Trêng ®¹i häc vinh
Khoa gi¸o dôc tiÓu häc
=== ===
nguyÔn thÞ quúnh
c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m
cña gi¸o viªn tiÓu häc
khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
Vinh, 5/2007
= =
0
Trêng ®¹i häc vinh
Khoa gi¸o dôc tiÓu häc
=== ===
c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m
cña gi¸o viªn tiÓu häc
khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
chuyªn ngµnh: T©m lý häc
GV híng dÉn: ts. nguyÔn b¸ minh
SV thùc hiÖn: nguyÔn thÞ quúnh
Líp:
44A2 - TiÓu häc
Vinh, 5/2007
= =
1
Lêi c¶m ¬n
§Ò tµi “C¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m cña gi¸o viªn
tiÓu häc” nh»m t¹o c¬ së cho viÖc n©ng cao chÊt lîng rÌn
luyÖn nghiÖp vô s ph¹m cho sinh viªn ngµnh gi¸o dôc tiÓu
häc. Tõ ®ã x¸c lËp c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m c¬ b¶n cña
gi¸o viªn tiÓu häc vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh tõng d¹ng giao
tiÕp ®ã.
§Ó hoµn thµnh ®Ò tµi nµy, chóng t«i ®· khÈn tr¬ng thu
thËp vµ chän läc c¸c tµi liÖu, thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nghiªn
cøu ®· ®Æt ra. Ngoµi sù cè g¾ng cña b¶n th©n, t«i ®· ®îc
sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Gi¸o
dôc TiÓu häc vµ sù ®éng viªn cña b¹n bÌ.
Qua ®©y, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy
gi¸o NguyÔn B¸ Minh, ngêi ®· tËn t×nh trùc tiÕp híng dÉn
t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi. T«i còng xin ch©n
thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Gi¸o dôc TiÓu häc
- trêng §¹i häc Vinh, tËp thÓ gi¸o viªn trêng TiÓu häc Lª Lîi
®· cho t«i nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u.
Do thêi gian nghiªn cøu ng¾n nªn ch¾c ch¾n t«i kh«ng
thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh
nghiªn cøu. T«i rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp
ch©n thµnh cña c¸c thÇy c« gi¸o cïng c¸c b¹n.
Vinh, th¸ng 5 n¨m 2007.
Sinh viªn
NguyÔn ThÞ Quúnh
1
Môc lôc
Trang
Më ®Çu.........................................................................1
Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu..........4
1.1. LÞch sö nghiªn cøu...............................................4
1.2. Giao tiÕp s ph¹m..................................................6
1.2.1. Kh¸i niÖm giao tiÕp s ph¹m............................6
1.2.2. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña giao tiÕp s
ph¹m...........................................................................12
1.2.3. Nguyªn t¾c giao tiÕp s ph¹m........................14
1.2.4. C¸c h×nh thøc giao tiÕp s ph¹m....................17
1.2.5. Vai trß cña giao tiÕp s ph¹m trong ho¹t
®éng s ph¹m...............................................................19
1.2.6. CÊu tróc cña giao tiÕp s ph¹m.......................20
1.2.6.1. CÊu tróc t©m lý....................................20
1.2.6.2. CÊu tróc theo giai ®o¹n.........................22
1.3. Giao tiÕp s ph¹m cña gi¸o viªn tiÓu häc................28
1.3.1. §Æc ®iÓm lao ®éng s ph¹m cña ngêi gi¸o
viªn tiÓu häc................................................................28
1.3.2. Yªu cÇu vÒ phÈm chÊt, n¨ng lùc ngêi gi¸o
viªn tiÓu häc................................................................32
1.3.2.1. Mét sè phÈm chÊt cña ngêi gi¸o viªn
tiÓu häc.......................................................................32
1.3.2.2. N¨ng lùc s ph¹m cña ngêi gi¸o viªn tiÓu
häc.............................................................................35
1.3.3. Vai trß cña giao tiÕp s ph¹m trong ho¹t
®éng s ph¹m cña gi¸o viªn tiÓu häc................39
1.4. C¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m cña gi¸o viªn tiÓu häc
..................................................................................41
Ch¬ng 2: Nghiªn cøu thùc tiÔn.................................43
2.1. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ
giao tiÕp s ph¹m..................................................43
2.2. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ
vai trß cña giao tiÕp s ph¹m.................................44
2.3. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn vÒ c¸c d¹ng
giao tiÕp s ph¹m .................................................45
2.4. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ
c¸c bíc tiÕn hµnh giao tiÕp s ph¹m .......................46
1
2.5. ........Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ
c¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c bíc ®Ó ®¶m b¶o thµnh
c«ng cña giao tiÕp s ph¹m....................................46
Ch¬ng 3: C¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c d¹ng giao tiÕp
s ph¹m cña gi¸o viªn tiÓu häc.....................49
3.1. Nguyªn t¾c x©y dùng quy tr×nh.........................49
3.2. C¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m.....49
3.2.1. Giao tiÕp gi÷a gi¸o viªn víi ®ång nghiÖp.......50
3.2.1.1. C¸c bíc tiÕn hµnh mét buæi sinh ho¹t tæ
chuyªn m«n .................................................................50
3.2.1.2. YÕu tè ®¶m b¶o hiÖu qu¶ sinh ho¹t tæ
chuyªn m«n.................................................................51
3.2.2. Giao tiÕp gi÷a gi¸o viªn vµ phô huynh häc
sinh .............................................................52
3.2.2.1. C¸c bíc tiÕn hµnh mét cuéc häp phô
huynh häc sinh ............................................................52
3.2.2.2. Nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o cuéc häp phô
huynh cã hiÖu qu¶........................................................53
3.2.2.3. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc tiÕn hµnh
mét cuéc häp phô huynh kh«ng thµnh
c«ng.......................................................54
3.2.3. Giao tiÕp gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh .............54
3.2.3.1. Giao tiÕp gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh
ngoµi giê lªn líp........................................54
3.2.3.2. Giao tiÕp gi÷a gi¸o viªn víi häc sinh
trong giê lªn líp........................................57
3.3. C¸c trë ng¹i trong giao tiÕp s ph¹m .....................63
KÕt luËn......................................................................65
Tµi liÖu tham kh¶o.......................................................66
Phô lôc nghiªn cøu.......................................................67
1
A. PhÇn më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
“Giao tiÕp víi mäi ngêi lµ mét nghÖ thuËt mµ kh«ng
ph¶i ai còng n¾m ®îc. BÊt k× ai còng ph¶i häc ®iÒu ®ã”
(Ivanpilic).
Mçi chóng ta ai còng muèn thµnh ®¹t trong cuéc ®êi,
®ã lµ mét nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña mçi ngêi trong c¶
céng ®ång.Tuy vËy, ®Ó ®¹t ®îc thµnh c«ng ngoµi nh÷ng
yÕu tè vÒ n¨ng lùc tæ chøc vµ tri thøc khoa häc kÜ thuËt cßn
cã mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®ã lµ kü n¨ng giao tiÕp,
n¨ng lùc g©y thiÖn c¶m víi mäi ngêi. Do vËy, vÊn ®Ò giao
tiÕp gi÷a con ngêi víi con ngêi nãi chung, giao tiÕp s ph¹m
nãi riªng ®ang ®îc nghiªn cøu nh mét vÊn ®Ò thêi sù.
§èi tîng ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp cña gi¸o viªn lµ con ngêi, do ®ã giao tiÕp lµ mét kü n¨ng quan träng, kh«ng thÓ
thiÕu, kh«ng thÓ xem nhÑ. Gi¸o viªn nhÊt thiÕt ph¶i cã kh¶
n¨ng giao tiÕp s ph¹m. §©y còng chÝnh lµ mét c«ng cô lao
®éng ®Æc trng cña nhµ gi¸o. §Æc biÖt, bËc häc tiÓu häc lµ
bËc häc nÒn t¶ng trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. §©y lµ
bËc häc ®ßi hái n¨ng lùc s ph¹m cña ngêi gi¸o viªn tiÓu häc
cao h¬n nhiÒu so víi bËc häc trªn.
Trong viÖc n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc tiÓu häc, vai trß
cña gi¸o viªn ®Æc biÖt quan träng. Khoa häc t©m lý ®·
kh¼ng ®Þnh r»ng ®Ó qu¸ tr×nh gi¸o dôc ®¹t hiÖu qu¶, ngêi gi¸o viªn ph¶i biÕt tæ chøc ®óng ®¾n qu¸ tr×nh giao
tiÕp víi häc sinh cña m×nh, phô huynh häc sinh vµ ®ång
nghiÖp. V× vËy, n©ng cao tr×nh ®é n¨ng lùc s ph¹m cho
2
®éi ngò gi¸o viªn tiÓu häc lµ mét nhiÖm vô quan träng cña
ngµnh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o.
Muèn n©ng cao tr×nh ®é n¨ng lùc s ph¹m cho gi¸o viªn
tiÓu häc th× nhÊt thiÕt ph¶i n¾m ®îc c¸c d¹ng giao tiÕp cña
gi¸o viªn cho phï hîp. §ã lµ lý do chóng t«i chän ®Ò tµi “C¸c
d¹ng giao tiÕp s ph¹m cña gi¸o viªn tiÓu häc”.
Lµ gi¸o viªn tiÓu häc t¬ng lai, khi nghiªn cøu ®Ò tµi
nµy chóng t«i sÏ häc hái ®îc nhiÒu kinh nghiÖm vµ qua ®©y
chóng t«i sÏ cã biÖn ph¸p häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó n©ng cao
hiÖu qu¶ giao tiÕp ®Ó trë thµnh “«ng thÇy tæng thÓ”.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
T¹o c¬ së cho viÖc n©ng cao chÊt lîng rÌn luyÖn nghiÖp
vô s ph¹m cho sinh viªn ngµnh gi¸o dôc tiÓu häc.
3. §èi tîng nghiªn cøu, kh¸ch thÓ nghiªn cøu
3.1. §èi tîng nghiªn cøu: c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m vµ
qu¸ tr×nh h×nh thµnh giao tiÕp s ph¹m cña gi¸o viªn tiÓu
häc.
3.2. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: qu¸ tr×nh giao tiÕp s ph¹m
cña gi¸o viªn trêng tiÓu häc Lª Lîi - thµnh phè Vinh - NghÖ
An.
4. Gi¶ thuyÕt khoa häc
Ta cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc vµ gi¸o dôc cho
gi¸o viªn tiÓu häc nÕu x¸c ®Þnh ®óng c¸c d¹ng giao tiÕp s
ph¹m vµ chØ ra c¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c d¹ng giao tiÕp s
ph¹m c¬ b¶n cña ngêi gi¸o viªn tiÓu häc.
3
5. NhiÖm vô nghiªn cøu
5.1. T×m hiÓu c¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò cÇn nghiªn
cøu.
5.2. T×m hiÓu c¬ së thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu:
5.2.1. T×m hiÓu thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn vÒ
vai trß giao tiÕp s ph¹m trong ho¹t ®éng s ph¹m
5.2.2. T×m hiÓu thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu
häc vÒ c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m
5.2.3. T×m hiÓu thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu
häc vÒ c¸c bíc tiÕn hµnh giao tiÕp s ph¹m
5.2.4. T×m hiÓu thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu
häc vÒ c¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c bíc ®Ó ®¶m b¶o sù thµnh
c«ng cña giao tiÕp s ph¹m
5.3. X¸c lËp c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m c¬ b¶n cña gi¸o
viªn tiÓu häc.
6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
6.1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu: dïng ®Ó lÊy kiÕn
thøc x©y dùng c¬ së lý luËn.
6.2. Ph¬ng ph¸p AnkÐt, pháng vÊn gi¸o viªn vµ ph¬ng
ph¸p quan s¸t nh»m ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é nhËn thøc cña
gi¸o viªn vÒ vÊn ®Ò giao tiÕp s ph¹m.
6.3. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª: xö lý c¸c sè liÖu
thu ®îc b»ng nh÷ng ph¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc cã liªn
quan ®Õn ®èi tîng nghiªn cøu, trªn c¬ së ®ã ph©n tÝch vµ
rót ra kÕt luËn.
7. C¸i míi cña ®Ò tµi
4
- ChØ ra ®îc c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m cña gi¸o viªn
tiÓu häc.
- ChØ ra c¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m
®ã cña ngêi gi¸o viªn tiÓu häc.
8. CÊu tróc cña ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu, tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc nghiªn
cøu, néi dung chÝnh cña ®Ò tµi ®îc thÓ hiÖn trong 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1:
C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu.
Ch¬ng 2:
C¬ së thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu.
Ch¬ng 3:
C¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c d¹ng giao tiÕp
s ph¹m cña gi¸o viªn tiÓu häc.
5
B. PhÇn néi dung
Ch¬ng 1
C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
1.1. LÞch sö nghiªn cøu
Giao tiÕp cã ý nghÜa rÊt to lín ®èi víi mét c¸ nh©n, mçi
nhãm x· héi vµ ®èi víi mäi céng ®ång. V× vËy c¸c nhµ khoa
häc ®· dµnh mét sù chó ý rÊt lín cho vÊn ®Ò nµy.
Vµo nh÷ng n¨m 70, ë Liªn X« (cò), giao tiÕp trë thµnh
mét ph¹m trï c¬ b¶n víi c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu:
“Giao tiÕp lµ vÊn ®Ò cña t©m lý häc ®¹i c¬ng” (1978)
cña B.Phlomov; “VÊn ®Ò giao tiÕp, nh÷ng ®Æc trng cña nã
trong c«ng viÖc víi con ngêi” cña A. A. Bo®aliov (1972);
“T©m lý häc giao tiÕp” cña A. A. Leonchiev (1974).
VÊn ®Ò giao tiÕp ®îc ph©n tÝch kh¸ chi tiÕt díi gãc ®é
cña t©m lý häc ®¹i c¬ng cña B.Phlomov trong chuyªn kh¶o
“VÊn ®Ò giao tiÕp trong t©m lý häc” (1981). TiÕp sau ®ã cã
hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu giao tiÕp kh¸c. Chóng ta
cã thÓ kh¸i qu¸t c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu giao tiÕp ë Liªn
X« (cò) theo hai híng c¬ b¶n:
Híng thø nhÊt: nhÊn m¹nh khÝa c¹nh th«ng tin trong
giao tiÕp. §¹i diÖn cho híng thø nhÊt gåm c¸c nhµ t©m lý
häc: M. A. Acgain, K. K. Plat«nov, A. L. K«lominxki,...
Ch¼ng h¹n:
+ M. A. Acgain cho r»ng: giao tiÕp lµ sù t¸c ®éng, sù
truyÒn vµ tiÕp nhËn th«ng b¸o, sù trao ®æi th«ng tin cña
con ngêi.
6
+ K. K. Plat«nov vµ G. G. G«lubev ®· liÖt giao tiÕp vµo
mét trong nh÷ng “lo¹i h×nh ho¹t ®éng” cho r»ng: “giao tiÕp
lµ sù trao ®æi th«ng tin gi÷a nh÷ng con ngêi víi nhau” vµ
“giao tiÕp lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau trªn c¬ së ph¶n ¸nh t©m
lý lÉn nhau”.
+ A. G. Xpirkin ®Ò cËp ®Õn môc ®Ých ®iÒu khiÓn cña
giao tiÕp trong “ý thøc vµ tù ý thøc”.
Nhµ xuÊt b¶n tµi liÖu chÝnh trÞ, 1972, trang 209, t¸c
gi¶ cho r»ng: “giao tiÕp ®ã lµ mét qu¸ tr×nh trao ®æi
nh÷ng ý nghÜ, t×nh c¶m, kÝch thÝch, ý chÝ víi môc ®Ých
ngêi nµy ®iÒu khiÓn ngêi kia”
+ Ia. L. K«l«minxki m« t¶: “giao tiÕp lµ sù t¸c ®éng
qua l¹i cã ®èi tîng vµ th«ng tin gi÷a con ngêi víi con ngêi
trong ®ã nh÷ng quan hÖ liªn nh©n c¸ch ®îc thùc hiÖn, béc
lé vµ h×nh thµnh”.
+ B.D.Parghin: “giao tiÕp lµ qu¸ tr×nh t¸c dông lÉn
nhau, trao ®æi th«ng tin, ¶nh hëng lÉn nhau, hiÓu biÕt vµ
nhËn thøc lÉn nhau”.
+ L. P. Buªva l¹i cho r»ng: “giao tiÕp kh«ng chØ lµ mét
qu¸ tr×nh tinh thÇn, mµ cßn lµ qu¸ tr×ng vËt chÊt, qu¸
tr×nh x· héi, trong ®ã diÔn ra sù trao ®æi ho¹t ®éng, kinh
nghiÖm, s¶n phÈm cña ho¹t ®éng”.
+ GÇn ®©y, G. M. An®reeva trong cuèn “T©m lý häc x·
héi” ®· cho r»ng: giao tiÕp cã ba mÆt quan hÖ h÷u c¬ víi
nhau:
MÆt th«ng tin.
MÆt tri gi¸c cña con ngêi víi nhau.
7
MÆt t¸c ®éng qua l¹i cña con ngêi víi nhau.
Tuy nhiªn, c¸c t¸c gi¶ theo híng nghiªn cøu nµy cha chØ
ra ®Æc ®iÓm giao tiÕp cña con ngêi ®îc biÓu hiÖn trong
truyÒn th«ng, lµm cho truyÒn th«ng trë nªn tÝch cùc, trë
thµnh néi dung c¬ b¶n cña giao tiÕp.
Híng thø hai: Nh×n nhËn b¶n chÊt giao tiÕp trong viÖc
x¸c ®Þnh vÞ trÝ giao tiÕp trong hÖ thèng c¸c kh¸i niÖm,
ph¹m trï T©m lý häc. §¹i diÖn cho híng nµy lµ ý kiÕn cña hai
nhµ t©m lý häc A. A. Leonchiev vµ B.Phl«m«v khi bµn vÒ
giao tiÕp vµ ho¹t ®éng.
ë ViÖt Nam cã nhiÒu bµi viÕt, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn
cøu giao tiÕp: §ç Long. “C. Mac vµ ph¹m trï giao tiÕp”
(1980), TrÇn Träng Thuû. “Giao tiÕp, t©m lý, nh©n c¸ch”
(1981), Bïi V¨n HuÖ. “Bµn vÒ ph¹m trï giao tiÕp” (1981),
TrÇn Träng Thuû. “§Æc ®iÓm giao tiÕp cña sinh viªn s ph¹m”
(1985), Ph¹m Minh H¹c. “Giao lu lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu cña sù
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lý” (1988), NguyÔn Th¹cHoµng Anh. “LuyÖn giao tiÕp s ph¹m” (1991), Hoµng Anh.
“Kh¸i niÖm giao tiÕp s ph¹m cña sinh viªn” (1991), NguyÔn
V¨n Lª. “VÊn ®Ò giao tiÕp” (1992), Ng« C«ng Hoµn. “Giao
tiÕp s ph¹m” (1992), TrÇn TuÊn Lé. “T©m lý häc giao tiÕp”
(1995), NguyÔn Thanh B×nh. “Mét sè trë ng¹i trong t©m lý
giao tiÕp cña sinh viªn víi häc sinh khi thùc tËp tèt nghiÖp”
(1996), TrÇn Träng Thuû- NguyÔn Sinh Huy. “NhËp m«n
khoa häc giao tiÕp” (1996), NguyÔn Quang UÈn. “Giao tiÕp
vµ t©m lý” (1998), Lª ThÞ Bõng. “T©m lý häc øng xö”
8
(1998), NguyÔn B¸ Minh. “T©m lý häc løa tuæi vµ giao tiÕp
s ph¹m” (2005).
C¸c t¸c gi¶ ®· kh¼ng ®Þnh ®îc b¶n chÊt t©m lý häc
cña giao tiÕp, chØ ra c¸c néi dung, hiÖu qu¶, ph¬ng tiÖn
giao tiÕp. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò giao tiÕp s ph¹m lÇn ®Çu tiªn
®îc ®Ò cËp trong gi¸o tr×nh “Giao tiÕp s ph¹m” cña Ng«
C«ng Hoµn (1987). Nh vËy, ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn
cøu trong lÞch sö ®a ra ®îc mét sè vÊn ®Ò ®Þnh híng cho
viÖc nghiªn cøu c¸c d¹ng giao tiÕp s ph¹m cho ngêi gi¸o
viªn. C¸c t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch giao tiÕp s ph¹m trong t©m
lý häc, c¸c giai ®o¹n trong qu¸ tr×nh giao tiÕp s ph¹m, c¸c
ph¬ng tiÖn giao tiÕp s ph¹m, nguyªn t¾c giao tiÕp s ph¹m,
phong c¸ch giao tiÕp s ph¹m vµ kü n¨ng giao tiÕp s ph¹m.
Tuy cha x¸c ®Þnh mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c d¹ng giao tiÕp
s ph¹m cña ngêi gi¸o viªn nhhng ®· ®Þnh híng ®óng ®¾n
cho viÖc nghiªn cøu c¸c d¹ng ®ã. V× vËy, ®Ò tµi nghiªn cøu
nµy mong muèn sÏ t¹o c¬ së cho viÖc n©ng cao chÊt lîng rÌn
luyÖn nghiÖp vô s ph¹m cho sinh viªn ngµnh gi¸o dôc tiÓu
häc
1.2. Giao tiÕp s ph¹m
1.2.1. Kh¸i niÖm giao tiÕp s ph¹m
a. Giao tiÕp
Giao tiÕp lµ mét hiÖn tîng t©m lý rÊt phøc t¹p vµ nhiÒu
mÆt, nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau. Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c
nhau vÒ giao tiÕp. Mçi ®Þnh nghÜa ®Òu ®îc dùa trªn mét
quan ®iÓm riªng vµ cã h¹t nh©n hîp lý cña nã.
9
+ Trong gi¸o tr×nh “t©m lý häc”, Ph¹m Minh H¹c ®Þnh
nghÜa: “giao tiÕp lµ ho¹t ®éng x¸c lËp vµ vËn hµnh c¸c
quan hÖ ngêi - ngêi ®Ó hiÖn thùc ho¸ c¸c quan hÖ x· héi ngêi ta víi nhau”.
+ Trong “giao tiÕp s ph¹m”, Ng« C«ng Hoµn cho r»ng:
“giao tiÕp lµ qu¸ tr×nh tiÕp xóc gi÷a con ngêi nh»m môc
®Ých trao ®æi t tëng, t×nh c¶m, vèn sèng, kü n¨ng, kü x¶o
nghÒ nghiÖp”.
+ Trong “luyÖn giao tiÕp s ph¹m”, NguyÔn Th¹c vµ
Hoµng Anh cho r»ng giao tiÕp cã bèn dÊu hiÖu c¬ b¶n sau:
Giao tiÕp ®îc thÓ hiÖn ë sù trao ®æi th«ng tin, sù
hiÓu biÕt lÉn nhau, sù rung c¶m vµ ¶nh hëng lÉn
nhau.
Giao tiÕp lµ mét hiÖn tîng ®Æc thï cña con ngêi
nghÜa lµ chØ riªng con ngêi míi cã giao tiÕp thËt
sù khi sö dông ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ (nãi, viÕt,
h×nh ¶nh, nghÖ thuËt,...) vµ ®îc thùc hiÖn chØ
trong x· héi loµi ngêi.
Giao tiÕp lµ c¸ch thÓ hiÖn mèi quan hÖ víi mét hay
nhiÒu ngêi kh¸c, trªn c¬ së c¸c quan hÖ kinh tÕ,
chÝnh trÞ cña x· héi.
Giao tiÕp dùa trªn c¬ së hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a
con ngêi víi con ngêi.
Trªn c¬ së c¸c dÊu hiÖu c¬ b¶n ®ã, hai t¸c gi¶ trªn ®·
®Þnh nghÜa giao tiÕp nh sau: “Giao tiÕp lµ h×nh thøc ®Æc
trng cho mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi con ngêi mµ qua ®ã
n¶y sinh sù tiÕp xóc t©m lý vµ ®îc biÓu hiÖn ë c¸c qu¸
10
tr×nh th«ng tin, hiÓu biÕt, rung c¶m, ¶nh hëng vµ t¸c ®éng
qua l¹i lÉn nhau.”
Giao tiÕp thêng tham gia vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn cña
con ngêi (lao ®éng, häc tËp, vui ch¬i tËp thÓ...) b¶o ®¶m
viÖc ®Þmh híng cho sù t¸c ®éng, tham gia vµo qu¸ trinh
thùc hiÖn vµ kiÓm tra ho¹t ®éng cña con ngêi. Giao tiÕp lµ
nhu cÇu cña con ngêi muèn tiÕp xóc víi con ngêi.
+ Trong gi¸o tr×nh “t©m lý häc ®¹i c¬ng”, NguyÔn
Quang UÈn viÕt “giao tiÕp lµ sù tiÕp xóc t©m lý gi÷a ngêi vµ
ngêi, th«ng qua ®ã con ngêi trao ®æi víi nhau vÒ th«ng tin,
vÒ c¶m xóc, tri gi¸c lÉn nhau, ¶nh hëng t¸c ®éng qua l¹i víi
nhau. Hay nãi kh¸c ®i, giao tiÕp x¸c lËp vµ vËn hµnh c¸c
quan hÖ ngêi - ngêi, hiÖn thùc ho¸ c¸c quan hÖ x· héi gi÷a
chñ thÓ nµy víi chñ thÓ kh¸c”.
+ A.A. Leongchiev ®a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa: Giao tiÕp
lµ mét hÖ thèng nh÷ng qu¸ tr×nh cã môc ®Ých vµ ®éng c¬
b¶o ®¶m sù t¬ng t¸c gi÷a ngêi nµy víi ngêi kh¸c trong ho¹t
®éng tËp thÓ, thùc hiÖn c¸c quan hÖ x· héi vµ nh©n c¸ch,
c¸c quan hÖ t©m lý vµ sö dông ph¬ng tiÖn ®Æc thï, mµ tríc
hÕt lµ ng«n ng÷.
Giao tiÕp ®îc biÓu hiÖn nh lµ h×nh thøc ®Æc biÖt cña
ho¹t ®éng con ngêi, gi÷a giao tiÕp vµ ho¹t ®éng lµ hai mÆt
cña sù tån t¹i con ngêi. Ho¹t ®éng diÔn ra trªn nÒn cña giao
tiÕp vµ giao tiÕp thùc hiÖn mét ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh.
Giao tiÕp biÓu hiÖn c¸c mÆt sau ®©y:
BiÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ngêi vµ ngêi.
Sù tiÕp xóc vÒ mÆt t©m lý.
11
Cã sù trao ®æi thoong tin, t×nh c¶m vµ ®iÒu chØnh
lÉn nhau.
+ Parghin- nhµ t©m lý häc ngêi Nga ®Þnh nghÜa: Giao
tiÕp lµ mét qu¸ tr×nh quan hÖ t¸c ®éng gi÷a c¸c c¸ thÓ, lµ
qu¸ tr×nh th«ng tin quan hÖ gi÷a con ngêi víi con ngêi, lµ
qu¸ tr×nh hiÓu biÕt lÉn nhau, ¶nh hëng lÉn nhau vµ trao
®æi c¶m xóc lÉn nhau.
+ A.Ph. Lomov- nhµ t©m lý häc ngêi Nga, trong cuèn:
“Nh÷ng vÊn ®Ò giao tiÕp trong t©m lý häc” coi giao tiÕp lµ
ph¹m trï c¬ b¶n cña t©m lý häc hiÖn ®¹i ®Þnh nghÜa: Giao
tiÕp lµ mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ngêi, víi t c¸ch
lµ chñ thÓ.
+ Laswel ®· x¸c ®Þnh giao tiÕp nãi theo ®Þnh nghÜa
hÑp lµ truyÒn ®i mét th«ng ®iÖp, nhng nay ®îc hiÓu lµ sù
lµm cho hai ngêi cïng chÊp nhËn mét c¸i g× ®ã chung nhê
mét qu¸ tr×nh hai chiÒu.
Díi gãc ®é ng«n ng÷ häc, DiÖp Quang Ban, §inh Träng
L¹c (1991) cho r»ng: “giao tiÕp lµ sù tiÕp xóc víi nhau gi÷a
c¸ thÓ nµy víi c¸ thÓ kh¸c trong mét céng ®ång x· héi. Loµi
®éng vËt còng cã thÓ lµm thµnh nh÷ng x· héi v× chóng sèng
cã giao tiÕp víi nhau, nh x· héi loµi ong, x· héi loµi kiÕn”. Nh
vËy, céng ®ång kh«ng cã giao tiÕp chØ lµ mét quÇn thÓ,
kh«ng cã tÝnh chÊt x· héi.
Trong t©m lý häc, giao tiÕp ®îc coi nh mét lo¹i ho¹t
®éng. Ho¹t ®éng nµy diÔn ra trong mèi quan hÖ ngêi - ngêi
nh»m môc ®Ých thiÕt lËp sù hiÓu biÕt lÉn nhau vµ lµm thay
®æi mèi quan hÖ lÉn nhau, nh»m t¸c ®éng ®Õn tri thøc,
12
t×nh c¶m vµ toµn bé nh©n c¸ch, ®ã lµ sù t¸c ®éng trùc
tiÕp ngêi - ngêi diÔn ra trong mèi quan hÖ ®ã.
XÐt díi gãc ®é t©m lý häc, ngêi ta ®Òu thèng nhÊt víi
nhau lµ qu¸ tr×nh giao tiÕp cã chøa c¸c ®Æc trng sau:
- Giao tiÕp lµ mét qu¸ tr×nh trao ®æi th«ng tin. BÊt cø
qu¸ tr×nh th«ng tin nµo còng cã sù trao ®æi th«ng tin, t tëng, t×nh c¶m gi÷a ngêi nµy víi ngêi nä. Nhê sù trao ®æi
th«ng tin mµ ngêi nµy hiÓu ®îc ngêi nä muèn g×. ChÝnh sù
hiÓu biÕt lÉn nhau mµ lµm cho con ngêi xÝch l¹i gÇn nhau,
biÕt th¬ng yªu, gióp ®ì, ®ïm bäc lÉn nhau.
- Giao tiÕp lµ mét qu¸ tr×nh t¬ng t¸c t©m lý, hiÓu biÕt
lÉn nhau.
- Giao tiÕp bao giê còng x¶y ra trong mét ®iÒu kiÖn
kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh.
- Giao tiÕp ®îc c¸ nh©n cô thÓ tiÕn hµnh.
b. Giao tiÕp s ph¹m
Giao tiÕp gi÷a con ngêi víi con ngêi trong ho¹t ®éng s
ph¹m ®îc gäi lµ giao tiÕp s ph¹m. Nh vËy, cÇn xem ho¹t
®éng s ph¹m bao gåm nh÷ng ®èi tîng nµo? Giíi h¹n thêi gian
lµ bao l©u? Kh«ng gian ë ®©u? Khoanh ®îc vïng cña ho¹t
®éng s ph¹m th× nh÷ng ai ®ã n»m trong ®ã ®îc gäi lµ ®èi
tîng cña ho¹t ®éng s ph¹m.
* Ho¹t ®éng s ph¹m
VËn dông t©m lý häc ho¹t ®éng vµo c«ng viÖc gi¸o dôc
tríc hÕt, dÉn ®Õn h×nh thµnh ph¹m trï ho¹t ®éng s ph¹m
tøc lµ ho¹t ®éng d¹y vµ häc, ho¹t ®éng gi¸o dôc, ho¹t ®éng
cïng nhau cña thÇy vµ trß. Ho¹t ®éng s ph¹m nh»m lµm cho
13
- Xem thêm -