H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng §¹i häc Vinh
Khoa NG÷ v¨n
=====
=====
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau
1975
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Chuyªn ngµnh : V¨n häc ViÖt Nam
Vinh, 2005
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
1
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
Lêi nãi ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
Trong suèt c¸c chÆng ®êng lÞch sö, d©n téc ta lu«n
ph¶i tr¶i qua nhiÒu cuéc chiÕn tranh tµn khèc. Nhng còng
trong thêi gian ®ã,chóng ta thÊy ®îc søc m¹nh cña mét d©n
téc nhá bÐ, víi nh÷ng con ngêi rÊt kiªn cêng, anh dòng, ®·
d¸m ®øng dËy chèng l¹i nhiÒu kÎ thï x©m lîc lín m¹nh ®Ó
b¶o vÖ nÒn ®éc lËp níc nhµ.
Víi ®¹i th¾ng mïa xu©n n¨m 1975 níc ta hoµn toµn
®éc lËp . C¶ hai miÒn Nam -B¾c ph¶i bíc vµo nh÷ng thö
th¸ch míi: ®ã lµ võa b¶o vÖ Tæ quèc, võa x©y dùng ®Êt níc
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng biÕn ®éng lÞch s÷
x· héi lín lao Êy kÐo theo cuéc c¸ch m¹ng trong ®êi sèngv¨n
ho¸ cña d©n téc. Cïng víi sù ®æi thay cña ®Êt níc,v¨n häc
còng cã nh÷ng bíc "chuyÓn m×nh"lín lao.Mét giai ®o¹n v¨n
häc míi ®· ra ®êi, nã kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc
cña v¨n häc 30 n¨m chiÕn tranh, ®ång
thêi cã nh÷ng bíc
®æi míi ®¸ng ghi nhËn.
ChiÕn tranh ®· ®i qua , ®Êt níc ®ang ®îc håi sinh, vµ
ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt. Nhng dÊu Ên cña mét thêi
®au th¬ng tµn khèc do bom ®¹n cña chiÕn tranh vÉn cßn in
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
2
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
®Ëm trong ký øc cña mçi ngêi. V¨n häc còng ph¸t triÓn cïng
víi sù ®i lªn cña ®Êt níc. Nã ph¶n ¸nh cuéc sèng trong sù
phong phó , ®a d¹ng "nhiÒu mµu s¾c", nhng nã kh«ng v× sù
ch¶y tr«i cña thêi gian mµ bá quªn qu¸ khø. V¨n häc vÉn viÕt
vÒ chiÕn tranh, vÒ nh÷ng con ngêi ®· lµm nªn nh÷ng dÊu
Ên vÎ vang . Nhng c¸c nhµ v¨n ®· t×m tßi, ®µo s©u kh¸m
ph¸ trong chiÒu s©u bÝ Èn cña nã .
H¬n n¨m thËp kû qua, m¶ng ®Ò tµi viÕt vÒ chiÕn tranh
vµ ngêi lÝnh vÉn lµ c¶m høng chñ ®¹o, lµ dßng ch¶y, lµ sîi
chØ ®á xuyªn suèt nÒn v¨n häc d©n téc. Vµ s¸ng t¹o nghÖ
thuËt trong giai ®o¹n sau 1975 lµ c¶ mét qu¸ tr×nh tr¨n trë,
®æi míi. ChiÕn tranh ®· lïi vµo qu¸ khø, trang sö vµng cña
d©n téc ®· khÐp l¹i mét thêi oanh liÖt vµ ®au th¬ng, më
sang trang míi víi nhiÒu vËn héi míi. ThÕ nhng ngêi viÕt vÉn
kh«ng ngõng nghiªn cøu kh¸m ph¸ nã. chØ cã ®iÒu: ë mçi
giai ®o¹n lÞch sö kh¸c , nhau nhµ v¨n sÏ cã c¸i nh×n kh¸c
nhau, t duy nghÖ thuËt cña hä còng
cã sù thay ®æi. §êi
sèng x· héi ®æi thay, thÞ hiÕu b¹n ®äc thay ®æi, ®ßi hái
ngêi s¸ng t¹o ph¶i ®æi míi t duy nghÖ thuËt. V× vËy v¨n häc
sau n¨m 1975 ®· xuÊt hiÖn mét quan niÖm nghÖ thuËt míi
vÒ con ngêi. Cïng víi c¸i nh×n kh¸ch quan, võa ®a chiÒu,
võa kh¸i qu¸t, võa cô thÓ , c¸c nhµ v¨n ®· gióp ngêi ®äc
h«m nay cã c¸i nh×n toµn diÖn h¬n vÒ ngêi lÝnh, vÒ c¸ch
m¹ng. §©y lµ lý do ®Ó ngêi viÕt chän ®Ò tµi nµy.
Bªn c¹nh ®ã, thÕ hÖ trÎ chóng t«i sinh ra vµ lín lªn
trong hoµ b×nh .Chóng t«i kh«ng ®îc trùc tiÕp chøng kiÕn
kh«ng khÝ hµo hïng cña d©n téc, kh«ng ®îc tËn m¾t m×nh
chøng kiÕn nh÷ng ®au th¬ng mÊt m¸t. Nh÷ng g× chóng t«i
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
3
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
biÕt vÒ chiÕn tranh, vÒ nh÷ng con ngêi kiªn cêng anh dòng
trong chiÕn trËn tõ ''sö s¸ch'' cã c¶ v¨n häc trong ®ã . Trong
®ã ngoµi sö s¸ch, c¸ch tèt nhÊt, ®iÒu kiÖn tèt nhÊt lµ tiÕp
cËn t×m hiÓu qua v¨n häc. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ t×m hiÓu
qua mét sè t¸c phÈm sau n¨m 1975 viÕt vÒ m¶ng ®Ò tµi
nµy.
Chän ®Ò tµi nµy còng lµ t×m hiÓu vÒ c¸i míi trong viÖc
ph¶n ¸nh vÒ con ngêi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi lÝnh qua c¸i
nh×n cña con ngêi thêi hËu chiÕn.
H¬n n÷a, m¶ng ®Ò tµi nµy ®· ®îc chän gi¶ng trong ch¬ng tr×nh gi¶ng v¨n ë trêng phæ th«ng. Cho nªn, viÖc ®i
s©u vµo nghiªn cøu kh¸m ph¸ nh÷ng c¸i míi trong m¶ng ®Ò
tµi nµy sÏ mang mét ý nghÜa thùc tiÔn, ®ã lµ hiÓu s©u s¾c
h¬n, gi¶ng ®óng, gi¶ng hay nh÷ng t¸c phÈm ®· chän.
2.LÞch sö vÊn ®Ò
Trong sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i ViÖt
Nam, m¶ng ®Ò tµi vÒ chiÕn tranh vµ ngêi lÝnh c¸ch m¹ng,
chiÕm mét vÞ trÝ quan träng c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. §iÒu
®ã gãp phÇn vµo viÖc x¸c ®Þnh diÖn m¹o , thµnh tùu, sù
t¸c ®éng x· héi vµ tÝnh ®Æc thï cña c¶ nÒn v¨n häc d©n
téc. Tõ sau ®¹i th¾ng mïa xu©n 1975
®Õn nay, ®· cã
nhiÒu ý kiÕn, bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy:
1. Bïi ViÖt Th¾ng - V¨n xu«i gÇn ®©y vµ quan niÖm vÒ
con ngêi, T¹p chÝ v¨n häc sè 6 - 1991.
2. Nguyªn Ngäc - V¨n xu«i sau 1975, thö th¨m dß ®«i
nÐt vÒ quy luËt ph¸t triÓn. T¹p chÝ v¨n häc sè 4 - 1991
3. Ngäc Trai - Sù kh¸m ph¸ vÒ con ngêi ViÖt Nam qua
chuyÖn ng¾n v¨n nghÖ qu©n ®éi - H. 1987 - sè 10
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
4
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
4. ThiÕu Mai - Tõ DÊu ch©n ngêi lÝnh tíi Nh÷ng ngêi
®i tõ trong rõng ra. NghÜ vÒ NguyÔn Minh Ch©u, V¨n
nghÖ Qu©n ®éi - H, 1983 - Sè 4 (th¸ng 4/1983)
5. Ng« Th¶o - Thö nh×n l¹i ®êi sèng v¨n häc n¨m 1977,
T¹p chÝ VNQ§, H, 1987 - sè 3
6. T«n ph¬ng Lan - T×m tßi còng lµ sù kh¼ng ®Þnh.
T¹p chÝ v¨n häc - H, 1987 - sè 5.
7. NhiÒu t¸c gi¶ - MÊy nÐt chung quanh m¶ng v¨n häc
viÕt vÒ chiÕn tranh trong 35 n¨m qua (t¹p chÝ VNQ§ th¸ng
6/1980)
8. Tæ lý luËn - §Ó cã nh÷ng thµnh tùu míi vÒ trong v¨n
häc vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh vµ qu©n ®éi (T¹p chÝ VNQ§
th¸ng 2/1981 )
9. L¹i Nguyªn ¢n - "V¨n xu«i gÇn ®©y, diÖn m¹o vµ
vÊn ®Ò" (T¹p chÝ VNQ§ th¸ng 1/1980 )
10. Hoµng ngäc HiÕn - "Nh÷ng ngÞch lý cña chiÕn
tranh" (B¸o VN sè ra ngµy 13/4/1994)
11. NhiÒu t¸c gi¶ - "ViÖt Nam nöa thÕ kû v¨n häc" (NXB
v¨n häc 1996)
12. NhiÒu t¸c gi¶ - "Mét thêi ®aÞ míi trong v¨n häc"
(NXB v¨n häc 1996)
13. NhiÒu t¸c gi¶ - "V¨n häc 1975 - 1985 t¸c phÈm vµ
d luËn" (NXB Héi nhµ v¨n)
14. NhiÒu t¸c gi¶ - "Kû yÕu Héi th¶o 5 n¨m ngµy mÊt
NguyÔn Minh Ch©u" (Héi nhµ v¨n NghÖ an 1996)
Trong c¸c bµi viÕt cña c¸c t¸c gi¶, cã mét sè ý kiÕn cÇn
chó ý lµ :
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
5
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
1) "V¨n xu«i sau 1975- Thö th¨m dß ®«i nÐt vÒ quy
luËt ph¸t triÓn" cña Nguyªn Ngäc. T¸c gi¶ ®· kh¸i qu¸t tiÕn
tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam, theo «ng hai ch÷
"qu¸n tÝnh" rÊt ®¸ng chó ý. Nguyªn Ngäc ®· kh¼ng ®Þnh
nh÷ng bíc ®i phï hîp víi lÞch sö v¨n häc vµ sù phï hîp ®ã
biÓu hiÖn b»ng sù ra ®êi cña thÓ lo¹i v¨n häc trong tõng thêi
®iÓm kh¸c nhau. KÕt luËn cuèi cïng cña t¸c gi¶ ®· ®îc nhiÒu
ngêi quan t©m "Hµnh tr×nh v¨n häc ta mÊy n¨m qua, tõ cè
g¾ng rót ra khái ®Ò tµi sè phËn chung cña khèi céng ®ång
®ång nhÊt ®i ®Õn hiÖn thùc. X· héi ngæn ngang víi nhiÒu
tÝnh chÊt t¶ thùc véi v·, råi tiÕp tôc ®i s©u vµo thÕ giíi bªn
trong tõng con ngêi, cuéc hµnh h¬ng v« tËn, cuéc t×m hiÓu
khã nhäc bªn trong thÕ giíi riªng tõng con ngêi (...). NhiÒu
mÆt "míi" (tøc lµ cha biÕt hoÆc bÞ nÐ tr¸nh l©u nay ) cña
®êi sèng con ngêi ®îc khai th¸c, hoÆc Ýt ra ®îc b¾t ®Çu
ch¹m ®Õn"
2. Trong cuéc gÆp mÆt vµ trao ®æi vÒ ®Ò tµi chiÕn
tranh trong v¨n häc 35 n¨m qua, ë bµi viÕt "NghÜ vÒ c¸i míi
trong tiÓu thuyÕt cña ta hiÖn nay" trong B¸o nh©n d©n
ngµy 25/5/1988, NguyÔn V¨n Bæng viÕt : "Ngµy nay chóng
ta ®îc phÐp viÕt vÒ c¸i xÊu, ®îc khuyÕn khÝch thóc dôc, c¸c
biÓn cÊm bÞ th¸o gì. Ch©n lý ®îc kh«i phôc, mäi ngêi ®Òu
b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, ®Òu ph¶i l«i ra tríc d luËn nÕu
lµm sai. Míi lµ chç ®ã, v¨n häc ®îc kh«i phôc tr¸ch nhiÖm,
kh«i phôc t¸c dông, ®îc gãp tiÕng nãi tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh
d©n chñ ho¸ trong x· héi" .
3. Trong cuéc gÆp mÆt vµ trao ®æi vÒ ®Ò tµi chiÕn
tranh trong v¨n häc 35 n¨m qua, ë bµi viÕt "Tõ tÊm lßng ngêi
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
6
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
viÕt" T¹p chÝ VNQ§ sè 6 - 1980, NguyÔn Träng O¸nh ®· nãi :
"Ph¶i lÊy con m¾t nh×n h«m nay ®Ó soi vµo sù kiÖn h«m
qua, con m¾t nhµ v¨n h«m nay nh×n l¹i sù viÖc h«m qua thêng tØnh t¸o h¬n, kh¸ch quan h¬n. §iÒu ®ã cã thËt. Nhng
ngµy h«m nay bao giê còng lµ ngµy kÕ tiÕp h«m qua. HiÖn
thùc lu«n ph¸t triÓn vµ bæ sung cho nhau. C¸i h«m nay bao
giê còng lµ do c¸i h«m qua mµ cã... Muèn cã c¸i nh×n kh¸i
qu¸t, cÇn cã c¸i nh×n cô thÓ. Ph¶i nh×n c¸i nh×n cô thÓ
h«m qua th× míi cã ®é lïi kh¸i qu¸t h«m nay" .
4. Nhµ v¨n H÷u Mai, trong c«ng tr×nh "40 n¨m v¨n häc
viªt vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh, thµnh tùu vµ tr¸ch nhiÖm" - NXB
VH 1985 ®· viÕt : "T¸c phÈm viÕt vÒ chiÕn tranh ®· mang
nh÷ng s¾c th¸i míi. Mét sè ®i vµo nh÷ng ®Ò tµi réng lín cña
chiÕn tranh. Mét sè laÞ cã xu híng khai th¸c nh÷ng b×nh
diÖn cha ®îc ®Ò cËp ®Õn nhiÒu trong nh÷ng t¸c phÈm tríc
®©y nh : C¸i ®au th¬ng , c¸i mÊt m¸t, ¸c liÖt, c¸i thÊp hÌn,
nh÷ng vÊn ®Ò thuéc ®¹o ®øc trong chiÕn tranh. TiÓu
thuyÕt hiÖn nay b¸m s¸t hiÖn thùc, nh×n th¼ng vµo thùc
tr¹ng, nãi ra th¼ng nh÷ng g× m×nh vµ mäi ngêi quan t©m"
Ngoµi c¸c c«ng tr×nh, c¸c bµi nghiªn cøu phª b×nh, cßn
cã c¸c cuéc héi th¶o luËn bµn vÒ mét sè t¸c phÈm v¨n xu«i
viÕt vÒ ngêi lÝnh còng nh lµ viÕt vÒ chiÕn tranh, do B¸o v¨n
nghÖ tæ chøc vµo c¸c n¨m. Nh 1991 th¶o luËn vÒ tiÓu
thuyÕt ®o¹t gi¶i BÕn kh«ng chång cña D¬ng Híng, vµ
Th©n phËn t×nh yªu B¶o Ninh.
Nh×n chung c¸i bµi nghiªn cøu phª b×nh ®ªu thèng
nhÊt ý kiÕn cho r»ng: V¨n häc nãi chung, vµ v¨n xu«i nãi
riªng sau 1975, viÕt vÒ chiÕn tranh ®a d¹ng h¬n phong phó
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
7
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
h¬n, ch©n thùc h¬n, t¸o b¹o h¬n víi nhiÒu suy ngÉm nhiÒu
kh¸m ph¸. §Æc biÖt v¨n xu«i sau 1975 tËp trung khai th¸c
vµ t« ®Ëm sè phËn ngêi lÝnh trong vµ sau chiÕn tranh. Trong
v¨n xu«i giai ®o¹n nµy, nh©n vËt ngêi lÝnh ®îc ®Æt ra víi t
c¸ch lµ con ngêi c¸ thÓ víi tÊt c¶ chung riªng cña x· héi. §iÒu
nµy còng ®îc Hå Ph¬ng kh¼ng ®Þnh : "Nhµ v¨n kh¸m ph¸
vµ biÓu hiÖn t©m hån tÝnh c¸ch, søc sèng cña con ngêi qua
nh÷ng sè phËn kh¸c nhau trong mu«n vµn s kiÖn xÈy ra
trong cuéc sèng. [15 ; 133] .
Nh×n chung c¸c bµi viÕt dï kh¸i qu¸t hay cô thÓ th× c¸c
nhµ nghiªn cøu phª b×nh còng ®· nãi ®îc mét sè vÊn ®Ò c¬
b¶n, nhng cha cã mét bµi viÕt hay c«ng tr×nh nµo ®Ò cËp
mét c¸ch cã hÖ thèng h×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau
75 (mµ míi chØ ®Ò cËp tíi h×nh tîng ngêi lÝnh trong mét sè
t¸c phÈm cña mét hay vµi t¸c gi¶ cô thÓ .
LuËn v¨n nµy sÏ tiÕp thu nh÷ng ý kiÕn ®óng ®¾n,
nh÷ng t¸c phÈm ®îc d luËn chó ý ®Ó chøng minh h×nh tîng
ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 mµ c¸c nhµ nghiªn cøu,
c¸c nhµ v¨n do khu«n khæ cña mét bµi viÕt ng¾n kh«ng cã
®iÒu kiÖn lµm. Qua ®ã chóng t«i còng ®ãng gãp mét sè ý
kiÕn nhá c¸ nh©n cña m×nh vÒ vÊn ®Ò nµy.
3. §èi tîng nghiªn cøu vµ nhiÖm vô kho¸ luËn
3.1. §èi tîng nghiªn cøu
Do khu«n khæ cña mét luËn v¨n ®¹i häc vµ thêi gian cã
h¹n, chóng t«i chØ ®Ò cËp tíi mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu
sau :
- Mét sè t¸c phÈm cña NguyÔn Minh Ch©u
*Tríc 1975 :
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
8
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
+ DÊu ch©n ngêi lÝnh (®Ó ®èi s¸nh)
* Sau 1975 :
+ Bøc tranh
+ Ngêi ®µn bµ trªn chuyÕn tµu tèc hµnh
+ Cá lau
+ C¬n Gi«ng
- T¸c phÈm Thêi xa v¾ng cña Lª Lùu.
- T¸c phÈm §Êt tr¾ng cña NguyÔn Träng O¸nh
- T¸c phÈm Th©n phËn t×nh yªu cña B¶o Ninh
- T¸c phÈm ¡n Mµy dÜ v·ng cña Chu Lai
3.2. NhiÖm vô nghiªn cøu .
T¸i hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ, cã hÖ thèng néi dung cña
c¸c t¸c phÈm sau 1975 khi viªt vÒ h×nh tîng ngêi lÝnh. §ång
thêi ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®Æc s¾c cña c¸c t¸c phÈm sau
1975 khi viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, chØ ra nh÷ng nÐt kh¸c biÖt
®æi míi g× so víi c¸c t¸c phÈm tríc 1975 .
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
XuÊt ph¸t tõ lÞch sö cña ®Ò tµi chóng t«i sö dông
nh÷ng ph¬ng ph¸p: §äc t¸i hiÖn, ph©n tÝch, b×nh luËn kh¸i
qu¸t tæng hîp, kÕ thõa nh÷ng ý kiÕn ®óng ®¾n ®ång thêi
gãp mét sè ý kiÕn nhá vµo ®Ò tµi nµy .
MÆt kh¸c chóng t«i cßn sö dông ph¬ng ph¸p so s¸nh .
(So s¸nh c¸c t¸c phÈm tríc vµ sau 1975 ®Ó thÊy râ h¬n
nh÷ng nÐt míi mÎ kh¸c biÖt trong h×nh tîng ngêi lÝnh ë hai
giai ®o¹n ).
5. CÊu tróc cña kho¸ luËn .
Néi dung chÝnh cña kho¸ luËn gåm 3 phÇn .
PhÇn më ®Çu
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
9
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
1. Lý do chän ®Ò tµi
2. lÞch sö vÊn ®Ò .
3. §èi tîng vµ nhiÖm vô nghiªn cøu
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
5. CÊu tróc kho¸ luËn
PhÇn n«i dung chÝnh
Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn
Ch¬ng 2: H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau n¨m
1975
Ch¬ng 3: NghÖ thuËt thÓ hiÖn h×nh tîng ngêi lÝnh
trong v¨n xu«i sau 1975.
PhÇn kÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
10
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
Ch¬ng 1:
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn
1.1. Quan niÖm nghÖ thuËt cña nhµ v¨n vÒ con
ngêi.
V¨n häc lµ nh©n häc . §èi tîng chñ yÕu cña nã lµ con
ngêi. Kh«ng thÓ lý gi¶i th¬, v¨n mµ bá qua con ngêi ®îc thÓ
hiÖn trong ®ã. Kh«ng chØ cã con ngêi thùc tÕ, mµ cßn lµ
quan niÖm vÒ con ngêi Êy mét c¸ch thÈm mü, nghÖ thuËt,
hay nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi .
V¨n häc lµ mét s¸ng t¹o nghÖ thuËt. NhiÖm vô cña c¸c
nhµ v¨n lµ s¸ng t¹o ra nh÷ng con ngêi trong t¸c phÈm. Hä
tÊt yÕu ph¶i h×nh dung con ngêi trªn ph¬ng diÖn nghÖ
thuËt. ChÝnh trªn sù h×nh dung ®ã mµ c¸c nghÖ sÜ d· lµm
ra c¸i míi cho nghÖ thuËt. Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ ph¹m vi s¸ng t¹o trong lÜnh vùc miªu t¶,
thÓ hiÖn con ngêi cña nhµ v¨n .
Nhµ v¨n miªu t¶ con ngêi trong t¸c phÈm kh«ng bao giê
lµ sù sao chÐp chôp ¶nh. V× t©m hån nhµ v¨n kh«ng ph¶i lµ
tÊm g¬ng ®Ó cho sù vËt ph¶n chiÕu vµo. H¬n n÷a nh©n vËt
trong t¸c phÈm phÇn nhiÒu kh«ng ph¶i lµ ®· cã s½n ®Ó nhµ
v¨n t thÓ mµ sao chÐp l¹i, mµ nhµ v¨n tù thÕ t¹o ra nh©n
vËt, nhµ v¨n ph¶i lµ "Ngêi thî kim hoµn" n¨ng ®éng, th¸o
v¸t, kiªn tr×, ®Ó t«i luyÖn cho '' ®øa con tinh thÇn " cña
m×nh thªm lung linh to¶ s¸ng . T¸c gi¶ kÓ ra, miªu t¶ ra
nh©n vËt vµ bao giê nh©n vËt còng hiÖn ra theo c¸ch h×nh
dung, c¶m nhËn cña t¸c gi¶ .
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
11
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ nguyªn t¾c c¶m
nhËn thÈm mü vÒ con ngêi, n»m trong c¸ch miªn t¶ thÓ hiÖn
cña t¸c gi¶ qua t¸c phÈm. Hay nãi mét c¸ch cô thÓ lµ quan
niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ c¸ch c¾t nghÜa, c¸ch ®¸nh
gi¸, lý gi¶i cña nhµ v¨n vÒ phÈm chÊt, sè phËn vµ t¬ng lai
cña con ngêi th«ng qua hÖ thèng h×nh thøc nghÖ thuËt mµ
nhµ v¨n s¸ng t¹o ra trong t¸c phÈm .
Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi còng chÞu ¶nh hëng
cña quan niÖm triÕt häc, t«n gi¸o , ph¸p luËt, ®¹o ®øc vÒ
con ngêi. Nhng quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ mét gi¸
trÞ ®éc ®¸o, kh«ng lÆp l¹i c¸c quan niÖm trªn. Nã kh¸c víi
quan niÖm triÕt häc vÒ con ngêi lµ ë chç, triÕt häc sö dông t
duy l«gÝc ®Ó kh¸m ph¸ tr×u tîng vÒ con ngêi. Cßn nghÖ
thuËt sö dông t duy h×nh tîng ®Ó nãi quan niÖm vÒ con ngêi
mét c¸ch cô thÓ c¶m tÝnh th«ng qua hÖ thèng h×nh thøc t¸c
phÈm.
Chóng ta cÇn ph©n biÖt ®îc quan niÖm nghÖ thuËt vÒ
con ngêi nh mét ph¹m trï t tëng, ®¹o ®øc x· héi víi quan
niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi nh mét ph¹m trï thÈm mü. Gi¸o
s tiÕn sÜ TrÇn §×nh Sö nhËn xÐt r»ng : "ViÖc ph©n tÝch thi
ph¸p nh©n vËt theo quan niÖm cña chóng t«i lµ miªu t¶
nh©n vËt, Ýt quan t©m ®Õn nh©n vËt nµy, , mµ quan t©m
®Õn
con ngêi ®îc c¶m nhËn qua c¸c nh©n vËt lo¹i nµy,
hoÆc miªu t¶ nh©n vËt cña t¸c gi¶ nµy thuéc t¸c gi¶ t¸c
phÈm nµy" [ 20; 29]
VÊn ®Ò quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi thùc chÊt lµ
"vÊn ®Ò tÝnh n¨ng ®éng nghÖ thuËt trong viÖc ph¶n ¸nh
hiÖn thùc, lý gi¶i con ngêi b»ng c¸c ph¬ng tiÖn nghÖ thuËt
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
12
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
lµ vÊn ®Ò ph¹m vi chiÕm lÜnh vùc ®êi sèng cña mét hÖ
thèng nghÖ thuËt lµ kh¶ n¨ng th©m nhËp cña nã vµo c¸c
miÒn kh¸c nhau cña cuéc ®êi" [18 ; 20 ] . Mét khi cha cã sù
®æi míi trong quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi, th× sù t¸i
hiÖn c¸c hiÖn tîng ®êi sèng kh¸c nhau chØ cã ý nghÜa më
réng trªn cïng mét chiÒu . ViÖc ®æi míi quan niÖm nghÖ
thuËt vÒ con ngêi theo híng hiÖn thùc khiÕn cho kh¶ n¨ng
chiÕm lÜnh con ngêi cña v¨n häc ngµy cµng s©u s¾c h¬n
phong phó h¬n vµ v× thÕ nh©n b¶n h¬n.
Vµ nãi ®Õn quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ nãi
®Õn sù s¸ng t¹o chñ quan cña ngêi nghÖ sÜ khi ph¸t hiÖn
nh÷ng mÆt kh¸c nhau trong thÕ giíi con ngêi
cßn bÞ che
lÊp. Ngay c¶ khi miªu t¶ con ngêi gièng hay kh«ng gièng so
víi ®èi tîng, nã còng lµ sù ph¶n ¸nh, kh¸m ph¸ vÒ con ngêi
cña nhµ v¨n. Nã ph¶n ¸nh cÊu tróc nh©n c¸ch con ngêi vµ
c¸c h×nh thøc phøc t¹p t¬ng øng trong quan hÖ, nh©n sinh .
Bëi v×, chÝnh con ngêi nhiÒu khi còng kh«ng hiÓu næi chÝnh
b¶n th©n m×nh mµ chØ cã nghÖ thuËt míi ph¸t hiÖn ra tÝnh
ngêi cha bÞ tiªu diÖt hoµn toµn ë kÎ cíp...V× trong t×nh
huèng kia nã lµ ¸c quû, nhng trong t×nh huèng nµy nã lµ vÞ
th¸nh ®øc nh©n. Nhµ v¨n muèn nªu quan niÖm cña m×nh
vÒ con ngêi th× ph¶i hiÓu con ngêi, vµ kh«ng nªn ®¸nh gi¸
con ngêi b»ng nh÷ng b¶n mÉu vÒ nh÷ng gi¸ trÞ cho tríc. CÇn
ph¶i kh¼ng ®Þnh con ngêi trong t×nh huèng cô thÓ ®Ó lý
gi¶i vµ ®¸nh gi¸ nã.
Bªn c¹nh ®ã , quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi cßn
mang dÊu Ên s¸ng t¹o riªng cña c¸ tÝnh ngêi nghÖ sÜ, g¾n
liÒn víi c¸i nh×n nghÖ sÜ. V× vËy mµ chÝnh quan niÖm nghÖ
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
13
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
thuËt vÒ con ngêi rÊt riªng cña mçi nhµ v¨n ®· ¶nh hëng chi
phèi ®Õn c¸ch x©y dùng nh©n vËt, còng nh triÓn khai néi
dung t¸c phÈm.
Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi híng tíi con ngêi
trong mäi chiÒu s©u cña nã, cho nªn ®©y lµ tiªu chuÈn ®Î
®¸nh gi¸ gi¸ trÞ nh©n v¨n cña v¨n häc. Ngêi nghÖ sÜ lµ ngêi suy nghÜ vÒ con ngêi, cho con ngêi, nªu ra nh÷ng t tëng
míi ®Ó hiÓu vÒ con ngêi. Do ®ã , cµng kh¸m ph¸ nhiÒu
quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi th× cµng ®i s©u vµo
thùc chÊt s¸ng t¹o cña hä, vµ cµng ®¸nh gi¸ ®óng thµnh tùu
cña hä.
Vµ mét ®iÓm n÷a trong quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con
ngêi lµ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ
con ngêi tuy cã nhiÒu
®iÓm kh¸c nhau râ rÖt, nhng gi÷a c¸c nhµ v¨n trong cïng
mét thêi ®iÓm, mét thêi ®¹i l¹i cã nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång,
®¸nh dÊu tr×nh ®é chiÕm lÜnh con ngêi trong tõng giai
®o¹n lÞch sö.
C¸ch m¹ng th¸ng t¸m -1945 thµnh c«ng , më ra thêi
®¹i míi trong lÞch sö, ®ång thêi më ra thêi ®¹i míi cho v¨n
häc. Qóa tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc 1945-1975, g¾n víi
mét quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi. Vµ ®ã chÝnh lµ sù
xuÊt hiÖn con ngêi quÇn chóng, con ngêi chÝnh trÞ, con ngêi
c«ng d©n nh÷ng con ngêi v× tËp thÓ, v× nghÜa lín,®Ñp mét
c¸ch hoµn thiÖn, hoµn mÜ. Hä lµ nh÷ng con ngêi sö thi.
Nhng sau khi 1975, hoµ b×nh lËp l¹i, ®Êt níc cã nhiÒu
biÕn ®æi míi vµ kÐo theo sù ®æi míi cña v¨n häc . Bëi "nÒn
v¨n häc míi bao giê còng ra ®ßi víi con ngêi míi"(J.Bªs¬-nhµ
th¬ §øc). §ã lµ sù xuÊt hiÖn con ngêi ®êi t, con ngêi ®îc
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
14
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
nh×n nhËn ®Çy ®ñ víi tÊt c¶ sù phong phó ®a d¹ng, phøc
t¹p, bÝ Èn vµ ®Çy biÕn ho¸ cña nã.
Nh vËy cã thÓ nãi r»ng, quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con
ngêi cña nhµ v¨n sÏ chi phèi c¸ch c¶m thô, c¸ch c¾t nghÜa,
c¸ch lý gi¶i vÒ con ngêi, vÒ c¸ch x©y dùng h×nh tîng con
ngêi. Sù ph¸t triÓn cña v¨n ch¬ng g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn
trong quan niÖm vÒ con ngêi cña nhµ v¨n .
1.2. Sù thÓ hiÖn quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi trong t¸c phÈm v¨n ch¬ng .
Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi biÓu hiÖn trong
toµn bé cÊu tróc cña t¸c phÈm v¨n häc (nh trong ®Ò tµi, chñ
®Ò, kÕt cÊu, cèt truyÖn... ). Nhng biÓu hiÖn tËp trung tríc
hÕt ë c¸c nh©n vËt, bëi "nh©n vËt v¨n häc lµ con ngêi ®îc
miªu t¶,thÓ hiÖn trong t¸c phÈm , b»ng ph¬ng tiÖn v¨n häc
"(gi¸o tr×nh lý luËn v¨n häc, trang 61). Nh©n vËt v¨n häc
nµo còng biÓu hiÖn c¸ch hiÓu cña nhµ v¨n vÒ con ngêi theo
mét quan ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ qua c¸c ®Æc ®iÓm mµ anh
ta lùa chän. Nh©n vËt v¨n häc chÝnh lµ m« h×nh vÒ con ngêi cña t¸c gi¶, tuy nhiªn quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi
ph¶i lµ mét. Ch¼ng h¹n ta thÊy trong truyÖn cæ tÝch "TÊm
C¸m", TÊm vµ C¸m lµ hai nh©n vËt kh¸c nhau nhng cïng thÓ
hiÖn mét quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi. Còng vËy trong
"TruyÖn KiÒu" cña NguyÔn Du, Thuý KiÒu, Thuý V©n , Kim
Träng, Tõ H¶i lµ nh÷ng nh©n vËt kh¸c nhau nhng còng ®Òu
thuéc mét quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi.
Vµ muèn t×m hiÓu quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi th× ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c biÓu hiÖn cña nh©n vËt, th«ng
qua c¸c yÕu tè t¹o nªn nh©n vËt. Ngêi ta hiÓu nh©n vËt v¨n
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
15
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
häc lµ mét cÊu t¹o nghÖ thuËt bao gåm c¸c yÕu tè sau: C¸ch
xng h« ®èi víi nh©n vËt, tªn gäi cña nh©n vËt, ch©n dung
nh©n vËt, ngo¹i h×nh, trang phôc, hµnh ®éng, t©m lý, sinh
lý, ng«n ng÷, giao tiÕp... Vµ th«ng qua nh÷ng sù biÓu hiÖn
cña nh©n vËt, cña con ngêi trong t¸c phÈn th× chóng ta ®îc
thÊy râ h¬n vÒ bøc tranh ®êi sèng trong t¸c phÈm còng nh
lµ hiÖn thùc cuéc sèng mµ t¸c gi¶ muèn ph¶n ¸nh.
Nh vËy, biÓu hiÖn cña quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con
ngêi ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt qua nh©n vËt.V× vËy, ®Ó miªu t¶
nh©n vËt th× chñ thÓ ph¶i hiÓu vÒ con ngêi mµ nh©n vËt lµ
thÓ hiÖn c¸ biÖt . Tõ c¸ch xng h« gäi tªn , miªu t¶ hay kh«ng
miªu t¶ ch©n dung, ®Õn hµnh ®éng ®îc lÆp ®i lÆp l¹i,
t©m lý, ng«n ng÷ cña nh©n vËt ®Òu thÓ hiÖn quan niÖm
nghÖ thuËt vÒ con ngêi cña nhµ v¨n. Ch¼ng h¹n sù miªu t¶
ch©n dung nh©n vËt ThÞ Në trong t¸c phÈm "ChÝ PhÌo" cña
Nam Cao, ®ã kh«ng ph¶i gi¶n ®¬n lµ ®Æc ®iÓm riªng c¸
biÖt cña nh©n vËt hoÆc lµ lo¹i cña nã mµ ®©y chÝnh lµ
quan niÖm vÒ con ngêi cña Nam Cao.
Vµ chóng ta thÊy r»ng tõ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con
ngêi cña m×nh, mçi nhµ v¨n ®Òu híng cho m×nh sù thÓ
hiÖn cuéc sèng ®Ó ®a vµo t¸c phÈm.Mµ con ngêi (nh©n
vËt ) lµ biÓu hiÖn râ nhÊt trong bøc tranh ®êi sèng t¸c gi¶
s¸ng t¹o nªn.
Tuú thuéc vµo thÕ giíi quan, vµo c¸ch c¶m nhËn, vèn
sèng, nhu cÇu thÈm mü vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ mµ mçi
nhµ v¨n biÓu hiÖn cuéc sèng con ngêi trong t¸c phÈm nh thÕ
nµo. V× vËy mµ trong hoµn c¶nh níc mÊt nhµ tan, chÞu sù ¸p
bøc cña qu©n x©m lîc th× cuéc sèng con ngêi hiÖn lªn víi
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
16
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
bao khã kh¨n vÊt v¶ trong c¶nh mÊt tù do, trong th©n phËn
lµ ngêi d©n n« lÖ. Nhng khi trong c¶nh hoµ b×nh, cuéc sèng
con ngêi ®îc æn ®Þnh,Êm no h¬n th× ë con ngêi l¹i hiÖn lªn
cuéc sèng víi bao lo toan v× cuéc sèng c¸ nh©n , riªng t, víi
nh÷ng sù phøc t¹p cña nã.
Ngîc dßng thêi gian, lÇn theo nh÷ng trang s¸ch trong
tõng t¸c phÈm ë tõng xu híng, trµo lu, giai ®o¹n v¨n
häc...chóng ta sÏ thÊy râ h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
17
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
Ch¬ng 2:
H×nh tîng ngêi lÝnh c¸ch m¹ng trong v¨n xu«i
ViÖt Nam sau n¨m 1975.
2.1. Nh÷ng tiÒn ®Ò x· héi - nghÖ thuËt.
Cuéc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m 1945 thµnh c«ng lµ mét bíc
ngoÆt vÜ ®¹i trong lÞch sö d©n téc ta: më ®Çu cho kû
nguyªn ®éc lËp, tù do cña d©n téc. Tù do cha ®îc bao l©u
th× giÆc Ph¸p quay trë l¹i ®¸nh chiÕm miÒn B¾c. §Êt níc
thªm mét lÇn ch×m trong m¸u löa chiÕn tranh. §¸nh Ph¸p
cha xong ,th× giÆc Mü trµn tíi. Ba m¬i n¨m rßng, d©n téc ta
ph¶i liªn tiÕp hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ
®Õ cuèc Mü ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp tù do vµ thèng nhÊt
®Êt níc. Hoµ trong kh«ng khÝ s«i sôc cña c¸ch m¹ng lµ sù híng vÒ kh¸ng chiÕn "tÊt c¶ cho chiÕn th¾ng" cña toµn §¶ng,
toµn d©n , toµn qu©n ta. TÊt c¶ mäi ngêi cïng chung lng
®Êu cËt, cïng ®ång søc, ®ång lßng nhÊt tÒ ®øng lªn b¶o vÖ
®Êt níc víi ý chÝ vµ quyÕt t©m s¾t ®¸:
"Ta ®i tíi trªn ®êng ta tiÕp bíc
R¾n nh thÐp, v÷ng nh ®ång
§éi ngò ta trïng trïng ®iÖp ®iÖp
Cao nh nói dµi nh s«ng
ChÝ ta lín nh biÓn ®«ng tríc mÆt"
(Ta ®i tíi- Tè H÷u )
Víi niÒm tin ë t¬ng lai, ë phÝa tríc
"XÎ däc trêng s¬n ®i cøu níc
Mµ lßng ph¬i phíi dËy t¬ng lai"
(Tè H÷u)
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
18
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
Nh÷ng biÕn ®éng lín lao cña lÞch sö ®· ¶nh hëng m¹nh
mÏ tíi v¨n häc. V× v¨n häc b¾t nguån tõ hiÖn thùc cuéc
sèng, nã ph¶n ¸nh mét c¸ch ch©n thùc kh¸ch quan nh÷ng
g× x¶y ra trong cuéc sèng. Vµ díi sù chi phèi cña lÞch sö , cña
chÕ ®é x· héi míi, sau 1945, ë níc ta, mét nÒn v¨n ho¸ v¨n
nghÖ míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong chiÕn tranh. §éi ngò c¸c
v¨n nghÖ sÜ, ®îc t«i luyÖn trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng
Ph¸p. Thùc tÕ míi ®· gióp cho c¸c nhµ v¨n vèn sèng míi, ®Ò
tµi míi ®Ó s¸ng t¹o. Trong cuéc chiÕn tranh chèng Mü, víi
thùc tÕ x· héi "ra ngâ gÆp anh hïng" ®· mang l¹i cho nhµ
v¨n nguån t liÖu dåi dµo trong s¸ng t¸c . Thêi ®¹i cho phÐp
c¸c nhµ v¨n tù do ca ngîi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña tæ quèc.
V× vËy, mµ nhiÒu t¸c phÈm mang ®Ëm khuynh híng sö thi
vµ c¶m høng l·ng m¹n. Bëi nh÷ng n¨m th¸ng ®ã con ngêi
tuy ®øng trong gian khæ tét cïng nhng
t©m hån chñ yÕu
sèng víi niÒm tin yªu Êm ¸p cña t×nh ®ång ®éi, ®ång chÝ,
cña t×nh d©n nghÜa §¶ng vµ ¸nh s¸ng rùc rì cña lý tëng vµ
t¬ng lai . V× vËy nh÷ng t¸c phÈm ra ®êi ë giai ®o¹n nµy híng tíi khai th¸c nh÷ng ®Ò tµi chung cña tËp thÓ cña d©n
téc, céng ®ång, thiªn vÒ kh¼ng ®Þnh ca ngîi víi giäng ®iÖu
hµo hïng. Nh©n vËt trung t©m cña t¸c phÈm lµ nh÷ng con
ngêi ®¹i diÖn cho giai cÊp, d©n téc, thêi ®¹i vµ kÕt t inh
mét c¸ch chãi läi nh÷ng phÈm chÊt cao quý cña céng ®ång.
Víi ®¹i th¾ng mïa xu©n n¨m 1975, níc nhµ ®· hoµn
toµn thèng nhÊt. Sù kiÖn vÜ ®¹i nµy ®· më ra kû nguyªn
míi, vËn héi míi. Cuéc sèng cã nhiÒu biÕn ®éng, thay ®æi,
nh÷ng khã kh¨n l©u dµi vµ tríc m¾t ®ang tõng bíc ®îc
kh¾c phôc. Tuy vËy c¸i xÊu, c¸i ¸c, tÖ n¹n x· héi, vµ nh÷ng
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
19
Hoµng ThÞ H¶o
H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975
khã kh¨n phøc t¹p vÉn ®ang tån t¹i trong cuéc sèng. V× vËy
v¨n häc ph¶i cã nh÷ng ®ãng gãp vµo viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng
chuÈn mùc, nh÷ng gi¸ trÞ ch©n chÝnh trong x· héi, mÆc dï
nhËn thøc ®îc toµn diÖn "khu«n mÆt" cña cuéc sèng míi
kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng.
Vµ sau 1975 víi yªu cÇu bøc thiÕt cña lÞch sö, khuynh híng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n trong v¨n häc kh«ng cßn phï
hîp , kh«ng ®¸p øng víi
thÞ hiÕu thÈm mü cña ngêi tiÕp
nhËn. Nhu cÇu cæ vò ®éng viªn, ca ngîi kh«ng cßn phï hîp,
kh«ng ®¸p øng ®îc thÞ hiÕu thÈm mü cña ngêi tiÕp nhËn.
Nhu cÇu cæ vò, ®éng viªn, ca ngîi kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò bøc
xóc cÊp thiÕt n÷a. "Ngêi ®äc míi h«m qua cßn mÆn mµ lµ
thÕ mµ bçng dng b©y giê quay lng l¹i víi anh" [11; 57]
XÐt ®Õn cïng mäi sù ®æi míi, c¸ch t©n v¨n häc ®Òu
xuÊt ph¸t tõ sù thay ®æi vÒ t duy nghÖ thuËt , ®Æc biÖt lµ
sù thay ®æi trong quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi. Trong
v¨n häc ViÖt Nam, quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lu«n
lu«n cã sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Con ngêi lý tëng cña v¨n
häc trung ®¹i chñ yÕu lµ kÎ sÜ, lµ tµi tö giai nh©n; v¨n häc
1930 - 1945 chó ý ®Õn nh÷ng thanh niªn trÝ thøc hoÆc híng
vÒ t×m hiÓu sè phËn, phÈm chÊt cña nh÷ng con ngêi nhá
bÐ, nh÷ng n¹n nh©n x· héi. Trong giai ®o¹n 1945 - 1975
thùc tÕ c¸ch m¹ng mang l¹i cho ngêi cÇm bót nh÷ng ®Þnh híng míi vÒ quan niÖm nghÖ thuËt con ngêi . Con ngêi trong
v¨n häc 1945 - 1975 lµ con ngêi sèng víi céng ®ång, x¶ th©n
v× nghÜa lín, hä t×m thÊy ý nghÜa cuéc ®êi trong sù g¾n
bã víi céng ®ång .
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
20
Hoµng ThÞ H¶o
- Xem thêm -