HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
NGUYỄN VĂN TỈNH
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ
NÔNG SINH HỌC ĐẾN KHẢ NĂNG NHÂN GIỐNG
BẰNG VẢY CỦ HOA LILY BELLADONNA
TẠI MIỀN BẮC VIỆT NAM
Chuyên ngành:
Khoa học cây trồng
Mã số:
62 62 01 10
Người hướng dẫn khoa học:
1. GS.TS. Hoàng Minh Tấn
2. PGS.TS. Đặng Văn Đông
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng để bảo vệ ở bất
kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày
tháng năm 2016
Tác giả luận văn
Nguyễn Văn Tỉnh
i
LỜI CẢM ƠN
Luận án này được thực hiện và hoàn thành tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án này, tôi xin bày tỏ lòng biết
ơn sâu sắc nhất tới GS.TS. Hoàng Minh Tấn và PGS.TS. Đặng Văn Đông là những
người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng giúp tôi trưởng thành
trong công tác nghiên cứu và hoàn thiện luận án.
Tôi xin ghi nhận và biết ơn sự giúp đỡ quý báu của tập thể các thầy, cô giáo Bộ
môn Sinh lý thực vật - Khoa Nông học, Viện Sinh học Nông nghiệp, Ban Quản lý đào
tạo, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận án này.
Trong thời gian học tập và nghiên cứu, tôi cũng đã nhận được sự hỗ trợ và giúp
đỡ tận tình từ lãnh đạo Viện Nghiên cứu Rau quả, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển
Hoa - Cây cảnh, Công ty Cổ phần Cao Nguyên - Mộc Châu, Sơn La và đồng nghiệp đã
tạo mọi điều kiện thuận lợi, động viên giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn
thành luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới bạn bè, gia đình và người thân đã luôn
kịp thời động viên, chia sẻ và tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và
hoàn thành luận án.
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận văn
Nguyễn Văn Tỉnh
ii
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan .................................................................................................................i
Lời cảm ơn ................................................................................................................... ii
Mục lục ...................................................................................................................... iii
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt ............................................................................... vi
Danh mục các bảng .....................................................................................................vii
Danh mục các hình ........................................................................................................ x
Trích yếu luận án .......................................................................................................... xi
Thesis abstract ............................................................................................................ xiv
Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................. 1
1.1
Đặt vấn đề ....................................................................................................... 1
1.2
Mục tiêu .......................................................................................................... 2
1.2.1
Mục tiêu chung .................................................................................................2
1.2.2
Mục tiêu cụ thể .................................................................................................2
1.3
Phạm vi nghiên cứu của đề tài.......................................................................... 3
1.4
Những đóng góp mới của luận án..................................................................... 3
1.5
Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài.............................................. 3
1.5.1
Ý nghĩa khoa học ..............................................................................................3
1.5.2
Ý nghĩa thực tiễn ..............................................................................................4
Phần 2. Tổng quan tài liệu ............................................................................................. 5
2.1
Khái quát về cây hoa Lily ................................................................................ 5
2.1.1
Giới thiệu về cây hoa lily...................................................................................5
2.1.2
Nguồn gốc cây hoa lily......................................................................................5
2.1.3
Phân loại cây hoa lily ........................................................................................6
2.1.4
Đặc điểm sinh trưởng, phát triển của hoa lily ......................................................8
2.2
Tình hình sản xuất hoa lily trên thế giới và ở Việt Nam................................. 10
2.2.1
Tình hình sản xuất hoa lily trên thế giới ............................................................10
2.2.2
Tình hình sản xuất hoa lily ở Việt Nam ............................................................13
2.3
Tình hình nghiên cứu hoa lily trên thế giới và Việt Nam ................................ 15
iii
2.3.1
Tình hình nghiên cứu hoa lily trên thế giới .......................................................15
2.3.2
Tình hình nghiên cứu hoa lily ở Việt Nam ........................................................29
Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 36
3.1
Đối tượng nghiên cứu của đề tài..................................................................... 36
3.2
Vật liệu nghiên cứu ........................................................................................ 37
3.3
Nội dung nghiên cứu...................................................................................... 37
3.3.1
Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố đến sự hình thành củ nhỏ từ giâm
vảy củ hoa lily Belladonna...............................................................................37
3.3.2
Nghiên cứu ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp và mật độ trồng đến sự hình
thành củ nhỡ từ củ nhỏ ....................................................................................38
3.3.3
Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật tác động đến sự hình
thành củ thương phẩm từ củ nhỡ ......................................................................38
3.3.4
Đánh giá chất lượng củ giống thương phẩm, khả năng sinh trưởng, phát triển
và hiệu quả kinh tế của việc sản xuất giống Belladonna bằng giâm vảy củ tại
miền Bắc Việt Nam.........................................................................................38
3.4
Phương pháp nghiên cứu................................................................................ 38
3.4.1
Bố trí thí nghiệm .............................................................................................38
3.4.2
Các chỉ tiêu theo dõi và phương pháp xác định .................................................46
3.4.3
Phương pháp xử lý số liệu ...............................................................................50
Phần 4. Kết quả và thảo luận....................................................................................... 51
4.1
Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố đến sự hình thành củ nhỏ từ
giâm vảy củ hoa Lily belladonna.................................................................... 51
4.1.1
Ảnh hưởng của kích thước củ mẹ dùng để tách vảy đến sự hình thành
củ nhỏ ...........................................................................................................51
4.1.2
Ảnh hưởng của giá thể giâm vảy đến sự hình thành củ nhỏ ................................57
4.1.3
Ảnh hưởng của thời vụ giâm vảy đến sự hình thành củ nhỏ ...............................60
4.2
Nghiên cứu ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp và mật độ trồng đến sự
hình thành củ nhỡ từ củ nhỏ ........................................................................... 65
4.2.1
Ảnh hưởng của các mức nhiệt độ thấp xử lý cho củ nhỏ đến sự nảy mầm
giống lily Belladonna ......................................................................................65
4.2.2
iv
Ảnh hưởng của thời gian xử lý nhiệt độ thấp đến sự mọc mầm, khả năng
sinh trưởng, hàm lượng tinh bột và đường của củ nhỏ .......................................67
4.2.3
Ảnh hưởng của mật độ trồng củ nhỏ đến sự hình thành củ nhỡ ..........................72
4.3
Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật tác động đến sự
hình thành củ thương phẩm từ củ nhỡ ............................................................ 75
4.3.1
Ảnh hưởng của mật độ trồng củ nhỡ đến sự hình thành củ thương phẩm ............75
4.3.2
Ảnh hưởng của vùng sinh thái đến sự hình thành và phát triển củ lily thương
phẩm được trồng từ củ nhỡ nhân bằng phương pháp giâm vảy...........................77
4.3.3
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ tới sự sinh trưởng, biến đổi hàm lượng
tinh bột và đường của củ giống lily thương phẩm ..................................................80
4.4
Đánh giá chất lượng củ giống thương phẩm, khả năng sinh trưởng, phát
triển, ra hoa và hiệu quả kinh tế của giống lily belladonna trồng từ củ giống
sản xuất bằng phương pháp giâm vảy củ tại miền bắc việt nam ............................86
4.4.1
Ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp đến sự sinh trưởng, phát triển và biến đổi
chất dự trữ của củ giống lily thương phẩm ........................................................86
4.4.2
Đánh giá chất lượng củ giống thương phẩm, khả năng sinh trưởng và ra hoa
của củ giống sản xuất trong nước bằng phương pháp giâm vảy củ .....................95
4.4.3
Đánh giá hiệu quả kinh tế của việc sản xuất củ giống hoa lily Belladonna
bằng phương pháp giâm vảy ở Việt Nam .......................................................100
Phần 5 . Kết luận và kiến nghị ................................................................................... 106
5.1
Kết luận ....................................................................................................... 106
5.2
Kiến nghị ..................................................................................................... 107
Danh mục công trình đã công bố có liên quan đến luận án ......................................... 108
Tài liệu tham khảo ..................................................................................................... 109
Phụ lục .................................................................................................................... 118
v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
vi
Chữ viết tắt
Nghĩa tiếng Việt
2,4D
2,4-Dichlorophenoxyacetic acid
A
Asiatic Hybrids
BA
Benzyladenin
CT
Công thức
CV (%)
Độ biến động
Đ/C
Đối chứng
ĐK
Đường kính
GA
Gibberelin
GA3
Acid Gibberellic
IAA
Indole acetic acid
IBA
Indole butyric acid
KT
Kích thước
L
Longiflorum Hybrids
LA
Longgiflorum/Asiatic Hybrids
LO
Longiflorum/ Oriental Hybrids
LSD0,05
Sự sai khác có ý nghĩa ở mức α = 0,05
MS
Murashige and Skoog
NAA
Naphtyl acetic acid
O
Oriental Hybrids
OA
Oriental/Asiatic Hybrids
OT
Oriental/Trumpet Hybrids
RAPD
Random Amplified Polymorphic DNA
TA
Trumpet/Asiatic Hybrids
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT
Tên bảng
Trang
2.1
Diện tích sản xuất hoa lily ở miền Bắc Việt Nam qua một số năm ....................... 13
2.2
Nhiệt độ thấp (50C) ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của lily....................... 28
4.1
Ảnh hưởng của kích thước củ mẹ dùng để tách vảy đến chất lượng vảy
giâm tại Mộc Châu năm 2011 ........................................................................ 51
4.2
Ảnh hưởng của kích thước củ mẹ dùng để tách vảy đến sự hình thành callus
và hình thành củ nhỏ tại Mộc Châu năm 2011.................................................... 52
4.3
Ảnh hưởng của kích thước củ mẹ dùng để tách vảy đến sự phát sinh và
sinh trưởng của lá củ nhỏ tại Mộc Châu năm 2011 ......................................... 53
4.4
Ảnh hưởng của kích thước củ mẹ đến năng suất, chất lượng củ nhỏ khi thu
hoạch (sau giâm 200 ngày) tại Mộc Châu năm 2011 ............................................ 55
4.5
Ảnh hưởng của giá thể giâm vảy đến sự phát sinh hình thái ban đầu và chất
lượng của vảy sau giâm tại Mộc Châu năm 2011 ............................................... 57
4.6
Ảnh hưởng của giá thể giâm vảy đến năng suất và chất lượng củ nhỏ thu
hoạch (sau giâm 200 ngày) tại Mộc Châu năm 2011 ...................................... 59
4.7
Ảnh hưởng của thời vụ giâm vảy đến sự hình thành, phát sinh hình thái
ban đầu và sự tồn tại của vảy củ lily tại Mộc Châu ......................................... 60
4.8
Ảnh hưởng của thời vụ giâm vảy đến thời gian thu hoạch, hệ số nhân và
chất lượng củ nhỏ thu hoạch tại Mộc Châu .................................................... 62
4.9
Hàm lượng nước trong vảy và rễ ở củ lily Belladonna được xử lý nhiệt
độ thấp tại Gia Lâm năm 2012 ....................................................................... 66
4.10
Ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp đến tỷ lệ mọc mầm của củ nhỏ tại
Mộc Châu năm 2012 (sau 15 ngày trồng) ....................................................... 67
4.11
Ảnh hưởng của thời gian xử lý nhiệt độ thấp đến hàm lượng tinh bột của
củ nhỏ tại Gia Lâm năm 2012 ........................................................................ 68
4.12
Ảnh hưởng của thời gian xử lý nhiệt độ thấp đến hàm lượng đường hòa
tan của củ giống tại Gia Lâm năm 2012 ......................................................... 69
4.13
Ảnh hưởng của thời gian xử lý nhiệt độ thấp đến hàm lượng đường khử
trong củ giống tại Gia Lâm năm 2012 ............................................................ 70
vii
4.14
Ảnh hưởng của thời gian xử lý nhiệt độ thấp đến khả năng mọc mầm của
củ nhỏ, thời gian thu hoạch củ nhỡ tại Mộc Châu năm 2012........................... 70
4.15
Ảnh hưởng của mật độ trồng củ nhỡ đến diện tích lá và chỉ số diện tích lá
của cây tại Mộc Châu năm 2012 .................................................................... 73
4.16
Ảnh hưởng của mật độ trồng củ nhỏ đến chiều cao cây, đường kính thân,
chu vi củ và thời gian thu hoạch củ nhỡ tại Mộc Châu năm 2012 ................... 74
4.17
Ảnh hưởng của mật độ trồng củ nhỡ đến diện tích lá và chỉ số diện tích lá
của cây tại Mộc Châu năm 2013 .................................................................... 76
4.18
Ảnh hưởng của mật độ trồng củ nhỡ đến chiều cao cây, đường kính thân
và chu vi củ thương phẩm tại Mộc Châu năm 2013 ........................................ 76
4.19
Ảnh hưởng của vùng sinh thái đến thời gian qua các giai đoạn sinh
trưởng, phát triển của cây (ngày trồng 1/3/2013) ............................................ 78
4.20
Ảnh hưởng của các vùng sinh thái đến chu vi, khối lượng và hàm lượng
nước của củ qua các giai đoạn sinh trưởng (ngày trồng 1/3/2013) .................. 79
4.21
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ đến chu vi của củ lily tại các giai đoạn
sinh trưởng khi trồng tại Mộc Châu năm 2013 ............................................... 81
4.22
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ đến khối lượng của củ lily tại các giai
đoạn sinh trưởng khi trồng tại Mộc Châu năm 2013 ....................................... 81
4.23
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ đến hàm lượng tinh bột tầng vảy ngoài
của củ lily trồng tại Mộc Châu năm 2013 ....................................................... 83
4.24
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ đến hàm lượng tinh bột tầng vảy trong
của củ lily trồng tại Mộc Châu năm 2013 ....................................................... 83
4.25
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ đến hàm lượng đường hòa tan tầng vảy
ngoài của củ lily trồng tại Mộc Châu năm 2013 ............................................. 85
4.26
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ đến hàm lượng đường hòa tan tầng vảy
trong của củ lily trồng tại Mộc Châu năm 2013 .............................................. 85
4.27
Ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp đến tỷ lệ mọc mầm của củ thương
phẩm tại Mộc Châu năm 2013 (sau 15 ngày trồng) ........................................ 88
4.28
Ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp đến tổng thời gian sinh trưởng của
lily tại Mộc Châu năm 2013 ........................................................................... 89
4.29
Ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp đến hàm lượng nước trong vảy và rễ
củ tại Mộc Châu năm 2013 ............................................................................ 90
viii
4.30
Hàm lượng tinh bột ở tầng vảy ngoài của củ giống khi xử lý ở các nhiệt
độ khác nhau tại Mộc Châu năm 2013 ........................................................... 91
4.31
Hàm lượng tinh bột ở tầng vảy trong của củ giống khi xử lý ở các nhiệt
độ khác nhau tại Mộc Châu năm 2013 ........................................................... 92
4.32
Ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp đến hàm lượng đường khử ở tầng vảy
ngoài của củ giống tại Gia Lâm năm 2013 ..................................................... 94
4.33
Ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp đến hàm lượng đường khử ở tầng vảy
trong của củ giống tại Gia Lâm năm 2013 ...................................................... 94
4.34
Đánh giá về hình thái củ giống sản xuất trong nước với củ giống nhập
khẩu năm 2013 .............................................................................................. 95
4.35
Đánh giá hàm lượng chất dự trữ của củ giống sản xuất trong nước với củ
giống nhập khẩu năm 2013 ............................................................................ 96
4.36
Đánh giá tình hình sinh trưởng của củ giống lily sản xuất trong nước với
củ giống nhập vụ Đông năm 2013 tại Mộc Châu và Gia Lâm ......................... 96
4.37
Đánh giá tình hình bệnh hại, tỷ lệ cây thu hoạch và độ đồng đều thu
hoạch của củ giống lily sản xuất trong nước với củ giống nhập vụ Đông
năm 2013 tại Mộc Châu và Gia Lâm .............................................................. 99
4.38
Chất lượng hoa lily của củ giống lily sản xuất trong nước và củ giống
nhập năm 2013 tại Mộc Châu và Gia Lâm ................................................... 100
4.39
Chi phí sản xuất củ giống lily bằng phương pháp giâm vảy .......................... 103
ix
DANH MỤC CÁC HÌNH
TT
Tên hình
Trang
2.1
Phân bố của chi Lilium trên thế giới (vùng màu đỏ) .................................... 6
3.1
Giống hoa lily Belladonna ......................................................................... 36
4.1
Ảnh thí nghiệm nghiên cứu ảnh hưởng của kích thước củ mẹ dùng để
tách vảy đến sự hình thành lá của củ nhỏ tại Mộc Châu năm 2011 ............. 54
4.2
Sự hình thành củ nhỏ ở các công thức kích thước củ mẹ dùng để tách
vảy tại Mộc Châu năm 2011 ...................................................................... 55
4.3
Ảnh thí nghiệm sau 60 ngày giâm vảy trên các giá thể khác nhau tại
Mộc Châu năm 2011 ................................................................................. 58
4.4
Ảnh sản xuất đại trà củ giống Belladonna bằng phương pháp giâm vảy
vụ Thu năm 2012 tại Mộc Châu (Sơn La) .................................................. 64
4.5
Động thái tăng trưởng chiều dài mầm khi xử lý củ nhỏ ở các mức
nhiệt độ thấp khác nhau tại Gia Lâm năm 2012 ......................................... 65
4.6
Ảnh củ nhỏ đã qua xử lý nhiệt độ thấp 50 ngày ở nhiệt độ 50C sau
trồng 30 ngày tại Mộc Châu, Sơn La năm 2012 ......................................... 72
4.7
Ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ đến sự sinh trưởng của cây ................... 82
4.8
Động thái tăng trưởng chiều dài mầm khi xử lý củ thương phẩm ở các
nhiệt độ thấp khác nhau tại Gia Lâm năm 2013 ......................................... 86
4.9
Chiều dài mầm củ lily thương phẩm khi xử lý phá ngủ ở 20C .................... 87
4.10
Củ lily thương phẩm đủ tiêu chuẩn trồng lấy hoa sau khi xử lý phá
ngủ ở 20C, thời gian 49 ngày ..................................................................... 87
4.11
Động thái hàm lượng đường hoa tan ở tầng vảy ngoài của củ giống xử
lý ở các nhiệt độ khác nhau tại Gia Lâm .................................................... 93
4.12
Động thái hàm lượng đường hoa tan ở tầng vảy trong của củ giống xử
lý ở các nhiệt độ khác nhau tại Gia Lâm .................................................... 93
4.13
Thí nghiệm đánh giá sự sinh trưởng của củ giống sản xuất trong nước
so với củ nhập khẩu của Hà Lan ................................................................ 97
4.14
Sơ đồ về quá trình nhân giống hoa lily bằng phương pháp giâm vảy ........ 101
4.15
Kích thước củ giống lily ở các giai đoạn nhân giống bằng phương
pháp giâm vảy ......................................................................................... 102
x
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
Tên tác giả: Nguyễn Văn Tỉnh
Tên Luận án: Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố nông sinh học đến khả
năng nhân giống bằng vảy củ hoa lily Belladonna tại miền Bắc Việt Nam
Chuyên ngành: Khoa học cây trồng
Mã số: 62 62 01 10
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Mục tiêu nghiên cứu
Lily là một trong các loại hoa được ưa chuộng và có giá trị kinh tế cao nhất ở
Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay toàn bộ củ giống lily cung cấp cho sản xuất hoàn toàn
phải nhập khẩu với giá thành cao và không chủ động trong sản xuất nên hiệu quả kinh tế
chưa đạt được như mong muốn. Nghiên cứu về nhân giống lily ở Việt Nam còn rất hạn
chế, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống biện pháp nhân giống vô
tính để sản xuất củ giống lily thương phẩm. Chính vì thế luận án đã được lựa chọn để
giải quyết khó khăn, tồn tại trên.
Nghiên cứu này được tiến hành trên giống lily Belladonna với các mục tiêu: (i)
Nghiên cứu ảnh hưởng của kích thước củ mẹ dùng để tách vảy đến khả năng nhân giống
bằng vảy củ lily Belladonna; (ii) Nghiên cứu ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp cho củ
giống đến sự nảy mầm, sự biến đổi tinh bột và đường, sự sinh trưởng và ra hoa của lily
Belladonna; (iii) Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật (vùng khí hậu,
thời vụ, giá thể, mật độ, biện pháp ngắt nụ...) đến khả năng nhân giống lily Belladonna
bằng vảy củ tại Việt Nam; (iv) Đánh giá chất lượng củ giống, khả năng sinh trưởng và
ra hoa cũng như hiệu quả kinh tế của việc sản xuất củ giống Belladonna bằng phương
pháp giâm vảy ở miền Bắc Việt Nam.
Nội dung và phương pháp nghiên cứu:
Vật liệu nghiên cứu: Giống hoa lily Belladonna nguồn gốc từ Hà Lan đã xử lý
lạnh; vảy củ; các loại giá thể: xơ dừa, mùn cưa, trấu hun, đất…
Nội dung 1: Nghiên cứu giai đoạn hình thành củ nhỏ từ vảy củ, gồm 3 thí
nghiệm: Được bố trí theo khối ngẫu nhiên với 3 lần lặp lại: (i) Nghiên cứu ảnh hưởng
của kích thước củ mẹ dùng để tách vảy đến sự hình thành củ nhỏ; (ii) Nghiên cứu ảnh
hưởng của giá thể giâm vảy đến sự hình thành củ nhỏ; (iii) Nghiên cứu ảnh hưởng của
thời vụ giâm vảy đến sự hình thành củ nhỏ.
xi
Nội dung 2: Nghiên cứu giai đoạn hình thành củ nhỡ từ củ nhỏ, gồm 3 thí
nghiệm: (i) Nghiên cứu ảnh hưởng của các mức nhiệt độ thấp khác nhau đến sự xuân
hóa củ nhỏ giống lily Belladonna; (ii) Nghiên cứu ảnh hưởng của thời gian xử lý
lạnh đến sự mọc mầm, khả năng sinh trưởng, hàm lượng tinh bột và đường của củ
nhỏ, được bố trí tuần tự không nhắc lại; (iii) Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ
trồng củ nhỏ đến sự hình thành củ nhỡ, được bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh
với 3 lần lặp lại.
Nội dung 3: Nghiên cứu Giai đoạn hình thành củ thương phẩm từ củ nhỡ, gồm 3
thí nghiệm: (i) Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng củ nhỡ đến sự hình thành củ
thương phẩm, được bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh với 3 lần lặp lại; (ii) Nghiên
cứu ảnh hưởng của vùng sinh thái đến sự hình thành và phát triển củ lily thương phẩm
được nhân bằng phương pháp giâm vảy, được bố trí tuần tự không nhắc lại; (iii) Nghiên
cứu ảnh hưởng của thời điểm ngắt nụ tới sự sinh trưởng và lớn lên của củ giống lily
thương phẩm, được bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh với 3 lần lặp lại.
Nội dung 4: Đánh giá chất lượng củ giống thương phẩm, khả năng sinh trưởng,
phát triển và hiệu quả kinh tế của việc sản xuất giống Belladonna bằng giâm vảy củ tại
miền Bắc Việt Nam, bao gồm: (i) Nghiên cứu ảnh hưởng của nhiệt độ xử lý củ giống
đến sự nảy mầm, sự biến đổi tinh bột và đường trong củ giống thương phẩm, được bố trí
tuần tự không nhắc lại; (ii) Đánh giá chất lượng củ giống thương phẩm, khả năng sinh
trưởng ra hoa của củ giống sản xuất trong nước bằng phương pháp giâm vảy củ, được
bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh với 3 lần lặp lại.
Các tham số thống kê cơ bản như hệ số biến động (CV%), giá trị sai khác nhỏ
nhất có ý nghĩa (LSD0.05) và phân tích phương sai (ANOVA) kết quả thí nghiệm nghiên
cứu được tính toán bằng phần mềm IRRISTAT 5.0.
Các kết quả chính và kết luận:
i) Đã xác định được một số yếu tố tối ưu cho việc sản xuất củ nhỏ từ việc giâm
vảy củ giống lily Belladonna: chu vi củ mẹ 20/22 cm cho hệ số nhân 24 củ nhỏ/củ mẹ,
thời vụ giâm vảy tốt nhất vào vụ Thu và vụ Đông và giâm vảy vào giá thể có lớp đất ở
dưới 10cm, tiếp theo lớp xơ dừa dày 3cm để giâm vảy, sau đó phủ một lớp đất 2cm cho
củ nhỏ có chu vi 5,3cm.
ii) Xử lý nhiệt độ thấp là yếu tố quyết định cho sự hình thành củ giống lily.
Nhiệt độ thấp đã kích thích sự biến đổi nhanh hàm lượng tinh bột thành đường, tăng
xii
nhanh hàm lượng đường trong củ giống, củ giống nảy mầm nhanh, kích thích sinh
trưởng, phát triển của cây cũng như hình thành hoa khi sản xuất hoa thương phẩm.
Nhiệt độ xử lý củ nhỏ từ 20C - 50C, củ thương phẩm ở 20C trong 49 ngày đạt tỷ lệ nảy
mầm cao nhất 98,5%, chiều dài mầm đạt trên 3,9cm.
iii) Biện pháp kỹ thuật quan trọng khi sản xuất củ nhỡ và củ thương phẩm là mật độ
trồng và ngắt nụ hoa. Đối với sản xuất củ nhỡ, mật độ trồng thích hợp nhất là 80 củ/m2 cho
chu vi củ đạt cao nhất 12,5cm. Đối với sản xuất củ thương phẩm, mật độ trồng 60 củ/m2
cho chất lượng củ thương phẩm tốt nhất với chu vi đạt 21,2cm, ngắt nụ sớm khi nụ chỉ đạt 1
- 2cm cho chu vi củ thương phẩm đạt 21,8cm, khối lượng củ đạt 87,4g.
iv) Điều kiện sinh thái Mộc Châu (Sơn La) thuận lợi hơn so với Gia Lâm (Hà
Nội) cho sản xuất củ giống lily Belladonna bằng phương pháp giâm vảy. Củ giống
thương phẩm ở Mộc Châu có chất lượng cao hơn ở Gia Lâm. Chu vi củ trồng tại Mộc
Châu đạt 17,5cm, tại Gia Lâm chỉ đạt 15,6cm.
v) Khi tác động các biện pháp kỹ thuật, củ giống lily Belladonna sản xuất ra có
chu vi củ 20/22 cm, hàm lượng chất dự trữ (hàm lượng tinh bột 6,53%, đường hòa tan
8,72%, đường khử 7,25%) và đặc điểm sinh trưởng, ra hoa (tỷ lệ củ mọc mầm 97,5%,
thời gian sinh trưởng 89 ngày, số nụ hoa 4,7 nụ/cây) đều tương đương so với củ nhập
khẩu của Hà Lan. Trong khi đó củ giống sản xuất trong nước có giá thành thấp hơn
(8.285 đồng/củ), so với củ giống nhập khẩu (12.000 đồng/củ).
Kiến nghị:
Trong sản xuất củ giống hoa lily Belladonna bằng biện pháp giâm vảy tại Mộc
Châu (Sơn La) nên áp dụng các kết quả nghiên cứu trên, đồng thời tiếp tục nghiên cứu
thử nghiệm nhân giống ở các vùng sinh thái khác như Sa Pa (Lào Cai), Mẫu Sơn (Lạng
Sơn)... để có cơ sở sản xuất củ giống lily bằng giâm vảy củ trong điều kiện miền Bắc
Việt Nam.
xiii
THESIS ABSTRACT
Name of author: Nguyen Van Tinh
Name of thesis: Study on the effects of some agro-bio factors on bulb scaling
propagation for Belladonna lilium variety in Northern Vietnam
Majority: Crop Sciences
Code: 62 62 01 10
Name of training organization: Vietnam National University of Agriculture
(VNUA)
Objectives of the study
Lilium is one of the most favorable flower species with the highest economic
value in Vietnam. However, all sources of lilum bulbs for lilium production have to be
imported with the high cost and inactiveness in the production, thereby leading to
unexpected economic efficiency. Research on lilium propagation in Vietnam is still
extremely limited with unavailability of a systematic research project on asexual
propagation measures to produce commercial lilium bulbs. Therefore, the thesis was
chosen to solve the above metnioned problems.
This study was conducted on Belladonna lilium variety with the following objectives:
(i) To study the effect of the ex-bulb sizes used for scaling on the Belladonna lilium
bulb scaling propagation ability; (ii) To study the effect of low temperature treatment of
lilium bulbs on germination, starch and sugar change, growth and flowering of
Belladonna lilium variety; (iii) To study the effect of a number of technical measures
(climate zone, seasonality, substrate, density, bud removing methods...) on the
Belladonna lilium bulb scaling propagation ability in Vietnam; (iv) To assess bulb
quality, growth and flowering as well as economic efficiency of the production of
Belladonna lilium bulbs by scaling method in Northern Vietnam.
Content and methodology of the study
Materials: Chilled Belladonna lilium bulbs/scales which are originated from the
Netherlands; Substrates: coir, sawdust, rice husks, soil...
Activity 1: Study on bulblet formation stage from bulb scales, including 3
experiments with RBCD layout, 3 replications: (i) Study on effect of ex bulb (for bulb
scaling) sizes on the establishment and development of bulblets; (ii) Study on effect of
substrates for scaling on the formation and development of bulblets; (iii) Study on
scaling times on formation and development of bulblets.
xiv
Activity 2: Study on medium bulb formation stage from bulblets including 3
experiments, the two first experiments with no replication and the third one with RBCD
layout, 3 replciations (i) Study on effect of a number of low temperature levels on
bulblet vernalization of Belladonna lilium bulblets; (ii) Study on effect of chilling time
on germination, starch and sugar change of the bulblets; (iii) Study on bulblet planting
density on medium bulb formation.
Activity 3: Study on commerical bulb formation stage from medium bulbs
including 3 experiments: (i) Study on effect of medium bulb planting density on
commerical bulb formation, RBCD layout, 3 replications; (ii) Study on effect of
ecological regions on formation and development of commercial bulbs, without
replication; (iii) Study on effect of bud removing time on growth and development of
commercial bulbs, with RBCD layout, 3 replications.
Activity 4: Evaluation of commercial seed bulb quality, growth, development,
flowering and economic efficiency of Belladonna lilium cultivar propagated by bulb
scaling method in Northern Vietnam, including: (i) Study on effect of chilling
temperature levels on germination, starch and sugar changes in commercial bulbs, with
no replication design; (ii) Evaluate commercial seed bulb quality, growth, development,
flowering and economic efficiency of lilium cultivars planted by seed bulbs propagated
by bulb scaling, with RBCD layout, 3 replications.
The basic statistical parameters such as coefficient of variation (CV%), the
smallest significant difference value (LSD0.05) and analysis of variance (ANOVA).
results of experimental studies calculated by IRRISTAT 5.0 software.
Key results and conclusions:
i) Identified a number of factors that optimized bulblet production by Belladonna
lilium bulb scaling: perimeter of ex bulbs of 20/22cm with propagating coofiencient of
24 bulblets/ex-bulb; the best scaling time conducted in Autumn and Winter and scales
cultured in the substrate with bottom soil layer of <10cm, 3cm coir layer of 3cm for scale
culture and covered by soil layer of 2cm for 5.3cm perimeter bulblets.
ii) Low temperature treatment is the deciding factor for the lilium bulb
formation. Low temperatures have stimulated the rapid change of starch content into
sugar, rapidly increasing sugar content in seed bulbs to make the bulbs germinate
quickly, stimulating the growth and development of plants and flower formation in
commercial flower production. Respective temperatures for bulblet and medium bulb
treatment were from 20C - 50C and 20C within 49 days to give the highest germination
rate at 98.5%, sprout length at over 3.9cm.
xv
iii) The most important technical measures in producing medium bulbs and
commercial bulbs include planting density and flower bud removal. For medium bulb
production, the most suitable planting density was 80 bulbs/m2 for the highest bulb
perimeter of 12.5cm. For commercial bulb production, the planting density of 60
bulbs/m2 for the best quality of commercial bulbs with bulb perimeter of 21.2cm, early
bud removal of 1 - 2cm buds to give commercial bulb perimeter of 21.8cm, bulb weight
of 87.4g.
iv) The ecological conditions of Moc Chau (Son La) are more favorable than
that in Gia Lam (Hanoi) for Belladonna lilium bulb production by bulb scaling method.
Commercial bulbs produced in Moc Chau gave the better quality than that produced in
Gia Lam. The respective perimeter of bulbs produced in Moc Chau and Gia Lam were
17.5cm and 15.6cm.
v) With the intervention of technical measures, Belladonna bulbs produced had
the bulb perimeter of 20/22 cm, storage substance content (starch of 6.53%, soluble
sugar of 8.72%, reducing sugar of 7.25%) and growth, flowering chracteristics
(germination rate of 97.5%, growth duration of 89 days, number of flower buds of 4.7
buds/plant). This figures are equivalent to imported bulbs from the Netherlands but
respective lower bulb cost of 8,285 VND/bulb and 12,000 VND/bulb.
Recommendations:
It is recommended that the above mentioned research results should be applied to
Belladonna lilium bulb production by scaling method in Moc Chau (Son La). Also,
continuous studies on Belladonna bulb production in difference ecological regions such as
Sa Pa (Loa Cai), Mau Son (Lang Son)... should be done to be used as basics for lilium bulb
production in conditions of Northern Vietnam.
xvi
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lily (Lilium spp) là một trong các loại hoa được ưa chuộng và có giá trị
kinh tế cao cả trên thế giới và ở Việt Nam. Từ năm 2007 trở lại đây, với những
kết quả nghiên cứu về tuyển chọn giống, quy trình canh tác của các nhà khoa
học, hoa lily đã được trồng ở hầu khắp các tỉnh miền Bắc, miền Trung và có thể
nói lily đang trở thành loại hoa không thể thiếu được trong cơ cấu sản xuất hoa
vụ Đông ở khu vực phía Bắc.
Tuy nhiên việc sản xuất tiêu thụ sản phẩm hoa lily vẫn phụ thuộc trực tiếp
hoặc gián tiếp vào nước ngoài nhất là khâu giống. Mỗi năm nước ta phải nhập
hàng chục triệu củ giống hoa lily từ Hà Lan, Pháp, Chi Lê, New Zealand... để
cung cấp cho thị trường trong nước (Đặng Văn Đông và cs., 2010). Giá thành củ
giống lily nhập nội cao từ 11.000 - 19.000 đồng/củ tùy từng giống, luôn phải phụ
thuộc, không chủ động khâu giống, do vậy hiệu quả sản xuất hoa lily chưa thực
sự như mong muốn. Nếu quyết định được khâu giống sẽ chủ động cung cấp
giống cho sản xuất từ đó sẽ hạ giá thành sản phẩm, nâng cao hiệu quả kinh tế cho
người trồng hoa lily.
Trong các giống hoa lily được trồng ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam, giống
Belladonna có nhiều ưu điểm nổi trội, hoa màu vàng, hương thơm dịu, cánh hoa
dày, lá to, các hoa bố trí hợp lý trên cành, chiều cao cây từ 85 - 100cm vừa thích
hợp cho cắt cành và có thể trồng chậu, đáp ứng được thị hiếu người tiêu dùng.
Đặc biệt giống Belladonna có khả năng sinh trưởng, phát triển khỏe, thích hợp
trồng ở nhiều thời vụ và nhiều vùng sinh thái khác nhau ở các tỉnh phía Bắc Việt
Nam nên được nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ nông dân sử dụng là giống
chủ đạo trong cơ cấu sản xuất (Lê Thu Hương và cs., 2011). Giống Belladonna
đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận giống sản xuất thử
(Quyết định số 233/QĐ- TT-CLT ngày 13/5/2011 của Cục trồng trọt - Bộ Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn) và cho phép mở rộng diện tích sản xuất. Trong
bối cảnh đó, để đáp ứng nhu cầu của sản xuất, đòi hỏi cần có một lượng củ giống
lớn để mở rộng diện tích, quy mô sản xuất. Muốn vậy, chúng ta phải chủ động
sản xuất được củ giống trong nước thì mới đáp ứng được nhu cầu đó.
1
Hiện tại một số cơ quan nghiên cứu ở Việt Nam đã nghiên cứu nhân giống
hoa lily bằng phương pháp nuôi cấy in vitro và đã sản xuất được củ nhỏ (kích
thước 1,0 - 2,0cm), tuy nhiên số lượng củ nhân được còn hạn chế, giá thành cao,
chưa cung ứng được cho sản xuất. Trong khi đó, nhân giống hoa lily bằng
phương pháp tách vảy củ là một phương pháp dễ làm, hệ số nhân giống cao
nhưng hầu như chưa được nghiên cứu. Giống Belladonna thuộc nhóm giống OT
(lai giữa giống lai phương Đông và giống lai loa kèn) có khả năng nhân giống
bằng biện pháp tách vảy củ. Đa số các công ty sản xuất củ giống của nước ngoài
áp dụng phương pháp nhân giống bằng tách vảy củ để sản xuất củ giống thương
phẩm cho giống Belladonna. Vậy trong điều kiện miền Bắc Việt Nam có thể nhân
giống hoa lily Belladonna bằng phương pháp tách vảy củ hay không? Việc
nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố nông sinh học đến khả năng nhân giống
bằng vảy củ hoa lily là cấp thiết, mang tính khoa học và thực tiễn, không chỉ
phục vụ cho lợi ích trước mắt mà còn định hướng lâu dài trong việc chủ động sản
xuất giống hoa cung cấp cho sản xuất một cách hiệu quả.
1.2. MỤC TIÊU
1.2.1. Mục tiêu chung
Xác định được ảnh hưởng của một số yếu tố nông sinh học đến sự hình
thành củ giống lily góp phần xây dựng quy trình nhân giống Belladonna bằng
phương pháp giâm vảy củ tại miền Bắc Việt Nam nhằm chủ động nguồn giống
cho sản xuất, thay thế một phần củ giống nhập nội, đem lại hiệu quả cao cho
người trồng hoa.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Nghiên cứu ảnh hưởng của kích thước củ mẹ dùng để tách vảy đến khả
năng nhân giống bằng vảy củ lily Belladonna.
- Nghiên cứu ảnh hưởng của xử lý nhiệt độ thấp cho củ giống đến sự nảy
mầm, sự biến đổi tinh bột và đường, sự sinh trưởng và ra hoa của lily
Belladonna.
- Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật (vùng khí hậu, thời
vụ, giá thể, mật độ, biện pháp ngắt nụ...) đến khả năng nhân giống lily
Belladonna bằng vảy củ tại Việt Nam.
2
- Xem thêm -