ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
------------
------------
TRẦN THỊ MỸ LOAN
TÁC ĐỘNG CỦA CHUẨN NGHỀ NGHIỆP ĐẾN
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN
TRƯỜNG TIỂU HỌC VĨNH LƯƠNG 1-TP. NHA TRANG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
------------
------------
TRẦN THỊ MỸ LOAN
TÁC ĐỘNG CỦA CHUẨN NGHỀ NGHIỆP ĐẾN
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN
TRƯỜNG TIỂU HỌC VĨNH LƯƠNG 1-TP. NHA TRANG
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Người hướng dẫn khoa học: TS. TÔ THỊ THU HƯƠNG
Thành phố Hồ Chí Minh - 2011
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
MỤC LỤC
MỤC LỤC................................................................................................................. 1
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT........................................................................... 2
DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ 4
MỞ ĐẦU................................................................................................................... 5
1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................. 5
2. Mục đích nghiên cứu............................................................................................ 7
3. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................. 7
4. Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................................. 7
5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu...................................................................... 8
6. Giới hạn nghiên cứu............................................................................................. 9
7. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 9
8. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................................... 9
9. Phạm vi, thời gian khảo sát................................................................................. 10
10. Ý nghĩa của nghiên cứu..................................................................................... 10
11. Những vấn đề đạo đức có thể nảy sinh.............................................................. 11
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ TỔNG QUAN.................................................. 12
1.1. Cơ sở giáo dục học dạy học tiểu học................................................................ 12
1.1.1. Quá trình dạy học tiểu học............................................................................. 12
1.1.2. Hệ thống các nguyên tắc dạy học tiểu học..................................................... 14
1.1.3. Hệ thống các phƣơng pháp dạy học tiểu học................................................ 16
1.1.4. Các hình thức tổ chức dạy học tiểu học......................................................... 25
1.2. Vai trò của hoạt động đánh giá giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp................299
1.2.1. Định nghĩa đánh giá..................................................................................... 299
1.2.2. Định nghĩa về Chuẩn..................................................................................... 30
1.2.3. Chuẩn nghề nghiệp là gì?.............................................................................. 30
1.2.4. Chuẩn nghề nghiệp GVTH............................................................................ 31
1.2.5. Bản chất của đánh giá giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp.............................32
1.2.6. Mục đích của việc đánh giá giáo viên theo Chuẩn........................................33
1
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
1.2.7. Quy trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn...................................................... 35
1.2.8. Nội dung Chuẩn nghề nghiệp GVTH............................................................ 36
1.2.9. Quy trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1
................................................................................................................................. 38
1.3. Tổng quan tài liệu............................................................................................. 39
Chƣơng 2. CHƢƠNG TRÌNH ĐÁNH GIÁ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN Ở VIỆT
NAM VÀ MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI...................................................... 45
2.1. Chƣơng trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Mĩ....................................... 45
2.2. Chƣơng trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Anh.................................... 47
2.3. Chƣơng trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Úc....................................... 50
2.4. Chƣơng trình đánh giá giáo viên theo Chuẩn của Việt Nam............................51
Chƣơng 3. TÁC ĐỘNG CỦA CHUẨN NGHỀ NGHIỆP ĐẾN PH ƢƠNG PHÁP
GIẢNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN TRƢỜNG TIỂU HỌC VĨNH LƢƠNG 1- TP.
NHA TRANG......................................................................................................... 55
3.1. Quy trình nghiên cứu........................................................................................ 55
3.1.1. Qui trình thu thập dữ liệu..............................................................................55
3.1.2. Qui trình phân tích dữ liệu............................................................................. 55
3.2. Giới thiệu phiếu khảo sát.................................................................................. 56
3.2.1. Giới thiệu phiếu khảo sát đối với giáo viên................................................... 56
3.2.2. Giới thiệu phiếu khảo sát đối với cán bộ quản lí........................................... 57
3.3. Qui trình tiến hành điều tra khảo sát................................................................. 57
3.4. Phân tích kết quả nghiên cứu............................................................................ 57
KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP, KHUYẾN NGHỊ........................................75
1. Kết luận............................................................................................................... 75
2. Hạn chế của nghiên cứu...................................................................................... 77
3. Đề xuất giải pháp, khuyến nghị........................................................................... 77
3.1. Đối với cán bộ quản lí...................................................................................... 77
3.2. Đối với chuyên môn và giáo viên..................................................................... 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................... 80
PHỤ LỤC...................................................................................................................................................84
2
Luận văn Thạc sĩ
dục
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CNTT ....................................................... Công nghệ thông tin
ĐDDH ...................................................... Đồ dùng dạy học
ĐG ............................................................. Đánh giá
GDTH ....................................................... Giáo dục tiểu học
GV ............................................................ Giáo viên
GVTH ....................................................... Giáo viên tiểu học
HTDH ....................................................... Hình thức dạy học
HS ............................................................. Học sinh
PP ............................................................. Ph ƣơng pháp
PPDH ........................................................ Ph ƣơng pháp dạy học
PPDHTC .................................................. Phƣơng pháp dạy học tích cực
PPGD......................................................... Ph ƣơng pháp giảng dạy
3
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Các phƣơng tiện/thiết bị đƣợc GV sử dụng (GV được ĐG trước và sau
Chuẩn).................................................................................................................... 58
Bảng 3.2. Các phƣơng tiện/thiết bị đƣợc GV sử dụng (GV chỉ được ĐG theo
Chuẩn).................................................................................................................... 60
Bảng 3.3. Các HTDH đƣợc GV sử dụng (GV được ĐG trước và sau Chuẩn).......61
Bảng 3.4. Các HTDH đƣợc GV sử dụng (GV chỉ được đánh giá theo Chuẩn)......63
Bảng 3.5. Các PPDH GV sử dụng (GV được ĐG trước và sau Chuẩn)..................64
Bảng 3.6. Các PPDH đƣợc GV sử dụng (GV chỉ được ĐG theo Chuẩn)...............67
Bảng 3.7. Thái độ học tập của HS (GV được ĐG trước và sau Chuẩn)..................68
Bảng 3.8. Thái độ học tập của HS (GV chỉ được ĐG theo Chuẩn).........................69
Bảng 3.9. Bảng mức độ tự học của GV (GV được ĐG trước và sau Chuẩn)..........69
Bảng 3.10. Bảng mức độ tự học của GV (GV chỉ được ĐG theo Chuẩn)...............71
Bảng 3.11. Mức độ tác động của các tiêu chí/lĩnh vực............................................ 71
Bảng 3.12. Ý kiến đề xuất của GV đối với việc ĐG GV theo Chuẩn.....................73
4
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
MỞ ĐẦU
1.
Lý do chọn đề tài
Ngày nay, thế giới đang bƣớc vào một kỉ nguyên phát triển sôi động đòi hỏi
bất kì một quốc gia nào nếu không muốn rơi vào tình trạng lạc hậu, trì trệ đều phải
dốc sức trang bị cho mình về mọi mặt. Trong đó, đầu t ƣ phát triển giáo dục là một
trong những biện pháp tích cực và thông minh nhất. Chính vì vậy giáo dục đ ƣợc
xem là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Nhà nƣớc và của toàn dân” ( theo Luật
Giáo dục). Giáo dục tiểu học (GDTH) là bậc giáo dục nền tảng của hệ thống giáo
dục quốc dân. Giáo dục ở bậc học này nhằm giúp học sinh (HS) hình thành nên
những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn, lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất,
thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để HS tiếp tục học lên các bậc học cao hơn, do vậy
GDTH có vị trí, vai trò to lớn. Những yêu cầu trên đây sẽ không thể thực hiện đ ƣợc
nếu không có đội ngũ giáo viên (GV) đủ năng lực. Đội ngũ GV là yếu tố hàng đầu
quyết định chất lƣợng giáo dục. Giáo viên tiểu học (GVTH) là ng ƣời góp phần
quyết định trong việc thực hiện có chất lƣợng hoạt động dạy và học, thực hiện phổ
cập GDTH. Lời nói, cử chỉ, cuộc sống lao động s ƣ phạm của họ có ảnh h ƣởng rất
lớn đến sự phát triển nhân cách của mỗi HS. Nhấn mạnh về ý nghĩa này,
K.D.Usinxki đã chỉ ra: “Trong việc giáo dục, tất cả phải dựa vào nhân cách ng ƣời
giáo dục, bởi vì sức mạnh của giáo dục chỉ bắt nguồn từ nhân cách của con ng ƣời
mà có. Không một điều lệ, chƣơng trình, không một cơ quan giáo dục nào dù có
đƣợc tạo ra một cách khôn khéo nhƣ thế nào cũng không thể thay thế đ ƣợc nhân
cách của con ngƣời trong sự nghiệp giáo dục. Không một sách giáo khoa, một lời
khuyên răn nào, một hình phạt, một khen thƣởng nào có thể thay thế ảnh h ƣởng cá
nhân ngƣời thầy giáo đối với học sinh” (theo K.D.Usinxki. Toàn tập. Tập II, Nxb
Viện KHGD Nước CHLB Nga, 1948, tr.63), trong đó phƣơng pháp giảng dạy
(PPGD) của ngƣời GV góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất l ƣợng giáo
dục. Vì thế Điều 24- Luật Giáo dục qui định: “Phƣơng pháp giảng dạy tiểu học phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc
điểm của từng lớp học, môn học; bồi dƣỡng phƣơng pháp tự học, rèn luyện kĩ năng
5
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập cho học sinh”. Ngƣời GVTH có vị trí, vai trò quan trọng nh ƣ vậy nên
những yêu cầu cơ bản đối với GVTH phải bao gồm ba lĩnh vực: phẩm chất đạo đức,
tƣ tƣởng chính trị; kiến thức và kĩ năng sƣ phạm.
Trong nhiều năm qua, GVTH nƣớc ta đƣợc đào tạo từ nhiều thế hệ khác
nhau để đáp ứng nhu cầu học tập của trẻ em ở khắp mọi vùng đất n ƣớc. Đến thời
điểm hiện nay, sự phát triển GDTH đã đi vào ổn định, tình trạng thiếu GVTH dần
dần đƣợc khắc phục. Công cuộc đổi mới Chƣơng trình GDTH đang đặt ra những
yêu cầu mới về phẩm chất và năng lực đối với ngƣời GVTH. Do đó, để đánh giá
(ĐG) đúng chất lƣợng GV, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng Chuẩn nghề
nghiệp GVTH (theo Quyết định số 14/2007/QĐ-BGDĐT ban hành ngày 04 tháng 5
năm 2007). ĐG GV theo Chuẩn nghề nghiệp đã đƣợc các sở giáo dục trên toàn
quốc tiến hành áp dụng kể từ cuối tháng 5 năm 2007, trong đó có sở Giáo dục
Khánh Hoà. Việc ĐG GV tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp nhằm mục đích chủ yếu
là giúp mỗi GV tự ĐG mình, từ đó tự đề ra kế hoạch rèn luyện phấn đấu, bồi d ƣỡng
phẩm chất, năng lực nghề nghiệp, qua đó góp phần nâng cao chất l ƣợng giáo dục.
Tuy nhiên, việc ĐG GV theo Chuẩn sau hơn ba năm thực hiện ở các tr ƣờng tiểu
học đến nay chƣa có những nghiên cứu nhằm ĐG tác động của việc áp dụng Chuẩn
đến hoạt động đổi mới phƣơng pháp dạy học (PPDH) của GV.
Nhiều nghiên cứu trong thời gian qua cho thấy chất lƣợng giáo dục phổ
thông nói chung và ở bậc tiểu học nói riêng trong cả nƣớc vẫn còn nhiều bất cập.
Hiện tƣợng này có nhiều nguyên nhân: việc đầu tƣ cho GDTH ch ƣa đáp ứng yêu
cầu tối thiểu, cuộc sống của đội ngũ GV gặp nhiều khó khăn, việc đào tạo, bồi
dƣỡng GV chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, cách dạy, học
vẫn còn lạc hậu. Hiện tƣợng thầy giảng trò nghe, thầy đọc trò chép, thầy nói trò
nhắc lại, đọc theo, nói theo, thầy tích cực giảng mọi điều trong khi trò chỉ ngoan
ngoãn nghe thầy giảng, xem thầy làm diễn ra khá phổ biến trong các tiết dạy. Các
phƣơng tiện, thiết bị dạy học hiện đại trong giảng dạy ch ƣa đ ƣợc GV chú trọng sử
dụng, do đó chƣa phát huy đƣợc tính tích cực, tính ham học hỏi trong HS. Nói cách
6
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
khác, việc dạy học chủ yếu do GV tiến hành chủ yếu bằng các tiết giảng nhằm mục
đích truyền thụ kiến thức do chƣơng trình qui định vào đầu HS bằng các PPDH
truyền thống nhƣ: phƣơng pháp (PP) thuyết trình, PP giảng giải, PP vấn đáp….,
thiếu sự sáng tạo và sự phối hợp nhuần nhuyễn các PP khác nhau trong dạy học.
Những hoạt động nhằm phát triển nhân cách cho HS cũng ít đƣợc chú ý.
Là GVTH ở một trƣờng tiểu học ven nội thành, cách thành phố Nha Trang
10 km, nơi điều kiện kinh tế còn khó khăn, ngƣời dân chủ yếu sống bằng nghề làm
nông, đánh bắt cá, trình độ dân trí còn thấp, cơ sở vật chất nhà tr ƣờng còn thiếu
thốn, tôi nhận thấy hằng ngày đến lớp HS nơi đây tiếp thu kiến thức từ GV thông
qua các tiết dạy với PP sử dụng chủ yếu là giảng giải: thầy giảng, trò nghe và ghi
chép một cách thụ động, chƣa phát huy đƣợc tính sáng tạo, tính chủ động trong
việc chiếm lĩnh tri thức của các em. PPDH nhằm phát huy tính tích cực của HS hầu
nhƣ chỉ đƣợc GV sử dụng trong các tiết dạy khi có sự tham gia ĐG của Ban Giám
hiệu, của các tổ chuyên môn nhƣ: thao giảng cấp tổ, hội giảng cấp tr ƣờng… Với
cách dạy, cách học nói trên không thể đào tạo đƣợc một thế hệ trẻ thông minh, năng
động, sẵn sàng đáp ứng đƣợc những yêu cầu của cuộc sống trong xã hội hiện đại.
Thực trạng này theo tác giả có lẽ đang diễn ra không chỉ ở Tr ƣờng tiểu học Vĩnh
Lƣơng 1 mà còn ở nhiều trƣờng tiểu học khác tại TP. Nha Trang.
Từ thực trạng trên, tác giả chọn đề tài: “Tác động của Chuẩn nghề nghiệp
đến phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên Trƣờng tiểu học Vĩnh L ƣơng 1 –
TP. Nha Trang” để nghiên cứu.
2.
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu tại Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1 – TP. Nha Trang,
tác giả mong muốn đề xuất giải pháp ĐG GV theo Chuẩn nghề nghiệp nhằm góp
phần cải tiến PPGD của GVTH theo hƣớng tích cực.
3.
-
Mục tiêu nghiên cứu
Sự thay đổi về PPDH của GV Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1 trƣớc và
sau khi áp dụng Chuẩn.
7
Luận văn Thạc sĩ
-
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Những lĩnh vực, yêu cầu, tiêu chí của Chuẩn góp phần làm thay đổi
PPGD của GV theo hƣớng tích cực.
Cách thức tổ chức việc ĐG GV theo Chuẩn để góp phần cải tiến
PPDH
của GV theo hƣớng tích cực.
4. Câu hỏi nghiên cứu
-
PPDH của GV Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1 trƣớc và sau khi áp dụng
Chuẩn thay đổi nhƣ thế nào?
-
Hình thức dạy học (HTDH) đƣợc GV áp dụng trong giảng dạy trƣớc và
sau khi áp dụng Chuẩn thay đổi nhƣ thế nào?
-
Những thiết bị/đồ dùng dạy học (ĐDDH) nào đƣợc GV sử dụng trong
tiết dạy trƣớc và sau khi áp dụng Chuẩn?
Thái độ học tập của HS trƣớc và sau khi áp dụng Chuẩn thay đổi
nhƣ thế
nào?
-
Những lĩnh vực, yêu cầu, tiêu chí nào của Chuẩn góp phần cải tiến PPDH
của GV theo hƣớng tích cực?
5.
Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
5.1. Khách thể nghiên cứu
-
GV dạy tiểu học Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1
-
Cán bộ quản lí Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1
5.2. Đối tượng nghiên cứu
-
Việc ĐG GV tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp
-
PPGD của GV Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1
5.3. Mẫu khảo sát
Việc khảo sát thu thập số liệu đƣợc tiến hành tại Tr ƣờng tiểu học Vĩnh
Lƣơng 1. Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1 hiện có 29 GV tham gia giảng dạy. Trong
đó có 24 GV dạy tiểu học, còn lại 5 GV dạy bộ môn. Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu
PPGD của GV dạy tiểu học và với số lƣợng GV ít nên tác giả tiến hành khảo sát
trên toàn bộ 24 GV dạy tiểu học ở trƣờng. Ngoài ra, tác giả còn tiến hành khảo sát
lấy ý kiến của hai cán bộ quản lí nhà trƣờng.
8
Luận văn Thạc sĩ
6.
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Giới hạn nghiên cứu
6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu
ĐG GV tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp có thể tác động đến nhiều mặt của
GV. Tuy nhiên đề tài này chỉ giới hạn nghiên cứu tác động đến PPGD của GV.
6.2. Giới hạn khách thể và địa bàn nghiên cứu
Nghiên cứu này chỉ đƣợc thực hiện đối với GV dạy tiểu học Trƣờng tiểu học
Vĩnh Lƣơng 1 – TP. Nha Trang (ngoại trừ GV dạy môn năng khiếu)
7.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu đã đề ra, đề tài xác định các nhiệm vụ sau:
tài
Nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lí luận có liên quan đến đề
nhƣ:
Lí luận giáo dục học dạy học tiểu học: Tìm hiểu lí luận về quá trình,
nguyên tắc, cũng nhƣ nội dung, PP và các HTDH tiểu học.
Lí luận về vai trò của hoạt động ĐG GV.
Tìm hiểu nội dung Chuẩn nghề nghiệp và qui trình ĐG GV tiểu học
theo quyết định 14/2007/QĐ-BGDĐT của Bộ GDĐT.
-
Tìm hiểu hoạt động ĐG GV tại Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1 về quy
trình và kết quả ĐG GV theo Chuẩn.
-
Tìm hiểu PPGD của GV Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1 trƣớc và sau khi
áp dụng Chuẩn.
Tìm hiểu tâm tƣ, nguyện vọng của GV Trƣờng tiểu học Vĩnh
Lƣơng 1
đối với việc ĐG GV theo Chuẩn nhằm nâng cao chất lƣợng giảng dạy.
8.
Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Dạng thiết kế nghiên cứu:
Để tiến hành nghiên cứu đề tài, tác giả chọn PP nghiên cứu định tính kết hợp
với PP nghiên cứu định lƣợng vì mỗi một PP có điểm mạnh và điểm yếu của nó. Sự
kết hợp này sẽ giúp nghiên cứu đƣa ra những kết luận có giá trị. PP nghiên cứu định
tính bao gồm sự phối hợp của nhiều PP khác nhau: PP phỏng vấn sâu, PP quan sát,
9
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
PP nghiên cứu tài liệu để thu đƣợc những thông tin về đề tài theo chiều sâu. Ở
PP
định lƣợng, PP thống kê mô tả sẽ góp phần giúp tác giả đ ƣa ra những kết luận
chính xác.
8.2. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu:
8.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Mục tiêu của nghiên cứu tài liệu nhằm xác định những cơ sở lí luận có liên
quan đến vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu các tài liệu lí luận, sách, báo, tạp chí, các
công trình nghiên cứu khoa học, các văn bản, chủ trƣơng của Bộ Giáo dục và Đào
tạo… có liên quan đến vấn đề về PPGD, về ĐG GV nói chung và ĐG GV tiểu học
nói riêng nhằm hệ thống hóa để làm cơ sở lí luận cho vấn đề nghiên cứu.
8.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.2.1. Phƣơng pháp phỏng vấn sâu
Phƣơng pháp phỏng vấn sâu nhằm có đƣợc những ĐG ban đầu về cách ĐG
GV theo Chuẩn và ảnh hƣởng của việc ĐG này đến PPGD của GV.
8.2.2.2. Phƣơng pháp khảo sát
Phƣơng pháp khảo sát bằng phiếu hỏi nhằm thu thập thông tin về các
phƣơng pháp, các thiết bị dạy học đƣợc GV sử dụng. Ngoài ra, ở ph ƣơng pháp
khảo sát này tác giả còn thu thập đƣợc dữ liệu về mức độ ảnh h ƣởng của các yêu
cầu/ tiêu chí của Chuẩn nghề nghiệp đến PPGD của GV.
8.2.2.3. Phƣơng pháp quan sát
Phƣơng pháp quan sát lớp học bằng cách dự giờ tại lớp hoặc quan sát ngoài
lớp giúp mô tả rõ hơn thực trạng về PPGD của GV Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1.
9. Phạm vi, thời gian khảo sát
-
Phạm vi nghiên cứu: Do thời gian nghiên cứu ngắn và do nguồn kinh phí
hạn hẹp nên nghiên cứu này chỉ đƣợc thực hiện ở Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1.
Thời gian triển khai nghiên cứu: Nghiên cứu đề tài dự kiến sẽ đƣợc
tiến
hành trong 6 tháng kể từ tháng 5/2010 đến tháng 6/2011.
10. Ý nghĩa của nghiên cứu
10
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Nghiên cứu đƣa ra cái nhìn tổng thể về PPGD cũng nhƣ việc ĐG GV theo
Chuẩn hiện nay của Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1. Đồng thời nghiên cứu cho thấy
tác động của việc ĐG GV tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp đến PPGD của GV
Trƣờng tiểu học Vĩnh Lƣơng 1. Từ đó, tác giả xin đƣa ra một vài đề xuất trong
công tác ĐG GV nhằm cải tiến PPGD của GV.
11. Những vấn đề đạo đức có thể nảy sinh
-
Trong việc thu thập thông tin bằng phiếu hỏi, phỏng vấn hay dự giờ quan
sát lớp học nghiên cứu viên cần đƣợc sự cho phép của đơn vị, cá nhân cần khảo sát
và cần đảm bảo việc thu thập thông tin bằng phiếu khảo sát đúng địa bàn nghiên
cứu.
Trong quá trình phân tích và lí giải dữ liệu cần đảm bảo bảo mật
thông tin
cũng nhƣ đảm bảo tính khuyết danh. Sau khi đã phân tích dữ liệu, cần đảm bảo việc
lƣu giữ dữ liệu, không tuỳ tiện chuyển cho ngƣời khác.
11
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ TỔNG QUAN
1.1. Cơ sở giáo dục học dạy học tiểu học
1.1.1. Quá trình dạy học tiểu học
1.1.1.1. Khái niệm về quá trình dạy học [10]
Quá trình dạy học là toàn bộ hoạt động của GV và HS đ ƣợc GV h ƣớng dẫn
nhằm làm cho HS tự giác nắm vững hệ thống tri thức, kĩ năng, kĩ xảo và trong quá
trình đó phát triển đƣợc năng lực nhận thức, năng lực hành động và hình thành
những cơ sở của thế giới quan.
1.1.1.2. Bản chất quá trình dạy học tiểu học [10]
a, Tính chất hai mặt của quá trình dạy học
Quá trình dạy học luôn bao gồm hoạt động dạy (GV) và hoạt động học (HS).
-
Hoạt động dạy: GV có vai trò chủ đạo, truyền đạt tri thức, kĩ năng, kĩ
xảo, giáo dục cho HS thế giới quan. GV chỉ đạo nhận thức của HS.
-
Hoạt động học: HS có vai trò tích cực, chủ động với tƣ cách là chủ thể
nhận thức. Đây là quá trình lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo của HS. HS không chỉ
nắm kiến thức của thầy, họ còn tiếp thu từ nhiều nguồn khác.
Tóm lại, hoạt động nhận thức của loài ngƣời (HS) là hoạt động dạy học cho
thế hệ trẻ (GV) chính là hai dạng hoạt động đặc biệt: hoạt động dạy và hoạt động
học, phản ánh tính chất của quá trình dạy học. Nói một cách khác, quá trình dạy học
về bản chất là quá trình nhận thức của HS.
b, Học tập là một hình thức đặc biệt của nhận thức cá thể của con người
Học tập là nhận thức thế giới khách quan, phản ánh nó vào ý thức của mình:
HS nhận thức khoa học dƣới hình thức đặc biệt đó là những tri thức khoa học đ ƣợc
rút gọn, hệ thống hóa và đƣợc gia công về mặt s ƣ phạm d ƣới hình thức các môn
học, tài liệu, sách giáo khoa.
c, Mối quan hệ thầy-trò trong quá trình dạy học
c1, Sự thống nhất biện chứng dạy (GV)- học (HS)
D (GV)
H (HS)
12
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Đây là qui luật cơ bản của quá trình dạy học: đó là qui luật thống nhất biện
chứng giữa dạy và học.
Qui luật này phản ánh sự tác động qua lại tích cực giữa hai nhân tố
của
quá trình dạy học: D
H. Nếu thiếu sự tác động qua lại tích cực giữa chúng thì
sẽ không có quá trình dạy học.
-
Qui luật này cũng chi phối các tính qui luật khác:
Dạy học
Phƣơng tiện dạy học
Dạy học
Giáo dục…
c2, Mối quan hệ thầy - trò
-
GV, HS đều là các nhân tố trung tâm.
-
GV là chủ đạo, là ngƣời tổ chức, điều khiển.
-
HS là chủ thể của hoạt động nhận thức - học tập.
-
HS vừa là khách thể, vừa là chủ thể của nhận thức.
Nhìn vào cơ chế mối quan hệ thầy - trò, chúng ta thấy vai trò tự lập của
ngƣời học (HS) đƣợc đề cao trong quá trình dạy học.
1.1.1.3. Động lực quá trình dạy học tiểu học [10]
-
Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, các sự vật, hiện tƣợng
vận động và phát triển là do sự đấu tranh và thống nhất giữa các mặt đối lập. Ở đây
có sự tồn tại hai mâu thuẫn: mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài.
-
Mâu thuẫn bên trong: là nguồn gốc của sự phát triển
Mâu thuẫn bên ngoài: là điều kiện của sự phát triển
Nhƣ vậy động lực của quá trình dạy học chính là sự giải quyết có hiệu
quả các mâu thuẫn bên trong.
-
Mâu thuẫn cơ bản của quá trình dạy học tiểu học là mâu thuẫn giữa một
bên là nhiệm vụ nhận thức và thực tiễn mà việc dạy học đề ra cho HS và một bên là
trình độ phát triển trí tuệ hiện có của họ. Một khi giải quyết mâu thuẫn này sẽ tạo ra
động lực chủ yếu của quá trình dạy học.
13
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
1.1.1.4. Lôgic của quá trình dạy học tiểu học [10]
a, Khái niệm
Lôgic của quá trình dạy học là trình tự vận động hợp qui luật nhằm đảm bảo
cho HS đi từ trình độ tri thức, kĩ năng, kĩ xảo và phát triển năng lực hoạt động trí tuệ
tƣơng ứng với lúc bắt đầu nghiên cứu khoa học (hay đề mục) nào đó đến trình độ tri
thức, kĩ năng, kĩ xảo và phát triển năng lực hoạt động trí tuệ t ƣơng ứng với lúc kết
thúc môn học (hay đề mục) nào đó.
b, Các khâu của quá trình dạy học tiểu học
-
Đề xuất và gây ý thức về nhiệm vụ nhận thức
-
Lãnh hội tri thức mới, hình thành khái niệm
1.1.2. Hệ thống các nguyên tắc dạy học tiểu học
1.1.2.1 Khái niệm chung về nguyên tắc dạy học [10]
-
Các nguyên tắc dạy học là các luận điểm cơ bản có tính qui luật của lí
luận dạy học, có tác dụng chỉ đạo toàn bộ tiến trình giảng dạy và học tập phù hợp
với mục đích giảng dạy nhằm thực hiện tốt nhất các nhiệm vụ dạy học đề ra.
1.1.2.2. Hệ thống các nguyên tắc dạy học tiểu học [10]
a, Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính khoa học và tính giáo dục
-
Trong quá trình dạy học phải võ trang cho HS những tri thức khoa học
chân chính, chính xác, phản ánh những thành tựu hiện đại của khoa học kĩ thuật và
văn hóa, phải dần dần giúp cho HS tiếp xúc một số PP nghiên cứu, có thói quen suy
nghĩ và làm việc một cách khoa học.
-
Bồi dƣỡng cho HS một cách có hệ thống những quan điểm đối với tự
nhiên, xã hội, tƣ duy; những phẩm chất đạo đức nhƣ ý thức làm chủ tập thể, ý thức
lao động, lòng yêu nƣớc. Nói một cách khác phải thông qua dạy chữ mà dạy ngƣời.
b, Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa lí luận với thực tiễn
-
Trong quá trình dạy học phải làm cho HS nắm vững những tri thức lí
thuyết, tác dụng của tri thức này với đời sống, đối với thực tiễn và những kĩ năng
vận dụng chúng nhằm góp phần cải tạo hiện thực, cải tạo bản thân, đảm bảo “Học
đi đôi với hành”
14
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
c, Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa cái cụ thể và cái trừu tƣợng
-
Trong quá trình dạy học phải làm cho HS tiếp xúc trực tiếp với những sự
vật, hiện tƣợng hay những hình tƣợng của chúng, từ đó đi đến chỗ nắm đ ƣợc
những khái niệm, những qui luật, những lí thuyết khái quát.
-
Hoặc ngƣợc lại với quá trình trên, có thể cho HS nắm những cái trừu
tƣợng, khái quát rồi xem xét những sự vật, hiện tƣợng cụ thể.
Nguyên tắc này còn đòi hỏi phải đảm bảo mối liên hệ qua lại giữa tƣ duy cụ
thể và tƣ duy trừu tƣợng.
d, Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức chung và tính vừa
sức riêng.
-
Trong quá trình dạy học, những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo truyền đạt phải
phù hợp với lứa tuổi của HS. Ngƣời GV tiểu học phải l ƣu ý đến đặc điểm tâm sinh
lí lứa tuổi tiểu học trong quá trình giảng bài và sử dụng các PP dạy và học khác
nhau.
e, Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vững chắc của tri thức và tính
mềm dẻo của tƣ duy
-
Nguyên tắc này đòi hỏi trong quá trình dạy học phải làm cho HS nắm
đƣợc vững chắc những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo và khi cần có thể nhớ lại và vận
dụng linh hoạt vào các tình huống nhận thức hay hoạt động thực tiễn khác nhau.
-
Quá trình nắm vững chắc tri thức, kĩ năng, kĩ xảo có liên quan mật thiết
đến chức năng tƣ duy. Do đó phải rèn luyện đ ƣợc cho HS phẩm chất t ƣ duy nói
chung và phẩm chất tƣ duy mềm dẻo nói riêng. Phẩm chất này đảm bảo cho HS có
thể có khả năng cơ động trong việc vận dụng những điều đã học vào cả tình huống
đã học và tình huống mới.
f, Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất vai trò tự giác, tích cực, độc lập nhận
thức của HS và vai trò chủ đạo của GV
-
Quá trình nhận thức của HS là một quá trình trong đó HS với t ƣ cách là
chủ thể phản ánh thế giới quan vào ý thức của mình: nắm đ ƣợc bản chất và các qui
luật của nó, vận dụng các qui luật này để làm biến đổi nó, cải tạo nó.
15
Luận văn Thạc sĩ
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Nhƣ vậy, quá trình nhận thức sẽ đi từ nhận thức cảm tính → nhận thức lí tính
→ thực tiễn: điều này chỉ có khi HS tự giác, tích cực, độc lập hoạt động. Hơn nữa,
quá trình này đƣợc hoàn thành nhờ sự tác động qua lại giữa thầy và trò, giữa dạy và
học.
1.1.3. Hệ thống các phƣơng pháp dạy học tiểu học
1.1.3.1. Khái niệm chung và các đặc điểm phương pháp dạy học tiểu học
[10] a, Khái niệm chung
PPDH là PP đƣợc xây dựng và vận dụng vào một quá trình cụ thể: quá trình
dạy học. Quá trình dạy học là quá trình nhận thức độc đáo của HS đ ƣợc tiến hành
dƣới tác dụng chủ đạo của thầy. Nhƣ vậy PPDH với tƣ cách là tổng hợp những
cách thức hoạt động của thầy và trò, phải góp phần tích cực của mình - nhiều khi
góp phần quyết định vào việc thực hiện quá trình nhận thức độc đáo của HS.
b, Đặc điểm PPDH tiểu học
-
-
Phụ thuộc vào nội dung dạy học tiểu học.
-
Phụ thuộc vào đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi ở trẻ.
Các PPDH phải đan xen lẫn nhau, bởi sự tập trung chú ý ở trẻ kém, kéo
dài không đƣợc lâu.
-
Nhận thức của trẻ chủ yếu từ trực quan sinh động đến tƣ duy trừu tƣợng
nên vai trò của PPDH trực quan trong nhà trƣờng là cực kì quan trọng.
Tóm lại, PPDH tiểu học có mối liên quan mật thiết đến mục đích, nội dung
dạy học cũng nhƣ đặc điểm lứa tuổi của trẻ và hơn hết, phụ thuộc vào chính ng ƣời
thầy ở tiểu học.
1.1.3.2. Phương pháp dạy học tích cực
a, Khái niệm [18]
Phƣơng pháp dạy học tích cực (PPDHTC) là những PPDH theo hƣớng phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của ngƣời học. “Tích cực” trong PPDHTC
đƣợc dùng với nghĩa là hoạt động, chủ động trái với nghĩa không hoạt động, thụ
động chứ không dùng theo nghĩa trái với tiêu cực.
b, Bản chất của dạy học tích cực [18]
16
- Xem thêm -