NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
HỌC VIỆN NGÂN HÀNG
---------
Phan ThÞ Thanh Thñy
T¨ng cêng qu¶n lý rñi ro tÝn dông c¸ nh©n
t¹i Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn –
Chi Nh¸nh Thanh B×nh, tØnh H¶i D¬ng
Chuyªn ngµnh: Tµi chÝnh ng©n hµng
LUẬN VĂN TH¹C Sü KINH TÕ
Ngêi híng dÉn khoa häc:
hµ néi - 2012
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
Bộ giáo dục và đào tạo
Ngân hàng nhà nước Việt Nam
Học Viện Ngân hàng
**************************************
Tên đề tài: “Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển – Chi Nhánh Thanh Bình, tỉnh Hải Dương”
Đề cương sơ bộ luận văn thạc sỹ kinh tế:
Họ và tên
: Phan Thị Thanh Thủy
Điện thoại
: 0915015788
Email
:
[email protected]
Địa chỉ
: P414 – A7 – Khương Thượng – Đống Đa – Hà Nội.
Hà nội, tháng 03 năm 2011
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1
NHTM
Ngân hàng Thương mại
2
HĐQT
Hội đồng quản trị
3
NHNo&PTNT
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
4
TCTD
Tổ chức tín dụng
5
TSĐB
Tài sản đảm bảo
6
SXKD
Sản xuất kinh doanh
7
NHNN
Ngân hàng Nhà nước
8
DN
Doanh nghiệp
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU...................................................................................................1
Chương I. LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG CÁ
NHÂN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.............................4
1.1. Tổng quan về tín dụng cá nhân của Ngân hàng thương mại............4
1.1.1.Khái niệm tín dụng cá nhân của Ngân hàng thương mại ( NHTM)..4
1.1.2. Đặc điểm của tín dụng cá nhân NHTM...........................................7
1.1.3. Phân loại tín dụng cá nhân NHTM...................................................9
1.2. Rủi ro tín dụng cá nhân của NHTM.................................................11
1.2.1. Khái niệm rủi ro tín dụng cá nhân..................................................11
1.2.2. Phân loại và nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng cá nhân............13
1.2.3 Ảnh hưởng của rủi ro tín dụng cá nhân ..........................................18
1.3. Quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại NHTM.....................................20
1.3.1.Khái niệm........................................................................................20
1.3.2. Sự cần thiết quản lý rủi ro tín dụng cá nhân...................................21
1.3.3. Nguyên tắc quản lý rủi ro tín dụng cá nhân....................................23
1.3.4. Nội dung quản lý rủi ro tín dụng cá nhân.......................................25
1.3.5.Nhân tố ảnh hưởng tới quản lý rủi ro tín dụng cá nhân..................41
Chương II. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG CÁ NHÂN
TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN
NÔNG THÔN CHI NHÁNH THANH BÌNH TỈNH HẢI
DƯƠNG........................................................................................45
2.1. Khái quát về NHNo&PTNT chi nhánh Thanh Bình.......................45
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng và Phát triển
nông thôn – Chi nhánh Thanh Bình tỉnh Hải Dương......................45
2.1.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn chi nhánh Thanh Bình tỉnh Hải Dương.........47
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
2.2 Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại Ngân hàng Nông
nghiệp và Phát triển Nông thôn Thanh Bình....................................55
2.2.1. Xác định rủi ro tín dụng cá nhân...................................................57
2.2.2. Phân tích, đo lường rủi ro:..............................................................59
2.3 Đánh giá và kết quả về công tác quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại
Ngân hàng NN&PTNT chi nhánh Thanh Bình................................62
2.3.1. Những kết quả đạt được:................................................................62
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.................................................................64
Chương III. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG
CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT
TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH THANH BÌNH TỈNH HẢI
DƯƠNG........................................................................................69
3.1. Định hướng hoạt động tín dụng cá nhân tại Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn chi nhánh Thanh Bình tỉnh Hải Dương............69
3.2. Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại Ngân hàng
Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Thanh Bình tỉnh Hải Dương.. .71
3.2.1. Cần xác định rõ nhận thức về quản lý rủi ro tín dụng cá nhân.......71
3.2.2. Xây dựng chính sách rủi ro tín dụng trong đó có rủi ro tín
dụng cá nhân..................................................................................71
3.2.3. Xây dựng bảng điểm tín dụng để đánh giá rủi ro và định giá
khoản vay.......................................................................................72
3.2.4. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức quản lý rủi ro tín dụng cá nhân............73
3.2.5. Thực hiện tốt công tác giám sát tín dụng cá nhân..........................73
3.2.6. Tăng cường đào tạo nâng cao trình độ cán bộ tín dụng và cán bộ
quản lý tín dụng cá nhân.................................................................75
3.2.7. Thực hiện tốt công tác quản lý hồ sơ tín dụng cá nhân..................77
3.2.8. Tăng cường sự hỗ trợ của hệ thống công nghệ thông tin...............78
3.2.9. Về lâu dài nên có bộ phận chuyên xử lý nợ có vấn đề...................78
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
3.2.10. Có chính sách nâng cao trách nhiệm của cán bộ ngân hàng trong
quản lý rủi ro tín dụng.....................................................................79
3.3. Kiến nghị..............................................................................................80
3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ................................................................80
3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng nhà nước................................................80
3.3.3. Kiến nghị........................................................................................81
KẾT LUẬN....................................................................................................82
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................84
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động:..................................47
Bảng 2.2 Tốc độ tăng trưởng cho vay tại Ngân hàng Nông nghiệp &
PTNT chi nhánh Thanh Bình.....................................................49
Bảng 2.3: Tình hình cho vay – thu nợ của NHNo&PTNT Thanh Bình.. .50
Bảng 2.4: Kết quả kinh doanh của NHNo&PTNT Thanh Bình:..............52
Bảng 2.5: Tỷ trọng cho vay khách hàng cá nhân trong tổng dư nợ cho vay
.......................................................................................................53
Bảng 2.6: Cơ cấu tín dụng cá nhân theo thời gian:....................................54
Bảng 2.7: Tỷ lệ nợ quá hạn cho vay khách hàng cá nhân:..............................55
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1 Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến mức độ rủi ro........................15
Hình 2.1: Cơ cấu tổ chức của NHNo&PTNT Thanh Bình.............................46
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam là một đất nước đang trong tiến trình hội nhập WTO, sự cạnh
tranh khốc liệt giữa các tổ chức tài chính, dịch vụ … đang diễn ra ngày càng
gay gắt, các ngân hàng thương mại trong nước cũng không tránh khỏi cơn lốc
xoáy đó. Để đứng vững trên thị trường, các Ngân hàng Thương mại đã có
những tôn chỉ mục đích khác nhau để tạo vị thế riêng trong lĩnh vực kinh
doanh tiền tệ. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt nam là
một trong những ngân hàng lớn nhất nước ta dựa theo cơ cấu tài sản, mạng
lưới hoạt động. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – Chi Nhánh
Thanh Bình là một trong những chi nhánh của Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn Việt Nam hoạt động trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Tỉnh
Hải Dương trong những năm trở lại đây đang chuyển mình từng ngày, từ một
tỉnh thuần nông đã vươn lên mạnh mẽ để trở thành một trong những tỉnh,
thành phố trọng điểm phát triển kinh tế của cả nước. Tuy vậy tốc độ phát triển
kinh tế quá nhanh và nóng trong những năm trở lại đây, cùng với đó là định
hướng phát triển của ngân hàng nông nghiệp hướng tới những cá nhân, hộ gia
đình và doanh nghiệp vừa và nhỏ với khối lượng khách hàng rất lớn, vì thế
những rủi ro tín dụng và tín dụng cá nhân nói riêng là rất cao. Từ thực trạng
đó tôi đã lựa chọn đề tài “ Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – Chi Nhánh Thanh
Bình, tỉnh Hải Dương”
2. Mục đích nghiên cứu
- Khái niệm, đặc điểm tín dụng, tín dụng cá nhân của NHTM, rủi ro tín
dụng cá nhân, quản lý rủi ro tín dụng cá nhân. Các nhân tố ảnh hưởng tới
quản lý rủi ro tín dụng cá nhân.
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
1
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
- Phân tích thực trạng quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chi Nhánh Thanh Bình.
- Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chi Nhánh Thanh Bình.
3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
- Rủi ro tín dụng cá nhân của NHTM, quản lý rủi ro tín dụng cá nhân của
NHTM
- Hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông
thôn - Chi Nhánh Thanh Bình trong những năm gần đây: hoạt động tín dụng
cá nhân, hoạt động huy động vốn, hoạt động khác.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử,
đồng thời vận dụng các phương pháp nghiên cứu thống kê, phương pháp tổng
hợp số liệu, phương pháp so sánh, phương pháp báo cáo tổng kết, kết hợp
giữa lý luận và tình hình thực tế hoạt động của Ngân hàng, để giải quyết vấn
đề đặt ra.
5. Những đóng góp mới của đề tài
- Đề tài làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro tín dụng cá nhân
và quản lý rủi ro tín dụng cá nhân.
- Trên cơ sở phân tích tình hình quản lý rủi ro tín dụng cá nhân của
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam- Chi nhánh Thanh
Bình tỉnh Hải Dương đề tài tìm ra các điểm hạn chế từ đó kiến nghị các giải
pháp có tính khả thi và hiệu quả.
6. Kết cấu đề tài
- Luận văn gồm 88 trang, ngoài lời mở đầu, kết luận,danh mục bảng
biểu, tài liệu tham khảo luận văn được trình bày gồm 3 chương
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
2
Luận văn Thạc sy
Chương 1:
Học viện Ngân Hàng
Những vấn đề cơ bản về quản lý rủi ro tín dụng cá nhân của
Ngân hàng thương mại
Chương 2:
Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại Ngân hàng Nông
nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chi Nhánh Thanh Bình
Chương 3:
Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng cá nhân tại Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chi Nhánh Thanh Bình.
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
3
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
Chương I
LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG CÁ
NHÂN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. Tổng quan về tín dụng cá nhân của Ngân hàng thương mại.
1.1.1. Khái niệm tín dụng cá nhân của Ngân hàng thương mại ( NHTM).
Trước khi tìm hiểu về tín dụng của ngân hàng thương mại, để có điều
kiện tìm hiểu rõ về tín dụng cá nhân của ngân hàng, cần phải hiểu ngân hàng
thương mại là gì?
Ngân hàng là một trong các tổ chức tài chính quan trọng nhất của nền
kinh tế. Ngân hàng bao gồm nhiều loại hình tuỳ thuộc vào sự phát triển của
nền kinh tế nói chung và hệ thống tài chính nói riêng, trong đó ngân hàng
thương mại thường chiếm tỷ trọng lớn nhất về quy mô tài sản, thị phần và số
lượng các ngân hàng. NHTM xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử nhân loại. Sự
ra đời của hệ thống NHTM có tác động rất lớn đến quá trình phát triển mạnh
mẽ đến giai đoạn cao nhất của nó - kinh tế thị trường thì hoạt động NHTM
cùng ngày càng được hoàn thiện và ngân hàng trở thành tổ chức không thể
thiếu trong nền kinh tế.
Đứng trên quan điểm của các nhà kinh tế:
Theo Peter S. Rose: Ngân hàng thương mại là loại hình tổ chức tài chính
cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín
dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính
nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế.
Theo quan điểm của các nhà kinh tế Việt Nam: Ngân hàng thương mại là
tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
4
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
tiền kí gửi từ khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để
cho vay, thực hiện nghiệp vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán.
Từ quan điểm trên cho thấy, hoạt động của các ngân hàng thương mại
của Việt Nam mới chỉ gồm các họat động truyền thống, tương ứng với các
hoạt động truyền thống, tương ứng với hoạt động của các ngân hàng trên thế
giới ở giai đoạn từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18 và Việt Nam vẫn là một nước thiếu
các dịch vụ ngân hàng.
Đứng trên góc độ pháp luật:
Mỗi quốc gia có một đạo luật để thực hiện quản lý ngân hàng trong đó
có nêu ra khái niệm ngân hàng thương mại.
Theo pháp luật nước Mỹ, bất kỳ một tổ chức nào cung cấp tài khoản tiền
gửi cho phép khách hàng rút tiền theo yêu cầu và cho vay đối với các tổ chức
kinh doanh hay cho vay thương mại sẽ được xem là một ngân hàng thương mại
Theo điều 20 Luật các tổ chức tín dụng của nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam (Số 20/2004/QH), thì Ngân hàng thương mại là loại hình tổ
chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và cả hoạt động
kinh doanh khác có liên quan: trong đó quy định rõ: “ Hoạt động ngân hàng là
hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dụng thường xuyên
là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ
thanh toán”.
Như vậy, có thể hiểu: Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh tế kinh
doanh trên lĩnh vực tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền
gửi của khách với trách nhiệm hoàn trả, sử dụng số tiền đó để cho vay, làm
phương tiện thanh toán hay thực hiện các dịch vụ theo uỷ thác của khách hàng.
Hoạt động ngân hàng thương mại rất đa dạng và phong phú, trong đó tín
dụng là hoạt động chiếm tỷ trọng cao nhất. Hệ thống tín dụng năng động là
điều kiện cần thiết cho sự phát triển kinh tế theo một hệ số tăng trưởng vững
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
5
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
chắc. Đặc biệt nguồn tín dụng đang đóng vai trò kênh dẫn vốn chủ đạo trong
nền kinh tế quốc dân. Vậy tín dụng là gì? Những lý giải sau đây sẽ làm rõ
điều này.
Tín dụng là khái niệm xuất phát từ chữ latinh là Credo hay Credium (tin
tưởng, tín nhiệm).
Tín dụng được định nghĩa là một phạm trù kinh tế phản ánh các quan hệ
kinh tế trong đó cá nhân hay tổ chức nhường quyền sử dụng một giá trị thể
hiện bằng tiền hay hiện vật cho một cá nhân hay tổ chức khác với những điều
kiện ràng buộc nhất định về thời hạn hoàn trả (cả gốc và lãi, lãi suất, cách
thức vay mượn và thu hồi).
Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng giữ một bên là ngân hàng và
một bên là các cá nhân, tổ chức kinh tế khác, trong đó ngân hàng vừa là người
đi vay, vừa là người cho vay. Ngân hàng cho vay tức là ngân hàng cấp tín
dụng cho các cá nhân, tổ chức kinh tế xã hội (đầu ra của ngân hàng). Trong
nền kinh tế, góp vốn, phát hành cổ phiếu, trái phiếu, vốn vay ngân hàng …
Trong đó vốn vay ngân hàng là nguồn vốn linh động và tiện lợi nhất, đặc biệt
là đối với nền kinh tế như nước ta hiện nay.
Tín dụng cá nhân là một hình thức tín dụng mà đối tượng vay vốn là cá
nhân nhằm mục đích tiêu dùng hay phục vụ sản xuất kinh doanh. Để đối
tượng cá nhân vay vốn: cá nhân đi vay là những ai? Họ là những người buôn
bán nhỏ, nông dân, công nhân, hộ thủ công nghiệp, thợ may, cơ khí, thanh
niên, phụ nữ, tài xế sinh viên, cơ sở sản xuất nhỏ,đại diện các hộ kinh doanh
gia đình (là những người có đủ năng lực pháp luật và hành vi dân sự ký hợp
đồng bảo đảm tiền vay và cam kết trả nợ cho Ngân hàng). Qua một số kết quả
điều tra cho thấy những người có thu nhập cao thường có xu hướng vay tiền
nhiều hơn những người có thu nhập thấp. Họ có nhu cầu vay tiền nhiều hơn
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
6
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
so với thu nhập hàng năm của mình, việc vay mượn được xem là công cụ để
thoả mãn mức sống như mong muốn hơn là một lực chọn chỉ được dùng trong
tình trạng khẩn cấp.
1.1.2. Đặc điểm của tín dụng cá nhân NHTM.
Ngay từ thời kỳ sơ khai dưới hình thúc là ngân hàng của các thợ vàng
hoặc ngân hàng của những kẻ cho vay nặng lãi- thực hiện cho vay đối với các
cá nhân, chủ yếu là những người nhằm phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng. Lúc
này các ngân hàng đã nhận thấy được các lợi ích to lớn từ các khoản cho vay
đối với các nhân, điều này dự báo cho sự phát triển của dịch vụ này. Tuy
nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế thế giới là sự xuất hiện và tăng
trưởng nhanh chóng về số lượng cũng như quy mô của các doanh nghiệp, tín
dụng cá nhân mất dần vị trí quan trọng của nó.
Trong lịch sử, hầu hết các ngân hàng không tích cực cho vay đối với cá
nhân, hộ gia đình bởi vì họ tin rằng các khoản cho vay cá nhân có quy mô rất
nhỏ với rủi ro vỡ nợ cao và do đó làm cho chúng trở nên có mức sinh lời thấp.
Cùng với sự phát triển, các ngân hàng bắt đầu dựa nhiều hơn vào tiền gửi của
khách hàng để tài trợ cho những món vay thương mại lớn , rồi sự cạnh tranh
khốc liệt trong việc giành giật tiền gửi và cho vay đã buộc các ngân hàng phải
hướng tới những cá nhân như một khách hàng trung thành và đầy tiềm năng.
Cho đến những năm 1920 và 1930 nhiều ngân hàng lớn đã thành lập phòng
tín dụng cá nhân lớn mạnh. Sau chiến tranh thế giới thứ II, tín dụng cá nhân
đã trở thành một trong những loại hình tín dụng có mức tăng trưởng nhanh
nhất. Cho dù tốc độ tăng trưởng này gần đây đã chậm lại do do tình hình kinh
tế thế giới và trong nước có nhiều biến động, cạnh tranh về cho vay đối với cá
nhân ngày càng trở nên gay gắt. Tuy nhiên, trong chiến lược kinh doanh
khách hàng cá nhân vẫn là khách hàng mục tiêu của các ngân hàng thương
mại và vẫn tạo ra một trong số những nguồn thu quan trọng nhất.
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
7
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
Trước đây, cá nhân vay tiền ít có tiếng nói, người ta chỉ cấp rất ít hoặc
không cấp tín dụng cho họ. Tín dụng cấp cho cá nhân được coi như là không
lành mạnh, hơn nữa đối với chủ một ngân hàng có danh tiếng thì chỉ quan tâm
đến tín dụng doanh nghiệp. Có thời kỳ việc cấp tín dụng cá nhân cho các
doanh nghiệp được coi là chức năng cao quý của các ngân hàng lớn. Sau đó
các ngân hàng khác với tư cách là người đi tiên phong đã tiến hành những
hoạt động mà các cá ngân hàng cổ điển khác xem thuờng: Hoạt động cho vay
đối với khách hàng cá nhân. Đó cũng chính là một trong những lý do quan
trọng đóng góp vào sự thành công của những ngân hàng mới.
Tầm quan trọng của dụng cá nhân ngày càng tăng lên đối với hoạt động
kinh doanh của các NHTM. Sự tăng lên này có phần bắt nguồn từ sự đình trệ
nào đó của tín dụng đối với các doanh nghiệp lớn, do sự cải tiến của việc tự
cấp vốn, việc thực hiện mạnh mẽ các nghiệp vụ tài chính, tốc độ lớn mạnh
của các thị trường và cũng do việc tăng trưởng yếu ớt của đầu tư bởi giá cả
thực tế của tín dụng đã buộc chỉ tiến hành các đầu tư có doanh lợi thực sự.
Đặc điểm của các khoản tín dụng cá nhân:
* Thường là các khoản vay vốn trung và dài hạn, đặc biệt là các khoản
vay mua bất động sản thời hạn vay có thể lên tới 15-20 năm: các dự án nuôi
trồng …
* Phân tích lưu chuyển tiền mặt đơn giản cho các khoản vay cá nhân, hộ
gia đình.
* Quy mô khoản vay: Ngoại trừ các khoản vay bất động sản, hầu hết các
khoản vay tiêu dùng đều có giá trị nhỏ nhưng số lượng các khoản vay lớn.
* Số khách hàng trung bình của mỗi cán bộ tín dụng khá lớn: do các món
vay cá nhân có giá trị không lớn, số lượng khách hàng lớn để đạt chỉ tiêu dư
nợ của cán bộ tín dụng (khoảng 60-80 khách hàng).
* Nguồn trả nợ thường được lấy từ lương, các khoản thu nhập định kỳ
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
8
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
hàng tháng hoặc thu nhập từ hoạt động kinh doanh cá nhân khác. Khi sử dụng
tiền vay của ngân hàng sẽ tạo cho người vay một tâm lý tích luỹ, tăng động
lực làm việc của khách hàng.
* Chi phí quản lý khoản vay cá nhân lớn do ngân hàng thường phải tốn
nhiều thời gian và nhân lực để điều tra, thu thập các thông tin về chủ thẻ vay
tiền trước khi đưa ra các quyết định phê duyệt khoản vay, ngoài ra việc quản
lý các khoản tín dụng cá nhân với giá trị nhỏ nhưng số lượng lớn cũng là vấn
đề không đơn giản đối với các ngân hàng thương mại, do vậy chi phí tính trên
một đơn vị tiền tệ cho vay cá nhân thường cao hơn so với các loại hình cho
vay khác.
* Rủi ro: Các khoản tín dụng cá nhân tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất đối với
ngân hàng vì tình hình tài chính của cá nhân và hộ gia đình có thể thay đổi
nhanh chóng tuỳ theo tình trạng công việc hay sức khoẻ của họ. Việc thẩm
định cho vay đối với khoản tín dụng các nhân thường gặp vấn đề khó khăn do
thông tin không đầy đủ. Các thông tín của cá nhân thường không rõ ràng
minh bạch như các báo cáo tài chính của doanh nghiệp, báo cáo tài chính của
doanh nghiệp đuợc kiểm toán còn các thông tin của khách hàng cá nhân lại
được giữ kín.
* Các khoản tín dụng cá nhân mang lại lợi nhuận khá cao cho ngân hàng,
Do chi phí và rủi ro đối với khoản cho vay cá nhân lớn nên các ngân hàng
thường đặt mức lãi suất cao hơn so với khoản vay là doanh nghiệp. Việc đặt
ra mức lãi suất cho các khoản tín dụng cá nhân phải đáp ứng phần lợi nhuận
mong đợi dự kiến và cả phần bù rủi ro. Mức lãi suất này thường được đưa ra
cao đến mức chi phí và tỷ lệ tổn thất phải tăng lên đáng kể thì các khoản tín
dụng tiêu dùng mới không mang lại lợi nhuận và hiệu quả cho các ngân hàng.
1.1.3. Phân loại tín dụng cá nhân NHTM : Căn cứ theo phương
thức cho vay thì tín dụng được chia thành các loại sau:
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
9
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
Cho vay từng lần: Hình thức này áp dụng cho những khách hàng có nhu
cầu vay tiêu dùng không thường xuyên, thời hạn ngắn (tối đa 1 năm).
Cho vay theo hạn mức tín dụng: Ngân hàng và khách hàng xác định
và thỏa thuận một hạn mức tín dụng duy trì trong một khoảng thời gian
nhất định.
Cho vay theo dự án đầu tư: Ngân hàng cho khách hàng vay vốn để thực
hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và các dự án
đầu tư phục vụ đời sống.
Cho vay trả góp: Ngân hàng và khách hàng xác định và thoả thuận
trước số tiền lãi vay phải trả cộng với số nợ gốc chia ra để trả theo các kỳ hạn
trong thời gian vay. Hình thức cho vay này thường áp dụng cho những
khách hàng có nguồn thu ổn định, thời hạn cho vay trung hoặc dài hạn ( từ
1 năm trở lên).
Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng:Ngân hàng cam kết đảm bảo
sẵn sàng cho khách hàng vay vốn trong phạm vi hạn mức tín dụng nhất định.
Ngân hàng và khách hàng thỏa thuận thời hạn hiệu lực của hạn mức tín dụng
dự phòng, mức phí trả cho hạn mức tín dụng dự phòng.
Cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng: Ngân
hàng chấp thuận cho khách hàng được sử dụng số vốn vay trong phạm vi hạn
mức tín dụng để thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ rút tiền mặt tại máy
rút tiền tự động hoặc điểm ứng tiền mặt là đại lý của tổ chức tín dụng và
khách hàng phải tuân theo các quy định của pháp luật về phát hành và sử
dụng thẻ tín dụng.
Cho vay theo hạn mức thấu chi: Là việc cho vay mà Ngân hàng thỏa
thuận bằng văn bản chấp thuận cho khách hàng chi vượt số tiền có trên tài
khoản thanh toán của khách hàng phù hợp với các quy định của luật về hoạt
động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
10
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
Các phương thức cho vay khác mà pháp luật không cấm, phù hợp với
quy định và điều kiện hoạt động kinh doanh của Ngân hàng và đặc điểm của
khách hàng vay.
1.2. Rủi ro tín dụng cá nhân của NHTM.
1.2.1. Khái niệm rủi ro tín dụng cá nhân.
Từ “rủi ro” là từ không được mong đợi trong tất cả các lĩnh vực trong
đời sống xã hội, về ngữ nghĩa thì ai cũng hiểu đó là những bất trắc không
mong đợi và không lệ thuộc vào việc con người có mong muốn nó hay không.
Đã có rất nhiều các học giả nghiên cứu về rủi ro và đưa ra rất nhiều các khái
niệm về rủi ro, và co thể hiểu “Rủi ro là sự bất trắc không mong đợi gây ra
mất mát, thiệt hại và có thể đo lường được”. Đứng dưới góc độ doanh nghiệp
thì rủi ro luôn xuất hiện bất ngờ và đe dọa sự sống còn của doanh nghiệp, tuy
nhiên muốn có lợi nhuận thì phải chấp nhận nó, không được né tránh nó. Vì
vậy, để tồn tại và phát triển, để đứng vững trong cạnh tranh các doanh nghiệp
không còn con đường nào khác là phải đương đầu với rủi ro co thể xảy ra
bằng cách tiên liệu phán đoán các rủi ro, có thể xảy ra để tìm biện pháp phòng
ngừa, hạn chế nhằm giảm thiểu thiệt hại do rủi ro gây ra. Sau khi phân tích kỹ
khả năng có thể xảy ra các rủi ro, doanh nghiệp phải biết chấp nhận rủi ro.
Như vậy chấp nhận rủi ro cũng có nghĩa là mạo hiểm nhưng không phải là sự
mạo hiểm, thiếu cân nhắc tính toán.
Hoạt động tín dụng là hoạt động sinh lời chủ yếu của NHTM. Rủi ro
trong kinh doanh tín dụng được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu nhiều
nhất, một số khái niệm về rủi ro tín dụng đã được đưa ra như sau:
Khái niệm 1: Theo cuốn Risk Managemnt in Banking của Joel Bessis thì
rủi ro tín dụng được hiểu là những tổn thất do khách hàng không trả nợ hoặc
sự giảm sút chất lượng.
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
11
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
Khái niệm 2: Theo cuốn sách “ Đánh giá và phòng ngừa rủi ro trong kinh
doanh ngân hàng” của Tiến sỹ Nguyễn Văn Tiến thì rủi ro tín dụng phát sinh
trong trường hợp ngân hàng không thu được đầy đủ gốc và lãi của các khoản
vay hoặc là việc thanh toán nợ gốc và lãi không đúng kỳ hạn.
Khái niệm 3: Theo cuốn sách” Quản trị Ngân hàng “ của Tiến sỹ Hồ
Diệu thì rủi ro tín dụng được định nghĩa là nguy cơ mà người đi vay không
thể chi trả tiền lãi, hoặc hoàn trả vốn gốc so với thời gian đã ấn định trong
hợp đồng tín dụng. đây là thuộc tính vốn có của Ngân hàng. Rủi ro tín dụng
tức là việc chi trả bị trì hoãn, hoặc tồi tệ hơn là không hoàn trả được toàn bộ
khoản vay. Điều này gây ra sự cố với dòng chu chuyển tiền tệ, gây ảnh hưởng
tới khả năng thanh khoản của ngân hàng.
Theo quyết định 493/2005/QĐ-NHNN đưa ra khái niệm: Rủi ro trong
hoạt động ngân hàng của các tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất
trong hoạt động ngân hàng của TCTD do khách hàng không có khả năng thực
hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết.
Từ các khái niệm trên đây đưa ra một cách hiểu chung về rủi ro tín dụng
đó là những tổn thất do khách hàng không có khả năng thanh toán khoản vay
theo đúng các điều khoản trong hợp đồng tín dụng đã ký với ngân hàng.
Rủi ro tín dụng trong hoạt động rất đa dạng nó có thể là rủi ro khi ngân
hàng bị ứ đọng vốn, rủi ro thiếu vốn khả dụng do sự chênh lệch về tỷ trọng
giữa vốn cho vay và vốn đi vay theo tiêu thức thời gian, rủi ro tín dụng khi
các vật bảo đảm tín dụng không còn giá trị như khi đánh giá ban đầu trước khi
cho vay hay rủi ro tín dụng khi ngân hàng không thu hồi được nợ. Tuy nhiên
trong phạm vi nghiên cứu này chỉ xem xét rủi ro tín dụng khi ngân hàng
không thu hồi được nợ hay còn gọi là nợ quá hạn, nợ khó đòi đối với những
khoản tín dụng cá nhân.
Rủi ro tín dụng cá nhân là một loại hình thuộc nhóm rủi ro tài chính. Vậy
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
12
Luận văn Thạc sy
Học viện Ngân Hàng
rủi ro tín dụng cá nhân là gì? Mối quan hệ của rủi ro tín dụng này đối với các
rủi ro khác như thế nào? Những lý giải sau đây sẽ sáng tỏ điều đó.
Rủi ro tín dụng cá nhân được định nghĩa là các khoản lỗ tiềm tàng vốn
có được tạo ra khi cấp tín dụng cho một khách hàng cá nhân. Điều đó có
nghĩa là cá nhân vay vốn không trả nợ được theo hợp đồng gắn liền với mỗi
khoản tín dụng ngân hàng cấp cho họ. Hoặc nói một cách cụ thể hơn, luồng
thu nhập dự tính mang lại từ các tài khoản có sinh lời của ngân hàng có thể
không được hoàn trả đầy đủ xét cả mặt số lượng và thời hạn. Các ngân hàng
sẽ không bị đe dọa bởi bởi rủi ro tín dụng nếu luôn luôn nhận được cả gốc và
lãi của các khoản vay đúng thời hạn, ngược lại nếu người vay gặp khó khăn
tài chính, thì cả gốc và lãi khoản vay bị đặt trong tình trạng rủi ro không thu
hồi được.
Như vậy, rủi ro tín dụng cá nhân của một ngân hàng xảy ra ở mức độ
khác nhau; nhẹ nhất là ngân hàng bị giảm lợi nhuận khi không thu hồi được
lãi cho vay, nặng nhất khi ngân hàng không thu được vốn và lãi, nợ thất thu
với tỷ lệ cao dẫn đến ngân hàng bị lỗ và mất vốn. Nếu tình trạng này kéo dài
không khắc phục được, ngân hàng sẽ bị phá sản, gây hậu quả nghiêm trọng
cho nền kinh tế nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng. Chính vì vậy đòi
hỏi các nhà quản trị ngân hàng phải hết sức thận trọng khi ra quyết định đối
với từng khoản vay và có những biện pháp thích hợp nhằm giảm thiểu rủi ro
cho vay.
1.2.2. Phân loại và nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng cá nhân.
1.2.2.1. Phân loại rủi ro tín dụng cá nhân
Từ khái niệm trên đây ta có thể phân rủi ro tín dụng cá nhân thành các
loại sau:
Rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn (Rủi ro đọng vốn): Đó là rủi ro tín
Phan Thị Thanh Thủy-CH11B
13