Tài liệu Đánh giá việc quản lý và thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh tuyên quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ĐẶNG MINH TƠN ĐÁNH GIÁ VIỆC QUẢN LÝ VÀ THỰC HIỆN PHƢƠNG ÁN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT GIAI ĐOẠN 2006-2010 CỦA TỈNH TUYÊN QUANG LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60.62.16 Hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Khắc Thái Sơn Thái Nguyên, năm 2011 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i Lời Cam đoan Tôi xin cam đoan , số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào. Tôi xin cam đoan, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc./. Tác giả luận văn Đặng Minh Tơn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii Lời cảm ơn Để hoàn thành bản luận văn này , tôi đã nhận đƣợc sƣ̣ giúp đỡ tận tình của: - PGS.TS. Nguyễn Khắc Thái Sơn , khoa Tài nguyên và Mô i trƣờng, trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên- ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài. - Các thầy , cô giáo khoa Tài nguyên và Môi trƣờng và khoa Sau Đại học - trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên và đồng nghiệp; - Sở Tài nguyên và Môi trƣờng tỉnh Tuyên Quang ; UBND các huyện, thành phố thuộc tỉnh Tuyên Quang. Tôi xin chân thành cảm ơn tới các cá nhân , tập thể và cơ quan nêu trên đã giúp đỡ , khích lệ và tạo những điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Đặng Minh Tơn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. vi DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH ẢNH ................................................................................ ix MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Phần 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................... 4 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ................................................................... 4 1.1.1. Cơ sở lý luận của đề tài ................................................................. 4 1.1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài............................................................. 4 1.1.3. Cơ sở pháp lí của đề tài ................................................................ 4 1.2. Khái quát về quy hoạch sử dụng đất ................................................ 5 1.2.1. Khái niệm về quy hoạch sử dụng đất ............................................ 5 1.2.2. Bản chất của quy hoạch sử dụng đất ............................................ 6 1.2.3. Đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất .......................................... 7 1.2.4. Các loại hình quy hoạch sử dụng đất ............................................ 9 1.2.5. Mối quan hệ của quy hoạch sử dụng đất .................................... 11 1.2.6. Nhiệm vụ và nội dung quy hoạch sử dụng đất ............................ 15 1.2.7. Thẩm quyền lập và quyết định xét duyệt phương án quy hoạch sử dụng đất ................................................................................................. 16 1.2.8. Quy trình lập phương án quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh ......... 17 1.3. Sơ lược về quy hoạch sử dụng đất trên thế giới, tại việt nam và tỉnh tuyên quang...................................................................................... 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.3.1. Quy hoạch sử dụng đất trên thế giới ........................................... 19 1.3.2. Quy hoạch sử dụng đất tại Việt Nam .......................................... 24 1.3.3. Công tác quy hoạch sử dụng đất tỉnh Tuyên Quang ................... 30 Phần 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .. 36 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................... 36 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ................................................... 36 2.3. Nội dung nghiên cứu ........................................................................ 36 2.3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ............................................. 36 2.3.2. Đánh giá sơ lược tình hình quản lí đất đai của tỉnh Tuyên Quang trong thời kỳ thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất ................. 37 2.3.3. Đánh giá việc quản lý quy hoạch, sử dụng đất giai đoạn 20062010 của tỉnh Tuyên Quang ............................................................................ 37 2.3.4. Đánh giá việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất ...... 37 2.3.5. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất của việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh Tuyên Quang .......... 38 2.3.6. Những tồn tại và giải pháp khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả QL và thực hiện QHSDĐ giai đoạn 2006-2010 tỉnh Tuyên Quang ...... 39 2.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................. 39 2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu ..................................................... 39 2.4.2. Phương pháp tổng hợp, xử lí, đánh giá và phân tích số liệu ...... 40 Phần 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác động đến quản lý và thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất tỉnh tuyên quang .................. 41 3.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên và môi trường ............................. 41 3.1.2.Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội ......................................... 48 3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội................. 53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 3.2. Đánh giá tình hình quản lý đất đai trong thời kỳ thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất ......................................................... 54 3.2.1. Thực trạng bộ máy, cán bộ ngành QLĐĐ tỉnh Tuyên Quang..... 54 3.2.2. Hiện trạng sử dụng đất tỉnh Tuyên quang năm 2010 ................. 56 3.2.3. Tình hình quản lý đất đai trong thời kỳ thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất ................................................................................ 58 3.3. Đánh giá tình hình quản lý quy hoạch sử dụng đất....................... 63 3.3.1. Việc công khai quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 ..... 63 3.3.2. Việc kiểm tra, giám sát thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh Tuyên Quang ......................................................... 65 3.4. Đánh giá việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất… 67 3.4.1. Việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất theo chu chuyển các loại đất ........................................................................................... 67 3.4.2. Kết quả thực hiện phương án QHSDĐ theo thời gian ................ 70 3.4.3. Đánh giá kết quả thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất của từng địa phương trong tỉnh .................................................................................. 76 3.5. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất của việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh Tuyên Quang....... 89 3.6. Những tồn tại và giải pháp khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả quản lí và thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020 của tỉnh Tuyên Quang................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 99 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 102 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT UBND Uỷ ban nhân dân TN & MT Tài nguyên và Môi trƣờng KT-XH Kinh tế xã hội QHSDĐ Quy hoạch sử dụng đất KH Kế hoạch QH Quy hoạch GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất DT Diện tích SD Sử dụng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Tổng sản phẩm tỉnh Tuyên Quang theo giá so sánh 1994 ......... 49 Bảng 3.2. Cơ cấu kinh tế tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2001 – 2010 ........... 49 Bảng 3.3. Thực trạng phát triển ngành nông nghiệp ................................... 50 Bảng 3.4. DT, cơ cấu đất đô thị năm 2010 của các huyện, thành phố ........ 52 Bảng 3.5. Diện tích, cơ cấu đất khu dân cư nông thôn năm 2010 của các huyện, thành phố ............................................................................................. 53 Bảng 3.6. Bộ máy, cán bộ ngành quản lí đất đai tỉnh Tuyên Quang .......... 55 Bảng 3.7. Hiện trạng SD các loại đất của tỉnh Tuyên Quang năm 2010 .... 57 Bảng 3.8. Cơ cấu sử dụng đất đai năm 2010 ................................................. 57 Bảng 3.9. Kết quả điều tra việc công bố công khai QHSDĐ ...................... 65 Bảng 3.10. Kết quả điều tra việc giám sát quy hoạch sử dụng đất ............. 67 Bảng 3.11. Kết quả thực hiện QHSDĐ giai đoạn 2006 - 2010 .................... 68 Bảng 3.12 . Kết quả thực hiện phương án QHSDĐ năm 2006 .................... 71 Bảng 3.13 . Kết quả thực hiện phương án QHSDĐ năm 2007 .................... 72 Bảng 3.14 . Kết quả thực hiện phương án QHSDĐ năm 2008 .................... 73 Bảng 3.15 . Kết quả thực hiện phương án QHSDĐ năm 2009 .................... 74 Bảng 3.16 . Kết quả thực hiện phương án QHSDĐ năm 2010 .................... 75 Bảng 3.17. Kết quả việc thực hiện quy hoạch huyện Chiêm Hoá ............... 77 Bảng 3.18. Kết quả việc thực hiện quy hoạch huyện Hàm Yên ................. 79 Bảng 3.19. Kết quả thực hiện quy hoạch huyện Na Hang .......................... 81 Bảng 3.20. Kết quả việc thực hiện quy hoạch huyện Sơn Dương ............... 84 Bảng 3.21. Kết quả thực hiện quy hoạch huyện Yên Sơn ............................ 86 Bảng 3.22. Kết quả thực hiện quy hoạch Thành phố Tuyên Quang ......... 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn viii Bảng 3.23. Kết quả điều tra hiệu quả kinh tế của phương án quy hoạch sử dụng đất ............................................................................................................ 91 Bảng 3.24. Kết quả điều tra hiệu quả về mặt xã hội của phương án quy hoạch sử dụng đất ............................................................................................ 92 Bảng 3.25. Kết quả điều tra hiệu quả về mặt môi trường của phương án quy hoạch sử dụng đất ................................................................................... 93 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ix DANH MỤC BẢN ĐỒ VÀ HÌNH ẢNH Bản đồ hành chính tỉnh Tuyên Quang .............................................. 105 Hình 1. Nút giao thông Quốc lộ 37 và Quốc lộ 2 được triển khai theo đúng phương án quy hoạch được duyệt................................... 106 Hình 2. Khu dân cư bao bọc ba đường Phường Phan thiết ........... 106 Hình 3. Trung tâm hội nghị tỉnh ........................................................ 106 Hình 4. Bảo tàng tỉnh .......................................................................... 106 Hình 5. Nhà máy xi măng Tân Quang ............................................... 106 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn x Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Quy hoạch sử dụng đất là một trong những nội dung quan trọng trong công tác quản lý Nhà nước về đất đai. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992, tại Chương II, Điều 18 quy định: “Nhà nước thống nhất quản lý đất đai theo quy hoạch và pháp luật nhằm đảm bảo sử dụng đất đúng mục đích và có hiệu quả”[6]. Luật Đất đai 2003 đã dành 10 điều, từ Điều 21 đến Điều 30 quy định về nguyên tắc, nội dung, trình tự, thẩm quyền lập và xét duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp [9]. Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của quy hoạch sử dụng đất, nhiều địa phương trong cả nước đã nghiêm túc tổ chức triển khai công tác này. Đến nay, đã có 63/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (100%), 505/753 huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (67%) và 6.865/12.588 xã, phường, thị trấn (54,5%) hoàn thành công tác lập quy hoạch sử dụng đất. Nhiều địa phương đã và đang triển khai lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất kỳ đầu giai đoạn 2011-2015 [3].. Thực hiện Luật Đất đai 2003; Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29 tháng 10 năm 2004 của chính phủ về thi hành Luật Đất đai; Thông tư số 30/2004/TT-BTNMT ngày 01 tháng 11 năm 2004 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc hướng dẫn lập, điều chỉnh và thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Tỉnh Tuyên Quang đã lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010 và đã được Chính phủ phê duyệt tại Nghị quyết số 08/2006/NQ-CP ngày 26/5/2006. Đến nay đã là năm cuối của kỳ quy hoạch cần có những nghiên cứu, đánh giá, nhìn nhận lại một cách toàn diện hiệu quả của phương án quy hoạch sử dụng đất, đồng thời chỉ ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân và giải pháp khắc phục cho quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất kỳ đầu giai đoạn 2011-2015; đảm bảo cho quỹ đất đai của tỉnh Tuyên Quang được quản lý chặt chẽ, khai thác có hiệu quả và bền vững. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 Xuất phát từ những vấn đề trên, việc thực hiện đề tài: “Đánh giá việc quản lý và thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh Tuyên Quang” là cần thiết. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu tổng quát: Đánh giá việc quản lí và thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh Tuyên Quang để thấy được những việc đã làm tốt trong công tác quản lí và thực hiện quy hoạch cũng như những việc chưa làm được đúng trong công tác này của tỉnh Tuyên Quang, đồng thời chỉ ra những khó khăn, tồn tại và đề xuất giải pháp khắc phục. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá được việc quản lí quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-1010 của tỉnh Tuyên Quang; - Đánh giá được việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-1010 của tỉnh Tuyên Quang; - Đánh giá được hiệu quả của việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-1010 của tỉnh Tuyên Quang. 3. Yêu cầu của đề tài - Đánh giá phải chính xác, khách quan; - Đánh giá theo nhiều góc độ khác nhau: theo sự chu chuyển các loại đất, theo thời gian; theo số liệu thứ cấp, theo số liệu sơ cấp; - Các giải pháp đề xuất phải phù hợp với thực tế ở địa phương và có tính khả thi cao. 4. Ý nghĩa của đề tài 4.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài - Góp phần bổ sung kiến thức về cơ sở lý luận quy hoạch ; quản lý quy hoạch nâng cao nhận thức về nội dung , phương pháp đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất của một đơn vị hành chí nh cấp tỉnh. - Tạo lập cơ sở khoa học cho việc đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng thực thi quy hoạch sử dụng đất của một đơn vị hành chí nh cấp tỉnh trong hệ thống quy hoạch sử dụng đất của nước ta. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 4.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Làm tài liệu tham khảo phục vụ cho các nhà quản lý ở tỉnh Tuyên Quang nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và tổ chức triển khai thực hiện quy hoạch sử dụng đất của tỉnh Tuyên Quang. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 Phần 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1.1. Cơ sở lý luận của đề tài Việc đánh giá, tổng kết một nội dung công việc cụ thể được thực hiện ở giai đoạn trước là thực sự cần thiết. Bởi vì, tổng kết và đánh giá mặt đạt được và mặt còn hạn chế cho phép chúng ta rút ra kinh nghiệm và đề ra những mục tiêu, kế hoạch để tiếp tục thực hiện trong thời gian tiếp theo đảm bảo tính hiệu quả và sát với thực tế. Trong quản lí đất đai cũng vậy, khi lập quy hoạch sử dụng đất phải đánh giá việc quản lí và thực hiện quy hoạch ở giai đoạn trước. Hơn nữa, quy hoạch sử dụng đất là việc sắp xếp, phân bổ quỹ đất cho tương lai nên khó có thể thực hiện được đúng tất cả theo phương án quy hoạch đã xây dựng. Vì vậy, phải tiến hành đánh giá công tác quản lí và thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất của địa phương. 1.1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài Theo quy định của Luật Đất đai 2003, Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004. Việc đánh giá công tác quản lý và kết quả thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất được báo cáo định kỳ hàng năm. Tổng kết công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là cơ sở để triển khai lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cho giai đoạn tiếp theo. Tuyên Quang là một tỉnh đang trên đà phát triển, quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh đã xác định thời kỳ 2006 - 2010, tỉnh đặc biệt chú trọng đến việc phát triển công nghiệp – dịch vụ, hạ tầng cơ sơ, phấn đấu đưa thị xã Tuyên Quang trở thành đô thị loại III và thành phố trực thuộc tỉnh. Điều này cho thấy việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh đã được Chính phủ phê duyệt trở nên khó khăn và nhiều thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực hết mình của toàn Đảng, toàn dân tộc tỉnh Tuyên Quang. Vì vậy, đánh giá kết quả thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh Tuyên Quang là hết sức cần thiết. 1.1.3. Cơ sở pháp lí của đề tài Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam năm 1992, tại điều 18, chương II đã khẳng định „„Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước thống nhất quản lý, Nhà nước thống nhất quản lý toàn bộ đất đai theo quy hoạch và pháp luật, đảm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 bảo sử dụng đất đúng mục đích và có hiệu quả. Nhà nước giao đất đai cho các tổ chức, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài‟‟[6]. Điều 13, Luật Đất đai năm 1993 nêu rõ: Quy hoạch và kế hoạch hoá việc sử dụng đất đai là một trong 7 nội dung quản lý Nhà nước về đất đai. Điều 6, Luật Đất đai năm 2003 ghi nhận: Quy hoạch, kế hoạch hoá việc sử dụng đất là một trong 13 nội dung quản lý Nhà nước về đất đai. Điều 19 Luật đất đai 2003 khẳng định: “Căn cứ để quyết định giao đất, cho thuê đất là quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xét duyệt”. Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ về thi hành Luật Đất đai; Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13 tháng 8 năm 2009 của Chính phủ Quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; Quyết định số 100/2008/QĐ-TTg ngày 25 tháng 7 năm 2008 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Tuyên Quang đến năm 2020; Thông tư số 19/2009/TT-BTNMT ngày 02/11/2009 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định việc lập, điều chỉnh và thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Thông tư số 06/2010/TT-BTNMT ngày 15/3/2010 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Ban hành Định mức kinh tế, kỹ thuật lập và điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Thông tư số 04/2006/BT-NMT ngày 22 tháng 5 năm 2006 của Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn phương pháp tính đơn giá dự toán, xây dựng dự toán kinh phí thực hiện lập và điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Các báo cáo và quy hoạch của các ngành ở trung ương có liên quan đến tỉnh Tuyên Quang; Quy hoạch sử dụng đất tỉnh Tuyên Quang đến năm 2010 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Nghị quyết số 08/NQ-CP ngày 26/5/2006; Quy hoạch phát triển ngành, lĩnh vực của tỉnh đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. 1.2. KHÁI QUÁT VỀ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT 1.2.1. Khái niệm về quy hoạch sử dụng đất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 Đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là điều kiện vật chất chung đối với mọi ngành sản xuất và hoạt động của con người, vừa là đối tượng lao động. Vì vậy đất đai là “tư liệu sản xuất đặc biệt” không gì thay thế được. Có nhiều quan điểm về Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất: Theo nguồn gốc phát sinh, tác giả Docutraiep coi đất là một vật thể tự nhiên được hình thành do sự tác động tổng hợp của 5 yếu tố: đá mẹ, khí hậu, địa hình, sinh vật và thời gian. Đất được xem như một thể sống, nó luôn luôn vận động, biến đổi và phát triển. Theo Fresco và ctv (1992), Quy hoạch sử dụng đất như dạng hình của quy hoạch vùng, trực tiếp cho thấy việc sử dụng đất tốt nhất về đất đai trên quan điểm chấp nhận những mục tiêu và những cơ hội về môi trường xã hội và những vấn đề hạn chế khác. Lê Quang Trí (2005). Theo Nguyễn Đình Thi (2003): “Quy hoạch sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp kinh tế - kỹ thuật và pháp chế của nhà nước về tổ chức sử dụng và quản lý đất đai đầy đủ, hợp lý, khoa học và có hiệu quả cao thông qua việc phân bổ quỹ đất đai và tổ chức sử dụng đất như một tư liệu sản xuất, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội, tạo điều kiệm bảo vệ đất đai và môi trường. Đây là hiện tượng kinh tế - xã hội có tính chất đặc thù. Bản thân nó được coi là hệ thống các giải pháp định vị cụ thể của việc tổ chức phát triển kinh tế, xã hội trên một vùng lãnh thổ nhất định, cụ thể là đáp ứng nhu cầu mặt bằng sử dụng đất hiện tại và tương lai của các ngành, các lĩnh vực cũng như nhu cầu sinh hoạt của mọi thành viên xã hội một cách tiết kiệm, khoa học, hợp lý và có hiệu quả cao. Kế hoạch sử dụng đất đai là cụ thể hoá quy hoạch sử dụng đất đai đến từng năm trong kỳ quy hoạch. 1.2.2. Bản chất của quy hoạch sử dụng đất Về mặt bản chất, đất đai là đối tượng của các mối quan hệ sản xuất trong lĩnh vực sử dụng đất đai (gọi là các mối quan hệ đất đai) và việc tổ chức sử dụng đất như “tư liệu sản xuất đặc biệt” gắn chặt với phát triển kinh tế - xã hội nên quy hoạch sử dụng đất đai là một hiện tượng kinh tế - xã hội thể hiện đồng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 thời 3 tính chất: kinh tế, kỹ thuật và pháp chế. Trong đó: - Tính kinh tế: Thể hiện bằng hiệu quả sử dụng đất đai; - Tính kỹ thuật: Bao gồm các tác nghiệp chuyên môn kỹ thuật như điều tra, khảo sát, xây dựng bản đồ, khoanh định, xử lý số liệu..;. - Tính pháp chế: Xác lập tính pháp lý về mục đích và quyền sử dụng đất theo quy hoạch nhằm đảm bảo sử dụng và quản lý đất đai đúng pháp luật. Như vậy: “Quy hoạch sử dụng đất đai là hệ thống các biện pháp kinh tế, kỹ thuật và pháp chế của Nhà nước về tổ chức sử dụng và quản lý đất đai đầy đủ, hợp lý, khoa học và có hiệu quả cao nhất thông qua việc phân bổ quỹ đất đai (khoanh định cho các mục đích và các ngành) và tổ chức sử dụng đất như tư liệu sản xuất (các giải pháp sử dụng cụ thể), nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất của xã hội, tạo điều kiện bảo vệ đất đai và môi trường”. [7] Về thực chất, quy hoạch sử dụng đất đai là quá trình hình thành các quyết định nhằm tạo điều kiện đưa đất đai vào sử dụng bền vững để mang lại lợi ích cao nhất, thực hiện đồng thời hai chức năng: Điều chỉnh các mối quan hệ đất đai và tổ chức sử dụng đất như tư liệu sản xuất đặc biệt với mục đích nâng cao hiệu quả sản xuất của xã hội kết hợp bảo vệ đất và môi trường. Mặt khác, quy hoạch sử dụng đất đai còn là biện pháp hữu hiệu của Nhà nước nhằm tổ chức lại việc sử dụng đất đai theo đúng mục đích, hạn chế sự chồng chéo gây lãng phí đất đai, tránh tình trạng chuyển mục đích tuỳ tiện, làm giảm sút nghiêm trọng quỹ đất nông nghiệp (đặc biệt là diện tích đất lúa và đất có rừng); ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực, tranh chấp, lấn chiếm huỷ hoại đất, phá vỡ sự cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm môi trường dẫn đến những tổn thất hoặc kìm hãm sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội và các hậu quả khó lường về tình hình bất ổn định chính trị, an ninh quốc phòng ở từng địa phương, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển sang nền kinh tế thị trường. 1.2.3. Đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất QHSDĐĐ thuộc loại quy hoạch có tính lịch sử - xã hội, tính khống chế vĩ mô, tính chỉ đạo, tính tổng hợp trung và dài hạn, là bộ phận hợp thành quan trọng của hệ thống kế hoạch phát triển xã hội và kinh tế quốc dân. Các đặc điểm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 của quy hoạch sử dụng đất được thể hiện cụ thể như sau: 1.2.3.1. Tính lịch sử - xã hội Lịch sử phát triển của xã hội chính là lịch sử phát triển của quy hoạch sử dụng đất đai. Mỗi hình thái KT-XH đều có một phương thức sản xuất của xã hội thể hiện theo 2 mặt: Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất . Trong quy hoạch sử dụng đất đai, luôn nẩy sinh quan hệ giữa người với đất đai cũng như quan hệ giữa người với người về quyền sở hữu và sử dụng đất đai . Quy hoạch sử dụng đất đai thể hiện đồng thời vừa là yếu tố thúc đẩ y phát triển lực lượng sản xuất, vừa là yếu tố thúc đẩy các mối quan hệ sản xuất, vì vậy nó luôn là một bộ phận của phương thức sản xuất của xã hội. 1.2.3.2. Tính tổng hợp Tính tổng hợp của QHSDĐĐ biểu hiện chủ yếu ở hai mặt: Đối tượng của quy hoạch là khai thác, sử dụng, cải tạo, bảo vệ...toàn bộ tài nguyên đất đai cho nhu cầu nền kinh tế quốc dân; QHSDĐĐ đề cập đến nhiều lĩnh vực về khoa học, kinh tế và xã hội như: Khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, dân số và đất đai, sản xuất nông, công nghiệp, môi trường sinh thái... 1.2.3.3. Tính dài hạn Căn cứ vào các dự báo xu thế biến động dài hạn của những yếu tố kinh tế xã hội quan trọng, xác định quy hoạch trung và dài hạn về sử dụng đất đai, đề ra các phương hướng, chính sách và biện pháp có tính chiến lược, tạo căn cứ khoa học cho việc xây dựng kế hoạch sử dụng đất ngắn hạn. Quy hoạch dài hạn nhằm đáp ứng nhu cầu đất để thực hiện chiến lược phát triển KT-XH. Cơ cấu và phương thức sử dụng đất được điều chỉnh từng bước trong thời gian dài cho đến khi đạt được mục tiêu dự kiến. Thời hạn của quy hoạch sử dụng đất đai thường từ trên 10 năm đến 20 năm hoặc xa hơn. 1.2.3.4. Tính chiến lược và chỉ đạo vĩ mô Với đặc tính trung và dài hạn, QHSDĐĐ chỉ dự kiến trước các xu thế thay đổi phương hướng, mục tiêu, cơ cấu và phân bố sử dụng đất (mang tính đại thể, không dự kiến được các hình thức và nội dung cụ thể, chi tiết của sự thay đổi). Vì vậy, QHSDĐĐ mang tính chiến lược, các chỉ tiêu của quy hoạch mang tính Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 chỉ đạo vĩ mô, tính phương hướng và khái lược về sử dụng đất. 1.2.3.5. Tính chính sách Quy hoạch sử dụng đất đai thể hiện rất mạnh đặc tính chính trị và chính sách xã hội. Khi xây dựng phương án phải quán triệt các chính sách và quy định có liên quan đến đất đai của Đảng và Nhà nước, đảm bảo thực hiện cụ thể trên mặt bằng đất đai các mục tiêu phát triển nền kinh tế quốc dân, phát triển ổn định kế hoạch kinh tế - xã hội; tuân thủ các quy định, các chỉ tiêu khống chế về dân số, đất đai và môi trường sinh thái. 1.2.3.6. Tính khả biến Dưới sự tác động của nhiều nhân tố khó dự đoán trước, theo nhiều phương diện khác nhau, QHSDĐĐ chỉ là một trong những giải pháp biến đổi hiện trạng sử dụng đất sang trạng thái mới thích hợp hơn cho việc phát triển kinh tế trong một thời kỳ nhất định. Khi xã hội phát triển, khoa học kỹ thuật ngày càng tiến bộ, chính sách và tình hình kinh tế thay đổi, các dự kiến của QHSDĐĐ không còn phù hợp. Việc điều chỉ nh, bổ sung, hoàn thiện quy hoạch là biện pháp thực hiện và cần thiết. Điều này thể hiện tính khả biến của quy hoạch, QHSDĐĐ luôn là quy hoạch động, một quá trình lặp lại theo chiều xoắn ốc "quy hoạch - thực hiện quy hoạch lại hoặc chỉnh lý - tiếp tục thực hiện..." với chất lượng, mức độ hoàn thiện và tính phù hợp ngày càng cao. [5] 1.2.4. Các loại hình quy hoạch sử dụng đất 1.2.4.1. Quy hoạch sử dụng đất theo ngành - Quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp; - Quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp; - Quy hoạch sử dụng đất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp; - Quy hoạch sử dụng đất giao thông, thủy lợi…. Đối tượng của quy hoạch sử dụng đất đai theo ngành là diện tích đất đai thuộc quyền sử dụng và diện tích dự kiến cấp thêm cho ngành (trong phạm vi ranh giới đã được xác định rõ mục đích cho từng ngành ở các cấp lãnh thổ tương ứng). quy hoạch sử dụng đất đai giữa các ngành có quan hệ chặt chẽ với quy hoạch sử dụng đất của vùng và cả nước. [8] Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn