Tài liệu Tiểu luận ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố hồ chí minh hiện nay tiếp cận từ góc độ duy vật biện chứng

lOMoARcPSD|16911414 TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI (CSII - TP.HCM) KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Tiểu luận học phần Triết học Mác – Lênin Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG RÁC THẢI Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY – TIẾP CẬN TỪ GÓC ĐỘ DUY VẬT BIỆN CHỨNG Sinh viên thực hiện : Lý Thanh Thảo Mã số SV : Số báo danh : Ngành : Quản trị Nhân lực TP. HỒ CHÍ MINH – 2021 lOMoARcPSD|16911414 NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ CỦA GIẢNG VIÊN - Về hình thức:........................................................................................................................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. - Mở đầu:................................................................................................................................ ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. - Nội dung:............................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. - Kết luận:............................................................................................................................... ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Tổng: Cán bộ chấm thi 1 Cán bộ chấm thi 2 (Ký và ghi rõ họ tên) (Ký và ghi rõ họ tên) lOMoARcPSD|16911414 MỤC LỤC MỞ ĐẦU...........................................................................................................1 NỘI DUNG.......................................................................................................2 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN.........................................................................2 1.1. Những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng..............2 1.1.1. Nguyên tắc tôn trọng tính khách quan kết hợp phát huy tính năng động chủ quan....................................................................................................2 1.1.2. Nguyên tắc toàn diện.......................................................................2 1.1.3. Nguyên tắc phát triển......................................................................3 1.1.4. Nguyên tắc lịch sử cụ thể................................................................3 1.2. Tiếp cận ô nhiễm môi trường rác thải từ góc độ duy vật biện chứng….4 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm ô nhiễm môi trường rác thải......................4 1.2.2. Nguyên nhân của ô nhiễm môi trường rác thải...............................5 1.2.3. Ảnh hưởng của môi trường rác thải đến đời sống xã hội................6 Chương 2: Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG RÁC THẢI Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY...................................................................................7 2.1. Thực trạng ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố Hồ Chí Minh.........7 2.2. Nguyên nhân của ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố Hồ Chí Minh..........................................................................................................7 2.3. Ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố Hồ Chí Minh.........................................................................................................8 Chương 3: BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG RÁC THẢI Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.......................................................9 3.1. Nâng cao ý thức của người dân...............................................................9 3.2. Hoàn thiện hệ thống xử lý rác thải........................................................10 3.3. Nâng cao quản lý của các cơ quan lãnh đạo.......................................10 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................11 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO lOMoARcPSD|16911414 lOMoARcPSD|16911414 1 MỞ ĐẦU Lý do chọn đề tài Trong thời đại công nghiệp hoá, hiện đại hoá cùng với tốc độ phát triển nhanh của xã hội. Hiện nay, rác thải ngày càng được sinh ra nhiều hơn. Nhiều rác thải cũng đồng nghĩa với việc ô nhiễm môi trường sẽ ngày càng trầm trọng hơn.Vấn đề ô nhiễm môi trường do rác thải đang là vấn đề nhức nhối đối với mỗi quốc gia và Việt Nam cũng đang là một trong những nước có tình trạng ô nhiễm cao. Có rất nhiều loại rác thải như rác thải sinh hoạt, rác thải xây dựng, rác thải công nghiệp và rác thải y tế… Các loại rác này chứa đầy những chất gây độc cho môi trường và con người nhưng chúng ta vẫn thờ ơ mỗi ngày. Ô nhiễm môi trường từ rác thải ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng cuộc sống của con người, làm ô nhiễm không khí, biến đổi tính chất của môi trường tự nhiên...Theo thực tế, có thể thấy mức độ nghiêm trọng của tình trạng ô nhiễm môi trường, nó không chỉ ảnh hưởng gián tiếp mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng cuộc sống của con người và môi trường tự nhiên. Vì thế, bảo vệ môi trường là một trong những vấn đề quan trọng cấp thiết hiện nay cần được Đảng và nhà nước ta quan tâm trong chiến lược phát triển về kinh tế và xã hội. Chúng ta cần bảo vệ môi trường vì bảo vệ môi trường chính là bảo vệ sự sống của mỗi chúng ta, nếu không có môi trường thì chúng ta sẽ không thể tồn tại được. Thành phố Hồ Chí Minh là một trong hai thành phố đông dân nhất của Việt Nam. Nền kinh tế phát triển vô cùng mạnh mẽ và tập trung nhiều khu công nghiệp trọng điểm lớn nhất cả nước. Tuy nhiên, do là một thành phố công nghiệp, tập trung đông dân cư vì vậy nơi đây xảy ra rất nhiều vấn nạn ô nhiễm môi trường cần được nhanh chóng khắc phục. Nhìn vào thực trạng ô nhiễm môi trường tại thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, chúng ta không khỏi ngạc nhiên vì thành phố Hồ Chí minh không còn lộng lẫy như tưởng tượng trong tiềm thức của con người Việt Nam. Người dân đã không còn xa lạ gì với những dòng nước đen ngòm, bốc mùi hôi thối, dọc hai bên đường đầy rác thải nhựa, nhiều bãi rác chất đống, túi nilon không thể phân hủy nằm rải rác khắp nơi…Các dịch bệnh xuất phát từ môi trường cũng gia tăng, các bệnh về đường hô hấp do hít phải khí thải độc hại cũng không ngừng tăng nhanh. Có thể thấy, một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đó chính là rác thải. Rác thải được sản sinh từ cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của con người, cũng như trong quá trình sản xuất, mua bán hằng ngày. Mỗi ngày có hàng ngàn tấn rác thải ra môi trường. Do đó nếu không có biện pháp xử lý chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến môi trường xung quanh và con người. Hiện nay, môi trường ở thành phố Hồ Chí Minh đã trở nên càng ô nhiễm do lượng lớn rác thải, vì thế chúng ta cần làm rõ và sớm có biện pháp xử lý kịp thời. Vì những lý do trên em xin chọn đề tài “Ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay – tiếp cận từ góc độ duy vật biện chứng” làm đề tài tiểu luận kết thúc học phần môn triết học Mác – Lênin. lOMoARcPSD|16911414 2 NỘI DUNG CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 Những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng 1.1.1. Nguyên tắc tôn trọng tính khách quan kết hợp phát huy tính năng động chủ quan Từ mối quan hệ giữa vật chất và ý thức, rút ra nguyên tắc phương pháp luận là tôn trọng tính khách quan kết hợp với phát huy tính năng động chủ quan. Cụ thể, trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, mọi chủ trương, đường lối, kế hoạch, mục tiêu đều phải xuất phát từ thực tế khách quan, từ những điều kiện, tiền đề vật chất hiện có. Phải tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, nếu không sẽ gây ra những hậu quả tai hại khôn lường. Nhận thức sự vật, hiện tượng phải chân thực, đúng đắn, tránh tô hồng hoặc bôi đen đối tượng, không được gán cho đối tượng cái mà nó không có. Nhìn chung, nhận thức, cải tạo sự vật, hiện tượng, phải xuất phát từ chính bản thân sự vật, hiện tượng đó với những thuộc tính, mối liên hệ bên trong vốn có của nó. Cần phải tránh chủ nghĩa chủ quan, bệnh chủ quan duy ý chí, chủ nghĩa duy vật tầm thường, chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa khách quan. Phải phát huy tính năng động sáng tạo của ý thức, phát huy vai trò của nhân tố con người, chống tư tưởng, thái độ thụ động, ỷ lại, ngồi chờ, bảo thủ, trì trệ, thiếu tính sáng tạo , phải coi trọng vai trò của ý thức, coi trọng công tác tư tưởng và giáo dục tư tưởng, coi trọng giáo dục lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đồng thời, phải giáo dục và nâng cao trình độ tri thức khoa học, củng cố, bồi dưỡng nhiệt tình, ý chí cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nói chung, nhất là trong điều kiện nền văn minh trí tuệ, kinh tế tri thức, toàn cầu hóa hiện nay , coi trọng việc giữ gìn, rèn luyện phẩm chất đạo đức cho cán bộ, đảng viên, bảo đảm sự thống nhất giữa nhiệt tình cách mạng và tri thức khoa học. 1.1.2. Nguyên tắc toàn diện Cơ sở hình thành nên nguyên tắc toàn diện là nội dung của nguyên lý về mối quan hệ phổ biến. Mối liên hệ phổ biến tồn tại khách quan, phổ biến, chúng chi phối một cách tổng quát quá trình vận động, phát triển của mọi sự vật hiện tượng xảy ra trong thế giới. Do vậy, khi nghiên cứu đối tượng cụ thể cần tuân thủ nguyên tắc toàn diện. Từ nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến, phép biện chứng khái quát thành nguyên tắc toàn diện với những yêu cầu đối với chủ thể hoạt động nhận thức và thực tiễn sau: Thứ nhất, khi nghiên cứu, xem xét đối tượng cụ thể, cần đặt nó trong chỉnh thể thống nhất của tất cả các mặt, các bộ phận, các yếu tố, các thuộc tính, các mối liên hệ của chỉnh thể đó, cần phải nhìn bao quát và nghiên cứu tất cả các mặt, tất cả các mối liên hệ và quan hệ gián tiếp của sự vật đó . Tức là trong chỉnh thể thống nhất của tổng hòa những quan hệ muôn vẻ của sự vật ấy với những sự vật khác. Thứ hai, chủ thể phải rút ra được các mặt, các mối liên hệ tất yếu của đối tượng đó và nhận thức chúng trong sự thống nhất hữu cơ nội tại, bởi chỉ có như vậy, lOMoARcPSD|16911414 3 nhận thức mới có thể phản ánh được đầy đủ sự tồn tại khách quan với nhiều thuộc tính, nhiều mối liên hệ, quan hệ và tác động qua lại của đối tượng. Thứ ba, cần xem xét đối tượng này trong mối liên hệ với đối tượng khác và với môi trường xung quanh, kể cả các mặt của các mối liên hệ trung gian, gián tiếp , trong không gian, thời gian nhất định, tức là cần nghiên cứu cả những mối liên hệ của đối tượng trong quá khứ, hiện tại và phán đoán tương lai. Cuối cùng, quan điểm toàn diện đối lập với quan điểm phiến diện, một chiều, chỉ thấy mặt này mà không thấy mặt khác hoặc chú ý đến nhiều mặt nhưng lại xem xét dàn trải, không thấy mặt bản chất của đối tượng nên dễ rơi vào thuật ngụy biện (đánh tráo các mối liên hệ cơ bản thành không cơ bản hoặc ngược lại) và chủ nghĩa chiết trung (lắp ghép vô nguyên tắc các mối liên hệ trái ngược nhau vào một mối liên hệ phổ biến). 1.1.3. Nguyên tắc phát triển Phát triển là quá trình vận động từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn, từ chất cũ đến chất mới ở trình độ cao hơn. Như vậy, phát triển là vận động nhưng không phải mọi vận động đều là phát triển, mà chỉ vận động nào theo khuynh hướng đi lên thì mới là phát triển. Vận động diễn ra trong không gian và thời gian, nếu thoát ly chúng thì không thể có phát triển . Khi nghiên cứu nguyên lý về sự phát triển giúp nhận thức được rằng, muốn nắm được bản chất, khuynh hướng phát triển của sự vật, hiện tượng thì phải tự giác tuân thủ nguyên tắc phát triển, tránh tư tưởng bảo thủ, trì trệ. Thứ nhất, khi nghiên cứu, cần đặt đối tượng vào sự vận động, phát hiện xu hướng biến đổi của nó để không chỉ nhận thức nó ở trạng thái hiện tại, mà còn dự báo được khuynh hướng phát triển trong tương lai. Thứ hai, cần nhận thức được rằng, phát triển là quá trình trải qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có đặc điểm, tính chất, hình thức khác nhau nên cần tìm hình thức, phương pháp tác động phù hợp để thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển đó. Thứ ba, phải sớm phát hiện và ủng hộ đối tượng mới hợp quy luật, tạo điều kiện cho nó phát triển; chống lại quan điểm bảo thủ, trì trệ, định kiến. Thứ tư, trong quá trình thay thế đối tượng cũ bằng đối tượng mới phải biết kế thừa các yếu tố tích cực từ đối tượng cũ và phát triển sáng tạo chúng trong điều kiện mới. Cuối cùng, muốn nắm được bản chất, khuynh hướng phát triển của đối tượng nghiên cứu cần phải xét sự vật trong sự phát triển, trong sự tự vận động và trong sự biến đổi của nó. 1.1.4. Nguyên tắc lịch sử cụ thể Từ quan niệm phát triển là sự vận động theo chiều hướng đi lên, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã vạch rõ, thực chất của phát triển là sự phát sinh đối tượng mới phù hợp với quy luật tiến hóa và sự diệt vong của đối tượng cũ đã trở nên lỗi thời. Điều này làm xuất hiện nên nguyên tắc lịch sử, cụ thể. Nguyên tắc này cần xem xét sự hình thành, tồn tại và phát triển của sự vật hiện tượng vừa trong điều kiện, môi trường, hoàn cảnh vừa trong quá trình lịch sử, vừa ở từng giai đoạn cụ thể của quá trình đó. lOMoARcPSD|16911414 4 Như vậy, đối tượng mới chỉ là cái phù hợp với khuynh hướng tiến bộ của lịch sử, có tiền đồ rộng lớn, đối tượng cũ là cái đã mất - vai trò tất yếu lịch sử, ngày càng đi vào xu hướng diệt vong. Bởi vì: Một là, xét từ mối quan hệ giữa đối tượng mới và hoàn cảnh thì đối tượng mới có kết cấu và chức năng thích ứng với điều kiện mới đã biến đổi , đối tượng cũ chỉ gồm các loại yếu tố và chức năng không còn phù hợp với hoàn cảnh đã biến đổi, xu thế diệt vong là không thể cứu vãn. Hai là, xét mối quan hệ giữa đối tượng cũ và đối tượng mới thì đối tượng mới là cái đã manh nha nảy mầm từ trong lòng đối tượng cũ, là cái phủ định những tiêu cực trong đối tượng cũ, đồng thời bảo lưu được những cái hợp lý, thích hợp với điều kiện mới và bổ sung nội dung mới chưa có ở đối tượng cũ. Hai phương diện trên là nguyên nhân có sức mạnh to lớn làm cho đối tượng mới về bản chất có thể vượt qua đối tượng cũ. Trong lĩnh vực lịch sử xã hội, đối tượng mới là kết quả của hoạt động sáng tạo theo hướng tiên tiến của xã hội, về cơ bản phù hợp với lợi ích và nhu cầu của đông đảo nhân dân, có khả năng bảo vệ được nhân dân, do vậy nó tất yếu chiến thắng đối tượng cũ. Đặc biệt, trong thời kỳ diễn ra những biến động xã hội lớn, sự chiến thắng của đối tượng mới trước đối tượng cũ biểu hiện rất rõ. 1.2. Tiếp cận ô nhiễm môi trường rác thải từ góc độ duy vật biện chứng 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm ô nhiễm môi trường từ rác thải a. Khái niệm ô nhiễm môi trường rác thải Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị ô nhiễm, đồng thời các tính chất vật lý, hóa học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe con người và các sinh vật khác. Ô nhiễm môi trường chủ yếu do hoạt động của con người gây ra. Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động của tự nhiên khác có tác động tới môi trường. Rác thải là các chất thải hay các chất con người không sử dụng và thải ra môi trường. Chúng có thể là giấy, túi, bao bì đựng thức ăn, ly nhựa...Rác thải được sản sinh từ cuộc sống sinh hoạt, trong quá trình sản xuất kinh doanh hằng ngày của con người…mỗi ngày có hàng tấn rác thải đủ loại thải ra môi trường, nếu không có biện pháp xử lý chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến môi trường xung quanh. Từ hai khái niệm trên, có thể thấy được rằng rác thải chính là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường. Rác thải đã tác động trực đến môi trường và làm cho môi trường bị ô nhiễm. Vậy ô nhiễm môi trường rác thải chính là hiện tượng môi trường tự nhiên bị ô nhiễm do rác thải, nguồn gốc xuất phát từ các hoạt động sinh hoạt thường ngày, trong quá trình sản xuất kinh doanh và các hoạt động khác của con người. b. Đặc điểm ô nhiễm môi trường rác thải Việt Nam là một quốc gia đang phát triển, dân số ngày càng gia tăng, cùng với đó là lượng rác thải cũng tăng không đáng kể. Rác thải không được xử lý trực tiếp thải ra môi trường, không còn xa lạ gì với hai bên đường đầy các chai nhựa, túi nilon, các loại vỏ bánh, thậm chí là xác động vật đang phân huỷ… Cụ thể, mỗi khi lOMoARcPSD|16911414 5 trời mưa lớn tại thành phố Hồ Chí Minh sẽ đọng nước trên các tuyến đường cũng chính là do rác trôi đi làm tắc nghẽn hệ thống thoát nước. Trên dòng sông thì rác thải trôi nổi lềnh bềnh, trong đó có cả các loại chai nhựa thuốc trừ sâu do các hộ dân tiện tay vứt đi. Đặc biệt, trong các chợ truyền thống rác thải chất thành đống và bốc mùi hôi thối làm cho mỗi người dân đi qua đều ngao ngán. Hơn thế nữa, rác tồn động lâu ngày sinh ra các mầm bệnh, vi rút… nguy hiểm cho con người và động vật… Như vậy rác thải hiện diện khắp mọi nơi dù là từ thành thị đến nông thôn, gây mất cảnh quan, bốc mùi hôi nồng nặc, làm biến đổi môi trường đất, biến đổi tính chất của nước và không khí gây ra hiện tượng ô nhiễm nặng nề. 1.2.2. Nguyên nhân của ô nhiễm môi trường rác thải Nguyên nhân khách quan của ô nhiễm môi trường từ rác có thể là do việc tuyên truyền, giáo dục ý thức cho người dân của các cơ quan chức năng lãnh đạo đối với việc bảo vệ môi trường chưa được nâng cao. Các quy định, quy tắc xử phạt chưa thật sự nghiêm khắc. Bênh cạnh đó, hệ thống xử lý rác thải chưa được đầu tư nên các cơ quan lãnh đạo càng làm ngơ. Ý thức bảo vệ môi trường kém lại không có các biện pháp tuyên truyền cũng như nhắc nhở, xử phạt phù hợp để thay đổi thói quen xấu này gây ra một môi trường đầy rác thải. Nguyên nhân chủ quan là nguyên nhân chủ yếu gây nên tình trạng ô nhiễm. Nguyên này chính là ý thức của người dân. Đây là thói quen đã có từ lâu, do thiếu hiểu biết cũng như thiếu ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường…Đa số mọi người có thói quen vứt rác ra môi trường xung quanh, họ nghĩ rằng vứt rác ra môi trường thì sẽ có các công nhận dọn vệ sinh thu gom và không còn liên quan đến bản thân họ. Hơn thế nữa, nếu bẩn cũng chẳng ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Cũng có một số người có ý thức bảo vệ môi trường nhưng lại không lên tiếng khi bắt gặp những hành vi xả rác bừa bãi. Thế nên, do không ai nhắc nhở nên từ đó hình thành thói quen xấu từ trẻ em đến người lớn. Đầu tiên, rác thải xuất hiện từ các hoạt động sinh hoạt thường ngày. Con người phải sử dụng nhiều nhu yếu phẩm để phục vụ cho chính bản thân mình và rồi thải ra môi trường các loại rác thải. Chẳng hạn như bao bì đựng thực phẩm, khăn giấy đã sử dụng, thức ăn thừa…Trong đó, có thể là những loại rác thải không độc hại và có thể tự phân hủy nhưng cũng có những loại rác thải có khả năng gây ô nhiễm môi trường nếu không được phân loại xử lý. Thứ hai, rác thải từ các hoạt động nông nghiệp trồng trọt và chăn nuôi. Trồng trọt và chăn nuôi là những hoạt động nông nghiệp cần thiết để phục vụ cho cuộc sống của con người. Các rác thải sinh ra từ các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi đều là những loại rác độc hại và có khả năng gây ô nhiễm môi trường như là các thuốc bảo vệ thực vật, bao bì phân bón,… đều chứa những chất hóa học độc hại gây ô nhiễm cho môi trường nước và đất. Thứ ba, rác thải từ các hoạt động y tế. Rác thải y tế được xếp vào nhóm độc hại và nguy hiểm nhất. Xử lý rác thải tế là vấn đề được chú trọng nhất nguyên nhân là vì các loại rác thải y tế như là kim tiêm, bông băng, các loại thuốc hết hạn… đều lOMoARcPSD|16911414 6 chứa những mầm bệnh nguy hiểm và các chất độc hoá học. Chúng có thể gây ô nhiễm nếu không được xử lý đúng cách. Thứ tư, rác thải từ các hoạt động công nghiệp. Không chỉ có khí thải, nước thải chất thải rắn công nghiệp cũng là một nguồn ô nhiễm môi trường cực kỳ nghiêm trọng và khó xử lý. Những loại rác công nghiệp nguy hiểm như là như bóng đèn huỳnh quang…Tuy nhiên không phải tất cả các chất thải công nghiệp để nguy hại mà cũng có một số loại rác có thể tái chế như là cao su, nhựa… Cuối cùng, từ các hoạt động du lịch. Đây là một trong những nguyên nhân lớn làm xuất hiện rác thải ngày càng nhiều gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến cho nền kinh tế của Việt Nam. Số lượng du khách ngày càng đông thì lượng rác thải ngày càng nhiều đã tạo nên một áp lực không hề nhỏ về việc thu gom rác thải. 1.2.3. Ảnh hưởng của môi trường rác thải đến đời sống xã hội Rác thải sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ của con người vì trong thành phần rác thải sinh hoạt, thông thường hàm lượng hữu cơ chiếm tỷ lệ lớn, dễ phân huỷ gây hôi thối, phát triển vi khuẩn làm ô nhiễm môi trường không khí, nước, đất, làm mất vệ sinh môi trường. Trong các bãi rác, vi khuẩn tồn tại rất nhiều, các loại vi khuẩn gây bệnh bám vào các vật chủ trung gian tồn tại trong các bãi rác như chuột, muỗi, ruồi và nhiều loại ký sinh trùng gây bệnh cho người và động vật. Một số bệnh điển hình do các trung gian truyền bệnh như chuột truyền bệnh dịch hạch, muỗi truyền bệnh sốt rét, sốt xuất huyết,… Rác thải ảnh hưởng đến môi trường nước đây là do theo thói quen nhiều người thường đổ rác tại bờ sông, hồ, ao, cống rãnh. Lượng rác này sau khi bị phân huỷ sẽ tác động trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng nước mặt, nước ngầm trong khu vực. Rác có thể bị cuốn trôi theo nước mưa xuống ao, hồ, sông, ngòi, kênh rạch, sẽ làm nguồn nước mặt ở đây bị nhiễm bẩn. Hậu quả dẫn đến hệ sinh thái nước trong các ao hồ bị huỷ diệt. Ảnh hưởng đến môi trường không khí vì nước ta có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm và mưa nhiều là điều kiện thuận lợi cho các thành phần hữu cơ trong rác thải phân huỷ và tạo nên mùi khó chịu cho con người. Ảnh hưởng đến cảnh quan bởi rác thải sinh hoạt vứt bừa bãi, chất lộn xộn, không thu gom, vận chuyển đến nơi xử lý,…để lại những hình ảnh làm ảnh hưởng rất đến vẻ mỹ quan. Sau cùng là ảnh hưởng đến môi trường đất vì trong thành phần rác thải có chứa nhiều các chất độc, khi rác thải được đưa vào môi trường và không được xử lý khoa học thì những chất độc xâm nhập vào đất. Điều này làm cho đất bị hạn chế quá trình phân hủy, tổng hợp các chất dinh dưỡng, làm cho đất giảm độ phì nhiêu, đất bị chua và năng suất cây trồng giảm sút. lOMoARcPSD|16911414 7 CHƯƠNG 2 Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG RÁC THẢI Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 2.1. Thực trạng ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố Hồ Chí Minh Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh có khoảng 1,9 triệu hộ gia đình, hằng ngày thải ra môi trường gần 3.500 tấn rác. Các cơ sở sản xuất, kinh doanh, thương mại, dịch vụ có hơn 134.000 nguồn thải, với gần 3.400 tấn rác mỗi ngày. Riêng khối lượng chất thải y tế nguy hại trên địa bàn thành phố hiện có khoảng 22 tấn một ngày, chủ yếu phát sinh từ hơn 6.000 cơ sở y tế công lập và tư nhân. Rất dễ để bắt gặp những dòng kênh, con sông ngập tràn rác thải, nước đen bốc mùi hôi thối, chất lượng nước mặt và nước ngầm đã ô nhiễm nặng. Tại tuyến kênh Ba Bò (quận Thủ Đức) dưới kênh dòng nước đen ngòm và bốc mùi hôi thối nồng nặc, kèm theo rác thải trôi nổi lềnh bềnh cụ thể là cá túi nilon và chai nhựa,.. do người dân cố ý vứt mà không qua xử lý. Phần lớn mọi người chỉ tập trung thu gom rác tại khu nhà ở của mình mà quên đi trách nhiệm đó ở nơi công cộng. Chỉ một chiếc túi nilon nhỏ nhưng phải mất ít nhất cả trăm năm mới có thể phân hủy được và hằng ngày có hàng tấn rác thải thải ra môi trường. Các chất thải nhựa và túi nilon được tái chế với tỷ lệ rất thấp, chủ yếu là chôn, lấp, đốt hoặc hiên ngang nằm chờ trên những bãi rác, dọc hai bên đường, từng ngõ ngách của thành phố. Các hoạt động chôn lấp, đốt không thể giúp phân hủy chúng mà còn gây ra các khí thải độc ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân. Việc chôn lấp, gây ô nhiễm nguồn nước, làm chết các loài vi sinh vật có lợi dưới lòng đất và chính điều này đã phần nào hủy diệt môi trường sống và môi trường tự nhiên vốn có của thành phố. 2.2. Nguyên nhân của ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố Hồ Chí Minh Ô nhiễm môi trường rác thải trước tiên xuất phát từ nguyên nhân khách quan đó chính là việc tuyên truyền, giáo dục ý thức cho người dân chưa tốt, công tác quản lý của cơ quan lãnh đạo còn lỏng lẻo, chưa triệt để. Nhiều trường hợp bao che, nhận hối lộ, bỏ qua những vi phạm đáng tiếc, luật pháp điều chỉnh chưa triệt để khiến công tác quản lý, xử phạt gặp nhiều trở ngại. Các doanh nghiệp, cá nhân vẫn còn hiện tượng coi thường, ngang nhiên hủy hoại môi trường. Người dân xem nhẹ các quy định và từ đó hình thành nguyên nhân chủ quan. Nguyên nhân chủ quan chính là do ý thức của từng cá nhân. Nó xuất phát từ hoạt động sinh hoạt hằng ngày của họ (du lịch, ăn uống, sinh hoạt tại gia đình…). Họ vô thức thải ra môi trường rất nhiều túi nilon, chai nhựa, ống hút, thức ăn thừa, … Cụ thể, mỗi khi trời mưa lớn tại thành phố Hồ Chí Minh sẽ đọng nước trên các tuyến đường đây là do người dân xả rác xuống hệ thống thoát nước. Vì vậy, khi trời mưa to, áp lực nước lớn sẽ kéo rác vào lưới và cản trở dòng chảy của nước. lOMoARcPSD|16911414 8 Tiếp đến, nguồn nước thải, rác thải công nghiệp không qua xử lý đổ ra từ các xí nghiệp, nhà máy, bệnh viện… ở thành phố Hồ Chí Minh đã làm cho nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng. Khi chung sống với nguồn nước ô nhiễm sẽ dẫn đến việc phát sinh rất nhiều mầm mống dịch bệnh. Các doanh nghiệp làm như vậy để tiết kiệm chi phí xử lý rác thải, chính suy nghĩ ích kỷ, chỉ nghĩ đến lợi ích của bản thân mà đã làm cho thành phố tràn ngập trong rác. Với dân số ngày càng tăng, lượng rác thải khổng lồ đang được tạo ra từng ngày. Sự xuất hiện của nhiều loại rác thải cũng trở thành vấn đề phức tạp trong việc quản lý rác thải và kỹ thuật xử lý của các cơ quan phụ trách. Để giảm thiểu vấn đề rác thải điều cần thiết hơn cả chính là sự chung tay từ tất cả chúng ta cho môi trường xanh và đẹp hơn. 2.3. Ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường rác thải ở thành phố Hồ Chí Minh Đầu tiên, rác thải ảnh hưởng đến nguồn nước. Rác có thể do người dân đổ trực tiếp hoặc bị cuốn trôi theo nước mưa xuống sông, cống rãnh…Lượng rác này sau khi bị phân huỷ sẽ tác động trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng nước mặt, nước ngầm trong khu vực. Lâu dần lượng rác nhiều lên làm giảm khả năng tự làm sạch của nước (do hệ sinh thái trong nước bị hủy diệt), đa số các dòng kênh ở thành phố đều có màu đen và cực kì hôi thối. Điều này làm ô nhiễm nguồn nước mặt, nước ngầm, gây ra các bệnh nguy hiểm. Thứ hai, rác thải ảnh hưởng đến môi trường đất. Thực trạng hiện nay cho thấy rác thải nằm chất đống trên mặt đất bốc mùi vô cùng hôi thối. Trong thành phần rác thải có chứa nhiều chất độc, khi rác thải được đưa vào môi trường và không được xử lý khoa học thì những chất độc xâm nhập vào đất. Đặc biệt hiện nay, chúng ta đang sử dụng tràn lan các loại túi nilon trong sinh hoạt hằng ngày. Các túi nilon này cần tới đền chục hoặc cả trăm năm mới phân hủy trong đất. Do đó, chúng tạo thành các bức tường ngăn cách trong đất, hạn chế quá trình phân hủy, làm cho đất giảm độ phì nhiêu trở thành đất chết. Tiếp theo, rác thải ảnh hưởng đến cảnh quan. Rác thải sinh hoạt vứt bừa bãi, chất đống lộn xộn, không thu gom, vận chuyển đến nơi xử lý…để lại những hình ảnh không đẹp, gây mất mỹ quan. Nhất là thành phố Hồ Chí Minh chính là một trong những khu du lịch mà người nước ngoài rất quan tâm – khu kinh tế chủ lực của đất nước thì cần chú trọng đặc biệt trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường. Cuối cùng, rác thải tác động đến sức khỏe cộng đồng người dân thành phố. Trong rác thải sinh hoạt, thường hàm lượng hữu cơ chiếm tỷ lệ lớn. Các loại rác này dễ phân huỷ gây hôi thối, phát triển thành vi khuẩn gây hại làm ô nhiễm, mất vệ sinh môi trường và ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân. Khu tập trung rác là nơi thu hút chuột, ruồi, muỗi, gián…các con vật này sống trong rác rồi len theo các ống nước vào các hộ gia đình gây nhiều chứng bệnh truyền nhiễm cho con người, vật nuôi trong gia đình. Những người sống gần bãi rác hoặc tiếp xúc thường xuyên với rác như những người làm công việc thu nhặt các phế liệu từ bãi rác, dễ mắc các bệnh như các bệnh về mắt, tai, mũi họng, bệnh ngoài da… lOMoARcPSD|16911414 9 CHƯƠNG 3 BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG TỪ RÁC THẢI Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 3.1 Nâng cao ý thức của người dân Để đảm bảo môi trường được cải thiện, giảm tình trạng ô nhiễm trước hết cần phải nâng cao ý thức của mỗi người. Bởi lẽ, con người là tác nhân chủ yếu quyết định thay đổi được môi trường của chúng ta hay không. Bên cạnh những công dân luôn ý thức bảo vệ môi trường là những trường hợp thiếu ý thức bảo vệ môi trường. Cũng bởi chính con người gây ra ô nhiễm của môi trường, vì vậy chỉ có con người mới tự mình thay đổi được điều này. Thông qua báo chí, thông qua truyền hình thông báo cho mọi người hiểu biết thêm về các tác hại của rác thải, kêu gọi người dân hạn chế sử dụng những chất gây hại cho môi trường. Đưa ra một số biện pháp để người dân hưởng ứng và thực hiện. Xây dựng các băng rôn ở cá trường học, bệnh viện, nhà máy,… với khẩu hiệu “Cùng chung tay bảo vệ môi trường hãy nói không với rác thải”. Mỗi người có ý thức chấp hành tốt và nhiều người có ý thức đẹp sẽ tạo thành một nét văn hóa đẹp,chung tay cùng nhau tạo nên một môi trường xanh - sạch - đẹp. Một số gợi ý để môi trường thành phố xanh sạch hơn từ ý thức tự giác của người dân như sau: Phân loại rác sinh hoạt hằng ngày. Cụ thể cách phân loại rác được phân loại theo Quyết định số 44/2018/QĐ-UBND, các hộ gia đình, chủ nguồn thải sẽ phải sử dụng túi có màu xanh lục (hoặc trắng) để chứa chất thải hữu cơ. Sử dụng các loại túi có màu sắc khác (trừ màu trắng, màu xanh) để chứa chất thải còn lại. Ngoài ra, có thể phân biệt bằng hình thức dán nhãn, ghi chữ trên túi, hoặc đánh dấu túi để các đơn vi thu gom nhận biết. Thay đổi thói quen sử dụng ống hút nhựa. Sử dụng ống hút có những tiện lợi nhất định, nhưng đó lại tạo ra một lượng rác thải không nhỏ. Một trong những cách đơn giản nhất để giảm thiểu việc xả rác thải nhựa ra ngoài bãi rác là nói không với ống hút nhựa. Dùng lọ thuỷ tinh để mua thực phẩm. Có thể mua nhiều loại thực phẩm được dựng trong lọ thủy tinh thay vì bằng nhựa. Thay vì dùng túi nhựa để đựng mang về nhà rồi bỏ chúng đi, hãy sử dụng các lọ để đựng thực phẩm hoặc mang theo chúng khi mua thực phẩm được bán với số lượng lớn. Dùng chai lọ hay đồ dùng như đũa, muỗng, nĩa có thể tái sử dụng. Nước uống đóng chai thải ra 1,5 triệu tấn chất thải nhựa mỗi năm. Bởi vậy, nếu bơm đầy nước vào một cái chai có thể tái sử dụng, sẽ giúp số chai nhựa này chưa phải sớm kết thúc vòng đời ở các bãi chôn lấp rác hay lênh đênh trên các con kênh, cống rãnh, vỉa hè… lOMoARcPSD|16911414 10 Sử dụng tã vải cho trẻ em. Không thể phủ nhận sự tiện dụng của tã giấy. Tuy nhiên, mỗi năm, lượng rác thải từ tã bỉm của trẻ nhỏ khá khổng lồ. Bằng cách đơn giản chuyển sang tã vải, sẽ không chỉ làm giảm lượng rác thải từ đồ dùng của bé, mà cũng sẽ tiết kiệm kha khá tiền bạc. Dùng chất tẩy rửa tự chế bằng nguyên liệu xanh-sạch. Không cần nhiều chai lọ chứa chất tẩy, vệ sinh hóa học để làm sạch sàn nhà…thay vào đó có thể sử dụng các chế phẩm sinh học thân thiện với môi trường để tránh những chất độc hại gây ô nhiễm… Tái chế rác thải thành những đồ vật có ích như những vật trang trí, tranh, đồ chơi, quần áo… 3.2 Hoàn thiện hệ thống xử lý rác thải Hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải tại khu dân cư và kể cả các khu công nghiệp. Để làm được điều này cần có sự kết hợp cơ quan lãnh đạo, doanh nghiệp và người dân. Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động xả thải tại các khu công nghiệp để kịp thời phát hiện và xử lý sai phạm. Các nhà máy, xí nghiệp cần xây bể xử lý nguồn nước thải thay vì xả trực tiếp ra môi trường bên ngoài. Đó cũng là biện pháp xử lý ô nhiễm môi trường nước hiệu quả nhất hiện nay. Các cơ quan cần đẩy mạnh đầu tư xây dựng thêm những hệ thống xử lý nước thải, rác thải đạt chuẩn. Và cần tích cực đầu tư nghiên cứu để tìm ra các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước hiệu quả hơn. 3.3 Nâng cao quản lý của các cơ quan lãnh đạo Hiện nay, các nước trên thế giới rất chú trọng việc xử lý rác thải trong đời sống sinh hoạt và hoạt động công nghiệp. Việt Nam hiện là một trong những nước đang phát triển, tiếp thu và học hỏi văn hoá, giáo dục từ các nước Châu Âu và Châu Á… nhưng vấn đề về rác thải vẫn luôn là một vấn đề đau đầu với các cơ quan lãnh đạo vì vẫn chưa có những biện pháp xử lý đối những cá nhân cụ thể. Ví dụ: ở thành phố Hồ Chí Minh các học sinh hay người lớn trên một chiếc xe bus, họ uống hay ăn những món đồ ăn có bao bì làm từ nhựa, có thể tiện tay vứt ngay ra cửa sổ của xe. Đó là hành vi vô ý thức, xả rác bừa bãi ra môi trường nhưng không có một cơ quan chức năng nào xử phạt. Đối với các nước khác cụ thể là Singapore. Xả rác bừa bãi, lần đầu vi phạm sẽ bị phạt tối đa là 1.000 SGD, tái phạm thì mức phạt sẽ tăng lên 2.000 – 5.000 SGD và phải lao động công ích và nếu ăn uống trên phương tiện công cộng. Khi ở trên phương tiện công cộng (xe bus, tàu điện, tàu điện ngầm…) bạn không được phép ăn uống. Lần đầu vi phạm bạn sẽ bị nhắc nhở nhưng những lần tiếp theo bạn sẽ bị mời xuống hoặc bị phạt tiền. Từ những thực trạng đó, công tác quản lý của cơ quan thành phố cần được chú trọng. Các văn bản luật về ô nhiễm môi trường cần điều chỉnh triệt để hơn. Cần xử phạt thật nặng những trường hợp bao che, nhận hối lộ và xử lý thật nghiêm minh các doanh nghiệp, cá nhân coi thường, ngang nhiên hủy hoại môi trường và cảnh quan của thành phố và cần lắp đặt camera giám sát, tăng cường xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường... Cuối cùng, phải đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục về môi trường trong toàn xã hội tạo ra sự chuyển biến và nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật bảo vệ môi trường hạn chế rác thải trong thành phố. Đồng thời cơ lOMoARcPSD|16911414 11 quan lãnh đạo tiếp nhận và xử lý ý kiến, phản ánh của người dân về tình trạng xả rác thải gây ô nhiễm môi trường nhằm giải quyết triệt để các phản ánh của người dân về vệ sinh môi trường và trật tự đô thị. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Thành phố Hồ Chí Minh chính là nét đặc trưng của Việt Nam, những bạn bè quốc tế đều biết đến thành phố phồn hoa này. Việc biến một thành phố thành trở nên xanh - đẹp hơn chắc hẳn sẽ không khó khăn, cụ thể là ý thức của những hộ dân đang sinh sống và mưu sinh trên mảnh đất mang tên Bác. Ô nhiễm môi trường rác thải đã và đang ảnh hưởng không ít đến cảnh quan, môi trường và sức khoẻ của từng hộ dân trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước nói chung. Rác thải nếu không được quản lý và xử lý kịp thời sẽ gây tác động đến các môi trường như đất, nước, không khí…Tùy vào mỗi loại môi trường và lượng rác thải thì sẽ có ảnh hưởng theo các mức độ khác nhau. Vì thế, vấn đề cấp thiết được đặt ra hiện nay chính là tất cả mọi người phải chung tay bảo vệ môi trường, đẩy lùi ô nhiễm giúp môi trường xanh và sạch đẹp hơn. Thực tế cho thấy, một trong những yếu tố quan trọng tác động đến môi trường chính là con người. Con người chính là yếu tố quyết định mọi thứ. Rác thải cũng từ con người tạo ra. Có rất nhiều người luôn ý thức tốt vấn đề bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, phần lớn chúng ta vẫn chưa nhận thức được đúng đắn những điều cần phải thực hiện để bảo vệ môi trường. Do đó, con người chúng ta cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, tích cực tham gia, tổ chức các hoạt động chống rác thải. Thay đổi thói quen, nói không với các sản phẩm sử dụng một lần như túi nilon, ly nhựa… Thay vào đó, mọi người sẽ sử dụng các loại sản phẩm thân thiện với môi trường. Cùng tham gia tích cực các hoạt động bảo vệ môi trường tại nơi sinh sống…Và nhà nước cần đề ra những giải pháp tích cực, lên án xử phạt kịp thời những hành vi gây ô nhiễm môi trường nhằm để thành phố trở về vẻ đẹp vốn có, đi lên đà phát triển vững mạnh. Tình trạng ô nhiễm môi trường tuy nghiêm trọng nhưng vẫn còn có thể cứu vãn nếu mỗi người dân biết góp sức của mình, chung tay bảo vệ môi trường. Hãy cùng nhau hô vang khẩu hiệu "Vì môi trường xanh - sạch - đẹp" và cũng là vì cuộc sống của chính mình và cả các thế hệ mai sau. lOMoARcPSD|16911414 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trường Đại học lao Động và Xã hội - Cơ sở II, Giáo trình Triết học Mác – Lênin (Dành cho bậc đại học hệ không chuyên lý luận chính trị), Nxb.Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội, năm 2021, tr 84, 90, 91, 93, 94. 2. Quyết định số 44/2018/QĐ-UBND ngày 14/11/2018 của Uỷ ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh về Ban hành quy định và phân loại chất thải tại nguồn trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. 3. Lê Minh Tường(2021), Ô nhiễm môi trường là gì ? Suy thoái môi trường là gì?, https://www.google.com.vn/amp/s/luatminhkhue.vn/amp/, truy cập ngày 16/1/2021. 4. Nguyễn Văn Dương(2021), Ô nhiễm môi trường là gì? Biểu hiện, nguyên nhân, khắc phục ô nhiễm môi trường?, https://luatduonggia.vn/onhiem-moi-truong-la-gibieu-hien-nguyen-nhan-khac-phuc-o-nhiem-moitruong/, truy cập ngày 15/01/2021. 5. Thực trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam và các giải pháp khắc phục, http://socongthuong.tuyenquang.gov.vn/tin-tuc-su-kien/nang-luongmoitruong/thuc-trang-o-nhiem-moi-truong-o-viet-nam-va-cac-giai-phapkhac-phuc-60.html, truy cập ngày 17/01/2021. 6. Thực trạng ô nhiễm môi trường Việt Nam, https://dlcorp.com.vn/cacnguyen-nhan-gay-ra-o-nhiem-moi-truong-la-gi/, ngày truy cập 17/01/2021. 7. Thực trạng rác thải ở khu vực Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, https://www.google.com.vn/amp/s/moitruongcaogiaquy.vn/thuc-trang-racthai-o-khu-vuc-thanh-pho-ho-chi-minh-hien-nay/amp/, truy cập ngày 20/01/2021. 8. Trang tin điện tử Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh, TPHCM giải quyết được 825 điểm ô nhiễm về rác thải, https://www.hcmcpv.org.vn/tintuc/tphcm-giai-quyet-duoc-825-diem-o-nhiem-ve-rac-thai-1491873490, truy cập ngày 20/01/2021. lOMoARcPSD|16911414