Tài liệu dạy học xác xuất thống kê cho sinh viên ngành điều dưỡng theo hướng tiếp cận năng lực nghề nghiệp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI LẠI VĂN ĐỊNH DẠY HỌC XÁC SUẤT - THỐNG KÊ CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI LẠI VĂN ĐỊNH DẠY HỌC XÁC SUẤT - THỐNG KÊ CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học Bộ môn Toán Mã số: 9. 14. 01. 11 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS. TS. Nguyễn Anh Tuấn HÀ NỘI - 2022 i LỜI CẢM ƠN Tác giả chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các phòng ban chức năng Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất và tinh thần cho tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu tại trƣờng. Tác giả chân thành cảm ơn các thầy cô Khoa Toán – Tin, các thầy cô chuyên ngành Lý luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán, các thầy cô ở hội đồng các cấp đã tận tình giúp đỡ tác giả hoàn thành khóa học. Tác giả đặc biệt bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến ngƣời thầy giáo kính yêu và tận tụy PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn đã tận tình hƣớng dẫn và động viên tinh thần trong suốt thời gian thực hiện khóa học. Tác giả gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu, các bạn bè đồng nghiệp Trƣờng Đại học Điều dƣỡng Nam Định và các cơ sở có đào tạo Điều dƣỡng viên; các bệnh viện, cơ sở Y tế đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt quá trình học tập nghiên cứu để hoàn thành luận án. Dù đã rất cố gắng, do thời gian nghiên cứu có hạn, trình độ kiến thức cũng nhƣ kinh nghiệm của bản thân còn hạn chế nên chắc chắn luận án không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc thêm những ý kiến chia sẻ và phản hồi bổ ích để luận án đƣợc hoàn thiện hơn và có ý nghĩa thực tiễn trong cuộc sống, trong sự nghiệp giáo dục. Tác giả trân trọng cảm ơn Hà Nội, tháng năm 2022 Tác giả luận án Lại Văn Định ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình do riêng tôi nghiên cứu, các kết quả trong luận án là trung thực, khách quan và chƣa từng đƣợc công bố ở bất kì nơi nào. Tôi đảm bảo rằng mọi tài liệu tham khảo trong quá trình nghiên cứu hoàn thành luận án đều đƣợc trích dẫn đầy đủ, đúng tác giả. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Lại Văn Định iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BP Biện pháp BT Bài tập CTYT Chất thải Y tế DH Dạy học ĐC Đối chứng ĐHSP Đại học Sƣ phạm GV Giảng viên HĐ Hoạt động HS Học sinh HT Học tập KN Kỹ năng LLDH Lý luận dạy học NCKH Nghiên cứu khoa học NL Năng lực NN Nghề nghiệp NXB Nhà xuất bản PL Phụ lục PP Phƣơng pháp PPDH Phƣơng pháp dạy học SV Sinh viên TĐHĐDNĐ Trƣờng Đại học Điều dƣỡng Nam Định THPT Trung học phổ thông TK Thống kê TN Thực nghiệm TB Trung bình VĐ Vấn đề XS Xác suất XS-TK Xác suất - Thống kê iv MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 5 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 5 4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................................... 6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................................... 6 6. Những vấn đề đƣa ra bảo vệ .............................................................................................. 6 7. Những đóng góp của luận án ............................................................................................. 6 8. Cấu trúc luận án ................................................................................................................. 7 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................................... 8 1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ....................................................................... 8 1.1.1. Về dạy học Toán theo hƣớng phát triển năng lực ........................................................ 8 1.1.2. Tình hình nghiên cứu dạy học Xác suất - Thống kê gắn với nghề nghiệp ................ 11 1.1.3. Những nghiên cứu dạy học Xác suất - Thống kê cho sinh viên ngành Y và ngành Điều dƣỡng................................................................................................................ 17 1.2. NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP ...................................................................................... 24 1.2.1. Năng lực ..................................................................................................................... 24 1.2.2. Quan niệm năng lực nghề nghiệp .............................................................................. 25 1.2.3. Năng lực nghề nghiệp Điều dƣỡng ............................................................................ 27 1.3. THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC XÁC SUẤT - THỐNG KÊ Ở CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐIỀU DƢỠNG ............................................................................................... 31 1.3.1. Vai trò của Xác suất - Thống kê đối với nghề Điều dƣỡng ....................................... 31 1.3.2. Nội dung chƣơng trình và yêu cầu dạy học Xác suất - Thống kê cho sinh viên ngành Điều dƣỡng................................................................................................................ 32 1.3.3. Khảo sát thực trạng dạy và học Xác suất - Thống kê ở các Trƣờng đào tạo nghề Điều dƣỡng .......................................................................................................................... 36 1.4. TIẾP CẬN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP TRONG DẠY HỌC XÁC SUẤT THỐNG KÊ CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƢỠNG ................................................. 41 1.4.1. Khả năng tiếp cận năng lực nghề Điều dƣỡng của việc vận dụng Xác suất - Thống kê . 41 1.4.2. Cấu trúc năng lực vận dụng Xác suất - Thống kê vào nghề nghiệp của SV ngành Điều dƣỡng .......................................................................................................................... 44 v 1.4.3. Biểu hiện và tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng Xác suất - Thống kê vào giải quyết vấn đề thực tiễn trong nghề Điều dƣỡng.............................................................................. 55 1.5. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................................. 58 Chƣơng 2. XÂY DỰNG BIỆN PHÁP DẠY HỌC XÁC SUẤT - THỐNG KÊ THEO HƢỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƢỠNG ................................................................................................................... 60 2.1. ĐỊNH HƢỚNG XÂY DỰNG CÁC BIỆN PHÁP........................................................ 60 2.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC XÁC SUẤT - THỐNG KÊ TIẾP CẬN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƢỠNG ................................. 61 2.2.1. Biện pháp 1: Sử dụng tình huống thực tiễn điều dƣỡng để gợi động cơ, gây hứng thú cho sinh viên trong quá trình học Xác suất - Thống kê ....................................................... 61 2.2.2. Biện pháp 2: Củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng giải bài tập Xác suất - Thống kê có nội dung liên quan đến thực tiễn nghề Điều dƣỡng ................................................... 76 2.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng và sử dụng hệ thống ví dụ, bài tập Xác suất - Thống kê gắn với thực tiễn nghề Điều dƣỡng ............................................................................................ 95 2.2.4. Biện pháp 4: Tập luyện cho sinh viên vận dụng Xác suất - Thống kê vào giải quyết tình huống điều dƣỡng theo quy trình giải bài toán thực tiễn ............................................ 102 2.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức cho sinh viên sử dụng Xác suất - Thống kê trong nghiên cứu khoa học về nghề Điều dƣỡng ........................................................................................... 114 2.3. SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP SƢ PHẠM TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG XÁC SUẤT THỐNG KÊ ..................................................... 122 2.4. KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................... 123 Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ....................................................................... 125 3.1. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..................................... 125 3.1.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm............................................................................... 125 3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm .............................................................................. 125 3.2. KẾ HOẠCH VÀ PHƢƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................ 125 3.2.1. Quy trình và phƣơng pháp tiến hành thực nghiệm sƣ phạm .................................... 125 3.2.2. Kế hoạch thực nghiệm sƣ phạm............................................................................... 127 3.3. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................. 129 3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM VÀ ĐÁNH GIÁ ........................................ 129 3.4.1. Mục tiêu, nội dung đánh giá .................................................................................... 129 vi 3.4.2. Phƣơng pháp và kết quả đánh giá ............................................................................ 134 3.5. KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................................... 147 KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 149 MỘT SỐ CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ............................................. 151 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 152 PHỤ LỤC vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Sự khác nhau giữa chẩn đoán điều trị và chẩn đoán điều dưỡng ....................... 29 Bảng 1.2. Kết quả xét nghiệm số lượng bạch cầu WBC ...................................................... 49 Bảng 1.3. Tình hình sử dụng thuốc trong chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp .................... 50 Bảng 1.4. Kết quả xét nghiệm trong chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường ......................... 51 Bảng 1.5. Kết quả xét nghiệm trong chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường ......................... 51 Bảng 1.6. Thực trạng tuân thủ điều trị bệnh nhân động kinh .............................................. 52 Bảng 1.7. Mối liên hệ giữa quy trình giải bài toán điều dưỡng với các NL ....................... 55 Bảng 1. 8. Tiêu chí đánh giá các thành tố NL vận dụng XS-TK .......................................... 56 Bảng 2.1. Phiếu theo dõi sản phụ sau đẻ ............................................................................. 72 Bảng 2.2. Phiếu theo dõi bệnh nhân sốt rét ......................................................................... 73 Bảng 2.3. Độ cao tử cung sau đẻ ......................................................................................... 74 Bảng 2.4. Mật độ kí sinh trùng bệnh nhân sốt rét ............................................................... 74 Bảng 2. 5. Bài thuốc “Thiên ma câu đằng ẩm gia giảm” điều trị bệnh cao huyết áp ........ 75 Bảng 2.6. Kiến thức tự chăm sóc và tuổi của người cao tuổi tăng huyết áp điều trị ngoại trú ............................................................................................................................... 85 Bảng 2.7. Cân nặng (kg) của 9 bệnh nhân béo phì trước và sau 12 tuần dùng chế độ ăn VLCD .............................................................................................................................. 94 Bảng 2.8. Kiến thức của người bệnh suy tim mạn về tự chăm sóc trước và sau can thiệp (n=90) tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Nam Định năm 2018..................................................... 99 Bảng 2.9. Mối liên hệ giữa mức độ tuân thủ với mức độ tin tưởng nhân viên y tế của người bệnh HIV/AIDS điều trị ARV ............................................................................................... 99 Bảng 2.10. Phân bố trẻ theo lớp tuổi (n=403) .................................................................. 100 Bảng 2. 11. Tổng hợp theo dõi tình trạng mắc bệnh tả của cộng đồng ............................. 101 Bảng 2.12. Số trẻ tử vong dưới 1 tuổi các năm ................................................................. 106 Bảng 2.13. Số trẻ tử vong 5 tuổi các năm .......................................................................... 106 Bảng 2.14. Chế độ ăn và thành phần các chất trong điều trị tiêu chảy kéo dài của WHO ở các quốc gia trên thế giới ............................................................................................... 109 Bảng 2.15. Sự tuân thủ điều trị của người bệnh động kinh ............................................... 112 Bảng 2.16. Chỉ số huyết áp của phụ nữ trên 50 tuổi ......................................................... 113 Bảng 2.17. Hoạt động của của GV và SV trong nghiên cứu giải quyết bài tập lớn .......... 117 Bảng 2.18. Bảng kiến thức của điều dưỡng về phân loại CTYT ........................................ 120 viii Bảng 2.19. Thực hành về phân loại CTYT ......................................................................... 120 Bảng 3.1. Bảng phân bố tần số điểm Toán đầu vào SV tham gia TN đợt 1 ...................... 127 Bảng 3.2. Bảng phân bố tần số điểm Toán đầu vào SV tham gia TN đợt 2 ...................... 128 Bảng 3.3. Đối tượng SV tham gia nghiên cứu trường hợp ................................................ 136 Bảng 3.4. Bảng phân bố tần số điểm kiểm tra đợt 1 .......................................................... 137 Bảng 3.5. Bảng phân bố tần số kết quả trả lời đúng các câu hỏi 5, 6, 7 ........................... 138 Bảng 3.6. Bảng phân bố tần số điểm kiểm tra đợt 2 .......................................................... 140 Bảng 3.7. Bảng phân bố tần số kết quả trả lời đúng các câu hỏi 5, 6, 7 ........................... 141 Bảng 3.8. Bảng phân bố tần số điểm đạt được theo 4 mức độ đánh giá ........................... 142 Bảng 3.9. Điểm học phần XS-TK của các SV tham gia nghiên cứu trường hợp ............... 145 Bảng 3.10. Điểm thi một số học phần (có sử dụng công cụ XS-TK) của 4 SV .................. 145 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ chuẩn NL, yêu cầu vận dụng XS-TK .............................................. 47 Sơ đồ 2.1. Quy trình giải bài toán thực tiễn nghề Điều dưỡng bằng công cụ XS-TK ....... 102 Biểu đồ 2.1. Biểu đồ tăng trưởng chiều dài/ chiều cao của trẻ gái từ 0 -5 tuổi .................. 66 Biểu đồ 2.2. Biểu đồ tăng trưởng cân nặng của trẻ gái từ 0 -5 tuổi .................................... 66 Biểu đồ 2.3. Biểu đồ minh họa theo dõi ho/hắt hơi của bệnh nhân ..................................... 71 Biểu đồ 2.4. Biểu đồ thể hiện diễn biến Tay chân miệng theo tuần năm 2019 .................... 82 Biểu đồ 2.5. Biểu đồ phân tán điểm kiến thức và tuổi bệnh nhân cao huyết áp .................. 86 Biểu đồ 2.6. Biểu đồ tán xạ về mối liên hệ giữa X và Y ....................................................... 89 Biểu đồ 2.7. Xu hướng tử vong trẻ em ở Việt Nam, 1990 – 2015 ...................................... 105 Biểu đồ 2.8. Thực hành phân loại đúng của các khâu trong quản lý CTYT ...................... 121 Biểu đồ 3.1. Phân bố điểm Toán đầu vào SV tham gia TN ............................................... 127 Biểu đồ 3.2. Phân bố điểm Toán đầu vào SV tham gia TN ............................................... 128 Biểu đồ 3.3. Biểu đồ phân bố tần số điểm kiểm tra đợt 1 .................................................. 137 Biểu đồ 3.4. Biểu đồ phân bố tần suất trả lời đúng các câu hỏi 5, 6, 7............................. 138 Biểu đồ 3.5. Biểu đồ phân bố tần số điểm kiểm tra đợt 2 .................................................. 140 Biểu đồ 3.6. Biểu đồ phân bố tần suất trả lời đúng các câu hỏi 5, 6, 7............................. 141 Biểu đồ 3.7. Biểu đồ phân bố tần số điểm đạt được theo 4 mức độ đánh giá ................... 142 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Về chính sách xã hội Theo kết quả nghiên cứu về đào tạo nhân lực lao động Việt Nam trong [55], để hội nhập với khu vực và thế giới, Việt Nam cần nâng cao vốn tri thức cho ngƣời lao động. Quá trình hội nhập thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa Việt Nam, nhƣng cũng đặt ra thách thức đòi hỏi nền giáo dục nƣớc ta đổi mới theo hƣớng chú trọng đến phát triển NL của ngƣời học. Tiếp cận những kết quả nghiên cứu về giáo dục đại học, trong [85], tác giả đã phân tích thực trạng dạy và học ở bậc đại học, nhấn mạnh sự cần thiết thay đổi toàn diện hệ thống giáo dục ở Việt Nam - trong đó có giáo dục đại học. Hiện nay, đổi mới PPDH là một trong những nhiệm vụ quan trọng của cải cách giáo dục nói chung, nhất là trong đào tạo ở bậc đại học. Dạy học tập trung tăng cƣờng hình thành, phát triển NL thực hành, vận dụng kiến thức vào nghề nghiệp. Điều 39 trong Luật Giáo dục 2019 [46] đã nêu mục tiêu của giáo dục đại học là “Đào tạo nhân lực trình độ cao, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài; nghiên cứu khoa học và công nghệ tạo ra tri thức, sản phẩm mới, phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế. Đào tạo người học phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ; có tri thức, kỹ năng, trách nhiệm nghề nghiệp; có khả năng nắm bắt tiến bộ khoa học và công nghệ tương xứng với trình độ đào tạo, khả năng tự học, sáng tạo, thích nghi với môi trường làm việc; có tinh thần lập nghiệp, có ý thức phục vụ Nhân dân”. Riêng đối với giáo dục NN, trong Luật Giáo dục NN [47], điều 4 chỉ rõ “mục tiêu đào tạo nhân lực trực tiếp cho sản xuất, kinh doanh và dịch vụ, cần có NL hành nghề tương ứng với trình độ đào tạo; có đạo đức, sức khỏe; có trách nhiệm nghề nghiệp”. Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã khẳng định chiến lƣợc “Giáo dục là quốc sách hàng đầu” nên trong quá trình phát triển đất nƣớc, ở mỗi lần hội nghị trung ƣơng của Đảng, VĐ giáo dục luôn đƣợc đem ra thảo luận sửa đổi. Ngay tại hội nghị Ban chấp hành Trung ƣơng lần thứ 8 khóa XI, Nghị quyết số 29- NQ/TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 cũng đã xác định “Nội dung giáo dục nghề nghiệp được xây dựng theo hướng tích hợp kiến thức, kỹ năng, tác phong làm việc chuyên nghiệp để 2 hình thành năng lực nghề nghiệp cho người học…. Chú trọng phát triển năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, đạo đức nghề nghiệp và hiểu biết xã hội, từng bước tiếp cận trình độ khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới” [19]. Hƣớng đổi mới giảng dạy Toán cho SV đại học là giảm tính hàn lâm, tăng cƣờng thực hành, vận dụng vào thực tiễn. Vì thế, ở các trƣờng đại học chuyên ngành không nghiên cứu toán học đều tập trung nghiên cứu việc giảng dạy Toán nhằm phát triển NL vận dụng toán học vào thực tiễn NN, đào tạo SV theo hƣớng tiếp cận chuẩn NL NN. Trƣờng Đại học Điều dƣỡng Nam Định (TĐHĐDNĐ) là trƣờng đại học chuyên ngành về Điều dƣỡng đầu tiên ở Việt Nam, đƣợc thành lập năm 2004 với mục tiêu “Nâng cao chất lượng đào tạo Điều dưỡng, Hộ sinh đạt chuẩn với trình độ khu vực và quốc tế; tập trung xây dựng và đào tạo các chuyên ngành về Điều dưỡng, đặc biệt đào tạo chuyên khoa sâu và đặc thù đáp ứng công tác bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân” [75]. Nhiệm vụ của TĐHĐDNĐ đƣợc xác định là “phát triển công tác giáo dục - đào tạo, NCKH về đào tạo Điều dưỡng, Hộ sinh và nhóm ngành khoa học sức khỏe theo hướng đào tạo nguồn nhân lực về Điều dưỡng, Hộ sinh có chất lượng cao để phục vụ công tác nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân, trở thành một trong những trung tâm đào tạo nguồn nhân lực Y tế về Điều dưỡng có uy tín trong nước và quốc tế” [76]. Điều đó đặc biệt có ý nghĩa khi nhu cầu sử dụng điều dƣỡng viên Việt Nam ở các nƣớc phát triển tăng nhanh hơn so với khả năng đáp ứng nguồn nhân lực này của lao động Việt Nam trong những năm gần đây. Trong khi đó, tại hội nghị điều dƣỡng Việt Nam năm 2017, trong báo cáo khoa học của Nguyễn Hƣng ([135]) có nêu kết quả thống kê: Đến năm 2016, toàn quốc có 129.395 điều dưỡng, hộ sinh đang công tác tại 1.304 bệnh viện. Tỉ số điều dưỡng, hộ sinh/bác sĩ mới chỉ đạt được 1,9 - đứng thứ 7/10 quốc gia ASEAN, chỉ hơn Myanma, Lào, Campuchia. Điều đó cho thấy sự cần thiết tăng cường không chỉ về chất lượng mà còn cả số lượng điều dưỡng viên tại Việt Nam. Nhƣ vậy, yêu cầu đổi mới nâng cao chất lƣợng đào tạo điều dƣỡng viên ở Việt Nam là vấn đề cần thiết. Nhất là để đáp ứng nhu cầu sử dụng điều dƣỡng viên Việt Nam ở các nƣớc có nền kinh tế phát triển. 3 1.2. Về thực trạng giảng dạy Xác suất - Thống kê cho sinh viên ngành Điều dưỡng Từ kết quả tìm hiểu của tác giả và đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy ở trƣờng Điều dƣỡng, có nhiều tình huống chuyên môn giảng dạy cần đến công cụ XS-TK, nhƣng nhiều GV giảng dạy chuyên môn điều dƣỡng chƣa thực sự sử dụng hiệu quả kiến thức và phƣơng pháp của XS-TK, thậm chí nhiều khi chỉ đƣa ra ý kiến dựa trên kinh nghiệm. Một số GV biết sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu TK. Tuy nhiên, khi cần đánh giá sâu và giải thích đƣợc bản chất của VĐ chuyên môn thì họ còn lúng túng, gặp sai sót vì chƣa hiểu rõ bản chất công cụ XSTK trong đó. Khi gặp phải những VĐ phức tạp trong những đề tài nghiên cứu khoa học họ thƣờng phải tham khảo ý kiến của GV dạy Toán. Hầu hết các GV đang trực tiếp DH phần XS-TK trong các trƣờng Y khoa, trƣờng Đại học Điều dƣỡng đều chỉ đƣợc đào tạo chuyên môn giảng dạy Toán ở các trƣờng sƣ phạm, vì vậy rất ít GV có những hiểu biết cần thiết về chuyên ngành điều dƣỡng. Tại TĐHĐDNĐ, 100% các GV DH XS-TK chƣa đƣợc bồi dƣỡng thêm kiến thức chuyên môn về điều dƣỡng nên khi DH XS-TK để gắn với thực tiễn NN thì các GV gặp nhiều khó khăn. Để khắc phục khó khăn đó, các GV tự tìm hiểu và học theo mẫu từ các tài liệu của Y học, tạp chí, tập san... về điều dƣỡng. Sự liên hệ giữa GV giảng dạy môn Toán với các GV chuyên môn chƣa cao, hoặc có trao đổi nhƣng GV có chuyên môn lại có ít kiến thức về Toán nên trả lời cũng chƣa đƣợc sâu sắc. Ngành Điều dƣỡng là ngành mới đƣợc giảng dạy chuyên sâu, trƣờng chuyên ngành đầu tiên. Vì vậy, việc nghiên cứu giảng dạy Toán cho chuyên ngành Điều dƣỡng chƣa đƣợc quan tâm nhiều. Dù trong các đề tài nghiên cứu của GV, học viên và SV có sử dụng XS-TK nhƣng xử lý qua phần mềm TK, học lẫn nhau bằng kinh nghiệm, chỉ một số rất ít GV biết về cơ sở khoa học của XS-TK nên khi kết luận còn có điều sai sót. Trong một số trƣờng Đại học có đào tạo nghề Điều dƣỡng, nhất là ở các trƣờng Cao đẳng, giảng viên Toán dạy học phần XS-TK thƣờng đƣợc tuyển trực tiếp từ nguồn SV tốt nghiệp chuyên ngành Điều dƣỡng. GV chƣa có điều kiện đƣợc bồi dƣỡng, nâng cao trình độ về XS-TK nên họ cũng chỉ mới đƣợc đào tạo về XSTK (với 2 tín chỉ) sau đó dạy lại chính nội dung này cho SV nên kiến thức và nhất là NL vận dụng chƣa thật vững vàng, chƣa nắm đƣợc bản chất và lợi thế của công 4 cụ XS-TK đối với nghề Điều dƣỡng. Một số trƣờng giao việc giảng dạy Phần mềm TK Y học cho bộ môn Y tế công cộng và GV chỉ dạy SV thực hành xử lý số liệu đã có sẵn bằng một số phần mềm và báo cáo kết quả mà không hƣớng dẫn, yêu cầu SV liên hệ, giải thích với kiến thức và phƣơng pháp của XS-TK đã đƣợc học. Do vậy, nhiều SV trả lời, nhận định sai về mặt toán học đối với kết quả thu đƣợc. Chẳng hạn: Do không hiểu rõ về độ tin cậy  nên khi β > 0,95 thì SV lại kết luận sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê. Trong khi kết luận đúng là sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Trong thời gian gần đây, thời lƣợng dành cho môn học XS-TK ở trƣờng Đại học Điều dƣỡng đã có sự điều chỉnh theo hƣớng giảm bớt: Từ 45 tiết ở những năm trƣớc 2011 giảm xuống còn 30 tiết vào giai đoạn 2011 - 2015. Từ năm 2015 đến nay đƣợc quy định trong chƣơng trình đào tạo theo tín chỉ là 2 tín chỉ [77]. Điều đó cũng xảy ra tƣơng tự đối với học phần XS-TK ở một số trƣờng Đại học, Cao đẳng đào tạo nghề không chuyên ngành Toán (tham khảo [29], [85], ...). Tình hình hiện nay cho thấy: Việc giảng dạy XS-TK cho SV đại học - nói riêng là trong đào tạo điều dưỡng viên còn có những hạn chế - đặc biệt là NL vận dụng môn học này vào NN nhằm tiếp cận NL NN điều dƣỡng. 1.3. Về nhu cầu phát triển năng lực vận dụng Xác suất - Thống kê vào thực tiễn nghề nghiệp Định hƣớng đổi mới giáo dục Toán học nhằm mục tiêu DH Toán gắn với thực tiễn và phát triển NL cho ngƣời học đã đƣợc chú trọng ngay từ bậc giáo dục phổ thông - xem nhƣ bƣớc chuẩn bị cho đào tạo nghề ở bậc cao đẳng, đại học [6]. Vì vậy, việc DH Toán các trƣờng nghề cần tiếp tục cụ thể hóa, nhằm vào mục tiêu tiếp cận NL NN cho SV, giúp họ vận dụng đƣợc toán học vào thực tiễn NN, góp phần hình thành, phát triển NL chuyên môn NN. Trong thực tế tìm hiểu, trao đổi với một số SV điều dƣỡng đã tốt nghiệp cho thấy: Nhiều điều dƣỡng viên còn lúng túng khi cần vận dụng XS-TK trong công việc, thậm chí họ còn liên hệ với GV Toán để trợ giúp thêm. Một trong những lý do của hiện tƣợng này là trong quá trình DH XS-TK ở trƣờng, bài giảng của GV không sát với thực tiễn NN. Các ví dụ đa số còn mang tính lý thuyết hàn lâm, với số liệu ít tính thực tế, không gắn với một tình huống điều dƣỡng cụ thể nào. Do thiếu những tình huống vận dụng XS-TK vào NN nên SV không thấy đƣợc vai trò của XS-TK 5 đối với nghề Điều dƣỡng. SV rất ít đƣợc thực hành cụ thể trên một đề tài nên thấy XS-TK không có liên hệ với các môn học khác. GV giảng dạy XS-TK ít có sự liên hệ với các môn học gần gũi nhƣ môn Phần mềm TK và NCKH, nhất là những môn học chuyên ngành Điều dƣỡng, ... Nhƣ vậy, NL vận dụng môn học cho SV ngành Điều dƣỡng chƣa đƣợc làm rõ và chú trọng phát triển trong quá trình giảng dạy XSTK, góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo điều dƣỡng viên đạt chuẩn NL cơ bản Điều dƣỡng. Tuy nhiên, cho đến nay chƣa có công trình nghiên cứu nào về VĐ phát triển NL vận dụng môn học XS-TK cho SV ngành Điều dưỡng theo hướng tiếp cận NL NN. Từ những căn cứ trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của luận án là “Dạy học Xác suất - Thống kê cho sinh viên ngành Điều dưỡng theo hướng tiếp cận năng lực nghề nghiệp”. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Thiết kế và sử dụng những BP DH XS-TK theo hƣớng tiếp cận năng lực nghề nghiệp điều dƣỡng cho SV. Nhiệm vụ nghiên cứu + Nghiên cứu tổng quan một số VĐ lý luận về LLDH Toán và VĐ phát triển NL ngƣời học trong giáo dục đại học. + Nghiên cứu một số VĐ về đào tạo và chuẩn NL nghề Điều dƣỡng ở bậc đại học; lý luận và thực tiễn giảng dạy XS-TK cho SV ngành Điều dƣỡng, từ đó xác định một số tiêu chuẩn, tiêu chí trong NL nghề Điều dƣỡng có thể tiếp cận trong DH XS-TK. + Xác định những thành tố của NL vận dụng XS-TK vào NN điều dưỡng có thể phát triển cho SV ngành Điều dƣỡng. + Thiết kế và sử dụng những BP giảng dạy XS-TK theo hƣớng tiếp cận năng lực nghề nghiệp điều dƣỡng cho SV. + TN sƣ phạm để kiểm nghiệm tính khả thi, tính hiệu quả của những BP đề xuất. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng: Vấn đề giảng dạy XS-TK cho SV nhằm tiếp cận chuẩn NL NN điều dưỡng. Phạm vi: Giảng dạy XS-TK cho SV đại học ngành Điều dƣỡng. 6 4. Giả thuyết khoa học Nếu xác định đƣợc những thành tố của năng lực vận dụng Xác suất - Thống kê vào nghề Điều dƣỡng và xây dựng đƣợc những biện pháp giảng dạy thì sẽ trực tiếp bồi dƣỡng năng lực vận dụng môn học vào thực tiễn điều dƣỡng, từ đó giúp sinh viên tiếp cận năng lực nghề nghiệp điều dƣỡng trong học tập Xác suất - Thống kê. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận Đọc tài liệu, tổng hợp lịch sử nghiên cứu VĐ, phân tích, hệ thống hóa,… các VĐ về lý luận liên quan đến dạy học Toán gắn với thực tiễn nghề nghiệp; giảng dạy và vận dụng XS-TK trong đào tạo nghề. - Phương pháp điều tra Thiết kế phiếu điều tra, tiến hành lấy số liệu khảo sát, quan sát, phỏng vấn và phân tích số liệu để tìm ra những VĐ cần nghiên cứu tại trƣờng đại học có đào tạo SV ngành Điều dƣỡng. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm Thiết kế bài giảng, triển khai thực nghiệm giảng dạy nhằm kiểm nghiệm tính khả thi của những BP DH XS-TK ở Trƣờng Đại học Điều dƣỡng. - Phương pháp nghiên cứu trường hợp Sử dụng trong việc theo dõi sự phát triển NL vận dụng XS-TK nhằm tiếp cận NL NN điều dƣỡng của một số SV trong quá trình học XS-TK. - Phương pháp thống kê toán học TK và xử lý số liệu trƣớc và sau TN về kết quả học tập XS-TK của SV theo định hƣớng tiếp cận NL NN điều dƣỡng. 6. Những vấn đề đƣa ra bảo vệ - Các thành tố của NL vận dụng XS-TK của SV vào nghề Điều dƣỡng. - Những BP DH XS-TK theo hƣớng tiếp cận NL NN điều dƣỡng thông qua bồi dƣỡng NL vận dụng XS-TK. 7. Những đóng góp của luận án 7.1. Về mặt lý luận - Làm rõ đƣợc cơ sở lý luận của việc DH XS-TK theo hƣớng tiếp cận NL NN điều dƣỡng. - Đề xuất các thành tố NL vận dụng XS-TK của SV vào nghề Điều dƣỡng. 7 7.2. Về mặt thực tiễn - Điều tra, phân tích, đánh giá, nhận xét đƣợc tình hình giảng dạy XS-TK ở các Trƣờng Đại học, Cao đẳng có đào tạo nghề Điều dƣỡng gắn với yêu cầu vận dụng vào NN. - Điều tra, phân tích, đánh giá, nhận xét về thực trạng vận dụng XS-TK vào thực tế nghề Điều dƣỡng của điều dƣỡng viên. - Đề xuất những BP DH XS-TK theo hƣớng tiếp cận NL NN điều dƣỡng cho SV ngành Điều dƣỡng. 8. Cấu trúc luận án Ngoài phần mở đầu và phần phụ lục, cấu trúc luận án gồm 3 chƣơng. Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn Chƣơng 2. Xây dựng biện pháp dạy học Xác suất - Thống kê theo hƣớng tiếp cận năng lực nghề nghiệp cho sinh viên ngành Điều dƣỡng Chƣơng 3. Thực nghiệm sƣ phạm 8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1.1. Về dạy học Toán theo hƣớng phát triển năng lực 1.1.1.1. Một số công trình nghiên cứu về dạy học theo hướng phát triển năng lực trên thế giới Vào năm 1982, William E. Blank xuất bản cuốn “Sổ tay phát triển chƣơng trình đào tạo dựa trên NL thực hiện”. Tác giả đã nghiên cứu các VĐ cơ bản của giáo dục và đào tạo dựa trên NL, trình bày về “phân tích nghề, phân tích nhu cầu người học, xây dựng hồ sơ NL người học, phát triển công cụ đánh giá sự hiểu biết và sự thực hiện, phát triển các nhóm HT, cải tiến và quản lý chương trình đào tạo” [130]. Trong cuốn sách “Phương pháp sư phạm tích hợp, hay cách phát triển năng lực ở nhà trường” ([131]), Xavier Rogiers (1996) đã chỉ ra con đường phát triển NL cho người học thông qua giáo dục tích hợp. Trong [114], Peter Morgan (1998) nghiên cứu về một số chiến lƣợc phát triển NL. Joe Bolger (2000, [107]) đã nghiên cứu về sự cần thiết, nội dung và cách thức phát triển NL. Richard A Voorhees (2001) với tác phẩm “Competency-Based Learning Models: A Necessary Future” đã bàn về mô hình HT dựa trên NL với tƣ tƣởng là: phát triển NL cho người học là xu thế tất yếu và người học cần được học mọi nơi, mọi lúc với sự trợ giúp của công nghệ thông tin [115]. Tremblay Denyse (2002, [126]) đã xây dựng phương pháp tiếp cận dựa trên NL nhằm giúp người học tự chủ trong học tập và vận dụng kiến thức suốt đời. Trong giáo dục phổ thông, vào những năm 2005 - 2010, ở Canada đã có những công trình nghiên cứu về đánh giá NL của HS tiểu học và THCS ([117], [118]). Vào năm 2009, Samuel Otoo, Natalia Agapitova và Joy Behrens ([116]) xây dựng khung phát triển NL trong học tập và cách thức tiếp cận giáo dục phát triển NL. Trong chƣơng trình phát triển Liên hiệp quốc, vào năm 2010 ([127]) đã nghiên cứu về VĐ đo lường NL. T.R. Nodine (2016) trong [125] đã chỉ ra phát triển giáo dục dựa trên NL cần đƣợc triển khai trong giáo dục đại học ở Mỹ; nói riêng là trong đào tạo giáo viên, 9 trong đào tạo nghề ở các trƣờng đại học và cao đẳng và đƣa ra cách thiết kế PPDH nhằm tiếp cận phát triển NL. Đặc biệt là Dorothy M. Rogers (2014, [97]) đã trực tiếp nghiên cứu về vấn đề phát triển NL điều dưỡng ở trình độ ban đầu. Trong phạm vi môn Toán, có thể điểm qua một số công trình nhƣ sau: V.A.Cruchetxki (1973) đã khái quát các cấu trúc NL Toán học của HS làm căn cứ cho các nghiên cứu về nâng cao NL vận dụng Toán học vào thực tiễn cho ngƣời học qua tác phẩm Tâm lý NL Toán học của HS [14]. Với tác phẩm “Toán học phổ thông và những xu hƣớng phát triển” tác giả Maxlôva G.G (1980) nêu rõ: tăng cƣờng vận dụng toán học là xu thế chung của cải cách giáo dục môn Toán ở hầu hết các quốc gia trong thập kỷ 70-80 [24]. Tomas Hojgaard Jensen (2007, [124]) đã tiếp cận VĐ giáo dục toán học dựa trên đánh giá NL mô hình hóa của ngƣời học khi ứng dụng toán học vào giải quyết những VĐ thực tiễn. Các tác giả Werner Blum, Rita Borromeo Ferri (2009, [129]) đã đề cập đến NL vận dụng toán học vào thực tiễn từ khía cạnh mô hình hóa toán học. Tadesse Walelign (2014, [122]) tiến hành nghiên cứu VĐ đánh giá NL Toán học của người học khi học và vận dụng toán học. Nhƣ vậy, có thể thấy DH tiếp cận phát triển NL đã sớm đƣợc các nhà giáo dục trên thế giới quan tâm nghiên cứu và trở thành xu thế tất yếu trong giáo dục ở thế kỷ XXI. Đối với giáo dục toán học, xu hƣớng này phù hợp với nhu cầu gắn học Toán với NL vận dụng vào giải quyết những VĐ thực tiễn cho ngƣời học. 1.1.1.2. Một số công trình nghiên cứu về dạy học theo hướng phát triển năng lực ở Việt Nam Đối với nghề sƣ phạm, có những công trình nghiên cứu về NL nhƣ: Đinh Quang Báo và các tác giả (2016) trong [5], khi xây dựng chương trình đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông đã nhấn mạnh đến NL giáo dục và DH của giáo viên. Nguyễn Ngọc Hùng (2004) [35] nghiên cứu về NL thực hiện dành cho SV sƣ phạm kỹ thuật. Nguyễn Quang Việt (2006) [89] tiếp cận vấn đề đánh giá NL thực hiện cho SV. 10 Nguyễn Trƣờng Giang (2010) nghiên cứu phát triển kỹ năng DH thực hành đối với SV ĐHSP kỹ thuật theo hƣớng module hóa nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra [21]. Trịnh Xuân Thu (2012) [67] giải quyết vấn đề “rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho SV Cao đẳng sư phạm ngành Công nghệ theo NL thực hiện”. Đối với giáo dục nghề nghiệp thuộc khối kinh tế, kỹ thuật có những công trình: Lê Bá Phƣơng (2016, [59]) nghiên cứu VĐ phát triển NL NN cho SV kinh tế, kỹ thuật ở Trƣờng Đại học Công nghiệp. Nguyễn Đức Trí (2000) [73] và Cao Danh Chính (2012) [12] đã nghiên cứu mô hình phát triển NL cho SV ở các trƣờng thuộc khối kỹ thuật. Hoàng Ngọc Trí (2005) [74] nghiên cứu về phát triển NL nghề xây dựng trong đào tạo công nhân. Đối với giáo dục nghề nghiệp thuộc một số ngành nghề khác có những công trình: Trần Xuân Phú (2012) nghiên cứu DH theo hướng phát triển NL cho học viên trường sỹ quan chính trị [57]; Tống Diệp Thanh (2017) nghiên cứu vận dụng PPDH tích cực dựa trên NL thực hiện đối với dịch vụ nhà hàng [65]; ... Có thể thấy, trong các nghiên cứu ở nhiều lĩnh vực kể trên, các tác giả đã tiếp cận VĐ phát triển NL trong giáo dục thông qua nêu quan điểm, đề xuất mô hình, xác định thành phần, xây dựng các tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá, ... Trong phạm vi môn Toán, có thể điểm qua một số công trình nhƣ sau: Trong giáo trình “PPDH môn Toán” ([43]), Nguyễn Bá Kim đã tiếp cận VĐ phát triển NL HS từ góc độ DH toán trong HĐ và bằng HĐ, gắn với HĐ thực hành vận dụng toán học vào thực tiễn của HS. Tƣ tƣởng này đƣợc triển khai cụ thể hóa trong [44] khi định hƣớng giải pháp dạy học Toán nhằm phát triển NL HS. Tiếp cận từ yêu cầu đổi mới mục tiêu môn Toán, Trần Kiều (2014, [42]) đã định hƣớng những NL cần hình thành và phát triển cho ngƣời học qua môn Toán ở trƣờng phổ thông Việt Nam gồm 6 thành phần là: NL tư duy; NL giải quyết vấn đề; NL mô hình hóa Toán học; NL giao tiếp; NL sử dụng công cụ, phương tiện học toán; NL học tập độc lập và hợp tác. Theo hƣớng tiếp cận NL nghề dạy Toán, tác giả Nguyễn Chiến Thắng (2012) [66] và Bùi Văn Nghị và cộng sự (2016, [53]) đã nghiên cứu về VĐ phát triển NL DH Toán cho SV sƣ phạm.