Từ cuối những năm 70 đến cuối những năm 80 của thế kỷ XX, do những khuyết tật không được sửa chữa, lại tích tụ lâu ngày đã dẫn đến tình trạng trì trệ, khủng hoảng trong nhiều nước thuộc hệ thống chủ nghĩa xã hội. Đây cũng chính là giai đoạn chủ nghĩa xã hội hiện thực lâm vào khủng hoảng, kéo theo khủng hoảng của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế
Câu hỏi: chủ nghĩa xã hội hiện thực lâm vào thoái trào,
khủng hoảng như thếế nào? Nguyến nhân ?
Trả lời:
1)Sự thoái trào và khủng hoảng của chủ nghĩa xã hội
hiện thực
Từ cuốối những năm 70 đếốn cuốối những năm 80 của thếố
kỷ XX, do những khuyếốt tật khống được sửa chữa, lại
tch tụ lâu ngày đã dâẫn đếốn tnh trạng trì trệ, khủng
hoảng trong nhiếều nước thuộc hệ thốống chủ nghĩa xã
hội. Đây cũng chính là giai đoạn chủ nghĩa xã hội hiện
thực lâm vào khủng hoảng, kéo theo khủng hoảng của
phong trào cộng sản và cống nhân quốốc tếố.
Tốốc độ tăng trưởng kinh tếố giảm dâền, kéo theo sự sụt
giảm trong thực hiện tếốn bộ, cống băềng xã hội. nguốền
lực khoa học cống nghệ, nguốền lực con người khống
được quan tâm chăm lo… uy tn của chủ nghĩa xã hội suy
giảm, mâốt vị thếố ở nhiếều nước. sai lâềm lớn trong chủ
trương cải tổ ở Liến Xố đã thúc đẩy nhanh quá trình suy
thoái, dâẫn Liến Xố xã hội chủ nghĩa đếốn đỉnh điểm của
khủng hoảng và sụp đổ, kéo theo sự sụp đổ của chếố độ
xã hội chủ nghĩa ở các nước Đống Âu. Tuy nhiến, cũng
trong giai đoạn này, một sốố nước xã hội chủ nghĩa đã
chủ trương cải cách, đổi mới, kiến trì với định hướng xã
hội chủ nghĩa, tm tòi con đường, phương thức xây
dựng chủ nghĩa xã hội trong điếều kiện từng quốốc gia
(Trung Quốốc, Việt Nam, Cu Ba…).
Việc châốm dứt chiếốn tranh lạnh, sự sụp đổ của chếố độ
xã hội chủ nghĩa ở Liến Xố và Đống Âu khống phải là sự
sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa xã hội hiện thực thếố
giới mà chỉ là sự suy thoái , thay đổi tương quan lực
lượng giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản.
2)Nguyến nhân của thoái trào, khủng hoảng
Vếề khách quan: chếố độ xã hội chủ nghĩa là một chếố độ
khác hoàn toàn vếề châốt so với chếố độ tư bản và các thể
chếố chính trị - xã hội trước đó. Những khó khăn, phức
tạp, những thách thức đặt ra trong quá trình xây dựng
chủ nghĩa xã hội là tâốt yếốu vì khống thể có một cống
thức chung, một mố hình chung cho chủ nghĩa xã hội
hiện thức trong từng quốốc gia dân tộc. bến cạnh đó, sự
chốống phá điến cuốềng của các thếố lực thù địch, chốống
đốối chủ nghĩa xã hội là một thực tếố. mâu thuẩn giữa chủ
nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội là một trong những
mâu thuâẫn cơ bản của thời đại.
Tuy nhiến, những hạn chếố, yếốu kém và sự khủng hoảng
dâẫn đếốn sự sụp đổ của hệ thốống các nước xã hội chủ
nghĩa ở Liến Xố và Đống Âu chủ yếốu và trực tếốp băốt
nguốền từ những nguyến nhân chủ quan.
- Thứ nhấất, nhận thức vếề chủ nghĩa xã hội và xây dựng
chủ nghĩa xã hội là vâốn đếề lớn của thời đại. chủ nghĩa
xã hội hiện thực phải được xây dựng trến cơ sở kếốt
hợp những nguyến lý phổ biếốn với tnh đặc thù của
từng quốốc gia dân tộc. các nhà kinh điển của chủ
nghĩa xã hội khoa học từng khẳng định : “… chủ nghĩa
cộng sản khống phải là một trạng thái câền phải sáng
tạo ra, khống phải là một lý tưởng mà hiện thực phải
khuốn theo. Chúng ta gọi chủ nghĩa cộng sản là một
phong trào hiện thực, nó xóa bỏ trạng thái hiện nay.
Những điếều hiện của phong trào âốy là do những tếền
đếề hiện đang tốền tại đẻ ra”.
Đã có lúc có nơi, chủ nghĩa xã hội hiện thực ở một sốẫ
nước đã được xây dựng băềng cách áp đặt, giáo điếều
thoát ly khỏi điếều kiện thức tếố của quốốc gia dân tộc ,
mà vâẫn được nhận thức đó là chủ nghĩa xã hội.
- Thứ hai, việc xây dựng các quy luật kinh tếố trong xây
dựng chủ nghĩa xã hội , đặc biệt là các quy luật kinh
tếố trong thời kỳ quá độ lến chủ nghĩa xã hội đã măốc
phải những khuyếốt điểm: chủ quan, nóng vội, đốốt
cháy giai đoạn, nhiếều lúc , nhiếều nơi đã đốối lập giữa kếố
hoạch hóa tập trung với kinh tếố thị trường.
Đóng góp lớn của V.I.Lếnin là đã cụ thể hóa lý luận
macxit vếề thời kỳ quá độ, chỉ rõ từ chủ nghĩa tư bản
lến chủ nghĩa xã hội là có một thời kỳ quá độ.
V.I.Lếnin đặc biệt chú trọng đặc điểm kinh tếố của thời
kỳ quá độ. Ông đã chỉ rõ đặc điểm nổi bật của thời kỳ
quá độ là sự tốền tại xen keẫ của những thành phâền,
những bộ phận, những mảnh của chủ nghĩa tư bản
và chủ nghĩa xã hội : “…vậy thì danh từ quá độ có
nghĩa gì? Vận dụng vào kinh tếố, có phải nó có nghĩa là
trong chếố độ hiện nay nó có những thành phâền,
những bộ phận, những mảnh của chủ nghĩa tư bản
và chủ nghĩa xã hội khống ? bâốt cứ ai cũng đếều thừa
nhận là có”.
Đặc điểm của thời kỳ quá độ, các quy luật kinh tếố của
thời kỳ quá độ đã được V.I.Lếnin vận dụng có hiệu
quả nhâốt là trong thực hiện chính sách kinh tếố mới
(NEP), việc phát triển kinh tếố tư bản nhà nước, việc
sử dụng các chuyến gia tư bản để xây dựng chủ nghĩa
xã hội . vếề sau, tư tưởng của V.I.Lếnin đã bị xa rời,
thay thếố băềng những ảo tưởng, nốn nóng muốốn kếốt
thức nhanh quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội - giai
đoạn thâốp, giai đoạn đâều của hình thái kinh tếố - xã hội
cống sản chủ nghĩa – để chuyển sang thực hiện
những nguyến tăốc của chủ nghĩa cộng sản ( ở Liến
Xố).
Tính lâu dài khó khăn, phức tạp, phải qua nhiếều chặng
đường, nhiếều bước đi trong thời kỳ quá độ và trong
xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa ở Đống ÂU thành
“chủ nghĩa xã hội nhà nước”, tạo ra những tếền đếề dâẫn
đếốn khủng hoảng, suy thoái vếề sau.
- Thứ ba, vếề phương diện chính trị, những nguyến tăốc
xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước và nếền dân chủ xã
hội chủ nghĩa theo nguyến tăốc macxit, leninit dâền dâền
bị xa rời. khốối đoàn kếốt, thốống nhâốt trong nội bộ Đảng
Cộng sản bị rạn nứt dâẫn đến chia reẫ, bè phái. Một bộ
phận cán bộ ở cương vị lãnh đạo Đảng thoái hóa,
biếốn châốt, biếốn tổ chức đàng thành tổi chức độc tại,
chuyến quyến độc đoán, vi phạm quyếền dân chủ.
Đảng và chính quyếền Nhà nước khống còn là người
đại diện cho lợi ích của giai câốp cống nhân và nhân
dân lao động, các dân tộc , các tốn giáo, xa rời quâền
chúng, mâốt uy tn đốối với đại đa sốố quâền chúng nhân
dân.
- Thứ tư, những khuyếốt điểm, sai lâềm tch tụ lâu ngàu
khống được kịp thời sửa chữa. đếốn lúc băốt buộc phải
“cải tổ” lại thực hiện một cách cực đoan, khống xác
định đứng các khâu trọng yếốu và lộ trình phải cải tổ.
những người chủ trương “cải tổ” lại thiếốu bản lĩnh,
chao đảo lập trường, đã tạo ra một sự đảo lộn trong
chủ trương, chính sách, biếốn “cải tổ” thành “tự do
hóa” theo kiểu phương tây. Tiếốn hành “cải tổ” khống
đúng hướng đã đẩy nhanh hơn quá trình sụp đổ của
hệ thốống xã hội chủ nghĩa ở Liến Xố và Đống Âu.
Những người chủ trương cải tổ, trến thực tếố, đã
phản bội chủ nghĩa Mác-Lếnin vếề chủ nghĩa xã hội và
xây dựng chủ nghĩa xã hội.
- Xem thêm -