Tài liệu Quản lý hoạt động giảng dạy ở các trường tiểu học của huyện thuận thành, tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN VĂN THỊNH QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Thái Nguyên, năm 2011 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHAM Nguyễn Văn Thịnh QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 60.14. 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS TRẦN THỊ TỐ OANH Thái Nguyên, năm 2011 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn tốt nghiệp, tác giả đã nhận đƣợc sự động viên, giúp đỡ quý báu của nhiều đơn vị và cá nhân. Trƣớc tiên, tác giả xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến quý Thầy Cô tham gia giảng dạy lớp Cao học Quản lý giáo dục khóa 17, các Thầy Cô công tác tại khoa sau đại học Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Ninh, Phòng GD&ĐT Thuận Thành; Ban Giám hiệu, các Thầy Cô giảng dạy tại các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành và các bạn đồng nghiệp. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến TS. Trần Thị Tố Oanh, ngƣời đã hết lòng giúp đỡ và hƣớng dẫn tận tình để tác giả hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện, song chắc chắn rằng luận văn này sẽ không thể tránh khỏi một vài thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự góp ý của các Thầy Cô và các bạn đồng nghiệp. Nguyễn Văn Thịnh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỤC LỤC Trang phụ bìa Trang Lời cảm ơn 1 Mục lục 2 Danh mục các chữ viết tắt 4 Danh mục các bảng 5 Danh mục các biểu đồ 6 MỞ ĐẦU 7 1. Lý do chọn vấn đề nghiên cứu 7 2. Mục đích nghiên cứu 10 3. Khách thể nghiên cứu và đối tƣợng nghiên cứu 10 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 10 5. Giả thuyết khoa học 10 6. Phạm vi nghiên cứu 11 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 11 8. Đóng góp của luận văn và khả năng ứng dụng 12 9. Cấu trúc luận văn 12 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG 14 GIẢNG DẠY CỦA TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 14 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu 17 1.3. Một số vấn đề lý luận liên quan đến công tác quản lý hoạt động 25 giảng dạy trong trƣờng tiểu học 1.4. Hiệu trƣởng trong quản lý trƣờng tiểu học 30 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động giảng dạy và quản lý hoạt Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 47 http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 động này ở trƣờng tiểu học 1.6. Kết luận chƣơng 1 50 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG 52 DẠY TRONG CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC CỦA HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH 2.1. Một số đặc điểm về địa lý- dân cƣ- kinh tế xã hội của huyện Thuận 52 Thành, tỉnh Bắc Ninh 2.2. Tình hình phát triển giáo dục tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh 53 Bắc Ninh 2.3. Thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng 55 tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh 2.4. Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các 75 trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh 2.5.Kết luận chƣơng 2 78 Chƣơng 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG 79 DẠY TRONG CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC CỦA HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH 3.1. Nguyên tắc đề ra biện pháp 79 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học 80 của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh 3.3. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện 91 pháp 3.4. Kết luận chƣơng 3 95 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO 101 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CM : Chuyên môn CQG : Chuẩn quốc gia CĐ : Cao đẳng CC : Cao cấp CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất ĐH : Đại học HS : Học sinh HT : Hiệu trƣởng HSCM : Hồ sơ chuyên môn KTX : Không thƣờng xuyên KTH : Không thực hiện GV : Giáo viên T–K : Tốt – Khá TB : Trung bình TX : Thƣờng xuyên TTCM : Tổ trƣởng chuyên môn TH : Tiểu học TC : Trung cấp QLGD : Quản lý giáo dục SC : Sơ cấp PHT : Phó hiệu trƣởng Y : Yếu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.lrc-tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả học tập của học sinh tiểu học huyện Thuận 54 Thành Bảng 2.2: Tình hình đội ngũ cán bộ quản lý các trƣờng tiểu học của 56 huyệnThuận Thành, tỉnh Bắc Ninh năm học 2010 – 2011 Bảng 2.3: Tình hình đội ngũ giáo viên các trƣờng tiểu học của huyện 58 Thuận Thành năm học 2010-2011 Bảng 2.4 : Kết quả điều tra nhận thức của cán bộ quản lý về tầm quan 61 trọng của các nội dung quản lý hoạt động giảng dạy Bảng 2.5: Thực trạng quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên 62 Bảng 2.6:Thực trạng quản lý việc thực hiện chƣơng trình và kế hoạch 64 giảng dạy. Bảng 2.7: Thực trạng quản lý việc soạn bài và chuẩn bị giờ lên lớp của 65 giáo viên Bảng 2.8: Thực trạng quản lý giờ lên lớp của giáo viên 66 Bảng 2.9: Thực trạng quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn, dự giờ và 67 rút kinh nghiệm Bảng 2.10: Thực trạng quản lý hồ sơ chuyên môn của giáo viên 68 Bảng 2.11: Thực trạng quản lý đổi mới phƣơng pháp giảng dạy 69 Bảng 2.12: Thực trạng quản lý công tác bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên 70 Bảng 2.13: Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học 72 tập cho học sinh Bảng 2.14: Thực trạng quản lý phƣơng tiện, các điều kiện hỗ trợ 73 hoạt động giảng dạy Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 92 http://www.lrc-tnu.edu.vn Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp 93 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1: Trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý các 57 trƣờng tiểu học huyện Thuận Thành Biểu đồ 2.2: Độ tuổi của đội ngũ giáo viên các trƣờng tiểu học huyện 59 Thuận Thành Biểu đồ 2.3: Trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên các trƣờng 59 tiểu học huyện Thuận Thành Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 http://www.lrc-tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn vấn đề nghiên cứu 1.1. Nhân loại đã bƣớc vào nền văn minh của thiên niên kỷ mới. Đại hội lần thứ IX của Đảng đã mở ra một thời kỳ phát triển mạnh mẽ của đất nƣớc với đƣờng lối công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm đƣa đất nƣớc thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, trở thành một nƣớc công nghiệp, thực hiện chủ trƣơng dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh. Báo cáo chính trị của Đại hội Đảng lần thứ IX, tháng 4 năm 2001, đã xác định mục tiêu chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội trong 10 năm tới là: "Đƣa nƣớc ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, tạo nền tảng để đến năm 2020 nƣớc ta cơ bản trở thành một nƣớc công nghiệp hoá theo hƣớng hiện đại”. Trên cơ sở đánh giá thực trạng giáo dục nƣớc nhà Đại hội IX đã khẳng định: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu” với mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dƣỡng nhân tài; giáo dục phải gắn chặt với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội. Báo cáo nêu rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con ngƣời - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trƣởng kinh tế nhanh và bền vững” [ 13]. Trong định hƣớng chiến lƣợc phát triển giáo dục tiểu học đến năm 2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khẳng định những quan điểm phát triển giáo dục tiểu học trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc, bao gồm: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu; bậc tiểu học là bậc học nền tảng; Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 http://www.lrc-tnu.edu.vn giáo dục tiểu học là sự nghiệp của Đảng, của Nhà nƣớc và của toàn dân; giáo dục tiểu học gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và những tiến bộ khoa học công nghệ; thực hiện công bằng trong giáo dục tiểu học; xây dựng nền tiểu học chuẩn mực [3 ]. Trên cơ sở phân tích những cơ hội và thách thức đối với đất nƣớc ta trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội, về khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hoá, Đại hội lần thứ X của Đảng tiếp tục khẳng định: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc”. Đồng thời văn kiện Đại hội cũng đã đề ra phƣơng hƣớng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010, trong đó định hƣớng phát triển cho giáo dục là: “Ƣu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lƣợng dạy và học. Đổi mới chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp dạy và học, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên và tăng cƣờng cơ sở vật chất của nhà trƣờng, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên”. Đối với vấn đề quản lý giáo dục, văn kiện Đại hội X của Đảng nêu rõ: “ Đổi mới và nâng cao năng lực quản lý nhà nƣớc về giáo dục và đào tạo” và “Tập trung khắc phục những tiêu cực trong dạy thêm, học thêm, thi cử, tuyển sinh, đánh giá kết quả học tập và cấp chứng chỉ, văn bằng” [15 ]. 1.2. Việt Nam là một nƣớc có xuất phát điểm về trình độ kinh tế - xã hội thấp, đời sống của nhân dân còn nhiều khó khăn. Để có thể bắt kịp với các nƣớc khác và hoà nhập với xu hƣớng phát triển chung của thế giới, công tác giáo dục và đào tạo cần đƣợc xác định là quốc sách hàng đầu. Điều này có nghĩa là giáo dục và đào tạo phải đƣợc đặt ở vị trí then chốt nhất nhằm tạo ra nguồn nhân lực thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế - xã hội. Trong lĩnh vực giáo dục thì đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục các cấp là lực lƣợng nòng cốt, giữ vai trò quyết định trong việc biến mục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 http://www.lrc-tnu.edu.vn tiêu giáo dục thành hiện thực, quyết định hiệu quả và chất lƣợng giáo dục. Muốn nâng cao chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng thì một trong các khâu then chốt là phải nâng cao chất lƣợng quản lý hoạt động giảng dạy. Chất lƣợng và hiệu quả của hoạt động giảng dạy là một thành tố quan trọng trong cấu thành chất lƣợng và hiệu quả giáo dục. Khi nói về thực trạng giáo dục Việt Nam, nguyên Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Minh Hiển đã đánh giá: “Chất lƣợng và hiệu quả giáo dục nhìn chung còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nƣớc và so với trình độ tiên tiến của các nƣớc trong khu vực”. Để khắc phục thực trạng giáo dục nói trên, một trong những công việc cấp thiết là có sự đánh giá đúng về thực trạng công tác quản lý ở các nhà trƣờng. 1.3. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, tiểu học là bậc học có ý nghĩa rất quan trọng liên quan đến mọi nhà, mọi ngƣời, mọi tầng lớp trong xã hội. Đây là bậc học nền tảng có nhiệm vụ xây dựng và phát triển tình cảm, đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ, thể chất cho trẻ em nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời. Một trong những mục tiêu giáo dục và đào tạo đến năm 2020 đƣợc Đảng ta xác định là: “Nâng cao chất lƣợng toàn diện bậc tiểu học”. Mục tiêu này có đạt đƣợc hay không? Cần có những biện pháp nào để thực hiện mục tiêu đó? Để trả lời những câu hỏi nhƣ vậy cần phải có sự đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy và phải xây dựng đƣợc các biện pháp quản lý để từ đó nâng cao chất lƣợng hoạt động giảng dạy ở bậc tiểu học. 1.4. Trong những năm qua, bên cạnh thành tích đã đạt đƣợc, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Ninh nói chung và huyện Thuận Thành nói riêng đang đứng trƣớc những vấn đề cấp thiết cần phải giải quyết. Tuy chất lƣợng giáo dục ở các trƣờng tiểu học những năm gần đây đã khá đồng đều nhƣng chất lƣợng dạy học các môn vẫn còn bộc lộ rõ sự chênh lệch không Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 http://www.lrc-tnu.edu.vn chỉ giữa các nhà trƣờng mà còn ở ngay trong một nhà trƣờng. Hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên trong các trƣờng tiểu học huyện Thuận Thành tuy đã đi vào nền nếp song hiệu quả còn khá khiêm tốn do các biện pháp quản lý hoạt động này của các nhà quản lý giáo dục còn nhiều bất cập, chƣa phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Xuất phát từ những lý do nêu trên và từ thực tế công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh” nhằm đánh giá đúng thực trạng và từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng tiểu học góp phần nâng cao chất lƣợng và phát triển giáo dục ở huyện Thuận Thành nói riêng và tỉnh Bắc Ninh nói chung, đáp ứng với yêu cầu đòi hỏi của xã hội đối với giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy cho các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý hoạt động giảng dạy của cán bộ quản lý và hoạt động giảng dạy của giáo viên trong các trƣờng tiểu học huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Thực trạng và biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 10 http://www.lrc-tnu.edu.vn 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài. - Khảo sát làm rõ thực trạng về công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tinh Bắc Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành hiện nay vẫn còn những hạn chế, bất cập so với yêu cầu của giáo dục - đào tạo trong giai đoạn hiện nay. Nếu đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy và xác định đƣợc các biện pháp quản lý một cách phù hợp thì sẽ góp phần cải thiện, nâng cao chất lƣợng giáo dục tiểu học của huyện Thuận Thành. 6. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, không nghiên cứu việc quản lý hoạt động học tập của học sinh và các hoạt động giáo dục khác. - Đề tài đƣợc nghiên cứu ở các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh (24 trƣờng đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 trong đó 08 trƣờng đạt chuẩn quốc gia mức độ 2). 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận - Thu thập các loại sách, báo, tạp chí, tài liệu có liên quan đến luận văn. - Đọc và khái quát các tài liệu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu - Nghiên cứu Nghị quyết của Đảng, các văn bản về chủ trƣơng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 11 http://www.lrc-tnu.edu.vn chính sách của Nhà nƣớc và các văn bản của ngành giáo dục. 7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phƣơng pháp quan sát Quan sát hoạt động giảng dạy của giáo viên qua dự giờ, giám sát kế hoạch , giáo án, học liệu, dự các buổi sinh hoạt tổ chuyên môn, sinh hoạt Hội đồng giáo dục, hội giảng. Thu thập và phân tích hồ sơ quản lí chuyên môn ở cấp Trƣờng 7.3. Phƣơng pháp thống kê toán học Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, dựa vào kết quả điều tra, tác giả xử lý số liệu, tính tỉ lệ phần trăm các nội dung trong phiếu hỏi nhằm đánh giá thực trạng và định hƣớng nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 8. Đóng góp của luận văn và khả năng ứng dụng Luận văn cung cấp một số số liệu về thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy, nêu lên những điểm mạnh và phân tích những hạn chế của công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng tiểu học trong tình hình hiện nay. Luận văn đề xuất một số biện pháp nhằm ứng dụng vào công tác quản lý hoạt động giảng dạy, từng bƣớc nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học trên địa bàn huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh 9. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm 103 trang (phần chính 100 trang, tài liệu tham khảo 3 trang). Ngoài phần mở đầu; phần kết luận và kiến nghị, phần nội dung của luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của việc quản lý hoạt động giảng dạy của trƣờng tiểu học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 12 http://www.lrc-tnu.edu.vn Chƣơng 2: Thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Chƣơng 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy trong các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY CỦA TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Trên thế giới V.A.Xukhomlinxki, V.P. Xtrezicondin, Jaxapob đã nghiên cứu và đề ra một số vấn đề quản lý của hiệu trƣởng ở trƣờng phổ thông nhƣ vấn đề phân công nhiệm vụ giữa hiệu trƣởng và phó hiệu trƣởng. Các tác giả đã thống nhất và khẳng định Hiệu trƣởng là ngƣời lãnh đạo toàn diện và chịu trách nhiệm trong công tác quản lý nhà trƣờng. P.V. Zimin, M.I. Konđakôp, N.I. Saxerđôtôp nhận định công tác lãnh đạo hoạt động giảng dạy trong nhà trƣờng là khâu then chốt trong công tác quản lý của hiệu trƣởng [31 ]. Các nhà nghiên cứu đều cho rằng một nhiệm vụ hết sức quan trọng của hiệu trƣởng là xây dựng và bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên. Hiệu trƣởng phải biết lựa chọn đội ngũ giáo viên bằng nhiều nguồn khác nhau và bồi dƣỡng họ trở thành những giáo viên tốt theo tiêu chuẩn nhất định bằng những Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 13 http://www.lrc-tnu.edu.vn biện pháp khác nhau. V.A.Xukhomlinxki đã thừa nhận tầm quan trọng của việc tổ chức dự giờ và phân tích sƣ phạm bài dạy của giáo viên và chỉ rõ thực trạng yếu kém của việc phân tích sƣ phạm bài dạy, cho dù hoạt động dự giờ và góp ý với giáo viên sau giờ dự của hiệu trƣởng diễn ra thƣờng xuyên. Tác giả đã đƣa ra nhiều cách phân tích sƣ phạm bài dạy của giáo viên. 1.1.2. Ở Việt Nam Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quan tâm đến nhiều vấn đề quản lí giáo dục. - Thứ nhất, Ngƣời rất quan tâm đến chính sách giáo dục và dạy học. Ngƣời cho rằng: “Muốn lãnh đạo cho đúng, tất nhiên phải theo đƣờng lối chung” , và “ Chính sách đúng là nguồn gốc của thắng lợi”. Theo cách hiểu trên, trong quản lý giáo dục cần phải có chính sách đúng. - Thứ hai, về việc bồi dƣỡng nâng cao trình độ cho cán bộ, Ngƣời dạy: “Những cán bộ giáo dục phải luôn luôn cố gắng học tập thêm, học chính trị, học chuyên môn. Nếu không tiến bộ mãi thì sẽ không theo kịp đà tiến chung, sẽ trở thành lạc hậu”. Nhƣ vậy, muốn dạy học đạt kết quả cao thì phải chăm lo đến việc nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên bằng việc tạo điều kiện cho giáo viên đƣợc học tập, bồi dƣỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. - Thứ ba, Ngƣời đã nói rõ về phƣơng pháp dạy học “Phải nâng cao và hƣớng dẫn việc tự học” hoặc “Lấy tự học làm cốt, do thảo luận và chỉ đạo giúp vào”. Quan điểm này cho thấy: Muốn mang lại hiệu quả dạy học thì cần phải lựa chọn những phƣơng pháp dạy học đề cao năng lực tự học, phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của ngƣời học. - Thứ tƣ, về mối quan hệ giữa điều kiện và phƣơng tiện dạy học với hoạt động dạy học, Ngƣời khẳng định: “Kinh tế tiến bộ thì giáo dục mới tiến bộ, kinh tế không phát triển thì giáo dục cũng không phát triển đƣợc,…hai Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 14 http://www.lrc-tnu.edu.vn việc đó có quan hệ mật thiết với nhau” [26 ]. Nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu về quản lý nhà trƣờng, quản lý hoạt động dạy học nhƣ Nguyễn Ngọc Quang, Hoàng Chúng, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Văn Lê, Hoàng Tâm Sơn, Nguyễn Văn Tƣờng,…Mặc dù mỗi tác giả đi sâu vào những bình diện khác nhau của hoạt động dạy học nhƣng tất cả đều hƣớng đến việc giải quyết mối quan hệ giữa giáo viên và nhà quản lý, những nội dung quản lý hoạt động dạy học của ngƣời hiệu trƣởng. Nguyễn Ngọc Quang xác định: “Dạy học và giáo dục trong sự thống nhất là hoạt động trung tâm của nhà trƣờng, quản lý nhà trƣờng thực chất là quản lý quá trình lao động sƣ phạm của ngƣời thầy” [ 32]. Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn khi nghiên cứu về mục tiêu, nội dung, biện pháp quản lý nhà trƣờng cũng đã khẳng định: “Việc quản lý hoạt động dạy và học (hiểu theo nghĩa rộng) là nhiệm vụ quản lý trung tâm của nhà trƣờng” và “Ngƣời hiệu trƣởng phải luôn luôn kết hợp một cách hữu cơ quá trình dạy và học” [20 ]. Hoàng Tâm Sơn thì quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động khoa học cho giáo viên để phát huy yếu tố nội lực của chính đội ngũ [33 ]. Nguyễn Văn Lê tập trung nghiên cứu công tác bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên về tƣ tƣởng chính trị, về chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao năng lực giảng dạy cho họ. Nhiều luận văn cao học chuyên ngành Quản lý Giáo dục đề cập thực tiễn quản lý các mặt hoạt động dạy học, vấn đề bồi dƣỡng nâng cao trình độ, nghiệp vụ quản lý cho đội ngũ cán bộ quản lý các trƣờng phổ thông, dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và đƣa ra các biện pháp chung nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng giảng dạy ở các trƣờng (Nguyễn Ngọc Bích “Quản lí hoạt động giảng dạy của giáo viên trung học cơ sở cấp trƣờng ở huyện Cƣmgar, tỉnh Đắc Lắc”, Trịnh Thành Yên “ Quản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 15 http://www.lrc-tnu.edu.vn lí chuyên môn ở các trƣờng THCS của huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang”, Đỗ Thanh Cƣờng “Quản lí dạy học trong quá trình đào tạo nghề ở trung cấp nghề cơ khí I Hà Nội”, “Thực trạng về công tác quản lý việc dạy và học ở trƣờng Tiểu học của một số phòng Giáo dục và Đào tạo quận (huyện) tại thành phố Hồ Chí Minh” của Huỳnh Thị Kim Trang; “Thực trạng và giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý của HT các trƣờng THPT Dân lập ở tỉnh Đồng Nai” của Nguyễn Mạnh Lâm; “Quản lý hoạt động dạy học của HT trƣờng THPT thành phố Cà Mau-tỉnh Cà Mau thực trạng và giải pháp” của Đoàn Thị Bảy; “Biện pháp quản lí của HT đối với hoạt động tổ chuyên môn các trƣờng THCS huyện Phổ Yên – Thái Nguyên” của Nguyễn Thanh Cao; “Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học của HT trƣờng THCS huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ” của Bùi Thị Thanh Thi; “Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học của các HT trƣờng THCS quận Hai Bà Trƣng, thành phố Hà Nội” của Nguyễn Nhƣ Thắng; “Biện pháp quản lí hoạt động dạy học của HT các trƣờng THCS trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn hiện nay” của Nguyễn Đăng Khoa, “Các giải pháp quản lí dạy dọc của Hiệu trƣởng tiểu học ở trƣờng học cả ngày tại Quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh” của Võ Cao Long… Rõ ràng, quản lý hoạt động dạy học thực sự là vấn đề cấp thiết đã đƣợc nhiều ngƣời quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy chƣa có tác giả nào đề cập và đi sâu nghiên cứu vấn đề này ở phạm vi huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Từ đó chúng tôi xác định vấn đề đặt ra ở luận văn này là tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở các trƣờng tiểu học của huyện Thuận Thành và đề xuất những biện pháp quản lý phù hợp, mang tính khả thi để góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học trong nhà trƣờng tiểu học. 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.2.1. Quản lý Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 16 http://www.lrc-tnu.edu.vn Quản lý là một hiện tƣợng, là một hoạt động bao trùm mọi mặt đời sống xã hội, xuất hiện cùng lúc với con ngƣời và phát triển qua các hình thái kinh tế - xã hội. Quản lý là nhân tố không thể thiếu đƣợc trong đời sống và sự phát triển của xã hội, nó đƣợc biểu hiện trong mối quan hệ giữa ngƣời và ngƣời. Khái niệm quản lý đƣợc nhiều nhà lý luận định nghĩa khác nhau tùy theo quan điểm, lĩnh vực hoạt động và góc độ nghiên cứu của mỗi ngƣời. Có thể nêu ra một số định nghĩa tiêu biểu nhƣ sau: + F. Taylor cho rằng: “Quản lý là biết đƣợc chính xác điều bạn muốn ngƣời khác làm, và sau đó hiểu đƣợc rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất ”. + Koontz và O’ Donnell lý giải: “Có lẽ không có lĩnh vực hoạt động nào của con ngƣời quan trọng hơn là công việc quản lý, bởi vì mọi nhà quản trị ở mọi cấp độ và trong mọi cơ sở đều có một nhiệm vụ cơ bản là thiết kế và duy trì một môi trƣờng mà trong đó các cá nhân làm việc với nhau trong các nhóm có thể hoàn thành các nhiệm vụ và các mục tiêu đã định” [16 ]. + James H. Donnelly, JR., James L. Gibson và John M. Ivancevich định nghĩa: “Quản lý là một quá trình do một hay nhiều ngƣời thực hiện, nhằm phối hợp các hoạt động của những ngƣời khác để đạt đƣợc những kết quả mà một ngƣời hành động riêng rẽ không thể nào đạt đƣợc”[ 21]. + Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ xác định: “Quản lý là một quá trình định hƣớng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống là quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt đƣợc mục tiêu nhất định”[30 ]. + Nguyễn Ngọc Quang quan niệm: “Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những ngƣời lao động (khách thể quản lý) nhằm thực hiện đƣợc những mục tiêu dự kiến”[32 ]. + Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 17 http://www.lrc-tnu.edu.vn quản lý đến khách thể quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt đƣợc mục tiêu định ra của tổ chức bằng kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra trong điều kiện biến động của môi trƣờng. Theo Đặng Thành Hƣng, “Quản lí là một dạng lao động đặc biệt nhằm gây ảnh hƣởng, điều khiển, phối hợp lao động của ngƣời khác hoặc của nhiều ngƣời khác trong cùng tổ chức hoặc cùng công việc nhằm thay đổi hành vi và ý thức của họ, định hƣớng và tăng hiệu quả lao động của họ, để đạt mục tiêu của tổ chức hoặc lợi ích của công việc cùng sự thỏa mãn của những ngƣời tham gia”[19]. Khi xem quản lí nhƣ một hệ thống thì nó bao gồm các bộ phận nhƣ bộ máy, nhân sự, cơ chế, thủ tục, thông tin, công nghệ, nguồn lực vật chất và nhân sự, hoặc nhƣ một cơ cấu gồm đầu vào, các hoạt động và đầu ra. Khi xem quản lí nhƣ một hoạt động thì nó bao gồm các loại hành động nhƣ lập kế hoạch, tổ chức nguồn lực, chỉ đạo hay định hƣớng, giám sát, kiểm tra, đánh giá. Khi xem quản lí nhƣ một quá trình điều khiển thì nó bao gồm tiếp nhận, xử lí thông tin, xác định vấn đề, xúc tiến những thay đổi, giải quyết vấn đề, hồi tiếp, điều chỉnh và ra quyết định. Hoạt động quản lý bao gồm bốn chức năng cụ thể: Lập kế hoạch - Tổ chức thực hiện - Chỉ đạo - Kiểm tra, đánh giá. * Chức năng lập kế hoạch Lập kế hoạch là chức năng đầu tiên và cơ bản nhất giúp cho nhà quản lí tiếp cận mục tiêu một cách hợp lý và khoa học. Trên cơ sở phân tích trạng thái xuất phát, căn cứ vào những tiềm năng đã có, những khả năng sẽ có trong tƣơng lai mà xác định rõ hệ thống các mục tiêu, nội dung hoạt động, các biện pháp cần thiết để chỉ rõ trạng thái mong muốn của tổ chức. Lập kế hoạch gồm ba nội dung chủ yếu sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 18 http://www.lrc-tnu.edu.vn