm CNH, H§H lµ bíc chuyÓn tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu lªn nÒn s¶n xuÊt lín cã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, khoa häc - kü thuËt tiªn tiÕn. CNH, H§H ë níc ta nh»m vµo thùc hiÖn c¸c môc ®Ých cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cña CNXH; n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n; ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, g¾n liÒn víi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi, phï hîp trªn c¶ ba mÆt: së h÷u, qu¶n lý vµ ph©n phèi. Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng lÇn thø 7 (kho¸ VII) cña §¶ng ®· ®a ra kh¸i niÖm vÒ CNH, H§H: “CNH, H§H lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc 18 lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao” [9, 42]. Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh hiÖn nay nhÊt lµ khi chóng ta ®· gia nhËp WTO, §¶ng ta tiÕp tôc thùc hiÖn quan ®iÓm x©y dùng nÒn kinh tÕ më, ®a ph¬ng vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i trªn c¬ së ®«i bªn cïng cã lîi, gi÷ v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn quèc gia. §ång thêi §¶ng ta còng cho r»ng muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ th× ph¶i thêng xuyªn thóc ®Èy më cöa trªn c¬ së khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh, liªn kÕt nh»m thu hót vèn, c«ng nghÖ cïng nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn tõ níc ngoµi. Kh¸i niÖm “hiÖn ®¹i ho¸” ®îc hiÓu lµ lµm cho c¸i g× ®ã mang tÝnh chÊt cña thêi ®¹i ngµy nay, nã bao hµm hai ph¬ng diÖn thø nhÊt lµ vÒ kinh tÕ kü thuËt - ®©y lµ ph¬ng diÖn mµ hiÖn ®¹i ho¸ lµm cho kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt còng nh c¬ cÊu kinh tÕ ®¹t ®îc tr×nh ®é tiªn tiÕn cña thêi ®¹i, ë nghÜa nµy th× hiÖn ®¹i ho¸ ®ång nhÊt víi kh¸i niÖm “hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n”. HiÖn ®¹i ho¸ cßn ®îc hiÓu ë ph¬ng diÖn thø hai lµ vÒ KT - XH. ë ®©y hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng mét x· héi v¨n minh c«ng nghiÖp vµ c¶i biÕn c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c ho¹t ®éng x· héi chñ yÕu theo phong c¸ch cña nÒn c«ng nghiÖp lín hiÖn ®¹i. HiÖn ®¹i ho¸ bao giê còng híng ®Õn môc tiªu cuèi cïng lµ v× sù ph¸t triÓn KT - XH, ph¸t triÓn con ngêi, ®¶m b¶o tÝnh nh©n v¨n. Nh vËy hiÖn ®¹i ho¸ chÝnh lµ qu¸ tr×nh sö dông tiÕn bé khoa häc - kü thuËt - c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, trong tæ chøc, qu¶n lý, ®iÒu hµnh x· héi còng nh trong c¸ch thøc sèng cña con ngêi ®Ó ®em l¹i cho con ngêi mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n, n©ng cao phóc lîi cho x· héi, tõ ®ã gãp phÇn vµo viÖc thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. Trong lÞch sö nh©n lo¹i cã nh÷ng m« h×nh CNH, H§H sau ®©y [27,19]: - M« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ cæ ®iÓn: Tiªu biÓu cho m« h×nh nµy lµ cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø nhÊt vµ cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø hai diÔn ra ë Anh vµ c¸c níc ch©u ¢u - B¾c Mü. Môc tiªu u tiªn hµng ®Çu cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ cæ ®iÓn lµ t¨ng trëng kinh tÕ, coi lîi nhuËn lµ ®éng lùc duy nhÊt cña sù ph¸t triÓn. ë ®©y con ngêi chØ ®îc coi lµ vËt phô thuéc cña m¸y mãc, ngêi ta chØ thiªn vÒ viÖc khai th¸c khÝa c¹nh sinh vËt, c¬ b¾p cña con ngêi chø cha thÊy vai trß chñ ®éng, s¸ng t¹o cã tÝnh quyÕt ®Þnh cña con 19 ngêi lao ®éng cã ý thøc. Tuy nhiªn víi m« h×nh nµy th× nguån lùc tù nhiªn, kü thuËt vµ søc lao ®éng c¬ b¾p cña con ngêi ®îc khai th¸c triÖt ®Ó ®· t¹o ra ®îc khèi lîng vËt chÊt khæng lå thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. - M« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu: M« h×nh nµy xuÊt hiÖn vµo nh÷ng n¨m 50, 60 cña thÕ kû 19 ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh Liªn X« cò, vµ mét sè níc ë ch©u ¸, Phi, Mü La tinh. M« h×nh nµy ®· x¸c lËp mét nÒn c«ng nghiÖp hoµn chØnh víi nh÷ng ngµnh n¨ng lîng, luyÖn kim, c¬ khÝ, c«ng nghiÖp nÆng. ë ®©y, mÆc dï ®· cã sù kh¼ng ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña con ngêi ®èi víi sù ph¸t triÓn x· héi song v× thùc hiÖn trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp vµ chÕ ®é ph©n phèi theo kiÓu b×nh qu©n, nªn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®· kh«ng khai th¸c ®îc triÖt ®Ó, hîp lý, cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc, kh«ng kÝch thÝch ®îc tÝnh tÝch cùc, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng. H¬n n÷a, nã cßn t¹o ra mét ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng thô ®éng, tr«ng chê, û l¹i, l·ng phÝ, kh«ng biÕt lo toan, tÝnh to¸n. - M« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu: M« h×nh nµy xuÊt hiÖn vµo nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû 20 dùa trªn lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh mµ nhµ kinh tÕ häc D. Ricardo ®· ®a ra tõ ®Çu thÕ kû 19. Néi dung cña m« h×nh nµy lµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ chñ yÕu phôc vô cho xuÊt khÈu trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña mçi quèc gia. Nhê chñ tr¬ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nªn m« h×nh nµy ®· t¹o ra nhiÒu viÖc lµm, khai th¸c ®îc lîi thÕ so s¸nh vÒ hµng ho¸ vµ lao ®éng, hç trî ®µo t¹o nghÒ cho ngêi lao ®éng, t¹o m«i trêng ®Ó ngêi lao ®éng tiÕp xóc víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, häc hái kinh nghiÖm, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n vµ qu¶n lý, do ®ã gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng lao ®éng vµ t¨ng n¨ng lùc khai th¸c lùc lîng lao ®éng x· héi. M« h×nh nµy ®îc vËn dông thµnh c«ng ë mét sè níc §«ng ¸ vµ Mü La tinh, h×nh thµnh nh÷ng níc c«ng nghiÖp ho¸ míi (NICs) hoÆc nh÷ng nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸ míi (NIEs). Tuy nhiªn m« h×nh nµy còng cã h¹n chÕ lµ lµm trÇm träng thªm t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng trong c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. - M« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ hçn hîp theo híng héi nhËp quèc tÕ: M« h×nh nµy ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, kh¶o nghiÖm vµ cã mét sè ®Æc ®iÓm sau: Mét lµ x©y dùng c¬ cÊu c«ng nghiÖp theo híng héi nhËp quèc tÕ; Hai lµ x©y dùng thÓ chÕ KT - XH theo híng héi nhËp quèc tÕ, víi hai tÝnh chÊt: më vµ phï hîp víi c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ toµn cÇu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn (WTO, IMF, WB…). Ba lµ x©y dùng nguån nh©n lùc héi nhËp 20 quèc tÕ. Toµn bé kÕt cÊu nguån nh©n lùc ph¶i phÊn ®Êu ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, tõ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc, chÝnh s¸ch ®Õn c¸c nhµ qu¶n lý, ®éi ngò c¸n bé khoa häc, c«ng nghÖ, doanh nghiÖp, c«ng nh©n… Sè quèc gia thùc hiÖn m« h×nh nµy ®ang ngµy cµng t¨ng lªn, næi bËt lµ c¸c níc §«ng Nam ¸, trong ®ã cã níc ta. Do ®ã, muèn cã mét nguån nh©n lùc héi nhËp quèc tÕ th× tÊt yÕu ph¶i t¨ng m¹nh ng©n s¸ch ®Çu t cho gi¸o duc, ®µo t¹o, ®ång thêi ph¶i më réng hîp t¸c quèc tÕ trong ph¸t triÓn vµ khai th¸c, sö dông nguån nh©n lùc. 1.1.2.2. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn nay ë níc ta hiÖn nay CNH, H§H ®îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh c¶i biÕn lao ®éng thñ c«ng, l¹c hËu thµnh lao ®éng sö dông c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i nh»m ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ míi, hîp lý ®Ó ®¹t tíi n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao, c«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ. T¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X, §¶ng ta cßn kh¼ng ®Þnh CNH, H§H ë níc ta hiÖn nay ph¶i g¾n víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ tri thøc. Cô thÓ, m« h×nh CNH, H§H ë níc ta hiÖn nay bao gåm nh÷ng néi dung lín sau ®©y: Mét lµ: c«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸; kÕt hîp c«ng nghÖ truyÒn thèng víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tranh thñ ®i nhanh vµo hiÖn ®¹i ho¸ ë nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh. Hai lµ: CNH, H§H ®îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi lµm tiªu chuÈn c¬ b¶n. Ba lµ: CNH, H§H lµ sù nghiÖp cña toµn d©n, cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Bèn lµ: CNH, H§H g¾n liÒn víi viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ më. N¨m lµ: nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cña CNH, H§H lµ khoa häc - c«ng nghÖ vµ nÒn kinh tÕ tri thøc. S¸u lµ: CNH, H§H ph¶i lÊy viÖc ph¸t huy NLCN lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. Nh vËy, tõ c¸c néi dung trªn ta thÊy r»ng qu¸ tr×nh CNH, H§H ngµy nay muèn thùc hiÖn ®îc ph¶i cã sù ®ãng gãp tÝch cùc cña con ngêi vµ NLCN. Bëi vËy mµ cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao chÊt lîng NLCN tõ thÓ lùc cho ®Õn trÝ lùc ®Æc