trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
Trêng ®¹i häc vinh
Khoa gi¸o dôc tiÓu häc- ngµnh gi¸o dôc mÇm non
---------------------------**---------------------------
t×m hiÓu møc ®é
ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o
khãa luËn tèt nghiÖp
gi¸o viªn híng dÉn:
h¹nh
sinh viªn thùc hiÖn:
th. s hå thÞ
trÞnh thÞ lan
vinh 2005
Lêi c¶m ¬n
Sau mét thêi gian tiÕn hµnh nghiªn cøu, t×m hiÓu, díi sù híng dÉn nhiÖt
t×nh cña c« gi¸o Hå ThÞ H¹nh, t«i d· hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp cña
m×nh víi ®Ò tµi “T×m hiÓu møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o”.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù quan t©m, gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn vµ ®ãng
gãp ý kiÕn cña Ban chñ nhiÖm khoa gi¸o dôc tiÓu häc, c¶m ¬n c¸c thÇy c«
trong khoa ®· ®éng viªn gióp ®ì t«i rÊt nhiÒu trong suèt thêi gian häc tËp t¹i
trêng còng nh trong giai ®o¹n t«i lµm bµi kho¸ luËn nµy vµ t«i xin göi lêi c¶m
1
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
¬n s©u s¾c tíi c« gi¸o Hå ThÞ H¹nh ®· nhiÖt t×nh híng dÉn t«i trong suèt thêi
gian qua ®Ó cho bµi kho¸ luËn cña t«i ®îc hoµn thµnh. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
§©y lµ lÇn ®Çu tiªn t«i lµm c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc nªn kh«ng thÓ
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. ChÝnh v× vËy qua ®©y t«i rÊt mong sÏ nhËn ®îc
nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ch©n thµnh cña c¸c thÇy c« cïng c¸c quý ®éc gi¶.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Vinh, th¸ng 5 n¨m 2005
t¸c gi¶
Môc lôc
PhÇn 1: phÇn më ®Çu
1. lý do chän ®Ò tµi
2. môc ®Ých nghiªn cøu
3. ®èi tîng, kh¸ch thÓ, ph¹m vi nghiªn cøu
3.1. ®èi tîng nghiªn cøu
3.2. kh¸ch thÓ nghiªn cøu
3.3. ph¹m vi nghiªn cøu
4. gi¶ thuyÕt khoa häc
5. nhiÖm vô nghiªn cøu
6. ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
Trang
4
5
5
6
6
6
phÇn 2: phÇn néi dung
ch¬ng : c¬ së lý luËn
7
1. lÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu
2. c¬ së lý luËn vÒ chó ý
7
12
2
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
2.1. kh¸i niÖm chó ý
2.2. ®Æc ®iÓm chung vÒ chó ý
2.3. tÝnh chÊt cña chó ý
2.4. ph©n lo¹i chó ý
2.5. Vai trß cña chó ý
3. sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ mÉu gi¸o
20
4. kh¶ n¨ng chó ý cña trÎ mÉu gi¸o
24
5. ý nghÜa cña viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®èi víi sù ph¸t triÓn chó ý cña trÎ
mÉu gi¸o
27
kÕt luËn ch¬ng
30
ch¬ng : Thùc tr¹ng t×m hiÓu vÒ møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o
1.kh¸ch thÓ nghiªn cøu
3.c¸ch thøc nghiªn cøu
2.1.môc ®Ých nghiªn cøu
2.2. c¸ch thøc tiÕn hµnh nghiªn cøu
3. thùc tr¹ng t×m hiÓu vÒ møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o
3.1. møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o bÐ
3.2. møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o nhì
3.3. møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o lín
kÕt luËn ch¬ng
32
32
34
34
42
50
57
phÇn thø 3: kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
1. kÕt luËn
2.kiÕn nghÞ
tµi liÖu tham kh¶o
58
58
60
63
3
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
PhÇn mét : PhÇn më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
chóng ta còng biÕt r»ng trong m«i trêng xung quanh lu«n cã v« vµn
nh÷ng sù vËt t¸c ®éng vµo ta, sù quan t©m cña mçi ngêi kh¸ ®a d¹ng, cã thÓ
biÕn ®æi theo thêi gian, kh«ng gian, chóng ta ph¶i biÕt chän lùa, tËp trung vµo
mét ®èi tîng hay mét thuéc tÝnh nµo ®ã cña sù vËt, ®ã chÝnh lµ chóng ta ®·
chó ý. Nh vËy chó ý sÏ gióp chóng ta ®Þnh híng ho¹t ®éng, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn
thÇn kinh – t©m lý cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng tiÕn hµnh cã hiÖu qu¶, chó ý lµ
®iÒu kiÖn cña ho¹t ®éng cã ý thøc, “lµ nÒn t¶ng cña mäi tµi n¨ng cña con ngêi”. RÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn chó ý cho trÎ ngay tõ løa tuæi mÇm non lµ bíc
chuÈn bÞ quan träng vµ cÇn thiÕt, nÕu nh qu¸ tr×nh chó ý cña trÎ diÔn ra mét
c¸ch cã tæ chøc, khoa häc th× qu¸ tr×nh nhËn thøc cña trÎ còng sÏ ®îc ph¸t
triÓn vµ ®ã còng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó trÎ häc tËp cã kÕt qu¶. Ngîc l¹i, nÕu
chó ý cña trÎ kh«ng cã sù chän lùa, chó ý t¶n m¹n, thiÕu sù híng dÉn, tæ chøc
cña ngêi lín th× sÏ ¶nh hëng kh«ng tèt tíi viÖc nhËn thøc vµ ph¸t triÓn trÝ tuÖ
cña trÎ. A-X Macarenc«-Nhµ gi¸o dôc häc X« ViÕt vÜ ®¹i nh÷ng n¨m 30-40
cña thÕ kØ XX ®· ®óng khi cho r»ng “nh÷ng g× trÎ em kh«ng cã ®îc tríc 5 tuæi
th× sau nµy rÊt khã h×nh thµnh vµ sù h×nh thµnh nh©n c¸ch ban ®Çu bÞ lÖch l¹c
th× sau nµy gi¸o dôc l¹i rÊt khã kh¨n”. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ viÖc ®Çu t, ph¸t triÓn
nguån lùc con ngêi lµ vÊn ®Ò ®îc coi träng hµng ®Çu vµ cÇn ®îc tiÕn hµnh cã
hÖ thèng, khoa häc, liªn tôc, kh«ng ngõng vµ ph¶i b¾t ®Çu ngay tõ løa tuæi
mÇm non.
Nhµ gi¸o dôc häc Nga Usinxki ®· tæng kÕt “§õng nãi khi ngêi ta cha
chó ý nghe”. CÇn gi¸o dôc chó ý vµ ®iÒu khiÓn ®îc chó ý cña ngêi häc. Khi
xuÊt hiÖn trong ho¹t ®éng cña trÎ chó ý kh«ng chØ ®îc n¶y sinh mµ cßn ®îc
duy tr× bëi ho¹t ®éng cã tæ chøc mét c¸ch hîp lý cña trÎ, tríc hÕt lµ
ho¹t ®éng trÝ ãc tÝch cùc. Qu¸ tr×nh tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp cho trÎ mµ ho¹t
®éng nµy lÊy c¬ së lµ tÝnh tÝch cùc cña t duy sÏ h×nh thµnh nÐt t©m lý ®Æc biÖt
cña c¸ nh©n ngêi, ®ã chÝnh lµ søc chó ý. Søc chó ý ë ®©y ®îc béc lé ë kh¶
n¨ng tËp trung l©u vµo ®èi tîng cña ho¹t ®éng vµ kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn chó ý
cña mçi c¸ nh©n.
Tõ tríc tíi nay ®· cã nhiÒu nhµ khoa häc t×m hiÓu, nghiªn cøu vÒ møc
®é, biÓu hiÖn, kh¶ n¨ng chó ý cña trÎ trong ®é tuæi mÉu gi¸o, song vÉn cha cã
®îc nh÷ng quan ®iÓm thèng nhÊt nh»m ph¸t triÓn chó ý cho trÎ ë giai ®o¹n løa
4
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
tuæi nµy. Chó ý cña trÎ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña t duy, trÝ tuÖ, trÎ
cµng lín th× chó ý cµng ph¸t triÓn h¬n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ chó ý cña trÎ
mÇm non nãi chung cßn thô ®éng (thiÕu tÝnh tÝch cùc chñ ®éng, cha cã môc
®Ých vµ cßn phô thuéc ®Þnh híng tæ chøc ®iÒu khiÓn cña ngêi lín). VÊn ®Ò ®Æt
ra lµ ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng trong qu¸ tr×nh
chó ý cña trÎ ®Ó trÎ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. V×
muèn t×m hiÓu râ h¬n vÊn ®Ò nµy t«i ®· chän ®Ò tµi nghiªn cøu cho luËn v¨n
cña m×nh lµ “T×m hiÓu møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o”, nh»m
x¸c ®Þnh møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ ë tõng ®é tuæi, t×m ra ®îc nh÷ng yÕu
tè ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh chó ý cña trÎ. Trªn c¬ së ®ã ®a ra mét sè kiÕn nghÞ
nh»m n©ng cao møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ em løa tuæi mÉu gi¸o.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
T×m hiÓu møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ løa tuæi mÉu gi¸o, trªn c¬ së
®ã ®a ra mét sè kiÕn nghÞ ®Ó tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nh»m ph¸t triÓn chó ý cho
trÎ mÉu gi¸o ë møc ®é cao h¬n.
3. §èi tîng, kh¸ch thÓ, ph¹m vi nghiªn cøu
3.1. §èi tîng nghiªn cøu
T×m hiÓu møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o
3.2. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu
TrÎ mÉu gi¸o (3 - 6 tuæi)
3.3. Ph¹m vi nghiªn cøu
25 trÎ mÉu gi¸o bÐ
25 trÎ mÉu gi¸o nhì
25 trÎ mÉu gi¸o lín
Trêng mÇm non b¸n c«ng B×nh Minh, thµnh phè Vinh
4. Gi¶ thuyÕt khoa häc
HiÖn nay møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÇm non nãi chung cßn thÊp
do trÎ cha cã thãi quen tËp trung ý thøc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô, c¸c
môc ®Ých ®îc ®Æt ra trong c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau.
5. nhiÖm vô nghiªn cøu
5.1. Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ chó ý
5.2. T×m hiÓu møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o
5
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
5.3.§a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m ph¸t triÓn chó ý cho trÎ mÉu gi¸o
ngµy mét tèt h¬n
6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
6.1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn
Nghiªn cøu mét sè tµi liÖu liªn quan ®Õn chó ý nãi chung vµ chó ý cña
trÎ mÉu gi¸o nãi riªng.
- Môc ®Ých: X©y dùng c¬ së lý luËn cho ®Ò tµi
6.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn
- Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm
- Ph¬ng ph¸p quan s¸t
- Ph¬ng ph¸p pháng vÊn
- Ph¬ng ph¸p thèng kª
PhÇn 2 - phÇn néi dung
Ch¬ng :c¬ së lý luËn
1. LÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu
chó ý cã vai trß cùc k× quan träng trong ho¹t ®éng nhËn thøc còng nh
ho¹t ®éng lao ®éng cña con ngêi. Chó ý lµ ®iÒu kiÖn cña ho¹t ®éng cã ý thøc.
VÊn ®Ò “chó ý” ®· vµ ®ang ®îc rÊt nhiÒu nhµ khoa häc quan t©m nghiªn cøu
vµ ®îc kh¸i qu¸t trong mét sè tµi liÖu (trong vµ ngoµi níc) vÒ t©m lý häc ®¹i c¬ng, t©m lý häc trÎ em løa tuæi mÇm non.
§èi víi nh÷ng nghiªn cøu t©m lý trÎ em tríc tuæi häc Liublinxkaia
trong cuèn T©m lý häc trÎ em (tËp 1) còng cã bµn vÒ vÊn ®Ò chó ý:
Dùa vµo ph¶n x¹ ®Þnh híng(ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn) chó ý cña trÎ tõ
n¨m thø hai ®· cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn.
Theo nh÷ng nghiªn cøu cña V.Stecn¬, B.Pr©ye th× nh÷ng biÓu hiÖn ®Çu
tiªn cña tÝnh tËp trung ë trÎ s¬ sinh ®· ®îc ghi ë trÎ s¬ sinh vµo ngµy thø 10-12
trong ®êi sèng khi c¸c em híng m¾t vµo ¸nh s¸ng cña ngän ®Ìn ®Æt ë kho¶ng
c¸ch gÇn chóng. Sù chó ý cña trÎ ®é tuæi bó mÑ vµ trÎ tuæi vên trÎ lµ ng¾n
ngñi, søc tËp trung yÕu nhng lªn ®Õn tuæi mÉu gi¸o ng«n ng÷ ®îc ph¸t triÓn,
tÝnh ®éc lËp cao trong hµnh vi cña trÎ, ho¹t ®éng ®a d¹ng, lµm ph¸t triÓn m¹nh
khèi lîng chó ý cña trÎ ë tuæi mÉu gi¸o, tÝnh bÒn v÷ng chó ý ë trÎ ph¸t triÓn
cïng víi sù ph¸t triÓn cña tÝnh tÝch cùc cña trÎ em víi sù vËt.
6
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña V.A.Gor¬bats¬va, D.B.G«®«vik«va,
D.N.B«ris«va ®· chøng tá r»ng: Vai trß cña ng«n ng÷ nh lµ ®èi tîng chó ý cña
trÎ em ®Æc biÖt t¨ng khi trÎ em tiÕp xóc víi nh÷ng qui t¾c, nh÷ng yªu cÇu do
ngêi lín ®a ra. NÕu ë nh÷ng tuæi nhá h¬n nh÷ng vËt rùc rì, bÊt thêng lÇn ®Çu
tiªn thu hót trÎ mµ sù xem xÐt c¸c vËt ®ã dêng nh ®Ó tho¶ m·n sù tß mß, ham
hiÓu biÕt ë trÎ, gióp tr¶ lêi c©u hái “®©y lµ c¸i g×? ” th× chó ý cña trÎ
mÉu gi¸o thêng kh«ng bÞ nh÷ng vËt cã bÒ ngoµi hÊp dÉn l«i cuèn. ë trÎ mÉu
gi¸o nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¸c vËt tríc hÕt lµ sù sö dông tõng vËt, ý nghÜa cña
nã, c¸ch sö dông, lµm cho trÎ høng thó.
Tuy nhiªn khèi lîng chó ý cña nh÷ng trÎ lªn bèn, lªn s¸u kh«ng ®Çy
®ñ ®Ó ph©n biÖt ®îc nh÷ng ®èi tîng phøc t¹p vÒ néi dung vµ Ýt sai kh¸c nhau.
Nh÷ng h×nh thøc ®Çu tiªn cña chó ý cã chñ ®Þnh xuÊt hiÖn ë mÉu gi¸o
lín lµ chØ sè c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn ë trÎ kh¶ n¨ng tËp trung mÆc dï chó ý
cña c¸c em cßn ®îc duy tr× bëi sù høng thó ®èi víi b¶n th©n ho¹t ®éng, ®èi víi
kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng.
Liublinxkaia kh¼ng ®Þnh: chó ý ®îc hoµn thiÖn díi nh÷ng h×nh thøc
ho¹t ®éng t©m lý kh¸c nhau cña trÎ em do ngêi lín tæ chøc mét c¸ch hîp lý–
chó ý kh«ng ph¶i lµ mét h×nh thøc ®Æc biÖt nµo ®ã cña ho¹t ®éng t©m lý mµ ë
mét møc ®é nµo ®ã chó ý ®îc ®a vµo qu¸ tr×nh t©m lý bÊt k×.
Cßn nh÷ng quan s¸t cña T.V.Pªtukh«va, V.V.Notsepkina, chØ ra r»ng ë
trÎ nhãm nhì vµ nhá tuæi sù ph©n t¸n chó ý khái c«ng viÖc ng¾n h¬n thùc h¬n
so víi trÎ mÉu gi¸o lín.
Dùa trªn nh÷ng thùc nghiÖm cña m×nh, V.V.Notsepkina kÕt luËn: TÝnh
bÒn v÷ng cña chó ý ë trÎ ®iÒm ®¹m, tù kiÒm chÕ gÊp 1.5-2 lÇn so víi nh÷ng trÎ
®Æc biÖt dÔ kÝch thÝch. Nh vËy nÕu cã ph¬ng ph¸p rÌn luyÖn chó ý ®óng ®¾n
th× sÏ ph¸t triÓn tèt chó ý cho trÎ (gi¶m ®îc sè lçi m¾c ph¶i trong qu¸ tr×nh
chó ý). Bëi v× trong mét lóc c¸c em chØ tËp trung chó ý vµo mét néi dung nµo
®ã trong ho¹t ®éng cña m×nh (M.N.V«l«kichina, Ph.N.G«l«b«lin).
Thùc nghiÖm cña A.P.R«®ina th× chøng minh r»ng trong sù tu©n theo
nh÷ng ®iÒu kiÖn tæ chøc ®óng sù chó ý ngay c¶ trong nh÷ng giê häc t¬ng ®èi
khã ®ßi hái ë trÎ sù cè g¾ng trÝ tuÖ nhÊt ®Þnh ch¼ng nh÷ng kh«ng lµm mÖt häc
sinh h¬n so víi giê ë c¸c líp b×nh thêng, mµ thËm chÝ trong mét sè trêng
7
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
hîp cßn n©ng cao kh¶ n¨ng lµm viÖc cña chóng n÷a.
Theo A.V.Dap«r«zet th× trÎ chó ý l©u bÒn h¬n víi nh÷ng ®å vËt thÝch
thó(kÕt qu¶ thùc nghiÖm trªn trÎ 4-5 tuæi .
Trong cuèn t©m lý häc do A.A.Xiecn«p chñ biªn ®· chØ ra r»ng: chó ý
cã sù biÓu hiÖn bÒ ngoµi cña nã ë nÐt mÆt vµ ®éng t¸c cña con ngêi. Song
nh÷ng dÊu hiÖu bÒ ngoµi cña chó ý kh«ng ph¶i bao giê còng phï hîp tr¹ng
th¸i thùc cña nã. Theo Xtrakh«p th× ngoµi chó ý thùc vµ kh«ng chó ý thùc cßn
cã hiÖn tîng vê chó ý vµ vê kh«ng chó ý. Chó ý chØ ®¶m b¶o sù ph¶n ¸nh t¬ng
®èi kh¸ râ rµng nh÷ng c¸i lµ ®èi tîng cña nã.
Còng bµn vÒ vÊn ®Ò chó ý V.X.Mukhina cã ®Ò cËp nhiÒu ®Õn chó ý cña
trÎ tríc tuæi häc trong cuèn T©m lý häc mÉu gi¸o (TËp 1, 2). Trong ®ã t¸c gi¶
®· kh¼ng ®Þnh: trÎ mÉu gi¸o cã phÈm chÊt ®Æc trng cho løa tuæi lµ chó ý kh«ng
chñ ®Þnh.
Chó ý cña trÎ em ë ®Çu løa tuæi mÉu gi¸o ph¶n ¸nh høng thó cña c¸c
em ®èi víi c¸c ®èi tîng xung quanh vµ nh÷ng hµnh ®éng hoµn thµnh víi c¸c
®èi tîng ®ã. TrÎ em chØ tËp trung chó ý khi nµo høng thó cha tiªu tan, sù xuÊt
hiÖn mét ®èi tîng míi lËp tøc g©y ra sù di chuyÓn chó ý sang ®èi tîng Êy, bëi
vËy trÎ em Ýt khi cã thÓ lµm cïng mét c«ng viÖc trong thêi gian dµi.
Còng trong cuèn s¸ch nµy Mukhina ®a ra nhËn ®Þnh: trong giai ®o¹n
løa tuæi mÉu gi¸o chó ý cña trÎ ngµy cµng tËp trung vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng h¬n
vµ chó ý cã chñ ®Þnh h×nh thµnh ë løa tuæi mÉu gi¸o cã liªn quan víi sù gia
t¨ng chung vai trß cña ng«n ng÷ trong viÖc ®iÒu chØnh hµnh vi cña trÎ. C¸c
yÕu tè trß ch¬i, c¸c d¹ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o ®îc ¸p dông trong giê häc, viÖc
thay ®æi lu«n lu«n c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng cho phÐp duy tr× chó ý cña trÎ em
ë tr×nh ®é t¬ng ®èi cao.
Nh×n chung tuy cã sù kh¸c nhau ë møc ®é, khÝa c¹nh, ph¬ng thøc
tiÕn hµnh nghiªn cøu nhng c¸c nhµ nghiªn cøu còng ®Òu nhËn thÊy rÊt râ vµ
®Òu kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña chó ý trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ph¸t
triÓn trÝ tuÖ nãi chung. Gi¸o dôc, rÌn luyÖn chó ý cho trÎ løa tuæi mÇm non lµ
bíc chuÈn bÞ rÊt cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ thiÕu.
Nh ®· nãi ë trªn, cã rÊt nhiÒu nhµ khoa häc ®· quan t©m t×m hiÓu,
nghiªn cøu vÒ chó ý cña con ngêi nãi chung vµ chó ý cña trÎ mÇm non nãi
riªng, hä ®· nghiªn cøu ë nhiÒu mÆt vµ ®a ra nhiÒu kÕt luËn cã gi¸ trÞ.
8
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
Bªn c¹nh nh÷ng nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc níc ngoµi th× ë ViÖt
Nam còng ®· cã mét sè t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy.
C¸c t¸c gi¶ nh: Ph¹m Minh H¹c, NguyÔn Quang UÈn, Bïi V¨n HuÖ …
®· ®Ò cËp ®Õn ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, vai trß cña chó ý. Trong ®ã ®Òu chØ ra cho
thÊy nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt riªng, ®Æc trng nhÊt cña tr¹ng th¸i t©m lý nµy
cña c¸ nh©n vµ chØ ra ®îc vai trß cùc k× quan träng cña chó ý trong mäi ho¹t
®éng cña con ngêi, chó ý lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu cña ho¹t ®éng cã ý
thøc.
Trong c¸c nghiªn cøu vÒ t©m lý häc trÎ em tríc tuæi häc cña nguyÔn
thÞ ¸nh tuyÕt, Ng« c«ng hoµn … còng ®· chØ ra ®îc mét sè vÊn ®Ò cã liªn
quan ®Õn chó ý vµ ph¸t triÓn chó ý cho trÎ mÉu gi¸o.
Ph¶n x¹ ®Þnh híng kh«ng ®iÒu kiÖn chÝnh lµ c¬ së sinh lý cña chó ý.
Theo NguyÔn ThÞ ¸nh TuyÕt (trong cuèn T©m lý häc trÎ em løa tuæi mÇm
non), nÕu trÎ tiÕp nhËn ®îc mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c Ên tîng th× ph¶n x¹ ®Þnh híng
®îc ph¸t triÓn nhanh chãng, ®iÒu ®ã biÓu hiÖn ë kh¶ n¨ng nh×n vµ nghe vµo
t¸c ®éng cña ¸nh s¸ng, mµu s¾c, ©m thanh, kÝch thÝch chó ý cña trÎ. T¸c gi¶
còng nhËn ®Þnh “trong trß ch¬i ë trÎ b¾t ®Çu h×nh thµnh chó ý cã chñ ®Þnh”.
Khi ch¬i trÎ tËp trung chó ý h¬n v× b¶n th©n trß ch¬i ®ßi hái trÎ ph¶i chó ý vµo
nh÷ng ®èi tîng ®îc ®a vµo t×nh huèng cña trß ch¬i vµ néi dung cña chñ ®Ò, ®Ó
trß ch¬i thµnh c«ng tríc hÕt buéc ®øa trÎ ph¶i tËp trung chó ý.
Ng« C«ng Hoµn trong cuèn T©m lý häc trÎ em (0-6 tuæi) còng ®·
nghiªn cøu vÒ nhiÒu mÆt cña chó ý ë trÎ em tríc tuæi häc. Theo «ng, nÕu cho
trÎ tiÕp xóc víi c¸c ®èi tîng kh¸c nhau mét c¸ch phï hîp ®é tuæi sÏ gióp qu¸
tr×nh ph¸t triÓn nhanh chó ý vÒ mÆt tèc ®é, phong phó, ®a d¹ng víi c¸c lo¹i
®èi tîng. Vµ cïng víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thÇn kinh, hÖ vËn ®éng, c¬ thÓ trÎ
ph¸t triÓn b×nh thêng th× chó ý cã chñ ®Þnh xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn nhanh c¸c
phÈm chÊt chó ý nh: søc tËp trung chó ý, sù di chuyÓn chó ý råi nh÷ng phÈm
chÊt phøc t¹p h¬n nh ph©n phèi chó ý, ®é bÒn v÷ng cña chó ý.
Khèi lîng chó ý cña trÎ ®Æc biÖt t¨ng lªn díi t¸c ®éng cña ng«n ng÷,
nhÊt lµ c¸c chøc n¨ng cña ng«n ng÷ nh lµ gäi tªn ®å vËt, kÝch thÝch vµ ®¸nh
gi¸ hµnh vi cña trÎ. ë ®©y t¸c gi¶ ®a ra mét kÕt luËn: §Æc ®iÓm lín nhÊt cña
trÎ mÉu gi¸o lµ chó ý cã chñ ®Þnh ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh ®èi víi
c¸c lo¹i kÝch thÝch cã cêng ®é m¹nh, ®é hÊp dÉn, míi l¹ … Vµ «ng còng cho
9
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
r»ng kÝch thÝch ng«n ng÷ nãi cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t
triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o lín.
Tuy nhiªn cã thÓ nãi r»ng c¸c nghiªn cøu nãi trªn cña c¸c t¸c gi¶ trong
vµ ngoµi níc vÉn cha thèng nhÊt ®Ó ®a ra ®îc nh÷ng quan ®iÓm chung nh»m
ph¸t triÓn chó ý cho trÎ vµ x¸c ®Þnh ®îc mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt møc ®é ph¸t
triÓn chó ý cña trÎ mÉu gi¸o.
Thùc tÕ ë c¸c trêng mÇm non cha cã tiÕt häc nµo chuyªn biÖt ®Ó d¹y
trÎ chó ý vµ rÌn luyÖn chó ý cho trÎ, chó ý ë trÎ ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn lµ
nhê chñ yÕu vµo qu¸ tr×nh tæ chøc, híng dÉn trong c¸c ho¹t ®éng cña trÎ cña
gi¸o viªn. Do ®ã møc ®é ph¸t triÓn chó ý cña trÎ cßn nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy
lÜnh vùc nµy cÇn cã sù quan t©m nhiÒu h¬n vµ thiÕt thùc h¬n n÷a, kÕt hîp cïng
víi nh÷ng nghiªn cøu s©u s¾c cña c¸c nhµ T©m lý häc, Gi¸o dôc häc ®Ó t×m ra
ph¬ng ph¸p, biÖn ph¸p, h×nh thøc tæ chøc c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ ®Ó ph¸t triÓn
chó ý cho trÎ ë møc ®é ngµy cµng cao.
2.C¬ së lý luËn vÒ chó ý
2.1. Kh¸i niÖm chó ý
Mét ®å ch¬i sÆc sì ph¸t ra ©m thanh lµ l¹ cã thÓ lµm cho trÎ quay ®Çu
vÒ híng cã ®å ch¬i vµ ch¨m chó nh×n, nghe. HiÖn tîng ®ã I.Paplop gäi lµ ph¶n
x¹ ®Þnh híng. §ã còng lµ d¹ng ®¬n gi¶n cña chó ý, khi Êy trong n·o xuÊt hiÖn
mét trung t©m hng phÊn u thÕ t¬ng tù ®¶m b¶o sù ph¶n ¸nh râ rµng vÒ kÝch
thÝch t¸c ®éng vµo ta.
Trong m«i trêng xung quanh lu«n cã v« vµn sù vËt t¸c ®éng vµo chóng
ta, sù quan t©m cña mçi ngêi kh¸ ®a d¹ng vµ cã thÓ biÕn ®æi theo thêi gian,
kh«ng gian. V× vËy ý thøc con ngêi ph¶i biÕt chän lùa, tËp trung vµo ®èi tîng
hay thuéc tÝnh nµo ®ã cña sù vËt, hiÖn tîng. §Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®ã ta cã
hiÖn tîng trong t©m lý gäi lµ chó ý.
Theo NguyÔn Quang uÈn ®Þnh nghÜa trong “T©m lý häc ®¹i c¬ng” th×:
chó ý lµ sù tËp trung cña ý thøc vµo mét hay mét nhãm sù vËt ®Ó ®Þnh híng
ho¹t ®éng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn thÇn kinh-t©m lý cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng tiÕn
hµnh cã hiÖu qu¶.
Hay nh trong cuèn T©m lý häc t¸c gi¶ Ph¹m Minh H¹c cã tr×nh bµy râ
h¬n: chó ý lµ sù tËp trung cña ý thøc vµo mét(hay mét nhãm) ®èi tîng, sù vËt,
hiÖn tîng nµo ®ã vµ t¬ng ®èi “tho¸t ly” khái c¸c ®èi tîng kh¸c nh»m ph¶n ¸nh
®îc tèt h¬n, ®Ó hµnh ®éng, ho¹t ®éng cã kÕt qu¶.
10
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
T¸c gi¶ V.X.Mukhina trong cuèn TLHMG(tËp 2) th× cho r»ng: chó ý
biÓu hiÖn høng thó cña c¸c em ®èi víi c¸c ®èi tîng xung quanh vµ nh÷ng
hµnh ®éng ®îc hoµn thµnh víi c¸c ®èi tîng ®ã.
Trong cuèn TLH(tËp 1) do AA.Xiecnop chñ biªn th× ®Þnh nghÜa: chó ý
lµ sù ®Þnh híng cña ho¹t ®éng t©m lý, cña ý thøc con ngêi vµo mét sè sù vËt
vµ hiÖn tîng nµo ®ã cña hiÖn thùc hoÆc mét sè thuéc tÝnh phÈm chÊt, tr¹ng
th¸i nµo ®ã cña chóng, ®ång thêi t¸ch khái tÊt c¶ nh÷ng sù vËt vµ hiÖn tîng
kh¸c.
A.A Liubinxkaia trong cuèn TLHTE(tËp 1) th× ®Þnh nghÜa: chó ý lµ
mét tr¹ng th¸i t©m lý cña c¸ nh©n béc lé ë sù tËp trung ®èi tîng nhÊt ®Þnh, ®ã
cã thÓ lµ nh÷ng vËt kÝch thÝch kh¸c nhau, ¸nh s¸ng, tiÕng ån, ©m thanh, ng«n
ng÷ cña con ngêi, sù sét so¹t cña quÇn ¸o hµng phót t¸c ®éng lªn hÖ thÇn kinh
cña con ngêi, nh÷ng kÝch thÝch bªn trong t¸c ®éng g©y ra c¸i c¶m gi¸c ®ãi,
®au, kh¸t, mÖt nhäc, nh÷ng sù quan t©m, ý nghÜ, xóc ®éng xuÊt hiÖn díi
nh÷ng t¸c ®éng cña nh÷ng kÝch thÝch ®ã… Tõ tÊt c¶ nh÷ng t¸c ®éng rÊt ®a
d¹ng con ngêi t¸ch ra trong mçi lóc mét t¸c ®éng hoÆc mét nhãm nhá t¸c
®éng nµo ®ã.
Nh vËy chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ chó ý nh sau:
Chó ý lµ mét tr¹ng th¸i t©m lý ph¶n ¸nh sù tËp trung cña ý thøc vµo mét hay
mét nhãm ®èi tîng nµo ®ã ®Ó ®Þnh híng ho¹t ®éng, ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn
cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng tiÕn hµnh cã hiÖu qu¶.
2.2. §Æc ®iÓm chung vÒ chó ý
Chó ý ®îc xem nh lµ mét tr¹ng th¸i t©m lý“®i kÌm” c¸c ho¹t ®éng t©m
lý kh¸c, gióp cho c¸c ho¹t ®éng t©m lý ®ã cã kÕt qu¶.
Chóng ta vÉn thêng nãi: ch¨m chó nh×n, l¾ng tai nghe, tËp trung suy
nghÜ,… C¸c hiÖn tîng ch¨m chó, l¾ng tai, tËp trung…lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña
chó ý. Chó ý kh«ng cã ®èi tîng riªng, ®èi tîng cña nã chÝnh lµ ®èi tîng cña
ho¹t ®éng t©m lý mµ nã ®i kÌm. NhiÒu sù vËt vµ hiÖn tîng cã nh÷ng thuéc tÝnh
kh¸c nhau lu«n lu«n t¸c ®éng lªn con ngêi, tõ tÊt c¶ nh÷ng t¸c ®éng rÊt ®a
d¹ng con ngêi t¸ch ra trong mçi lóc mét t¸c ®éng hoÆc mét nhãm nhá t¸c
®éng nµo ®ã. Trong mçi thêi ®iÓm con ngêi chØ nhËn biÕt râ nÐt mét sè nµo ®ã
trong tÊt c¶ nh÷ng sù vËt hiÖn tîng cã xung quanh Êy cßn nh÷ng c¸i cßn l¹i th×
hoÆc hoµn toµn kh«ng ®Ó ý tíi hoÆc ®Ó ý mét c¸ch m¬ hå kh«ng râ rµng vµ
chó ý cña con ngêi cã sù biÕn ®æi theo thêi gian, kh«ng
11
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
gian.
Chó ý cã sù biÓu hiÖn bÒ ngoµi cña nã ë nÐt mÆt vµ ®éng t¸c cña con ngêi.Tuy nhiªn nh÷ng dÊu hiÖu bÒ ngoµi cña chó ý kh«ng ph¶i bao giê còng phï
hîp tr¹ng th¸i thùc cña nã. Ngoµi chó ý thùc vµ kh«ng chó ý thùc cßn cã hiÖn
tîng vê chó ý vµ vê kh«ng chó ý(Xtrakh«p), nghÜa lµ sù kh«ng phï hîp gi÷a
h×nh thøc bÒ ngoµi cña chó ý víi th¹ng th¸i thùc cña nã. Chó ý thêng ®i kÌm
theo nh÷ng biÓu hiÖn bÒ ngoµi nh: nh×n ®¨m ®¨m, dáng tai, quay mÆt vÒ phÝa
®èi tîng g©y ra sù chó ý… song nh÷ng biÓu hiÖn nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®i
kÌm víi sù chó ý thùc sù, bëi vËy míi cã hiÖn tîng “vê chó ý” vµ “vê kh«ng
chó ý”.
“§õng nãi khi ngêi ta cha chó ý nghe” (Usinxki) v× vËy c¸c nhµ gi¸o
dôc cÇn ph¶i ®iÒu khiÓn ®îc chó ý cña häc sinh, ph©n biÖt ®îc chó ý thËt vµ vê
chó ý còng nh kh«ng chó ý thËt vµ vê kh«ng chó ý ®Ó c«ng t¸c gi¸o dôc ®Æt
hiÖu qu¶.
Con ngêi lóc nµo còng chó ý ®Õn mét sù vËt nµo ®ã v× thÕ cho nªn khi
nãi r»ng ngêi nµo ®ã kh«ng chó ý th× kh«ng cã nghÜa lµ ngêi ®ã ch¼ng chó ý
®Õn bÊt cø mét sù vËt nµo mµ chØ lµ kh«ng chó ý ®Õn c¸i mµ ta muèn hä chó ý
vµo thêi ®iÓm ®ã mµ th«i.
Ngêi kÐm kh¶ n¨ng chó ý, hay quªn hoÆc chó ý kh«ng híng vµo träng
t©m nhÊt ®Þnh ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã, ngêi ta gäi ®ã lµ ®·ng trÝ.
Ph¶n x¹ ®Þnh híng kh«ng ®iÒu kiÖn lµ c¬ së sinh lý cña chó ý. ë trÎ
nhá chó ý xuÊt hiÖn tríc hÕt nh lµ ph¶n øng víi nh÷ng c¸i míi, c¸i s¸ng, c¸i
kh¸c thêng.
Ng«n ng÷ vµ ho¹t ®éng trÝ tuÖ tÝch cùc cã vai trß quan träng trong sù
xuÊt hiÖn vµ duy tr× chó ý ë ngêi lín vµ trÎ em.
Trong khi biÓu lé tr¹ng th¸i t©m lý cña c¸ nh©n, chó ý cña con ngêi nh
vÒ khèi lîng chó ý, sù di chuyÓn chó ý, sù tËp trung cña chó ý ë møc ®é
nhÊt ®Þnh bÞ qui ®Þnh bëi khÝ chÊt vµ khuynh híng cña con ngêi.
Chó ý ®¶m b¶o sù ph¶n ¸nh râ rµng nh÷ng c¸i lµ ®èi tîng cña nã. Tuy
nhiªn ®ã còng chØ lµ sù ph¶n ¸nh t¬ng ®èi. Nhng ngay c¸i ®ã còng ®· cã mét
tÇm quan träng rÊt lín ®èi víi sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng ph¶i thùc hiÖn.
2.3. C¸c thuéc tÝnh c¬ b¶n cña chó ý
12
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
2.3.1. Søc tËp trung cña chó ý (møc ®é tËp trung chó ý-tËp trung t tëng)
Søc tËp trung cña chó ý lµ sù t¸ch ra mét ph¹m vi cã h¹n c¸c ®èi tîng
mµ chó ý híng vµo, chØ chó ý ®Õn mét ®Õn mét ph¹m vi t¬ng ®èi hÑp cÇn thiÕt
cho hµnh ®éng lóc ®ã mµ kh«ng ®Ó ý ®Õn chuyÖn kh¸c. Ph¹m vi ®ã cµng hÑp
th× søc chó ý cµng tËp trung h¬n.
Søc tËp trung chó ý cao gióp hµnh ®éng ®óng ®¾n, chÝnh x¸c h¬n vµ
còng biÓu hiÖn ë sù tho¸t ly c¸c ®èi tîng(sù vËt, hiÖn tîng…) kh¸c, cã trêng
hîp do bÖnh lý hoÆc do qu¸ say mª tËp trung chó ý vµo mét ®èi tîng nµo ®ã
mµ “quªn hÕt mäi chuyÖn kh¸c trªn ®êi” ®ã gäi lµ hiÖn tîng ®·ng trÝ b¸c häc.
2.3.2. Cêng ®é cña chó ý (sù c¨ng th¼ng trong qu¸ tr×nh chó ý)
Cêng ®é cña chó ý ®îc ®Æc trng bëi møc ®é ch¨m chó cao cña chó ý
vµo nh÷ng ®èi tîng nhÊt ®Þnh nµo ®ã vµ bëi sù ®ång thêi rêi bá hÕt th¶y nh÷ng
®èi tîng kh¸c. ë mçi ngêi søc tËp trung chó ý cµng cao th× cêng ®é chó ý
cµng lín. Muèn ®¹t ®îc cêng ®é chó ý cao trªn mét møc ®é rÊt lín ph¶i cã
nh÷ng c¸i ®Æc trng cho ®iÒu kiÖn cña chó ý nh t¸c ®éng cña nh÷ng kÝch thÝch
m¹nh, høng thó ®èi víi sù vËt hiÖn tîng…
2.3.3. Sù bÒn v÷ng cña chó ý
sù bÒn v÷ng cña chó ý lµ kh¶ n¨ng duy tr× l©u dµi chó ý vµo mét sù vËt
hay mét sè ®èi tîng cña ho¹t ®éng phôc tïng mét nhiÖm vô chung nµo ®ã,
®©y chÝnh lµ ®Æc trng cña chó ý vÒ mÆt thêi gian. TÝnh bÒn v÷ng cao cña chó ý
thùc chÊt lµ tËp trung chó ý lÇn lît vµo nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau, kÕ tiÕp
nhau trong cïng mét ®èi tîng, nã bao hµm trong ®ã nh÷ng dao ®éng nhng
kh«ng xa rêi ®èi tîng cña chó ý.
mét tr¹ng th¸i tr¸i ngîc víi sù bÒn v÷ng cña chó ý lµ sù ph©n t¸n cña
chó ý. Ph©n t¸n chó ý diÔn ra theo chu k× gäi lµ sù dao ®éng cña chó ý. Sù dao
®éng nµy thËm chÝ x¶y ra ngay khi tiÕn hµnh c«ng t¸c mét c¸ch rÊt ch¨m chó,
së dÜ nh vËy lµ do sù lu©n phiªn thêng xuyªn gi÷a hng phÊn vµ øc chÕ trong vá
n·o. Ph©n t¸n chó ý lµ mÆt ®èi lËp cña chó ý, tr¹ng th¸i nµy cã ®Æc ®iÓm lµ
ho¹t ®éng hoµn toµn v« tæ chøc vµ nã thêng ®Õn khi mÖt mái qu¸ ®é.
2.3.4. Sù di chuyÓn chó ý
Sù di chuyÓn chó ý lµ kh¶ n¨ng lÇn lît tËp trung chó ý vµo nh÷ng ph¹m
vi ®èi tîng nhÊt ®Þnh cña mét ho¹t ®éng hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng kÕ tiÕp nhau,
13
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
hay nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ hiÖn tîng chÊm døt chó ý tíi ®èi tîng nµy chuyÓn
sang ®èi tîng kh¸c kÞp thêi phôc vô mét nhiÖm vô míi cña ho¹t ®éng míi.
2.3.5. Sù ph©n phèi chó ý
Sù ph©n phèi chó ý lµ kh¶ n¨ng cïng mét lóc tËp trung søc chó ý ®Çy
®ñ(hoÆc di chuyÓn chó ý rÊt nhanh) ®Õn nhiÒu ®èi tîng hay nhiÒu ho¹t ®éng
kh¸c nhau mét c¸ch cã chñ ®Þnh vµ ph¶n ¸nh mét c¸ch râ rµng chÝnh x¸c nh
nhau ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng ph¶i tiÕn hµnh song song víi nhau ®ã cã kÕt
qu¶ nh nhau.
Trªn ®©y lµ nh÷ng thuéc tÝnh c¬ b¶n cña chó ý, tÊt c¶ ®Òu b¾t nguån tõ
lao ®éng x· héi cña loµi ngêi vµ ®Òu cã vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng.
Mçi thuéc tÝnh cña chó ý cã thÓ gi÷ vai trß tÝch cùc gióp cho ho¹t ®éng nµy
hay ho¹t ®éng kh¸c tiÕn hµnh tèt, hay ngîc l¹i cã nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tÝch
cùc, tïy thuéc vµo chç ta sö dông tõng thuéc tÝnh mét c¸ch hîp lý theo yªu
cÇu cña mçi ho¹t ®éng.
Tãm l¹i chó ý ph¸t triÓn theo ho¹t ®éng cña chÝnh chñ thÓ. Trong c«ng
t¸c s ph¹m cÇn lu ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña chó ý ë tõng løa tuæi còng nh ®Æc ®iÓm
chó ý ë tõng c¸ nh©n(cã ngêi chó ý ®Õn sù vËt ë ngoµi, cã ngêi l¹i hay chó ý
®Õn néi t©m…) ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng ®Þnh híng vµ t¸c ®éng phï hîp nh»m ph¸t
triÓn chó ý cho trÎ mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
2.4. Ph©n lo¹i chó ý
Trong mét sè nghiªn cøu vÒ chó ý, c¸c nhµ khoa häc còng ®· cã nh÷ng
ph©n lo¹i vÒ chó ý, chñ yÕu lµ ®Òu dùa trªn nh÷ng c¬ së khoa häc ®· qua kiÓm
nghiÖm thùc tiÔn vµ dùa trªn ®Æc ®iÓm,vai trß, tÝnh chÊt cña chó ý nãi chung.
Theo Ph¹m Minh H¹c trong“T©m lý häc” ®· ph©n chó ý thµnh 3 lo¹i
®ã lµ chó ý kh«ng chñ ®Þnh, chó ý cã chñ ®Þnh vµ chó ý sau khi cã chñ ®Þnh.
L¹i cã nhËn ®Þnh cho r»ng: c¸c lo¹i chó ý x¶y ra chñ yÕu do t¸c ®éng
bªn ngoµi g©y ra, cã lo¹i chó ý do b¶n th©n ta chñ ®éng t¹o nªn. Lo¹i thø nhÊt
gäi lµ chó ý kh«ng chñ ®Þnh, lo¹i thø hai gäi lµ chó ý cã chñ ®Þnh. Nh vËy ë
®©y chó ý ®îc ph©n thµnh 2 lo¹i lµ chó ý cã chñ ®Þnh vµ chó ý kh«ng cã chñ
®Þnh.
- Chó ý kh«ng chñ ®Þnh:
Lµ lo¹i chó ý kh«ng cã môc ®Ých tù gi¸c, kh«ng cÇn sù nç lùc cña b¶n
th©n, thêng do cêng ®é, tÝnh chÊt bÊt ngê, míi l¹, t¬ng ph¶n,…cña c¸c t¸c
®éng bªn ngoµi vµ nhÊt lµ do tÝnh hÊp dÉn cña ®èi tîng ®èi víi chñ thÓ ®ã g©y
14
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
ra, hay nã phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm vËt kÝch thÝch. Lo¹i chó ý nµy thêng nhÑ
nhµng, Ýt c¨ng th¼ng nhng kÐm bÒn v÷ng, khã duy tr× l©u dµi.
- Chó ý cã chñ ®Þnh:
Lµ lo¹i chó ý cã môc ®Ých ®Þnh tríc, cã sù ®Þnh híng cho ho¹t ®éng do
b¶n th©n chñ thÓ cña ho¹t ®éng tù ®Æt ra vµ ®ßi hái ph¶i cã sù nç lùc cña b¶n
th©n. Lo¹i chó ý nµy thêng cã thÓ duy tr× chó ý t¬ng ®èi l©u dµi nhng
l¹i dÔ g©y c¨ng th¼ng, mÖt mái.
Hai lo¹i chó ý nãi trªn cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau, bæ sung vµ
chuyÓn hãa lÉn nhau gióp con ngêi ph¶n ¸nh ®èi tîng cã kÕt qu¶.
- Chó ý sau khi cã chñ ®Þnh:
lo¹i chó ý nµy vèn lµ chó ý cã chñ ®Þnh nhng laÞ kh«ng ®ßi hái sù
c¨ng th¼ng cña ý chÝ, l«i cuèn con ngêi vµo nh÷ng néi dung vµ ph¬ng thøc
ho¹t ®éng tíi møc kho¸i c¶m, ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cña chó ý.
Theo A.Aliublinxkaia th× ph©n biÖt 3 lo¹i chó ý tïy thuéc vµo nguyªn
nh©n lµm xuÊt hiÖn chó ý, ®ã lµ:
- Chó ý kh«ng chñ ®Þnh lÇn ®Çu tiªn:
§©y lµ chó ý do bÞ thu hót bëi nh÷ng kÝch thÝch rùc rì, bÊt ngê,
m¹nh…h×nh thøc nµy lµ sù biÓu lé tù nhiªn cña ph¶n x¹ ®Þnh híng kh«ng ®iÒu
kiÖn.
- Chó ý kh«ng chñ ®Þnh lÇn thø hai:
Lµ chó ý do bÞ thu hót vµ duy tr× bëi nh÷ng sù vËt hoÆc hiÖn tîng tháa
m·n høng thó lu ý ®Õn mét c¸i g× ®ã. ë ®©y nã kh«ng ®ßi hái häc sinh cè
g¾ng mµ vÉn thu hót bëi b¶n th©n ®èi tîng nhng kh«ng ph¶i sù rùc rì hoÆc bÊt
thêng mµ bëi néi dung ®¸p øng khuynh híng høng thó cña häc sinh ®ã. Khi
trÎ em nghe mét c©u chuyÖn hay lµm mét c«ng viÖc cÇn thiÕt … lµ chóng ®·
biÓu lé chó ý kh«ng chñ ®Þnh lÇn thø hai.
- Chó ý cã chñ ®Þnh:
Lµ chó ý híng tíi sù nç lùc ý chÝ, híng tíi sù nhËn râ ®iÒu cÇn thiÕt
ph¶i chó ý.
2.5. Vai trß cña chó ý
Chó ý cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ngêi,
®ång thêi trong c¶ ho¹t ®éng lao ®éng, bëi c¸c qu¸ tr×nh nhËn thøc tham gia
vµo bÊt k× ho¹t ®éng nµo cña con ngêi.
15
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
Nh¾c tíi vai trß quan träng cña chó ý kh«ng ph¶i cã ý nãi r»ng chó ý
®¶m b¶o sù ph¶n ¸nh râ rµng(nh tri gi¸c, biÓu tîng th«ng hiÓu) nh÷ng c¸i lµ
®èi tîng cña nã. Khi nghe mÆc dï rÊt chó ý ®i ch¨ng n÷a nh÷ng ©m thanh
ng«n ng÷ tõ xa truyÒn l¹i vÉn cã thÓ kh«ng nhËn ra ®îc nh÷ng tõ ®· ®îc ph¸t
©m. Song trong trêng hîp nµy dï sao ta vÉn nghe thÊy vµ nhËn biÕt ®îc c¸c tõ
®ã khi cã chó ý tèt h¬n so víi khi kh«ng chó ý hoÆc khi tËp trung chó ý vµo
nh÷ng sù vËt nµo kh¸c. Chó ý ®¶m b¶o sù ph¶n ¸nh t¬ng ®èi kh¸ râ rµng
nh÷ng c¸i lµ ®èi tîng cña nã, nhng ngay c¸i ®ã còng cã mét tÇm quan träng
rÊt lín ®èi víi sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng ph¶i thùc hiÖn. §Æc biÖt trong
c«ng t¸c häc tËp cña häc sinh vai trß cña chó ý thÓ hiÖn rÊt râ vµ cã ý nghÜa rÊt
lín lao, chó ý lµ ®iÒu kiÖn cña ho¹t ®éng cã ý thøc, “lµ nÒn t¶ng cña mäi tµi
n¨ng”.
Nãi vÒ vai trß cña chó ý NguyÔn ThÞ ¸nh TuyÕt ®· chØ ra r»ng: Trong
®êi sèng hµng ngµy qu¸ tr×nh chó ý ®· gióp trÎ tiÕp thu ®îc mét lîng tri thøc
®¸ng kÓ vÒ thÕ giíi xung quanh(do trÎ trùc tiÕp nh×n thÊy, nghe thÊy hoÆc sê
thÊy, hay do ngêi lín kÓ l¹i qua c¸c c©u chuyÖn, phim ¶nh…). Nhê ®ã thÕ giíi
biÓu tîng cña trÎ còng phong phó dÇn lªn, lµm n¶y sinh tÝnh ham hiÓu biÕt,
høng thó nhËn thøc ®èi víi nh÷ng ®iÒu míi l¹.
A.Aliublinxkaia trong TLHTE(tËp 1) còng chØ cho thÊy vai trß cña chó
ý, trÎ chó ý ®Ó thùc hiÖn mÖnh lÖnh, sù yªu cÇu… vµ nh vËy sÏ thóc ®Èy ho¹t
®éng nhËn thøc ®Ó gäi tªn c¸c vËt vµ ®¸nh gi¸ hµnh vi cña trÎ.
V.X.Mukhina th× cho r»ng chó ý cã chñ ®Þnh cïng víi ng«n ng÷ sÏ
gióp ®iÒu chØnh hµnh vi cña trÎ.
KÕt qu¶ thùc nghiÖm cña A.P.Rodina ®· chøng tá mét ®iÒu lµ nÕu tu©n
theo nh÷ng ®iÒu kiÖn tæ chøc ®óng sù chó ý cho trÎ th× ngay c¶ ë nh÷ng giê
häc t¬ng ®èi khã ®ßi hái sù cè g¾ng cña trÝ tuÖ nhÊt ®Þnh ch¼ng nh÷ng kh«ng
lµm mÖt häc sinh h¬n so víi nh÷ng giê häc b×nh thêng mµ thËm chÝ trong
mét sè trêng hîp cßn n©ng cao kh¶ n¨ng lµm viÖc cña chóng n÷a.
Nh vËy chóng ta còng nhËn thÊy chó ý cã vai trß quan träng kh«ng thÓ
thiÕu trong ®êi sèng cña con ngêi, chó ý cÇn thiÕt vµ ®¶m b¶o cho mäi ho¹t
®éng ®îc tiÕn hµnh cã hiÖu qu¶.
HiÓu vµ nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña chó ý ®Ó cã sù lùa chän néi
dung, ph¬ng ph¸p, biÖn ph¸p, h×nh thøc gi¸o dôc, rÌn luyÖn chó ý mét c¸ch
16
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
phï hîp, ®óng ®¾n, gãp phÇn n©ng cao møc ®é ph¸t triÓn chó ý ë trÎ mÉu gi¸o,
gióp trÎ hoµn thiÖn vÒ mäi mÆt cña nh©n c¸ch mét c¸ch nhanh chãng.
3. Sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ mÉu gi¸o
§Æc ®iÓm t©m sinh lý cña trÎ løa tuæi mÇm non rÊt phong phó vµ ®a
d¹ng. TrÎ mçi løa tuæi kh¸c nhau cã nh÷ng ho¹t ®éng ®Æc trng kh¸c nhau, sù
ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ xuÊt hiÖn do qu¸ tr×nh tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng.
Vµo tuæi mÉu gi¸o, nhiÒu h×nh thøc ho¹t ®éng xuÊt hiÖn(vui ch¬i, häc
tËp, lao ®éng…) trong ®ã ho¹t ®éng vui ch¬i ®· g©y ra nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt
trong sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ nã chi phèi toµn bé ®êi sèng t©m lý cña trÎ
lµm cho nã mang mµu s¾c ®éc ®¸o cña løa tuæi mÉu gi¸o, ®©y ®îc coi lµ ho¹t
®éng chñ ®¹o cña trÎ løa tuæi mÉu gi¸o.
Cuèi tuæi Êu nhi (tuæi lªn ba) ë trÎ xuÊt hiÖn tÝnh ®éc lËp vµ nhu cÇu tù
kh¼ng ®Þnh, c¸c nhµ t©m lý gäi ®ã lµ thêi kú “khñng ho¶ng cña tuæi lªn ba”.
§©y lµ mét hiÖn tîng t¹m thêi mang tÝnh chÊt chuyÓn tiÕp, bíc ngoÆt trong sù
ph¸t triÓn t©m lý. ë trÎ ®· xuÊt hiÖn mét m©u thuÉn, ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a mét
bªn lµ tÝnh ®éc lËp ®ang ph¸t triÓn m¹nh muèn tù m×nh lµm ®îc tÊt c¶ mäi
viÖc nh ngêi lín vµ mét bªn lµ kh¶ n¨ng cßn qu¸ non yÕu cña trÎ kh«ng tù
m×nh lµm næi nh÷ng viÖc ®ã, chÝnh v× vËy ®· xuÊt hiÖn ho¹t ®éng vui ch¬i mµ
trung t©m lµ trß ch¬i ®ãng vai theo chñ ®Ò, tuy nhiªn chØ míi ë giai ®o¹n khëi
®Çu cßn rÊt ®¬n gi¶n, nhng nã còng ®· ®¸nh dÊu mét bíc chuyÓn biÕn c¬ b¶n
trong t©m lý trÎ tøc lµ b¾t ®Çu h×nh thµnh mét nh©n c¸ch con ngêi.
TrÎ 3-4 tuæi còng b¾t ®Çu h×nh thµnh ý thøc vÒ b¶n th©n nhng vÉn cßn
mang ®Æc ®iÓm duy kû (lÊy m×nh lµm trung t©m), hµnh ®éng cña trÎ cßn mang
tÝnh chñ quan ng©y th¬ vµ ph¶i qua nhiÒu n¨m ph¸t triÓn n÷a míi cã ®îc
nh÷ng hµnh ®éng kh¸ch quan thùc tÕ. Do ®ã trÎ cha ph©n biÖt ®îc gi÷a ý
muèn chñ quan cña m×nh víi tÝnh chÊt kh¸ch quan cña sù vËt vµ nh÷ng quy
t¾c hµnh vi x· héi mµ trÎ ph¶i tu©n theo.
Bíc sang tuæi mÉu gi¸o ë trÎ xuÊt hiÖn bíc ngoÆt t duy, ®ã lµ chuyÓn tõ
t duy trùc quan hµnh ®éng sang t duy trùc quan h×nh tîng nhê qu¸ tr×nh tÝch
cùc ho¹t ®éng víi ®å vËt vµ viÖc n¶y sinh ho¹t ®éng vui ch¬i víi trung t©m lµ
trß ch¬i ®ãng vai theo chñ ®Ò. Tuy nhiªn chñ yÕu t duy cña trÎ vÉn cßn g¾n
liÒn víi hµnh ®éng vËt chÊt bªn ngoµi, víi xóc c¶m vµ ý muèn chñ quan cña
trÎ.
17
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
Thêi kú mÉu gi¸o ë trÎ cã sù biÕn ®æi c¬ b¶n trong hµnh vi ®ã lµ sù
chuyÓn tõ hµnh vi bét ph¸t sang hµnh vi mang tÝnh x· héi, ®ã còng lµ qu¸ tr×nh
h×nh thµnh ®éng c¬ cña hµnh vi. Song ë trÎ 3-4 tuæi th× bíc chuyÓn nµy míi ë
vµo ®iÓm khëi ®Çu, trÎ ®· n¶y sinh ®éng c¬ nhng cßn ®¬n gi¶n vµ mê nh¹t.
Khi hµnh ®éng trÎ bÞ kÝch thÝch bëi nh÷ng ®éng c¬ nh: ®éng c¬ muèn ®îc nh
ngêi lín, ®éng c¬ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ch¬i, ®éng c¬ nh»m lµm ngêi lín vui
lßng vµ yªu mÕn.
Qua nh÷ng ph©n tÝch nh trªn chóng ta nhËn thÊy r»ng trÎ mÉu gi¸o bÐ
lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn trong qóa tr×nh h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi, ®¸nh dÊu
mét bíc ngoÆt quan träng trong ®êi sèng t©m lý cña trÎ ®ã lµ viÖc chuyÓn tõ
løa tuæi Êu nhi sang løa tuæi mÉu gi¸o.
Lªn ®Õn mÉu gi¸o nhì(4-5 tuæi) ho¹t ®éng vui ch¬i ®· ph¸t triÓn tíi
møc hoµn thiÖn, trong ho¹t ®éng vui ch¬i trÎ thÓ hiÖn râ rÖt tÝnh tù lùc tù do
chñ ®éng. TrÎ ®· biÕt thiÕt lËp nh÷ng quan hÖ réng r·i vµ phong phó víi b¹n
cïng ch¬i vµ h×nh thµnh nªn mét “x· héi trÎ em” ( A.P.Ux«va).
ë trÎ mÉu gi¸o nhì, t duy trùc quan h×nh tîng ph¸t triÓn m¹nh mÏ
nhÊt. V× cha cã kh¶ n¨ng t duy trõu tîng nªn nh÷ng suy luËn cña trÎ trong
nhiÒu trêng hîp chØ míi dõng l¹i ë c¸c hiÖn tîng bªn ngoµi mµ cha ®i ®îc vµo
b¶n chÊt bªn trong. Do ®ã nhiÒu khi trÎ gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng mét c¸ch rÊt
ng©y ng«, hay lÉn lén thuéc tÝnh b¶n chÊt vµ kh«ng b¶n chÊt cña sù vËt hiÖn tîng xung quanh. Nhng ë ®©y trÎ ®· b¾t ®Çu biÕt suy nghÜ, biÕt xem xÐt nhiÖm
vô hµnh ®éng, lùa chän ph¬ng ph¸p, ph¬ng tiÖn ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô cña t
duy. T duy trùc quan h×nh tîng ph¸t triÓn m¹nh cho phÐp trÎ gi¶i quyÕt ®îc
nhiÒu bµi to¸n thùc tiÔn trong ®êi sèng vµ còng lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó
gióp trÎ c¶m thô tèt nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt ®îc x©y dùng trong t¸c phÈm
v¨n häc nghÖ thuËt, ®ång thêi ph¸t triÓn ng«n ng÷, t¹o tiÒn ®Ò cÇn thiÕt lµm
n¶y sinh nh÷ng yÕu tè ban ®Çu cña kiÓu t duy trõu tîng.
trÎ mÉu gi¸o nhì ®îc më réng h¬n trong mèi quan hÖ víi nh÷ng ngêi
xung quanh dÉn ®Õn t×nh c¶m cña trÎ còng phong phó vµ s©u s¾c h¬n. Bªn
c¹nh ®ã ë trÎ cßn ph¸t triÓn c¸c lo¹i t×nh c¶m bËc cao nh t×nh c¶m trÝ tuÖ, t×nh
c¶m ®¹o ®øc, t×nh c¶m thÈm mÜ.
§Õn tuæi mÉu gi¸o nhì c¸c ®éng c¬ xuÊt hiÖn ë tuæi mÉu gi¸o bÐ ®Òu
®îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®éng c¬ ®¹o ®øc. §éng c¬ hµnh vi
cña trÎ mÉu gi¸o nhì ®· trë nªn nhiÒu mµu, nhiÒu vÎ nh ®éng c¬ tù kh¼ng
18
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
®Þnh, ®éng c¬ nhËn thøc muèn kh¸m ph¸ thÕ giíi xung quanh, ®éng c¬ thi
®ua, ®éng c¬ x· héi… Trong nh÷ng ®éng c¬ ®ã cã thÓ cã sù pha trén mÆt tÝch
cùc lÉn tiªu cùc nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ®éng c¬ x· héi,… cÇn ph¶i quan t©m ®Õn
néi dung ®éng c¬ cña trÎ ®Ó ph¸t huy ®éng c¬ tÝch cùc uèn n¾n ®éng c¬ tiªu
cùc.
TrÎ 4-5 tuæi b¾t ®Çu h×nh thµnh quan hÖ thø bËc cña c¸c ®éng c¬. §ã lµ
mét cÊu t¹o t©m lý míi trong sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña trÎ mÉu gi¸o, nh÷ng
hµnh vi cña trÎ mÉu gi¸o nhì lµ nh÷ng hµnh vi mang tÝnh nh©n c¸ch.
TrÎ løa tuæi mÉu gi¸o nhì ®· vît qua thêi kú chuyÓn tiÕp ®Ó tiÕn tíi
mét chÆng ®êng ph¸t triÓn t¬ng ®èi æn ®Þnh, còng cã thÓ coi ®©y lµ mét thêi
kú ph¸t triÓn rùc rì cña nh÷ng nÐt t©m lý ®Æc trng cho trÎ mÉu gi¸o, bao trïm
lµ tÝnh h×nh tîng, tÝnh dÔ xóc c¶m vµ tÝnh ®ång c¶m trong ho¹t ®éng t©m lý
cña trÎ vµ ®· khiÕn cho nh©n c¸ch cña trÎ ë giai ®o¹n ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh
h×nh thµnh mang tÝnh ®éc ®¸o râ nÐt nhÊt.
Sang giai ®o¹n cuèi cïng cña løa tuæi mÉu gi¸o(5-6 tuæi) nh÷ng chøc
n¨ng t©m lý ®îc hoµn thiÖn vÒ mäi ph¬ng diÖn(nhËn thøc, t×nh c¶m, ý chÝ).
Vµo cuèi tuæi mÉu gi¸o hÇu hÕt trÎ em ®Òu biÕt sö dông tiÕng mÑ ®Î
mét c¸ch thµnh thôc trong sinh ho¹t hµng ngµy. Lóc nµy trÎ ®· hiÓu ®îc m×nh,
biÕt ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh hµnh vi cña m×nh phï hîp víi nh÷ng quy t¾c x·
héi, thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng mét c¸ch chñ t©m h¬n, nhê ®ã c¸c qu¸ tr×nh t©m
lý mang tÝnh chñ ®Þnh râ rÖt. Trong sù ph¸t triÓn c¸c hµnh ®éng ý chÝ cña trÎ
mÉu gi¸o lín cã thÓ thÊy ®îc sù liªn kÕt cña ba mÆt: sù ph¸t triÓn tÝnh môc
®Ých cña ho¹t ®éng, sù x¸c lËp quan hÖ gi÷a môc ®Ých cña hµnh ®éng vµ ®éng
c¬, vai trß cña ng«n ng÷ trong viÖc thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng. Cã thÓ coi sù
ph¸t triÓn mÆt ý chÝ lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn râ nhÊt cña ý thøc khiÕn cho
nh©n c¸ch cña trÎ ®îc kh¼ng ®Þnh. Tuy nhiªn cho ®Õn cuèi tuæi mÉu gi¸o c¸c
qu¸ tr×nh t©m lý kh«ng chñ ®Þnh vÉn chiÕm u thÕ trong ho¹t ®éng t©m lý cña
trÎ.
ë trÎ mÉu gi¸o lín bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn t duy trùc quan h×nh tîng
cßn ph¸t triÓn thªm mét kiÓu t duy trùc quan h×nh tîng míi ®ã lµ kiÓu t duy
trùc quan s¬ ®å, nã t¹o cho trÎ kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ tån t¹i
kh¸ch quan kh«ng bÞ phô thuéc vµo hµnh ®éng hay ý muèn chñ quan cña b¶n
th©n ®øa trÎ gióp trÎ lÜnh héi tri thøc mét c¸ch kh¸i qu¸t.
MÉu gi¸o lín cã bíc ngoÆt quan träng trong ®êi sèng cña ®øa trÎ, ®ã
19
trÞnh thÞ lan-k42mn
Khãa luËn tèt nghiÖp
lµ sù chuyÓn qua mét lèi sèng míi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng míi, chuyÓn
qua mét ®Þa vÞ míi trong x· héi, qua nh÷ng quan hÖ míi víi ngêi lín vµ b¹n
bÌ cïng tuæi.
“TÊt c¶ nh÷ng c¸i g× mµ ®øa trÎ sÏ cã sau nµy khi trë thµnh ngêi lín
®Òu thu nhËn ®îc trong thêi th¬ Êu. Trong qu·ng thêi gian cßn l¹i nh÷ng c¸i
mµ nã thu nhËn ®îc chØ ®¸ng mét phÇn tr¨m nh÷ng c¸i ®ã mµ
th«i”(L.N.T«nxt«i)
Nh vËy chóng ta còng ®· nhËn thÊy râ tÇm quan träng ®Æc biÖt cña
chÆng ®êng ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña ®øa trÎ. TrÎ em thêi kú nµy cã ®Æc ®iÓm lµ
rÊt dÔ uèn n¾n vµ cã nhÞp ®é ph¸t triÓn rÊt nhanh, cÇn ph¶i quan t©m, ®¸p øng
nhu cÇu ph¸t triÓn cña trÎ vÒ mäi mÆt vµ kh«ng ®Ó ph¹m sai lÇm trong gi¸o
dôc trÎ, ph¶i gi¸o dôc sao cho mét mÆt gióp trÎ bít ng©y d¹i, kh«n lín dÇn
lªn, nhng mÆt kh¸c l¹i ph¶i gi÷ ®îc vÎ hån nhiªn ng©y th¬ cña chóng. Ph¶i
n¾m v÷ng ®Æc ®iÓm vµ qui luËt ph¸t triÓn cña trÎ ë tõng giai ®o¹n løa tuæi ®Ó
gióp trÎ ph¸t triÓn ®îc thuËn lîi nhÊt, thùc hiÖn tèt nhiÖm vô x©y dùng nh÷ng
c¬ së ban ®Çu cña nh©n c¸ch trÎ.
4. Kh¶ n¨ng chó ý cña trÎ mÉu gi¸o
Chó ý cña trÎ trong thêi kú cßn bó mÑ bÞ nh÷ng ®èi tîng chuyÓn ®éng rùc
rì ®îc c¶m thô b»ng m¾t, còng nh ©m thanh l«i cuèn. N¨ng lùc ®ang ph¸t
triÓn tíi chç xuÊt hiÖn vµ g×n gi÷ mét vïng u thÕ cho phÐp tiÕn hµnh víi trÎ ba
tuæi nh÷ng giê häc cã tæ chøc, trong khi tËp hîp nh÷ng trÎ nhá thµnh c¸c
nhãm nhá gåm 3,4 em, nhng tÝnh yÕu ít cña chó ý trÎ em giai ®o¹n nµy ®ßi
hái sù phèi hîp thêng xuyªn lêi nãi cña nhµ gi¸o dôc víi viÖc cho xem ®å vËt,
phèi hîp hµnh ®éng ch¬i ®ïa víi sù vËt.
Sù ph¸t triÓn chó ý ë trÎ lªn ba chØ cã thÓ thùc hiÖn trong trêng hîp ®èi
tîng tri gi¸c ®îc chñ ®éng, ®îc thay ®æi. TrÎ dÔ dµng tËp trung vµo tri gi¸c ©m
nh¹c, bµi h¸t, ë ®©y chó ý cña trÎ ®îc duy tr× nhê vµo sù chuyÓn
®éng ®Æc biÖt, sù nh¾c l¹i nhÞp ®iÖu ©m nh¹c ®îc nghe.
Qua c¸c nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc ®· rót ra kÕt luËn: Sù chó ý
cña trÎ løa tuæi bó mÑ vµ trÎ tuæi vên trÎ lµ ng¾n ngñi, søc tËp trung yÕu,
kh«ng bÒn v÷ng, trÎ kh«ng ®iÒu khiÓn ®îc chó ý cña m×nh, khèi lîng chó ý rÊt
20
- Xem thêm -