Tài liệu đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất dự án khu công nghiệp thăng long ii tỉnh hưng yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM LÊ THANH ĐỨC ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI THU HỒI ĐẤT DỰ ÁN KHU CÔNG NGHIỆP THĂNG LONG II TỈNH HƯNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ HÀ NỘI, NĂM 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM LÊ THANH ĐỨC ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI THU HỒI ĐẤT DỰ ÁN KHU CÔNG NGHIỆP THĂNG LONG II TỈNH HƯNG YÊN CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60.34.04.10 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. NGUYỄN VĂN SONG HÀ NỘI, NĂM 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu và kết quả trong luận văn này là trung thực, không sao chép bất kỳ một công trình nào khác. Tất cả các sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn; các thông tin trích dẫn, dẫn chiếu trong Luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hưng Yên, ngày tháng 5 năm 2015 Tác giả luận văn Lê Thanh Đức Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page ii LỜI CẢM ƠN Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Song – Phó Trưởng khoa Kinh tế và phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn em trong quá trình thực hiện đề tài. Em xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo trong Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã nhiệt tình truyền thụ cho em những kiến thức quý báu và bổ ích trong suốt quá trình học tập tại trường. Em xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới Lãnh đạo và cán bộ Trung tâm phát triển quỹ đất tỉnh thuộc Sở TN&MT tỉnh Hưng Yên, Ủy ban nhân dân huyện Mỹ Hào, phòng TN&MT huyện Mỹ Hào và UBND 02 xã Dị Sử và Phùng Chí Kiên đã tạo điều kiện thuận lợi cho em có cơ hội được nghiên cứu, thực tập và hoàn thành đề tài. Trong quá trình làm đề tài, tuy bản thân đã hết sức cố gắng, song do bản thân thiếu kinh nghiệm và kiến thức có hạn nên không tránh khỏi những sai sót, rất mong các thầy, cô giáo và các bạn đóng góp ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Hưng Yên, ngày tháng 5 năm 2015 Tác giả luận văn Lê Thanh Đức Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 3 MỤC LỤC Lời cam đoan...................................................................................................... ii Lời cảm ơn ........................................................................................................ iii Mục lục ............................................................................................................. iv Danh mục chữ viết tắt....................................................................................... vii Danh mục bảng ............................................................................................... viii Danh mục hộp ................................................................................................... ix PHẦN I MỞ ĐẦU...............................................................................................1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................3 1.2.1. Mục tiêu chung .......................................................................................3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .......................................................................................3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................3 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................4 PHẦN II CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ....................................................5 2.1. Cơ sở lý luận...........................................................................................5 2.1.1. Cơ sở lý luận về thu hồi đất và bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất ...........5 2.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất ......................................................................................9 2.2. Cơ sở thực tiễn......................................................................................16 2.2.1. Chính sách về bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất ở Việt Nam và một số nước, tổ chức quốc tế .......................................................................16 2.2.2. Tình hình thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ở Việt Nam....................................................33 2.3. Một số nghiên cứu trước đây có liên quan về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất.......................................................................40 PHẦN III PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .....................................................42 3.1. Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu..........................................................42 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................42 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ......................................................................43 3.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................52 3.2.1. Phương pháp tiếp cận vấn đề nghiên cứu ..............................................52 3.2.2. Nguồn số liệu........................................................................................53 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 4 3.2.3. 3.3. Phương pháp.........................................................................................54 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................54 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 5 3.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh thực trạng việc thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất ...............................................54 3.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh đánh giá của các tác nhân thực thi và tác nhân bị ảnh hưởng trong quá trình thu hồi đất .......................................55 PHẦN IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................56 4.1. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ GPMB khi Nhà nước thu hồi đất, xây dựng các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Hưng Yên................56 4.2. Khái quát về công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ...................................................................62 4.2.1. Tổ chức và quy trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .................................63 4.2.2. Quy trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .......................................................65 4.3. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất để mở rộng KCN Thăng Long II, tỉnh Hưng Yên ..................................67 4.3.1. Khái quát về dự án KCN Thăng Long II ...............................................67 4.3.2. Các văn bản pháp lý để thực hiện bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất thực hiện dư án KCN Thăng Long II ...................................69 4.3.3. Diện tích, dân cư, lao động trong phạm vi thu hồi bị ảnh hưởng ...........70 4.3.4. Trình tự, các bước thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, GPMB thực hiện dự án KCN Thăng Long II.....................................................71 4.3.5. Việc thực hiện các bước của công tác bồi thường, hỗ trợ, GPMB thực hiện dự án KCN Thăng Long II.....................................................73 4.3.6. Mức bồi thường, hỗ trợ cụ thể đối với dự án mở rộng KCN Thăng Long II, tỉnh Hưng Yên.........................................................................78 4.3.7. Kết quả thực hiện bồi thường, hỗ trợ khi thực hiện thu hồi đất dự án KCN Thăng Long II tỉnh Hưng Yên .................................................84 4.3.8. Đánh giá chung về công tác bồi thường, hỗ trợ khi thực hiện thu hồi đất dự án KCN Thăng Long II tỉnh Hưng Yên ................................91 4.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất phục vụ dự án KCN Thăng Long II, tỉnh Hưng Yên ........................92 4.4.1. Các yếu tố khách quan .........................................................................92 4.4.2. Các yếu tố chủ quan..............................................................................94 4.5. Định hướng và giải pháp hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại địa bàn tỉnh Hưng Yên .......95 4.5.1. Định hướng...........................................................................................95 4.5.2. Giải pháp ..............................................................................................96 PHẦN V KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..........................................................101 5.1. Kết luận ..............................................................................................101 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 5 5.2. Kiến nghị ............................................................................................103 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................105 PHỤ LỤC………………………………………………………………………106 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 6 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BT, HT Bồi thường, hỗ trợ CNH-HĐH Công nghiệp hóa-Hiện đại hóa GPMB Giải phóng mặt bằng GCN QSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất HĐND Hội đồng nhân dân KCN Khu công nghiệp NĐ Nghị định QĐ Quyết định TN&MT Tài nguyên và Môi trường TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page vii DANH MỤC BẢNG Số bảng Tên bảng Trang 3.1 Hiện trạng sử dụng đất huyện Mỹ Hào năm 2012 .................................51 4.1 Thống kê về tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, GPMB xây dựng các KCN trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ........................57 4.2 Trình tự thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất.....................66 4.3 Tỷ lệ người dân biết về việc thực hiện các bước của công tác bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất......................................................................72 4.4 Ý kiến của người bị thu hồi đất về việc tiếp nhận thông tin về quyết định thu hồi đất; việc tham dự các cuộc họp để kê khai về nhân khẩu, diện tích, tài sản trên đất bị thu hồi niêm yết công khai về phương án bồi thường, hỗ trợ ...........................................................76 4.5 Kết quả giải quyết những vướng mắc trong quá trình thu hồi đất ..........76 4.6 Kết quả họp dân lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất...................................................................................................77 4.7 Đơn giá các loại đất trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ...................................79 4.8 Ý kiến của người dân về việc nhận tiền bồi thường, hỗ trợ....................83 4.9 ác khoản bồi thường, hỗ trợ đối với 100% người dân có đất bị thu hồi ........................................................................................................84 4.10 Khó khăn, vướng mắc trong quá trình bồi thường, hỗ trợ ......................87 4.11 Mức độ thay đổi mức sống sau thu hồi đất ............................................88 4.12 Tình hình việc làm của người dân sau thu hồi đất .................................89 4.13 Những thay đổi ở địa phương sau thu hồi đất ........................................90 4.14 Đề xuất của người dân bị thu hồi đất.....................................................96 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 8 DANH MỤC HỘP Số hộp 4.1 Tên bảng Trang Ý kiến của đại diện cơ quan thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, thu hồi đất về trình tự thực hiện dự án ............................................72 4.2 Ý kiến của người dân có đất bị thu hồi đất về việc tổ chức...................76 4.3 Ý kiến của lãnh đạo và cán bộ UBND xã về kết quả thực hiện bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất......................................................................87 4.4 Ý kiến của lãnh đạo địa phương về sự thay đổi mức sống của các hộ dân và người dân có đất bị thu hồi....................................................88 4.5 Ý kiến lãnh đạo địa phương về việc làm cho người dân trong KCN Thăng Long II..............................................................................89 4.6 Ý kiến người dân về môi trường sau thu hồi đất....................................91 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 9 PHẦN I MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 1 Hưng Yên là tỉnh thuộc vùng đồng bằng Bắc Bộ, thuộc tam giác kinh tế trọng điểm Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, phía bắc giáp tỉnh Bắc Ninh, phía đông giáp tỉnh Hải Dương, phía tây giáp thủ đô Hà Nội và tỉnh Hà Nam, phía nam giáp tỉnh Thái Bình. Hưng Yên có vị trí địa lý thuận lợi, nằm kề sát thủ đô Hà Nội, có các tuyến đường giao thông quan trọng như quốc lộ 5 (dài 23 km), quốc lộ 38, quốc lộ 39 (dài 43 km) nối quốc lộ 5 với quốc lộ 1 tại Hà Nam, đường sắt Hà Nội - Hải Phòng và các tuyến đường sông như sông Hồng, sông Luộc. Bên cạnh đó, Hưng Yên còn có nguồn nhân lực dồi dào, trong đó, số người trong độ tuổi lao động chiếm hơn 50%. Những lợi thế về vị trí địa lý, kết cấu hạ tầng, nguồn nhân lực…là cơ hội lớn để tỉnh Hưng Yên hình thành và phát triển các khu công nghiệp tập trung (Hưng Yên thế và lực mới trong thế kỷ XXI, 2005). Sau gần 30 năm hợp nhất với tỉnh Hải Dương thành tỉnh Hưng Yên, ngày 01/01/1997, tỉnh Hưng Yên được tái lập. Bên cạnh những điều kiện thuận lợi, Hưng Yên phải đối mặt với những khó khăn, thách thức do điểm xuất phát của tỉnh sau ngày tái lập còn thấp: GDP bình quân đầu người năm 1996 khoảng 180 USD, thu ngân sách trên địa bàn tỉnh mới đáp ứng 1/3 so với yêu cầu, cơ cấu kinh tế nông nghiệp – công nghiệp – dịch vụ: 60%-15% - 25%. So sánh với các tỉnh lân cận, Hưng Yên là tỉnh có diện tích nhỏ, dân số đông, nhiều chỉ tiêu kinh tế thấp hơn mức bình quân của các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. Để rút ngắn khoảng cách về các chỉ tiêu kinh tế so với các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, Hưng Yên đã nỗ lực đề ra các giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Một trong những giải pháp tỉnh đã quan tâm lãnh đạo chỉ đạo thực hiện là phát triển các thành phần kinh tế, đa dạng hóa hình thức đầu tư, giải quyết đồng bộ vấn đề tài chính, đất đai, kết cấu hạ tầng, thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho đầu tư trực tiếp bên ngoài (Lịch sử Đảng bộ tỉnh Hưng Yên tập, 2009). Tỉnh đã ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo về đẩy mạnh hợp tác đầu tư như Nghị quyết số 03 – NQ/TU, ngày 20/6/1998 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 2 Hưng Yên về việc đẩy mạnh hợp tác đầu tư trên địa bàn tỉnh Hưng Yên; Quyết định số 1088/1999/QĐ-UB hướng dẫn việc thực hiện thủ tục xin cấp giấy phép đầu tư, Quyết định số 1089/1999/QĐ-UB của Ủy ban nhân dân tỉnh Hưng Yên về quy định quản lý hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài, tỉnh ngoài trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. Những nghị quyết, quyết định kịp thời này đã góp phần khơi thông dòng vốn đầu tư, thực sự làm thay đổi diện mạo kinh tế - xã hội của tỉnh. Tính đến tháng 7 năm 2014, tỉnh Hưng Yên đã có 13 khu công nghiệp (KCN), với tổng diện tích 3.660 ha đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận và đưa vào Quy hoạch tổng thể phát triển các KCN trong nước; đã tiếp nhận được hơn 1.150 dự án đầu tư, trong đó, có gần 300 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), với tổng vốn đầu tư đăng ký hơn 2,7 tỷ USD. Các dự đầu tư vào các KCN tăng nhanh cả về số lượng và chất lượng đã tạo ra giá trị doanh thu năm 2013 hơn 2 tỷ USD; giải quyết việc làm và thu nhập ổn định cho hàng chục nghìn lao động (Ban quản lý các KCN tỉnh Hưng Yên, 2004). Do có sự chuyển đổi một số diện tích đất nông nghiệp sang phát triển công nghiệp, dịch vụ…, diện tích đất nông nghiệp của tỉnh dần bị thu hẹp. Quá trình này đã có những tác động tích cực đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, việc chuyển đổi một phần diện tích đất nông nghiệp sang phát triển công nghiệp, dịch vụ đã gây ra những ảnh hưởng nhất định đến đời sống người dân có đất bị thu hồi. Trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, có dự án khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất đã không nhận được sự đồng tình, hợp tác của một bộ phận nhân dân, dẫn đến tình trạng khiếu kiện đông người, khiếu kiện vượt cấp kéo dài, phần nào ảnh hưởng đến trật tự trị an và sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Để đánh giá và phân tích một cách khách quan công tác bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất ở một KCN trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, tôi chọn đề tài: “Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất dự án khu công nghiệp Thăng Long II tỉnh Hưng Yên”. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 3 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở kết quả đánh giá quá trình thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quá trình thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất phục vụ dự án KCN Thăng Long II, tỉnh Hưng Yên. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn liên quan tới bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất. - Đánh giá thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất để triển khai dự án KCN Thăng Long II trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới công tác bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất triển khai dự án. - Đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần thực hiện tốt công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất phục vụ các dự án trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu - Các chính sách của Đảng và Nhà nước về quá trình thực thi chính sách thu hồi đất nông nghiệp. - Các hộ nông dân có đất bị thu hồi phục vụ dự án KCN Thăng Long II trên địa bàn 2 xã Dị Sử, Phùng Chí Kiên, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. - Hội đồng bồi thường, GPMB huyện Mỹ Hào, Trung tâm phát triển Quỹ đất thuộc Sở TN&MT tỉnh Hưng Yên; UBND xã Phùng Chí Kiên, UBND xã Dị Sử, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. - Những vấn đề về công tác bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất và các nguyên nhân ảnh hưởng tới công tác thu hồi đất ở KCN Thăng Long II, trên địa bàn 2 xã Dị Sử, Phùng Chí Kiên của huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 4 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Tập trung tìm hiểu công tác bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất ở KCN Thăng Long II, tỉnh Hưng Yên (thuộc giai đoạn hai trong quá trình xây dựng mở rộng của KCN Thăng Long II). - Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu trên địa bàn 2 xã Dị Sử, Phùng Chí Kiên của huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. - Phạm vi về thời gian: Các dữ liệu phục vụ đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất trong trên địa bàn 2 xã Dị Sử, Phùng Chí Kiên của huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên trong hai năm 2012, 2013. Thời gian nghiên cứu từ tháng 6/2014 đến tháng 3/2015. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 5 PHẦN II CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 2.1. Cơ sở lý luận Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 6 2.1.1. Cơ sở lý luận về thu hồi đất và bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất Chính sách bồi thường GPMB đã được Luật Đất đai 1988 đề cập và được Luật hóa từ năm 1993 đến nay cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Cụ thể: Luật Đất đai 1993: chưa bao quát, điều chỉnh đầy đủ phạm vi thu hồi đất; mức bồi thường thiệt hại về đất đai, tài sản chưa tương xứng với mức thiệt hại thực tế; không có quy định về các biện pháp hỗ trợ ổn định đời sống, sản xuất và xây dựng các khu tái định cư để phục vụ việc di dân GPMB v.v… Luật Đất đai 2003: Luật đã có phạm vi điều chỉnh bao quát, thể hiện đầy đủ hơi thở của cuộc sống so với các Luật Đất đai 1993. Luật Đất đai 2013: Luật có phạm vi điều chỉnh bao quát nhất, cụ thể cho từng công tác, đặc biệt là công tác liên quan đến GPMB thể hiện gần như đầy đủ so với các Luật Đất đai đã ban hành trước đó. 2.1.1.1. Khái niệm về thu hồi đất Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất ủa người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai (Luật Đất đai, 2013). Từ quy định của Luật, có thể hiểu: Thu hồi đất là quyết định hành chính của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về giao đất, cho thuê đất. Từ đó tuân thủ đúng thẩm quyền. Nhà nước thu hồi đất phải xuất phát từ nhu cầu của xã hội và phát triển kinh tế hoặc chế tài xử lý các vi phạm Luật Đất đai của người sử dụng đất. Việc thu hồi đất phải đặt trong mối quan hệ về lợi ích của 3 chủ thể: Nhà nước – Nhà đầu tư – người có đất bị thu hồi. 2.1.1.2. Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất - Bồi thường về đất: là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất (Luật Đất đai, 2013). Bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất thực chất là việc giải quyết mối quan hệ kinh Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 7 tế giữa Nhà nước, người được giao đất, thuê đất và người bị thu hồi đất. Bồi thường thiệt hại về đất phải được thực hiện theo quy định của Nhà nước. Việc bồi thường thiệt hại về đất không giống với việc trao đổi, mua bán tài sản, hàng hoá trên thị trường mà nó phải đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, người bị thu hồi đất và người nhận quyền sử dụng đất thu hồi, có nghĩa là phải giải quyết một cách hài hoà giữa các đối tượng tham gia. - Bồi thường GPMB: là quá trình tổ chức thực hiện các công việc liên quan đến di dời nhà cửa, cây cối và các công trình xây dựng trên phần đất nhất định được quy định cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng một công trình mới trên đó. Công tác GPMB mang tính quyết định đến tiến độ của dự án là khâu đầu tiên để thực hiện dự án, trong đó đền bù thiệt hại là khâu quan trọng quyết định tiến độ GPMB. Bồi thường, hỗ trợ GPMB có nghĩa là hoàn trả lại toàn bộ giá trị tài sản và hỗ trợ thêm một phần giá trị hoặc công lao động và một số hỗ trợ xã hội khác cho người có đất bị thu hồi. - Nguyên tắc của việc bồi thường GPMB: Nhà nước thu hồi đất của người đang sử dụng có đủ điều kiện được bồi thường (quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9, 10, 11 và Điều 8 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất (sau đây gọi là Nghị định 197/2004/NĐ-CP) và các Điều 44, 45, 46 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ quy định bổ sung về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng đất, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về đất đai (sau đây gọi là Nghị định số 84/2007/NĐ-CP) thì được bồi thường; trường hợp không đủ điều kiện được bồi thường thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét để hỗ trợ. Nhà nước thu hồi đất của người đang sử dụng vào mục đích nào thì được bồi thường bằng việc giao đất mới có cùng mục đích sử dụng, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng giá trị quyền sử dụng đất tính theo giá đất tại thời điểm quyết định thu hồi đất; trường hợp bồi thường bằng việc giao đất mới hoặc giao đất ở tái định cư hoặc nhà ở tái định cư, nếu có chênh lệch về giá trị thì phần chênh lệch đó được thanh toán bằng tiền theo quy định sau: Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 8 a) Trường hợp tiền bồi thường, hỗ trợ lớn hơn tiền sử dụng đất ở hoặc tiền mua nhà ở tại khu tái định cư thì người tái định cư được nhận phần chênh lệch; b) Trường hợp tiền bồi thường, hỗ trợ nhỏ hơn tiền sử dụng đất ở hoặc tiền mua nhà ở tái định cư thì người tái định cư phải nộp phần chênh lệch, trừ trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 19 Nghị định 69/2009/NĐ-CP. Trường hợp người sử dụng đất được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai đối với Nhà nước theo quy định của pháp luật thì phải trừ đi khoản tiền phải thực hiện nghĩa vụ tài chính vào số tiền được bồi thường, hỗ trợ để hoàn trả ngân sách nhà nước. Nhà nước điều tiết một phần lợi ích từ việc thu hồi, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện các khoản hỗ trợ cho người có đất bị thu hồi quy định tại Điều 17 Nghị định 69/2009/NĐ-CP. Tóm lại, Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất nếu có đủ điều kiện được bồi thường theo quy định thì được bồi thường. Việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh (thành phố) quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất. Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật. - Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất: Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển (Luật Đất đai, 2013). 2.1.1.3 . Chính sách bồi thường, hỗ trợ GPMB Là một quá trình thực hiện các công việc liên quan đến bồi hoàn giá trị về đất, tài sản trên đất bằng tiền hoặc bằng tài sản tương ứng cùng một số chính sách hỗ trợ xã hội. Tổ chức việc di dời tài sản, hoa màu trên đất để GPMB. Bàn giao phần diện tích mặt bằng đó cho chủ thể mới để cải tạo, xây dựng công trình mới có giá trị, lợi ích kinh tế, lợi ích xã hội lớn hơn (Đặng Thái Sơn, 2002). Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 9