Tài liệu Dạy học phân hóa thơ trữ tình trung đại việt nam trong chương trình ngữ văn thpt chuẩn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ ÁNH NGỌC DẠY HỌC PHÂN HÓA THƠ TRỮ TÌNH TRUNG ĐẠI VIỆT NAM TRONG CHƢƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THPT CHUẨN Chuyên ngành: LL&PPDH Văn – Tiếng Việt Mã số: 60.14.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS-TS Đỗ Ngọc Thống Thái Nguyên - năm 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ ÁNH NGỌC DẠY HỌC PHÂN HÓA THƠ TRỮ TÌNH TRUNG ĐẠI VIỆT NAM TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THPT CHUẨN Chuyên ngành: LL&PPDH Văn – Tiếng Việt Mã số: 60.14.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS-TS Đỗ Ngọc Thống Thái Nguyên - năm 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn THAI NGUYEN UNIVERSITY COLLEGE OF EDUCATION PHAM THI ANH NGOC DIFFERENTIATED TEACHING VIETNAM ANCIENT LYRICS IN THE PHILOLOGY CURRICULUM OF UPPER SECONDARY SCHOOL (STANDARDS LEVEL) Specialized: theoretical and method of teaching literature - Vietnamese Code: 60.14.10 SUMMARIZE MSC THESIS SCIENCE EDUCATION Thai Nguyen - 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Công trình đƣợc hoàn thành tại: Khoa Ngữ Văn - Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Ngọc Thống Phản biện 1:…………………………………………………………….…… ……………………………………………………………….…. Phản biện 2:……………………………………………………………….... ………………………………………………………………….. Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn họp tại: …………………………………………………………………… Vào hồi…..…giờ…..….phút, ngày……...tháng……….năm 2012 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm học liệu Đại học Thái Nguyên - Thƣ viện trƣờng Đại học Sƣ phạm - Khoa Ngữ văn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ ÁNH NGỌC DẠY HỌC PHÂN HÓA THƠ TRỮ TÌNH TRUNG ĐẠI VIỆT NAM TRONG CHƢƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THPT CHUẨN Chuyên ngành: Lí luận và Phƣơng pháp Dạy học Văn - Tiếng Việt Mã số: 60.14.10 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC Thái Nguyên – 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Công trình được hoàn thành tại: Khoa Ngữ Văn - Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Ngọc Thống Phản biện 1:…………………………………………………………….…… ……………………………………………………………….…. Phản biện 2:……………………………………………………………….... ………………………………………………………………….. Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn họp tại: ……………………………………………………………………………….... Vào hồi…..…giờ…..….phút, ngày……...tháng……….năm 2012 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm học liệu Đại học Thái Nguyên - Thư viện trường Đại học Sư phạm - Khoa Ngữ văn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn THAI NGUYEN UNIVERSITY COLLEGE OF EDUCATION PHAM THI ANH NGOC DIFFERENTIATED TEACHING VIETNAM ANCIENT LYRICS IN THE PHILOLOGY CURRICULUM OF UPPER SECONDARY SCHOOL (STANDARDS LEVEL) Specialized: theoretical and method of teaching literature - Vietnamese Code: 60.14.10 SUMMARIZE MSC THESIS SCIENCE EDUCATION Thai Nguyen - 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa.................................................................................................... Lời cam đoan..................................................................................................... Mục lục.............................................................................................................. Danh mục các chữ viết tắt............................................................................... i MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài........................................................................................ 1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ........................................................................ 3 3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 6 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 7 5. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………. 7 6. Phương pháp nghiên ……………………………………………………...7 7. Giả thuyết khoa học ……………………………………………………... 7 8. Cấu trúc luận văn …………………………………………………………8 NỘI DUNG Chƣơng 1: Một số vấn đề về dạy học phân hóa…………………..…….. 9 1.1 Quan điểm dạy học phân hóa…………………………………………... 9 1.2 Phương pháp dạy học phân hóa ………………………………………. 10 1.3 Mục đích, yêu cầu dạy học phân hóa ………………………………… 10 1.4 Hình thức dạy học phân hóa……………………………………………12 1.4.1 Dạy học phân hóa ở cấp độ vi mô……………………………………12 1.4.2 Dạy học phân hóa ở cấp độ vĩ mô……………………………………16 1.5 Ưu điểm, hạn chế của phương pháp dạy học phân hóa………………...19 1.5.1 Ưu điểm của phương pháp dạy học phân hóa………………………. 19 1.5.2 Những khó khăn trong thực hiện dạy học phân hóa ……………….. 19 1.6 Thực tế dạy học phân hóa trong chương trình THPT hiện nay ở nước ta Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1.6.1 Dạy học phân hóa ở cấp độ vĩ mô …………………………………...21 1.6.2 Dạy học phân hóa ở cấp độ vi mô …………………………………..23 Kết luận chương 1………………………………………………………… 24 Chƣơng 2: Dạy học phân hóa thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chƣơng trình Ngữ văn THPT chuẩn......................................................... 26 2.1 Việc dạy học thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn hiện nay ……………………………………………….. 26 2.1.1 Khái quát về thơ trữ tình trung đại Việt Nam ……………………… 26 2.1.2 Tổng quan về thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn ………………………………………………………….. 32 2.1.3 Thực tế dạy học phân hóa thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn……………………………………... 33 2.1.4 Những yêu cầu và hướng đổi mới phương pháp dạy học thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn theo hướng phân hóa....................................................................................................... 47 2.2 Biện pháp dạy học phân hóa thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn …………………………………….. 50 2.2.1 Sử dụng hệ thống câu hỏi phân hóa trong dạy học thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn …………………….. 51 2.2.1.1 Những yêu cầu chung về câu hỏi phân hóa ……………................. 51 2.2.1.2 Một số câu hỏi phân hóa …………………………………..............55 2.2.2 Sử dụng bài tập phân hóa trong dạy học thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn …………………............. 66 2.2.2.1 Những yêu cầu chung về bài tập phân hóa ……………................. 66 2.2.2.2 Một số bài tập phân hóa.…………………..……… ………............66 2.2.3. Kiểm tra, đánh giá theo hướng phân hóa ………..…………........... 68 2.2.3.1 Những yêu cầu, mô hình chung của đề kiểm tra, đánh giá theo hướng phân hóa …………………………………………….................................. 68 2.2.3.2 Một số đề kiểm tra theo hướng phân hóa ………………………… 70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Chƣơng 3: Thử nghiệm sƣ phạm...............................................................72 3.1 Mục đích thử nghiệm..............................................................................72 3.2 Thiết kế thử nghiệm................................................................................72 3.2.1 Thiết kế thử nghiệm giáo án dạy học phân hóa................................. 72 3.2.2 Thiết kế thử nghiệm bài luyện tập phân hóa...................................... 79 3.2.3 Thiết kế thử nghiệm đề kiểm tra phân hóa......................................... 80 3.3 Tổ chức thử nghiệm.............................................................................. 81 3.4 Tổng hợp kết quả thử nghiệm............................................................... 81 3.4.1 Kết quả dạy thử nghiệm.................................................................... 81 3.4.2 Kết quả luyện tập thử nghiệm............................................................ 81 3.4.3 Kết quả kiểm tra thử nghiệm............................................................. . 82 Kết luận thử nghiệm.................................................................................... 83 KẾT LUẬN..................................................................................................85 TÀI LIỆU THAM KHẢO Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GV : Giáo viên HS : Học sinh SGK : Sách giáo khoa SGV : Sách giáo viên CH : Câu hỏi TL : Trả lời DHPH : Dạy học phân hóa THPT : Trung học phổ thông HDHB : Hướng dẫn học bài PPDH : Phương pháp dạy học KHTN : Khoa học tự nhiên KHXH – NV : Khoa học Xã hội – Nhân văn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Luật Giáo dục 2005 đã quy định về mục tiêu, nội dung, phương pháp, chương trình giáo dục cấp Trung học Phổ thông (THPT) như sau: Giáo dục THPT phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở Trung học Cơ sở (THCS), hoàn thành nội dung giáo dục phổ thông; ngoài nội dung chủ yếu nhằm bảo đảm chuẩn kiến thức phổ thông cơ bản, toàn diện và hướng nghiệp cho mọi học sinh (HS) còn có nội dung nâng cao ở một số môn học để phát triển năng lực, đáp ứng nguyện vọng của học sinh. Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động tư duy sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm từng lớp học, từng môn học; bồi dưỡng cho HS phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho HS. Đặc trưng của con người trong xã hội hiện đại là tính năng động và sáng tạo. Không năng động và sáng tạo thì không thể thích ứng và hoà nhập với thế giới, với một xã hội công nghiệp hoá và hiện đại hoá mà đất nước ta đang hướng tới. Nhà trường phổ thông đóng một vai trò hết sức to lớn trong việc chuẩn bị cho đất nước những chủ nhân năng động và sáng tạo ấy. Muốn thế, không thể không đa dạng hoá chương trình, nội dung và các phương pháp dạy học (PPDH). Bên cạnh việc tiếp thu những giá trị tốt đẹp của PPDH truyền thống, nhà trường phải chú ý tới các xu thế dạy học hiện đại. Các xu thế dạy học hiện đại nhìn chung đều tập trung nhằm tác động vào tính chủ động, tích cực, kích thích hứng thú tìm tòi, sáng tạo và tinh thần tự nguyện, tự giác; luôn tạo ra "cơ hội học tập" cho mọi người. Quá trình dạy học trong nhà trường hướng tới các đối tượng HS rất đa dạng, với những khác biệt về năng lực, sở thích, nguyện vọng và các điều Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn kiện học tập. Lớp học ngày nay càng trở nên đa dạng trong một xã hội luôn thay đổi. Giới tính và văn hoá đóng một vai trò quan trọng trong học tập và hứng thú của HS, điều này cần được xem xét trong việc phát triển hướng dẫn học sinh học tập trên lớp. Dạy học theo một chương trình giống nhau với cách thức tổ chức dạy học và yêu cầu kiểm tra đánh giá giống nhau cho tất cả mọi đối tượng HS là không phù hợp với yêu cầu phát triển từng người học. Do vậy, cần thực hiện dạy học phân hóa (DHPH) để thu hút HS vào các hoạt động phong phú, sao cho những HS tốt nhất cũng thỏa mãn nhu cầu tri thức, thấy tri thức là một chân trời mới; còn những HS yếu nhất cũng không thấy bị bỏ rơi, họ cũng tham gia được vào quá trình khám phá cái mới… Môn Ngữ văn trong nhà trường là một môn học về khoa học xã hội và nhân văn (KHXH-NV), vừa là một môn học công cụ, đồng thời không thể coi nhẹ phương diện thẩm mỹ của môn học, đặc biệt là phần Văn học của chương trình. Văn học trung đại từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIX là giai đoạn đánh dấu sự hình thành và phát triển rực rỡ của nền văn học Việt Nam. Nó không chỉ để lại cho đời sau những giá trị thẩm mỹ lớn lao về nội dung nghệ thuật của những tác phẩm văn chương mà còn chứa đựng trong đó biết bao giá trị văn hóa truyền thống cùng những vui, buồn, trăn trở của người xưa gửi gắm đến người sau... Trong chương trình Ngữ văn xuyên suốt các cấp học phổ thông, văn học trung đại chiếm phần không nhỏ. Việc dạy học văn học trung đại sao cho có hiệu quả đang là mục tiêu phấn đấu của mọi giáo viên văn. Tuy nhiên, do rào cản ngôn ngữ - những tác phẩm văn học trung đại đều viết bằng chữ Hán hay chữ Nôm có phần xa lạ với tiếng Việt hiện đại; khoảng cách văn hóa giữa quá khứ và hiện tại buộc người tiếp nhận văn bản phải có lượng tri thức nền khả dĩ, ít nhiều phải hiểu môi trường văn hoá trung đại, tư tưởng, ý thức hệ chính thống thời trung đại, đặc trưng văn học trung đại, điển cố điển tích, thể loại văn học… mà trong giới hạn sách giáo khoa, những tri thức đó chỉ có thể được đề cập đến một cách khái quát nhất… nên văn học trung đại luôn là một mảng khó tiếp cận đối với cả giáo viên (GV) lẫn HS. Việc giảng dạy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn những tác phẩm văn học trung đại cụ thể ở trường phổ thông gặp nhiều khó khăn và chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Chọn đề tài: “Dạy học phân hóa thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chƣơng trình Ngữ văn THPT chuẩn”, chúng tôi mong muốn tìm được biện pháp tối ưu để giúp nhiều đối tượng HS có thể khám phá và đồng cảm được với đời sống nội tâm, tình cảm phong phú của người xưa; thấy được mạch nguồn trữ tình tự nhiên trong truyền thống văn học của dân tộc; từ đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học các tác phẩm thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT nói riêng và việc dạy học Ngữ văn nói chung. 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Gần đây, trong xu thế đổi mới PPDH ở nhà trường đã xuất hiện khá nhiều khái niệm, thuật ngữ khoa học như: phương pháp tích cực, phương pháp hợp tác, cá biệt hóa dạy học, dạy học nêu vấn đề, hoạt động hóa người học,… Đặc biệt khái niệm Học sinh là nhân vật trung tâm, Học sinh là bạn đọc sáng tạo đã được chú ý nhiều hơn cả. Đề cao vai trò của người học như là nhân vật trung tâm, người ta ngày một đi xa hơn vào lối dạy học cá biệt hóa, dạy học chương trình hóa, dạy học theo dự án,... Tất cả đều hướng đến mục đích phát huy tối đa tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Việc dạy học văn học trung đại nói chung và dạy học thơ trữ tình trung đại nói riêng đã được nhiều nhà nghiên cứu và nhiều GV quan tâm ở những phương diện khác nhau. Có thể điểm qua những công trình và tài liệu nghiên cứu sau: Tác giả Nguyễn Sỹ Cẩn trong công trình Mấy vấn đề về phương pháp giảng dạy thơ cổ Việt Nam đã chỉ ra các hướng dạy học thơ cổ: xuất phát từ kết cấu, với thơ Đường luật nên áp dụng theo phương pháp bổ ngang dựa theo kết cấu của bài thơ mà phân tích; xuất phát từ ngôn ngữ thơ Đường thì cần coi trọng khai thác từng tiếng, từng từ; xuất phát từ đặc điểm tổng hợp của thơ cổ thì phải coi trọng đúng mức việc đọc. Trong công trình này, tác giả đã giải Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn quyết vấn đề trên cả hai bình diện lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở trình bày một số đặc điểm thẩm mỹ của thơ văn cổ đã chỉ ra PPDH khá chi tiết. Tuy nhiên, tác giả nghiên cứu việc dạy thơ cổ nói chung chứ chưa đi sâu vào mảng thơ trữ tình. Tác giả Nguyễn Thanh Hùng trong bài “Tác phẩm trữ tình và phương pháp giảng dạy” đã khẳng định vị trí của thể loại trữ tình trong lịch sử, bản chất, khả năng tác động và đặc trưng riêng của thể loại này. Từ đó tác giả đề xuất ý kiến về PPDH: “Cần phải lưu ý đặc biệt đến nhà thơ và quan tâm đến bình diện diễn đạt ngôn ngữ nghệ thuật” để hướng HS vào những vấn đề như: làm thế nào để thông qua chủ thể trữ tình, người đọc nếm trải hiện thực xã hội, làm thế nào để HS hiểu được hiện thực nghệ thuật của tác phẩm... Tựu chung lại, tác giả đặt vấn đề dạy học tác phẩm trữ tình theo đặc trưng thể loại, song chưa đi sâu nghiên cứu dạy học thơ trữ tình trung đại Việt Nam như thế nào. Tác giả Phạm Luận và Hoàng Hữu Bội trong công trình Dạy và học thơ cổ ở trường phổ thông cấp 2, 3 miền núi thì đã xuất phát từ thực tế HS miền núi, dân tộc có nhiều hạn chế về ngôn ngữ nên đặc biệt lưu ý vấn đề làm thế nào để HS hiểu được nghĩa của từ cổ, có vốn từ phong phú đa dạng và tri thức về cách dùng từ trong thơ cổ. Luận điểm này chính là sự thể hiện của yêu cầu DHPH theo đối tượng ở các vùng miền khác nhau, phát hiện những khó khăn trong việc tiếp nhận thơ trung đại của HS miền núi để GV có hướng khắc phục. Qua những công trình nghiên cứu trên, chúng ta có nguồn tư liệu tham khảo định hướng rất tốt cho quá trình chuẩn bị nội dung giáo án phần thơ trữ tình nói chung trước khi đến lớp. Tuy nhiên chưa có công trình nào chỉ ra cho GV cách thức triển khai nội dung bài dạy ấy trên lớp theo hướng phân hóa như thế nào để mọi HS đều hứng thú học tập và tiếp thu bài học tốt nhất. Sách giáo viên (SGV) là một tài liệu không tách rời của sách giáo khoa (SGK), có nhiệm vụ giúp GV hiểu được ý đồ biên soạn SGK nói chung cũng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn như nội dung và phương pháp dạy từng bài cụ thể trong SGK. Tuy không phải là tài liệu bắt buộc nhưng SGV vẫn là tài liệu quan trọng, bổ ích cho GV trong quá trình soạn bài và dạy học theo SGK Ngữ văn THPT. Khi hướng dẫn GV về PPDH phần Văn trong chương trình SGK Ngữ văn chuẩn, các tác giả SGV đã chú ý đến sự phân hóa trong dạy học từng bài cụ thể như sau: HS đọc văn bản theo hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó, từ những phát hiện cụ thể về từ ngữ, câu, hình ảnh, biểu tượng, kết cấu... đến những khái quát tổng hợp về nội dung và nghệ thuật. GV không nên áp đặt kết luận trước rồi bắt HS tìm dẫn chứng sau. Những câu hỏi trắc nghiệm cần được kết hợp với câu hỏi tự luận nhằm phát triển tư duy phân tích, tư duy lý luận ở HS. GV có thể gợi cho HS cách hiểu khác nhau để HS biện luận, tự mình rút ra cách hiểu phù hợp với sự biểu đạt của văn bản. Phần luyện tập cần được vận dụng linh hoạt tùy theo từng bài, từng đối tượng HS và thực tế dạy học... Trong khâu kiểm tra đánh giá, GV cần chú ý nguyên tắc toàn diện, phát huy được năng lực sáng tạo của HS, khắc phục lối đánh giá phiến diện chỉ bằng một bài văn tự luận đóng khung trong một số tác phẩm phẩm đã học, dễ làm cho HS học tủ, sao chép. GV xem xét bài làm của HS cả về ý lẫn diễn đạt, cả cảm xúc và tư duy, cả tri thức và kỹ năng, đặc biệt là phần suy nghĩ độc lập, sáng tạo, có màu sắc cá nhân của HS... Đây là những chỉ dẫn về cách thực hiện DHPH nói chung cho GV chứ chưa đi vào từng bài hoặc nhóm văn bản cụ thể. Một số sách thiết kế giáo án, thiết kế bài giảng của các tác giả Hoàng Hữu Bội, Nguyễn Văn Đường, Trần Đình Chung... đã triển khai chương trình SGK, cung cấp kiến thức, tư liệu, gợi ý tiến trình các thao tác, hoạt động lên lớp,... nhưng chưa chỉ ra cho người tham khảo cách DHPH như thế nào. Với ý nghĩa là một nguyên tắc giáo dục, DHPH đã được thực hiện trong nền giáo dục nước ta thông qua hình thức tổ chức trường, lớp, xây dựng chương trình, phân ban... một cách bài bản, hệ thống. Phương pháp DHPH đã áp dụng thực hiện ở một số bộ môn như toán, vật lý, hóa học, ngữ văn... như một kỹ thuật dạy học mang tính kinh nghiệm cá nhân, xuất phát từ thực tế dạy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn học của GV. Tuy nhiên, những đề tài nghiên cứu chuyên sâu về DHPH chưa nhiều, với môn Ngữ văn thì càng ít, và đặc biệt với các tác phẩm thơ trữ tình trung đại thì chưa có đề tài, công trình nghiên cứu nào. Dạy học phân hóa thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chƣơng trình Ngữ văn THPT chuẩn là một đề tài nghiên cứu mới và khó do chưa có được nguồn cơ sở lý luận mang tính hệ thống và nguồn tài liệu tham khảo cùng hướng triển khai với đề tài. 3. Mục đích nghiên cứu - Đề xuất biện pháp DHPH đối với tác phẩm thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khảo sát thực tế DHPH thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn hiện nay. - Tìm hiểu, xác định và lựa chọn cơ sở lý luận cho phương pháp DHPH. - Đề xuất biện pháp DHPH đối với tác phẩm thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn. - Thử nghiệm sư phạm. 5. Đối tƣợng nghiên cứu - Việc dạy và học thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình ngữ văn THPT chuẩn. - Phương pháp DHPH thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình ngữ văn THPT chuẩn. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp khảo sát, điều tra, thống kê - Phương pháp phân tích, tổng hợp - Phương pháp so sánh - Phương pháp thực nghiệm sư phạm 7. Giả thuyết khoa học Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Hiện nay, dạy học Ngữ văn nói chung và dạy học thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT (bộ chuẩn) nói riêng chưa có sự phân hóa sâu, chưa thực sự đạt được hiệu quả như mong muốn. Nếu áp dụng phương pháp DHPH một cách mạnh mẽ, linh hoạt và phù hợp với đối tượng HS thì sẽ góp phần thay đổi kết quả dạy học theo hướng tích cực, nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn trong nhà trường. 8. Cấu trúc luận văn: 3 chương Chương 1: Một số vấn đề về dạy học phân hóa Chương 2: Dạy học phân hóa thơ trữ tình trung đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn THPT chuẩn Chương 3: Thử nghiệm sư phạm NỘI DUNG Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ DẠY HỌC PHÂN HÓA 1.1 Quan điểm dạy học phân hóa DHPH là một quan điểm dạy học đòi hỏi phải tổ chức, tiến hành các hoạt động dạy học dựa trên những khác biệt của người học về năng lực, sở thích, nguyện vọng, các điều kiện học tập…, nhằm tạo ra những kết quả học tập và cơ hội phát triển tốt nhất cho từng người học, đảm bảo công bằng trong giáo dục. Phân hóa dạy học là một nguyên tắc dạy học nhằm phát triển tối ưu các tính cách và năng lực cá nhân của người học để phục vụ tốt nhất cho yêu cầu của sự phát triển kinh tế, xã hội. Chủ trương về DHPH ở trường THPT đã được thể hiện trong các văn bản của Đảng và Nhà nước như sau: - Nghị quyết 14 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng Sản Việt Nam (khóa IV - 1979) về cải cách giáo dục chỉ rõ: “Nội dung giáo dục ở trường THPT cũng mang tính chất toàn diện và kỹ thuật tổng hợp, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn nhưng có chú ý đến việc phát huy sở trường và năng khiếu cá nhân... sẽ thực hiện phân ban hợp lý trên cơ sở giáo dục toàn diện”. - Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII lần thứ 4 (NQ/HNTW-1993) về “tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo” ghi: “Hình thành bậc trung học mới nhằm chuẩn bị cho một bộ phận HS tiếp tục học lên và đa số tốt nghiệp có thể vào đời, giáo dục kỹ năng lao động và hướng nghiệp cho HS phổ thông theo hướng liên kết giáo dục phổ thông với giáo dục chuyên, hình thành cấp Trung học chuyên ban”. - Hội nghị lần thứ 2 của Ban chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII), chủ trương phân ban đã được điều chỉnh. Ngày 1 tháng 9 năm 1998, Thủ tướng Chính phủ đã ra chỉ thị số 30/1998/CT.TTg về điều chỉnh chủ trương phân ban theo tinh thần nghị quyến 02-NQ/TW của Đảng. - Đến năm 2004, Quốc hội đã có nghị quyết 37/2004/QH11 về điều chỉnh phương án phân ban THPT, góp phần tích cực vào giáo dục hướng nghiệp cho phù hợp với điều kiện thực tiễn Việt Nam. - Luật Giáo dục 2005: “Giáo dục THPT phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở THCS, hoàn thành nội dung giáo dục phổ thông ngoài nội dung chủ yếu nhằm bảo đảm chuẩn kiến thức phổ thông cơ bản, toàn diện và hướng nghiệp cho mọi HS còn có nội dung nâng cao ở một số môn học để phát triển năng lực, đáp ứng nguyện vọng của HS”. DHPH đã và đang được thực hiện trong nền giáo dục nước ta ở những quy mô, hình thức, biện pháp khác nhau; đó là cơ sở để hình thành những phương pháp giáo dục và dạy học mới phù hợp với xu thế dạy học hiện đại chung của thế giới. 1.2 Phƣơng pháp dạy học phân hóa Xuất phất từ quan điểm, nguyên tắc phân hóa trong dạy học đã nêu ở trên, phương pháp DHPH hình thành với ý nghĩa đảm bảo cho việc thực hiện tốt các mục đích dạy học đối với tất cả HS, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng của cá nhân trong quá trình học tập. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn DHPH là phương pháp dạy học có tính đến sự khác biệt của cá nhân người học hoặc nhóm người học. Trên cơ sở lấy chuẩn kiến thức kỹ năng làm nền cơ bản, ngoài kế hoạch dạy học thông thường, GV phải có những kế hoạch dạy học phù hợp đưa HS yếu kém đạt chuẩn và giúp các đối tượng đã đạt chuẩn hoặc khá, giỏi phát triển ở mức cao hơn; trên cơ sở am hiểu từng cá thể, GV tiếp cận người học ở tâm lý, năng khiếu, mơ ước trong cuộc sống để phát hiện và bù đắp những lỗ hổng kiến thức, tạo động lực thúc đẩy học tập; biến niềm đam mê trong cuộc sống thành động lực học tập cho HS. Có thể nói trong phương pháp DHPH, GV “phải tìm để giảng dạy và hiểu để giáo dục”. Đây là con đường ngắn nhất để đạt mục đích của dạy học đồng loạt. Đổi mới PPDH theo hướng DHPH là một yêu cầu tất yếu, khách quan trong sự nghiệp đổi mới giáo dục và đào tạo ở nước ta hiện nay. 1.3 Mục đích, yêu cầu dạy học phân hóa DHPH xuất phát từ sự biện chứng của thống nhất và phân hóa, từ yêu cầu đảm bảo thực hiện tốt tất cả mục đích dạy học, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng của từng cá nhân trong quá trình học tập. Một nền giáo dục hiện đại và tiến bộ trên thế giới phải là nền giáo dục thực hiện DHPH. DHPH đòi hỏi phải xem xét quyền lợi, phong cách học tập cá nhân, mức độ làm chủ kiến thức, kỹ năng, thái độ học tập và sở thích cá nhân của HS. Hoạt động nào là thích hợp với HS này mà không phù hợp với HS khác, để hướng dẫn khác nhau sẽ trở thành một yếu tố quan trọng trong lớp học. DHPH là thừa nhận sự khác nhau của HS về nền tảng kiến thức, sự lanh lợi, ngôn ngữ, sở thích trong việc học... DHPH là một quá trình giảng dạy và học tập cho HS có khả năng khác nhau trong cùng một lớp. Mục đích của DHPH là để tối đa hóa sự phát triển và thành công của mỗi cá nhân HS bằng cách đáp ứng và hỗ trợ trong quá trình học tập của mỗi cá nhân HS. DHPH phù hợp với quy luật phát triển nhận thức và hình thành các đặc điểm tâm lý của HS bởi ngay từ những lớp cuối cấp THCS, HS đã bộc lộ rõ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn