Lêi nãi ®Çu
Tõ hµng chôc n¨m nay, chÝnh s¸ch BHXH ®· gãp phÇn quan träng trong
viÖc trî cÊp vËt chÊt, hç trî ®êi sèng cho nh÷ng ®èi t-îng BHXH vµ gia ®×nh hä
khi gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro, biÕn cè. Trong cuéc sèng dÉn ®Õn viÖc bÞ gi¶m hoÆc
mÊt søc lao ®éng, gi¶m hoÆc mÊt nguån thu nhËp do èm ®au, thai s¶n, tai n¹n
lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, hoÆc chÕt. ChÝnh s¸ch còng cã t¸c dông ®éng viªn
c«ng nh©n, viªn chøc, lùc l-îng vò trang yªn t©m c«ng t¸c, s¶n xuÊt, chiÕn ®Êu
gãp phÇn th¾ng lîi vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc.
Nay chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu, bao cÊp
víi ®-êng lèi ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ - x· héi khi ®Þnh h-íng ph¸t triÓn
c¸c lÜnh vùc vÒ chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò x· héi. T¹i ®¹i héi ®¹i biÓu
toµn quèc lÇn thø VIII, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh quan ®iÓm ph¶i gi¶i quyÕt tèt viÖc
"Thùc hiÖn vµ hoµn thiÖn chÕ ®é BHXH, ®¶m b¶o ®êi sèng ng-êi nghØ h-u
®-îc æn ®Þnh tõng b-íc ®-îc c¶i thiÖn". TiÕp theo ®ã nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng
IX nhÊn m¹nh "Thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi b¶o ®¶m an toµn cuéc sèng mäi
thµnh viªn céng ®ång, bao gåm BHXH ®èi víi ng-êi lao ®éng thuéc c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ".
Thùc tÕ hiÖn nay viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH ë ViÖt Nam ®-îc ®¸nh
gi¸ lµ t-¬ng ®èi æn ®Þnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn biÓu hiÖn lµ sè ®èi t-îng tham
gia BHXH ngµy mét t¨ng n¨m sau cao h¬n n¨m tr-íc, BHXH ®· t¹o ®-îc niÒm
tin trong lßng d©n chóng ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng-êi thùc tÕ ®· tham gia vµo qu¸
tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt tõ ®ã ®· x©y dùng ®-îc mét ng©n quü kh«ng nhá tõ viÖc
thu phÝ BHXH tõ ng-êi lao ®éng vµ ng-êi sö dông lao ®éng ®¶m b¶o c«ng t¸c
trî cÊp BHXH ®èi víi nh÷ng ®èi t-îng tham gia BHXH thuéc diÖn ®-îc h-ëng
trî cÊp BHXH theo quy ®Þnh. Tuy nhiªn, tÝnh ®Õn nay sè l-îng lao ®éng tham
gia BHXH míi chiÕm mét tû lÖ nhá so víi lùc l-îng lao ®éng trong x· héi
kho¶ng 5,8 triÖu/42 triÖu lao ®éng. Sè lao ®éng ch-a tham gia BHXH tËp chung
chñ yÕu ë khu vùc ngoµi nhµ n-íc chñ yÕu lµ do ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ
ng-êi lao ®éng kh«ng thùc hiÖn theo ®óng ph¸p luËt vÒ thu BHXH… mÆt kh¸c
do chÕ ®é BHXH vÉn cßn míi víi sù t¨ng lªn râ rÖt vÒ sè l-îng lao ®éng tham
1
gia ®ãng BHXH do c¬ cÊu nh©n khÈu vÒ sù bao cÊp cña nhµ n-íc cho ng-êi
nghØ h-u tr-íc ngµy 01/01/1995, xu h-íng giµ ho¸ cña d©n sè céng víi tû lÖ
®ãng gãp BHXH t-¬ng ®èi thÊp (20% tiÒn l-¬ng ®ãng BHXH), vÒ l©u dµi nÕu so
víi c¸c n-íc kh¸c trªn thÕ giíi lµ kh«ng ®ñ ®Ó duy tr×, æn ®Þnh chÕ ®é
BHXH…§iÒu nµy ®· lµm ¶nh h-ëng kh«ng nhá ®Õn viÖc thùc hiÖn chÕ ®é,
chÝnh s¸ch BHXH cho ng-êi lao ®éng nãi chung vµ thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý
BHXH nãi riªng, lµm gi¶m hiÖu lùc cña c¸c c¬ quan BHXH qu¶n lý trong ho¹t
®éng thu nép BHXH.
Do vËy ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c thu ®óng, thu ®ñ, thu kÞp thêi, ®¸p øng
nh÷ng yªu cÇu trong c«ng t¸c thu BHXH còng nh- viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng
t¸c qu¶n lý thu BHXH. Víi môc ®Ých gãp mét phÇn c«ng t¸c qu¶n lý thu BHXH,
môc ®Ých gãp mét phÇn c«ng søc cña m×nh vµo c¬ chÕ qu¶n lý thu BHXH ë ViÖt
Nam em ®· chän ®Ò tµi "C«ng t¸c qu¶n lý thu b¶o hiÓm x· héi t¹i c¬ quan
B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam" lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cho chuyªn ®Ò thùc tËp tèt
nghiÖp cña m×nh. §©y lµ mét vÊn ®Ò khã vµ mang tÝnh tæng qu¸t cao v× vËy ®Ó
hoµn thµnh ®-îc chuyªn ®Ò thùc tËp nµy, em ®· nhËn ®-îc rÊt nhiÒu sù gióp ®ì
tËn t×nh cña gi¸o viªn trùc tiÕp h-íng dÉn thùc tËp, tËp thÓ c¸n bé lµm viÖc t¹i c¬
quan BHXH ViÖt Nam nãi chung, t¹i ban thu BHXH nãi riªng. Qua ®©y cho
phÐp em göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn quý thÇy c«, cïng toµn thÓ c« chó, anh
chÞ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em trong qu¸ tr×nh thùc tËp tèt nghiÖp. Dï ®·
rÊt cè g¾ng cho chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp cña m×nh nh-ng còng kh«ng tr¸nh
khái thiÕt sãt mong quý thÇy c« vµ c¸c c« chó, anh chÞ trong c¬ quan BHXH
ViÖt Nam ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó em hoµn thµnh ®-îc tèt h¬n.
Néi dung chÝnh cña chuyªn ®Ò nµy gåm cã 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I : Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm x· héi.
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý thu b¶o hiÓm x· héi t¹i c¬ quan
b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam
Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p vµ ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao c«ng t¸c
qu¶n lý thu b¶o hiÓm x· héi t¹i c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam phï hîp víi
®iÒu kiÖn n-íc ta hiÖn nay.
2
Néi dung
Ch-¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm x· héi
I.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ nguån gèc ra ®êi cña B¶o hiÓm x· héi.
- Trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt ng-êi lao ®éng gÆp rÊt nhiÒu biÕn cè
rñi ro do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau lµm ¶nh h-ëng ®Õn cuéc sèng c¸ nh©n
vµ gia ®×nh hä. Cã nh÷ng biÕn cè x¶y ra ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng vµ còng
cã nh÷ng biÕn cè x¶y ra ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng, nh÷ng biÕn cè nµy lµm ng-êi
lao ®éng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ x· héi mÊt an toµn. T×nh tr¹ng nµy ngµy
cµng diÔn ra phæ biÕn khi nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn, khi cã sù thuª m-ín nh©n
c«ng, khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh viÖc thuª
m-ín lao ®éng ngµy cµng diÔn ra mét c¸ch phæ biÕn m©u thuÉn chñ thî b¾t ®Çu
ph¸t sinh, trong sè rÊt nhiÒu c¸c m©u thuÉn kh¸c nhau th× m©u thuÉn sau ngµy
cµng trë nªn gay g¾t:
+ M©u thuÉn vÒ kÐo dµi thêi gian lao ®éng, mÉu thuÉn vÒ tiÒn l-¬ng, tiÒn
c«ng.
+ M©u thuÉn vÒ thu nhËp khi ng-êi lao ®éng nghØ viÖc.
+ M©u thuÉn n¶y sinh khi ng-êi lao ®éng vÒ giµ chÕt.
Tõ ®ã viÖc ®Êu tranh gi÷a hai bªn m©u thuÉn nµy ngµy cµng trë nªn gay
g¾t phøc t¹p vµ mang tÝnh réng kh¾p.
Khi cuéc ®Êu tranh diÔn ra ngµy cµng lín vµ réng kh¾p th× chÝnh phñ c¸c
n-íc ®· thÊy ®-îc hËu qu¶ cña vÊn ®Ò nµy ®ã lµ:
* S¶n xuÊt bÞ ®×nh ®èn, chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi bÞ lung lay, c¸c nguån lùc
trong x©y dùng bÞ x©m ph¹m v× thÕ chÝnh phñ c¸c n-íc ®· can thiÖp b»ng c¸ch.
Thø nhÊt yªu cÇu giíi chñ ph¶i trÝch tõ lîi nhuËn cña m×nh ®Ó ®ãng gãp
vµo nguån quü mang tÝnh chÊt x· héi.
3
Thø hai vËn ®éng vµ yªu cÇu giíi thî còng ph¶i ®ãng gãp vµo quü nµy
mét phÇn tiÒn l-¬ng nh»m môc ®Ých gi¶i quyÕt khã kh¨n cho ng-êi lao ®éng khi
hä gÆp rñi ro th«ng qua viÖc ph©n phèi l¹i nguån quü ®· ®-îc h×nh thµnh nãi trªn.
Lóc ®Çu c¶ giíi chñ vµ giíi thî ®Òu kh«ng chÊp nhËn yªu cÇu ®ãng dÉn
®Õn cuéc ®Êu tranh diÔn ra ngµy cµng gay g¾t h¬n víi quy m« ngµy cµng réng
kh¾p h¬n v× vËy chÝnh phñ c¸c n-íc ph¶i can thiÖp lÇn thø hai, víi t- c¸ch nhµ
n-íc lµ bªn thø ba tham gia ®ãng gãp vµo nguån quü nµy, khi ®ã giíi chñ thÊy
m×nh cã lîi vµ môc ®Ých ®· b¾t ®Çu ®¹t ®-îc vµ giíi thî còng thÊy m×nh cã lîi.
C¶ ba bªn ®-a ra b¶n cam kÕt cô thÓ vÒ x©y dùng vµ h×nh thµnh nguån quü nµy
®Ó b¶o vÖ ng-êi lao ®éng khi biÕn cè x¶y ra. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò nãi trªn ®-îc
thÕ giíi quan niÖm lµ B¶o hiÓm x· héi cho ng-êi lao ®éng. Nh- vËy B¶o hiÓm
x· héi ra ®êi lµ ®ßi hái kh¸ch quan cña cuéc sèng, cña ho¹t ®éng lao ®éng s¶n
xuÊt. Do sù ®ßi hái vÒ sù tù chñ, vµ an toµn vÒ tµi chÝnh còng nh- c¸c nhu cÇu
cña con ng-êi, ho¹t ®éng B¶o hiÓm x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn vµ kh«ng thÓ
thiÕu ®èi víi mçi c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ mçi quèc gia. V× vËy kh¸i niÖm
"B¶o hiÓm x· héi" trë nªn gÇn gòi g¾n bã víi con ng-êi ®Æc biÖt lµ ng-êi lao
®éng, víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, cã ®-îc c¸c quan hÖ ®ã b¶o hiÓm x· héi ®· mang
l¹i lîi Ých kinh tÕ, x· héi thiÕt thùc cho mäi thµnh viªn, mäi ®¬n vÞ cã tham gia
b¶o hiÓm x· héi.
VÊn ®Ò ®Æt ra lµ b¶o hiÓm x· héi ®-îc b¾t nguån tõ ®Çu vµ chÝnh ®-îc
h×nh thµnh vµo n¨m nµo vµ ë ®©u? thùc chÊt ë thêi kú cæ ®¹i con ng-êi võa tù
lùc võa biÕt hîp ®oµn ®Ó ®i s¨n b¾n, lao ®éng nh»m kiÕm sèng vµ khi hä gÆp rñi
ro tai biÕn th× hä còng ®-îc c¸c thµnh viªn cña céng ®ång hç trî c-u mang. §Õn
giai ®o¹n ph©n c«ng lao ®éng, s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn h¬n, quan hÖ x· héi,
quan hÖ t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c c¸ nh©n, gi÷a c¸c céng ®ång cïng ph¸t triÓn
h¬n. Thêi ®ã con ng-êi còng tù nhñ ph¶i tr÷ thãc phßng khi thiÕu ®ãi, tr÷ ¸o ®Ó
phßng khi gi¸ rÐt, dù phßng nh÷ng lóc sinh bÖnh, l·o, tö vµ khi ®ã «ng cha ta ®·
®Ò cao gi¸o lý, ph-¬ng ch©m xö thÕ: ThÊy ng-êi ho¹n n¹n th× th-¬ng, "bÇu ¬i
th-¬ng lÊy bÝ cïng", "nhiÔu ®iÒu phñ lÊy gi¸ g-¬ng", "l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch",
"l¸ r¸ch Ýt ®ïm l¸ r¸ch nhiÒu", "mét miÕng khi ®ãi b»ng mét gãi khi
4
no"…Céng ®ång lµng x· ®· biÕt gom gãp vµ lµm ®Êt c«ng ®ãng vµo quü chung
®Ó cÊp thªm cho nh÷ng ng-êi gÆp hoµn c¶nh mÑ go¸ con c«i gÆp khã kh¨n tóng
thiÕu; lËp quü nghÜa th-¬ng, kªu gäi ng-êi d©n nép thãc trî gióp nh÷ng ng-êi
nghÌo khã.
Khi ngµnh c«ng nghiÖp h×nh thµnh. Hµng lo¹t d©n n«ng th«n di c- ra
thµnh thÞ trong kho¶ng thÕ kû XVI ®Õn XVIII mét sè nghiÖp ®oµn thî thñ c«ng
ra ®êi, t×nh ®oµn kÕt t-¬ng th©n gi÷a nh÷ng ng-êi lµm thuª n¶y në dÇn. ë mét
sè n-íc ë Ch©u ¢u, nhiÒu quü t-¬ng trî ®-îc thµnh lËp. ë anh (1793) cã héi
"b»ng h÷u" gióp ®ì héi viªn trong c¸c tr-êng hîp bÞ èm, ®au, th-¬ng tËt. ë n-íc
ta, cã c¸c héi ®ång h-¬ng, héi ®ång niªn, héi hiÕu, héi hû… chia ngät sÎ bïi
gi÷a c¸c thµnh viªn víi nhau. §Æc biÖt ®Õn giai ®o¹n c¸ch m¹ng, c«ng nghiÖp,
chuyÓn ®æi c¬ cÊu tõ s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc trë thµnh ng-êi lµm c«ng ¨n l-¬ng,
chØ dùa vµo ®ång l-¬ng lµm nguån sèng chñ yÕu. Cã lµm viÖc th× míi cã l-¬ng
®Ó sèng, dï lµ ®ång l-¬ng Ýt ái. NÕu èm ®au, bÞ tai n¹n, sinh con, ph¶i nghØ viÖc
vµ kh«ng cã l-¬ng, cuéc sèng sÏ lËp tøc bÞ ®e do¹. §Õn lóc nµy, ngoµi nh÷ng
rñi ro, tai biÕn, uy hiÕp cßn lµ tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thÊt
nghiÖp…§Ó gi¶m thiÓu nçi lo ©u cho ng-êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l-¬ng, nhiÒu
hÖ thèng, nhiÒu h×nh thøc trî gióp x· héi nèi tiÕp nhau ra ®êi trong ®ã cã quü
b¶o hiÓm mµ ®iÓn h×nh lµ b¶o hiÓm x· héi. §iÓn h×nh lµ n¨m 1850 nhiÒu bang
cña §øc ®· gióp c¸c ®Þa ph-¬ng lËp quü b¶o hiÓm èm ®au, do c«ng nh©n ph¶i
®ãng tiÒn ®Ó ®-îc b¶o hiÓm. Nguyªn t¾c b¶o hiÓm b¾t buéc chÝnh lµ b¾t nguån
tõ ®©y vµ ng-êi ®-îc b¶o hiÓm ph¶i ®ãng b¶o hiÓm.
ChÕ ®é èm ®au ®-îc phæ cËp trong toµn n-íc §øc vµo n¨ 1883 do c¸c héi
t-¬ng tÕ lóc bÊy giê cña c«ng nh©n qu¶n lý. N¨m 1884, xuÊt hiÖn tiÕp chÕ ®é
b¶o hiÓm c¸c rñi ro nghÒ nghiÖp (tøc tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp) do
c¸c hiÖp héi chñ doanh nghiÖp qu¶n lý. N¨m 1889, xuÊt hiÖn tiÕp chÕ ®é b¶o
hiÓm tuæi giµ vµ b¶o hiÓm tµn tËt, do chÝnh quyÒn c¸c tØnh qu¶n lý.
Nh- vËy, trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1883 ®Õn n¨m 1889, mét hÖ
thèng BHXH lín ®Çu tiªn ®· ra ®êi víi sù tham gia b¾t buéc cña nh÷ng ng-êi
5
lµm c«ng ¨n l-¬ng, theo nguyªn t¾c ng-êi ®-îc b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®ãng phÝ
b¶o hiÓm x· héi, vµ ba thµnh viªn x· héi: ng-êi lao ®éng, ng-êi sö dông lao
®éng, nhµ n-íc - ®Òu cã vÞ trÝ trong viÖc qu¶n lý hÖ thèng. Tõ ®ã cã rÊt nhiÒu
n-íc sö dông c¬ chÕ nµy trong hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi cña n-íc m×nh.
Trªn c¬ së thùc tiÔn ¸p dông c¸c c¬ chÕ ®a d¹ng b¶o vÖ ng-êi lao ®éng
gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro khèn khã, héi nghÞ toµn thÓ cña tæ chøc lao ®éng quèc
tÕ (ILO) ®· th«ng qua c«ng -íc sè 102 vÒ an toµn x· héi, trong ®ã BHXH lµ mét
c¬ chÕ chñ yÕu.
ë ViÖt Nam, sau khi ®-îc thµnh lËp, chÝnh phñ ta còng ®· ban hµnh nhiÒu
v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHXH. S¾c lÖnh 54/SL ngµy 01/11/ 1945 qui ®Þnh nh÷ng
®iÒu kiÖn cho c«ng chøc vÒ h-u. S¾c lÖnh 105/SL ngµy 14/06/1946 qui ®Þnh viÖc
cÊp h-u bæng cho c«ng chøc. Hai s¾c lÖnh nµy ®· quy ®Þnh c«ng chøc ph¶i ®ãng
gãp h-u liÔn vµ trong quü h-u bæng cã phÇn ®ãng thªm cña nhµ n-íc. S¾c lÖnh
76/SL ngµy 20/05/1950 quy ®Þnh cô thÓ h¬n c¸c chÕ ®é trî cÊp h-u trÝ, thai s¶n,
ch¨m sãc y tÕ, tai n¹n vµ tiÒn tuÊt ®èi víi c«ng chøc. Trong khu vùc s¶n xuÊt,
trong lóc nµy ch-a lËp quü b¶o hiÓm x· héi, nh-ng s¾c lÖnh 29/SL ngµy
12/03/1947 vµ s¾c lÖnh 77/SL ngµy 22/05/1950 ®· quy ®Þnh cô thÓ c¸c chÕ ®é
trî cÊp: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, h-u trÝ, tö tuÊt
®èi víi c«ng nh©n.
Trªn c¬ së thùc tiÔn thùc hiÖn BHXH tõ tr-íc ®Õn nay, c¬ chÕ BHXH ®·
®-îc chÕ ®Þnh thµnh mét ch-¬ng trong Bé luËt lao ®éng th«ng qua ngµy
23/06/1994 vµ ®· ®-îc cô thÓ ho¸ trong ®iÒu lÖ BHXH míi kÌm theo nghÞ ®Þnh
12/CP ngµy 26/01/1995.
Nh- vËy viÖc thùc hiÖn BHXH ë n-íc ta tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ
nghÌo nµn l¹c hËu, chiÕn tranh kÐo dµi, l¹i do ng©n s¸ch nhµ n-íc ®¶m b¶o phÇn
lín nguån tµi chÝnh, ®ã lµ cè g¾ng lín cña ®¶ng vµ chÝnh phñ ®· t¹o ®iÒu kiÖn
tèt cho c«ng nh©n viªn chøc nhµ n-íc yªn t©m c«ng t¸c gãp phÇn æn ®Þnh cuéc
sèng b¶n th©n, gia ®×nh vµ x· héi.
6
II. B¶n chÊt vµ ®èi t-îng cña BHXH
1. Kh¸i niÖm BHXH
Cho ®Õn nay, hÇu nh- ch-a cã mét ®Þnh nghÜa chÝnh thèng vÒ BHXH
nh-ng nÕu c¨n cø vµo nh÷ng ®Æc tr-ng næi bËt cña B¶o hiÓm x· héi, cã thÓ x¸c
®Þnh kh¸i niÖm vÒ BHXH nh- sau:
BHXH lµ mét chÕ ®é ph¸p ®Þnh b¶o vÖ ng-êi lao ®éng, sö dông nguån
tiÒn ®ãng gãp cña ng-êi lao ®éng, cña ng-êi sö dông lao ®éng nÕu cã vµ
®-îc sù tµi trî b¶o hé cña nhµ n-íc nh»m trî cÊp vËt chÊt cho ng-êi ®-îc
b¶o hiÓm vµ gia ®×nh trong tr-êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp b×nh
th-êng èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, thÊt nghiÖp,
hÕt tuæi lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hoÆc chÕt.
§Þnh nghÜa nµy chøa ®ùng ®-îc nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n nhÊt cña chÕ ®é
BHXH, chÕ ®é ®-îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, cã hai lo¹i h×nh
BHXH lµ: BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn.
2. B¶n chÊt cña BHXH
BÊt kú mét nhµ n-íc nµo trªn thÕ giíi còng ph¶i thõa nhËn r»ng sù nghÌo
khæ cña ng-êi d©n do èm ®au, tai n¹n rñi ro, thÊt nghiÖp, tËt nguyÒn bÈm
sinh….g©y ra kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm cña b¶n th©n c¸ nh©n, cña gia ®×nh, cña
nh÷ng ng-êi th©n cña hä mµ cßn ph¶i lµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ n-íc vµ cña céng
®ång x· héi.
Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, tiÕn bé cña loµi ng-êi, BHXH ®-îc coi lµ
mét chÝnh s¸ch x· héi quan träng cña bÊt kú nhµ n-íc nµo, nh»m ®¶m b¶o an
toµn cho s¶n xuÊt, cho ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho mäi ng-êi trong x· héi.
Víi t- c¸ch lµ c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó qu¶n lý x· héi nhµ n-íc ph¶i can
thiÖp vµ tæ chøc b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cho ng-êi lao ®éng ®Æc biÖt lµ ®Ó
gi¶i quyÕt mèi quan hÖ thuª m-ín lao ®éng gi÷a chñ vµ thî. Yªu cÇu giíi chñ
ph¶i thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ nhu cÇu ®êi sèng
vËt chÊt, tinh thÇn cho giíi thî, trong ®ã cã nhu cÇu vÒ tiÒn l-¬ng, vÒ ch¨m sãc y
tÕ, vÒ ch¨m sãc khi bÞ èm ®au, tai n¹n tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao ®éng ®Õn tuæi
h-u…§ång thêi b¶n th©n ng-êi lao ®éng còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm dµnh mét
7
kho¶n thu nhËp ®Ó chi tr¶ cho b¶n th©n m×nh khi cã nh÷ng rñi ro x¶y ra. MÆt
kh¸c, nhµ n-íc ®-îc coi nh- lµ ng-êi sö dông lao ®éng cña mäi ng-êi lao ®éng,
v× vËy trong tr-êng hîp sù ®ãng ngãp cña ng-êi chñ sö dông lao ®éng vµ ng-êi
lao ®éng kh«ng ®ñ ®Ó trang tr¶i cho nh÷ng kho¶n chi cho ng-êi lao ®éng khi hä
gÆp ph¶i rñi ro th× nhµ n-íc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm dïng ng©n s¸ch cña nhµ n-íc
®Ó b¶o ®¶m ®êi sèng c¬ b¶n cho ng-êi lao ®éng.
NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, viÖc thuª m-ín lao ®éng trë nªn phæ
biÕn th× cµng ®ßi hái ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng cña BHXH. NÒn kinh tÕ hµng ho¸
ph¸t triÓn lµ nÒn t¶ng, lµ c¬ së cña BHXH. BHXH ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së
quan hÖ lao ®éng, gi÷a c¸c bªn cïng tham gia vµ ®-îc h-ëng BHXH. Nhµ n-íc
ban hµnh c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH, tæ chøc ra c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch,
thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý ho¹t ®éng sù nghiÖp BHXH. Chñ sö dông lao ®éng
vµ ng-êi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp ®Ó h×nh thµnh quü BHXH. Ng-êi
lao ®éng (bªn ®-îc BHXH) vµ gia ®×nh cña hä còng ®-îc cÊp tµi chÝnh tõ quü
b¶o hiÓm x· héi khi hä cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo chÕ ®é BHXH quy ®Þnh. §ã lµ mèi
quan hÖ cña c¸c bªn tham gia BHXH.
Ph©n phèi trong BHXH lµ ph©n phèi kh«ng ®Òu, nghÜa lµ kh«ng ph¶i ai
tham gia BHXH còng ®-îc ph©n phèi víi sè tiÕn gièng nhau ph©n phèi trong
b¶o hiÓm x· héi võa mang tÝnh båi hoµn võa kh«ng båi hoµn. Nh÷ng biÕn cè
xÈy ra mang tÝnh tÊt nhiªn ®èi víi con ng-êi lµ: thai s¶n (®èi víi lao ®«ng n÷),
tuæi giµ vµ chÕt, trong tr-êng hîp nµy, BHXH ph©n phèi mang tÝnh båi hoµn v×
ng-êi lao ®éng ®ãng phÝ BHXH ch¾c ch¾n ®-îc h-ëng trî cÊp ®ã. Cßn trî cÊp
do nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng mÊt viÖc lµm, nh÷ng rñi
ro nµy x¶y ra tr¸i víi ý muèn cña con ng-êi nh- èm ®au, ta n¹n lao ®éng vµ
bÖnh nghÒ nghiÖp lµ sù ph©n phèi kh«ng mang tÝnh båi hoµn; cã nghÜa lµ chØ khi
nµo ng-êi lao ®éng gÆp ph¶i tæn thÊt do èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ
nghiÖp th× míi ®-îc h-ëng kho¶n trî cÊp ®ã.
- B¶o hiÓm x· héi ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c céng ®ång:"lÊy sè ®«ng bï
sè Ýt" tøc lµ dïng sè tiÒn ®ãng gãp nhá cña sè ®«ng tham gia BHXH ®Ó bï ®¾p,
8
chia sÎ, cho mét sè Ýt ng-êi víi sè tiÒn lín h¬n so víi sè ®ãng gãp cña tõng
ng-êi, khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè rñi ro tæn thÊt.
- Ho¹t ®éng BHXH lµ mét lo¹i ho¹t ®éng dÞch vô c«ng, mang tÝnh x· héi
cao; lÊy hiÖu qu¶ x· héi lµ môc tiªu ho¹t ®éng. Ho¹t ®éng BHXH lµ qu¸ tr×nh tæ
chøc triÓn khai thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH cña tæ chøc qu¶n lý sù
nghiÖp BHXH ®èi víi ng-êi lao ®éng tham gia vµ h-ëng c¸c chÕ ®é BHXH. Lµ
qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thu BHXH ®èi víi ng-êi sö dông lao
®éng vµ ng-êi lao ®éng, gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch vµ chi BHXH cho
ng-êi ®-îc h-ëng; qu¶n lý quü BHXH vµ thùc hiÖn ®Çu t- b¶o tån vµ t¨ng
tr-ëng quü BHXH.
- Mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn trong BHXH ph¸t sinh trªn c¬ së quan hÖ lao
®éng vµ diÔn ra gi÷a ba bªn: Bªn tham gia BHXH, bªn BHXH vµ bªn ®-îc
BHXH. Bªn tham gia BHXH cã thÓ chØ lµ ng-êi lao ®éng, bªn BHXH (nhËn
nhiÖm vô BHXH). Th«ng th-êng lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch do nhµ n-íc lËp ra vµ
b¶o trî. Bªn ®-îc BHXH lµ ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi cã c¸c ®iÒu kiÖn
rµng buéc cÇn thiÕt.
- PhÇn thu nhËp cña ng-êi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i khi gÆp ph¶i c¸c
biÕn cè rñi ro sÏ ®-îc bï ®¾p hoÆc thay thÕ tõ mét nguån quü tiÒn tÖ tËp trung
®-îc tån tÝch l¹i. Nguån quü nµy do bªn tham gia BHXH ®ãng gãp lµ chñ yÕu,
ngoµi ra cßn ®-îc sù hç trî cña nhµ n-íc.
- Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m tho¶ m·n nhu cÇu thiÕt yÕu cña ng-êi lao
®éng trong tr-êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, mÊt viÖc lµm.
So s¸nh sù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a BHXH víi BHTM sÏ râ h¬n b¶n
chÊt cña BHXH.
BHTM còng lµ mét lo¹i b¶o hiÓm cã môc ®Ých phôc vô ng-êi lao ®éng,
nh-ng ph-¬ng thøc ho¹t ®éng mang tÝnh kinh doanh râ rÖt nh- tªn gäi, BHTM
cã nh÷ng ®Æc tr-ng kh¸c víi BHXH trªn nh÷ng ®iÓm chñ yÕu sau:
+ Néi dung b¶o hiÓm rÊt réng: bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt, thiÖt h¹i vÒ th©m
thÕ sinh m¹ng, tµi s¶n tr¸ch nhiÖm d©n sù, tr¸ch nhiÖm qu¶n lý.. do nh÷ng tai
n¹n bÊt ngê hoÆc thiªn tai, ph¹m vi ho¹t ®éng cña BHTM còng rÊt réng, cã mÆt
9
ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m
vi l·nh thæ mét n-íc mµ cßn tr¶i réng xuyªn quèc gia
+ Ng-êi ®-îc b¶o hiÓm kh«ng chØ lµ ng-êi lao ®éng mµ cã thÓ ë c¸c ®é
tuæi kh¸c nhau, lµ ng-êi kh«ng thuéc d©n sè ho¹t ®éng.
+ Møc tiÒn bï ®¾p, båi th-êng phô thuéc vµo gi¸ b¶o hiÓm, h¹n møc tr¸ch
nhiÖm b¶o hiÓm møc ®é thiÖt h¹i, tæn thÊt thùc tÕ, møc phÝ b¶o hiÓm møc ®é
thiÖt h¹i, tæn thÊt thùc tÕ, møc phÝ b¶o hiÓm chän mua.
Quü BHTM ®-îc ®Çu t- vµo kinh doanh sinh lêi, kÓ c¶ ®Çu t- vµo c¶i
thiÖn hoµn c¶nh cho bªn mua b¶o hiÓm
Ng-îc l¹i BHXH cã néi dung hÑp h¬n nhiÒu; quan hÖ BHXH lµ l©u dµi;
cã nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ng-êi lao ®éng tr-íc sau còng sÏ ®-îc trî cÊp, quü
BHXH chØ ®-îc dïng phÇn tiÒn nhµn rçi ®Ó ®Çu t- sinh lêi.
Tuy vËy hai lo¹i h×nh BHXH vµ BHTM cã nh÷ng ®iÓm nhÊt qu¸n vµ bÊt
kú lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµo còng ph¶i tu©n thñ.
+ Thø nhÊt: B¶o hiÓm lµ mét h×nh thøc ho¹t ®éng nh»m ph©n t¸n rñi ro,
hç trî lÉn nhau gi÷a c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n cïng tham gia b¶o hiÓm thùc hiÖn theo
nguyªn t¾c "céng ®ång - sè ®«ng bï sè Ýt" sè ng-êi tham gia cµng ®«ng th× møc
®é tæn thÊt ®-îc ph©n t¸n cµng réng.
+ Thø hai: Quü b¶o hiÓm ®-îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ c¸c bªn tham gia
b¶o hiÓm, quü ®-îc tÝnh to¸n c©n ®èi thu - chi mét c¸ch khoa häc dùa trªn quy
luËt sè lín ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ®ãng gãp vµ møc h-ëng trî cÊp hay, chØ tr¶.
+ Thø ba: Quü ®-îc qu¶n lý sö dông thÓ chÕ ®é tµi chÝnh vµ ph¸p luËt nhµ
n-íc quy ®Þnh.
3. §èi t-îng cña BHXH
Nh- ®· ®Ò cËp ®Õn ý t-ëng cña BHXH lµ nh»m thùc hiÖn mét phÇn c«ng
b»ng x· héi, ph¸t huy truyÒn thèng ®oµn kÕt céng ®ång vµ tinh thÇn nh©n ¸i.
Nh- vËy, theo lÏ c«ng b»ng v× t×nh ®oµn kÕt th× ®¸ng ra ph¶i ¸p dông BHXH ®èi
víi toµn bé thµnh viªn trong céng ®ång. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ
10
nhiÒu thµnh phÇn, mäi c¸ nh©n trong céng ®ång ®Òu cã møc thu nhËp kh¸c nhau
vµ hä gÆp ph¶i c¸c rñi ro rÊt kh¸c nhau cïng víi c¸c khã kh¨n kh¸c nhau nªn
BHXH chØ cã thÓ ®¸p øng ®-îc mét phÇn nµo ®èi t-îng trong x· héi.
Trong ph¹m vi ®èi t-îng cña BHXH ®· xuÊt hiÖn hai lo¹i h×nh lµ b¾t buéc
vµ tù nguyÖn.
BHXH ra ®êi vµo nh÷ng n¨m gi÷a thÕ kû XIX khi nÒn c«ng nghiÖp vµ nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë c¸c n-íc Ch©u ¢u. Tõ n¨m
1883, ë n-íc phæ (CHLB §øc ngµy nay) ®· ban hµnh luËt B¶o hiÓm y tÕ. Mét sè
n-íc Ch©u ¢u vµ B¾c Mü m·i ®Õn cuèi n¨m 1920 míi cã ®¹o luËt vÒ BHXH.
Tuy ra ®êi nh- l©u nh- vËy, nh-ng ®èi t-îng cña BHXH vÉn cã nhiÒu
quan ®iÓm ch-a thèng nhÊt. §«i khi cßn cã sù nhÇm lÉn gi÷a ®èi t-îng BHXH
víi ®èi t-îng tham gia BHXH. HÇu hÕt c¸c n-íc khi míi cã chÝnh s¸ch BHXH,
®Òu thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c viªn chøc nhµ n-íc, nh÷ng ng-êi lµm c«ng
h-ëng l-¬ng.
Tiªu biÓu lµ BHXH ë Malaysia:
- Quü dù phßng cho ng-êi lao ®éng (EPF):
+ §èi t-îng tham gia BHXH b¾t buéc: C¸c chñ sö dông lao ®éng cã tõ
mét lao ®éng trë lªn vµ tÊt c¶ mäi ng-êi lao ®éng cã thu nhËp d-íi 2000 RM
(Ringet Malaixia) nh-ng kh«ng thuéc ®èi t-îng nhËn l-¬ng h-u th-êng xuyªn
vµ ng-êi lao ®éng n-íc ngoµi lµm viÖc t¹i Malayxia.
+ §èi t-îng tù nguyÖn: Ng-êi lao ®éng tù do (ng-êi lao ®éng lµm viÖc
cho b¶n th©n m×nh, kh«ng lµm thuª cho ai c¶, nh- tiÓu chñ,thî thñ c«ng, nghÖ sÜ,
nhµ v¨n….); Ng-êi lµm c«ng viÖc néi trî; Ng-êi lao ®éng lµm viÖc ë khu vùc
hµnh chÝnh sù nghiÖp thuéc ®èi t-îng h-ëng l-¬ng h-u th-êng xuyªn. Bëi v×
hiÖn nay ë Malayxia nh÷ng c«ng chøc chÝnh phñ (bao gåm c¶ qu©n ®éi, an ninh
kh«ng ph¶i ®ãng BHXH, nh-ng vÉn ®-îc h-ëng c¸c chÕ ®é BHXH do ng©n
s¸ch nhµ n-íc chi.
- Tæ chøc an sinh x· héi (SOCSO)
11
§èi t-îng tham gia BHXH cña SOCSO gåm tÊt c¶ nh÷ng ng-êi lao ®éng
vµ chñ sö dông lao ®éng cã c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y:
+ Ng-êi lao ®éng (kh«ng kÓ c«ng chøc chÝnh phñ) cã thu nhËp tõ 2000
RM/th¸ng trë xuèng (t-¬ng ®-¬ng 650USD), cã hîp ®ång víi chñ sö dông lao
®éng.
+ Nh÷ng ng-êi lao ®éng cã thu nhËp trªn 2000 RM/th¸ng, nh-ng tr-íc ®ã
®· cã ®¨ng ký b¶o hiÓm SOCSO, hoÆc ®-îc chñ sö dông lao ®éng ®ång ý.
+ Chñ sö dông lao ®éng: Bao gåm tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc cã
sö dông mét lao ®éng trë lªn.
* B¶o hiÓm ë Singapore
C¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi ng-êi lao ®éng ë Singapore ®-îc thùc hiÖn
th«ng qua quü dù phßng trung -¬ng (CPF). CPF lµ mét hÖ thèng BHXH toµn
diÖn kh«ng chØ quan t©m ®Õn viÖc nghØ h-u, nhµ cöa, nhu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ
cho ng-êi tham gia BHXH, mµ cßn ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn cña gia ®×nh hä
th«ng qua hÖ thèng b¶o hiÓm nµy.
§èi t-îng tham gia BHXH: §èi t-îng b¾t buéc tham gia vµo CPF ®-îc
chia thµnh hai lo¹i sau:
+ Ng-êi lao ®éng lµm c«ng, lµm thuª ¨n l-¬ng tr¶ c«ng (tr¶ c«ng thêi
gian theo giê, ngµy, tuÇn, hµng th¸ng….)
+ Ng-êi lao ®éng tù lao ®éng cho chÝnh m×nh (lao ®éng tù do) víi møc
thu nhËp hµng n¨m trªn 2400$ Singapore/ng-êi (t-¬ng ®-¬ng víi 1420
USD/ng-êi hay 19,5 triÖu VN§/ng-êi. Theo gi¸ quy ®æi hiÖn nay t¹i Singapore).
Nh×n chung ho¹t ®éng BHXH ë n-íc ngoµi t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ®èi
t-îng trong x· héi tham gia BHXH theo c¸c h×nh thøc b¾t buéc vµ tù nguyÖn.
§èi víi lo¹i h×nh b¾t buéc th× c¸c chñ sö dông lao ®éng cã tõ mét lao ®éng trë
lªn, cßn víi ®èi t-îng tù nguyÖn lµ nh÷ng ng-êi lao ®éng tù do (ng-êi lao ®éng
lµm viÖc cho b¶n th©n m×nh, kh«ng lµm thuª cho ai c¶…) viÖc qu¶n lý, tÝnh to¸n
12
møc ®ãng h-ëng theo tõng tæ chøc, n-íc kh¸c nhau mµ Ên ®Þnh tû lÖ ®ãng
BHXH, tû lÖ h-ëng vµ ®iÒu kiÖn ®-îc h-ëng kh¸c nhau.
ë n-íc ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi ng-êi lao ®éng vµ chñ sö
dông lao ®éng ®-îc tiÕn hµnh thùc hiÖn nh- sau:
a)VÒ lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc:
§iÒu lÖ BHXH míi quy ®Þnh ®èi t-îng ¸p dông bao gåm ng-êi lao ®éng
lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc hoÆc trong c¸c doanh nghiÖp thuéc
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn;
ng-êi lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc
ngoµi t¹i ViÖt Nam, trong khu chÕ suÊt, khu c«ng nghiÖp. Trong c¸c c¬ quan, tæ
chøc n-íc ngoµi hoÆc tæ chøc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam trõ tr-êng hîp ®iÒu -íc quèc
tÕ mµ céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh
kh¸c. Ng-êi lµm viÖc trong c¸c tæ chøc kinh doanh dÞch vô thuéc c¬ quan hµnh
chÝnh sù nghiÖp cña §¶ng, ®oµn thÓ, lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ
chøc dÞch vô thuéc lùc l-îng vò trang….
Nh÷ng ng-êi trªn ®©y ®i häc, thùc tËp, c«ng t¸c, ®iÒu d-ìng trong vµ
ngoµi n-íc mµ vÉn h-ëng l-¬ng còng thuéc ®èi t-îng thùc hiÖn BHXH b¾t buéc.
ë n-íc ta vµ c¸c n-íc -u tiªn thùc hiÖn BHXH b¾t buéc ®èi víi c¸c ®èi
t-îng nh- §iÒu lÖ BHXH míi cña n-íc ta quy ®Þnh, v× ®ã lµ nh÷ng ng-êi cã
c«ng viÖc, thu nhËp vµ n¬i lµm viÖc t-¬ng ®èi æn ®Þnh.
b) VÒ lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn:
Môc ®Ých lµ ®Ó v-¬n ra b¶o vÖ nh÷ng ng-êi khã tham gia BHXH theo lo¹i
h×nh b¾t buéc. Ngoµi ®èi t-îng tham BHXH b¾t buéc, cßn cã mét sè rÊt lín
nh÷ng ng-êi kh¸c trong céng ®ång. §ã lµ nh÷ng n«ng d©n, c¸ thÓ, nh÷ng ng-êi
bu«n b¸n nhá, nh÷ng thî thñ c«ng thùc hiÖn lao ®éng ®éc lËp, nh÷ng ng-êi nµy
kh«ng cã c«ng viÖc, thu nhËp vµ n¬i lµm viÖc æn ®Þnh. Hä th-êng l-u ®éng nay
lµm viÖc nµy, mai lµm viÖc kh¸c…®Æc biÖt lµ hä kh«ng cã ng-êi sö dông lao
®éng cô thÓ. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn mµ BHXH rÊt khã cã thÓ kiÓm so¸t
13
®-îc ®èi t-îng cña m×nh vµ c¸c ®Æc ®iÓm ®ã kh«ng rÔ ®-îc kh¾c phôc. Còng cã
nh÷ng ph-¬ng c¸ch b¶o vÖ quan träng kh¸c nh- b¶o hiÓm mïa mµng, b¶o hiÓm
thiªn tai, ho¶ ho¹n, trî gióp khuyÕn n«ng…ë n-íc ta, Bé luËt lao ®éng ghi cã
lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn vµ míi cã ®iÒu lÖ lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc. Cã thÓ
ph¶i b»ng lßng viÖc b¾t ®Çu ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm nµo sÏ ®-îc chó ý
vµ thùc sù tù nguyÖn tham gia nhÊt. Kinh nghiÖm nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi vµ c¶
ë n-íc ta, th-êng th× ®a sè cã nguyÖn väng tham gia tù nguyÖn vµo BHYT vµ
b¶o hiÓm tuæi giµ(b¶o hiÓm h-u trÝ). §Ó thùc hiÖn thuËn lîi, th-êng Ên ®Þnh mét
møc phÝ b¶o hiÓm x· héi ®ång nhÊt, võa víi søc ®ãng cña sè ®«ng ng-êi thuéc
diÖn BHXH tù nguyÖn. Møc trî cÊp sÏ lµ ®ång ®Òu ®ãi víi mäi ng-êi gÆp cïng
lo¹i rñi ro. Ng-êi cã kh¶ n¨ng vµ cã nhu cÇu cao h¬n cã thÓ ®ãng mét lóc hai ba
xuÊt phÝ vµ sÏ ®-îc h-ëng hai, ba møc trî cÊp. Thùc hiÖn nh- vËy còng phï hîp
víi xu h-íng thÕ giíi muèn tiÕn tíi môc tiªu b¶o vÖ ®ång nhÊt vµ phæ cËp ®èi
víi mäi thµnh viªn trong céng ®ång.
Nãi tãm l¹i dï lµ tù nguyÖn hay b¾t buéc th× BHXH cµng ®-îc nhiÒu
ng-êi tham gia cã ®ãng gãp trùc tiÕp th× quü BHXH cµng lín. Trong cïng mét
thêi ®iÓm sè ng-êi ®ãng phÝ BHXH nhiÒu, nh-ng sè ng-êi gÆp ph¶i rñi ro cÇn
®-îc trî cÊp lµ sè Ýt th× ®¶m b¶o ch¾c ch¾n c©n b»ng thuËn lîi gi÷a thu vµ chi,
møc trî cÊp cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®-îc c¶i thiÖn, cã lîi cho nh÷ng ng-êi bÊt h¹nh. Do
®ã, ®i ®«i víi viÖc kiÖn toµn tæ chøc vµ qu¶n lý ®Ó g©y ®-îc lßng tin v÷ng bÒn
cho nh÷ng ng-êi ®-îc b¶o hiÓm lu«n lu«n thÊy râ lîi Ých thiÕt th©n cña viÖc
tham gia. CÇn tuyªn truyÒn, th«ng tin ®Ó sao cho ng-êi thuéc diÖn BHXH b¾t
buéc th× tù nguyÖn tham gia, ng-êi thuéc diÖn BHXH tù nguyÖn th× còng tù
nguyÖn tham gia ®ång thêi còng ph¶i thÊy râ ®-îc nghÜa vô nhÊt ®Þnh cÇn ph¶i
tham gia cã rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc mang tÝnh chÊt x· héi kh¸c còng nh»m môc
®Ých b¶o vÖ vµ b¶o ®¶m cho con ng-êi ®Æc biÖt lµ ng-êi d©n lao ®éng cã ®-îc
mét cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc ch¼ng h¹n nh- c¸c hiÖp héi: An toµn x·
héi, cøu tÕ x· héi, dÞch vô x· héi, trî cÊp khã kh¨n, trî cÊp th«i viÖc vµ mÊt viÖc
lµm…vÊn ®Ò ®Æt ra lµ gi÷a BHXH vµ c¸c tæ chøc x· héi nµy cã ®Æc ®iÓm g× kh¸c
biÖt.
14
Theo nh- ®· tr×nh bµy BHXH lµ mét lo¹i chÕ ®é ph¸p ®Þnh theo ®ã BHXH
lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng-êi lao ®éng, khi
hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè rñi ro lµm suy gi¶m søc khoÎ, mÊt kh¶ n¨ng lao
®éng, mÊt viÖc lµm vµ chÕt; g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh t¹o lËp mét quü tiÒn tÖ tËp
trung ®-îc h×nh thµnh bëi c¸c bªn tham gia BHXH ®ãng gãp vµ viÖc sö dông
quü ®ã cung cÊp tµi chÝnh nh»m ®¶m b¶o møc sèng c¬ b¶n cho b¶n th©n ng-êi
lao ®éng vµ nh÷ng ng-êi th©n trong gia ®×nh cña ng-êi lao ®éng trùc tiÕp ph¶i
nu«i d-ìng gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi.
Cßn kh¸i niÖm "an toµn x· héi" theo v¨n phßng lao ®éng quèc tÕ th× an
toµn x· héi tr-íc hÕt chØ sù b¶o vÖ cña x· héi ®èi víi nh÷ng thµnh viªn cña
m×nh, b»ng mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p c«ng céng, chèng ®ì sù hÉng hôt vÒ mÆt kinh
tÕ vµ x· héi do bÞ mÊt hoÆc gi¶m ®ét ngét thu nhËp. C¬ chÕ b¶o vÖ chñ yÕu trong
hÖ thèng an toµn x· héi bao gåm (BHXH, cøu tÕ x· héi, c¸c chÕ ®é trî cÊp tõ
quü c«ng céng, c¸c chÕ ®é trî cÊp gia ®×nh, c¸c quü dù phßng…).
Mét kh¸i niÖm n÷a còng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò x· héi ®ã lµ "cøu tÕ x· héi
(hay cøu trî x· héi) ®ã lµ sù gióp ®ì cña x· héi b»ng nguån tµi chÝnh cña nhµ
n-íc vµ cña céng ®ång ®èi víi nh÷ng thµnh viªn gÆp khã kh¨n, rñi ro, thiªn tai,
ho¶ ho¹n, bÞ tµn tËt, l©m c¶nh neo ®¬n, tóng khã, v-¬n lªn ®¶m b¶o cuéc sèng
b×nh th-êng - Trong tr-¬ng tr×nh cøu tÕ x· héi cã m¶ng trî cÊp khã kh¨n chØ
thùc hiÖn ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc nhµ n-íc vµ ng-êi h-ëng l-¬ng trong lùc
l-îng vò trang, nguån tµi chÝnh lÊy tõ ng©n s¸ch nhµ n-íc.
Tuy cã sù kh¸c nhau gi÷a BHXH víi c¸c tæ chøc x· héi nªu trªn, nh-ng
c¸c tæ chøc nµy ®Õn cã ®iÓm chung lµ nh»m môc ®Ých gióp cho con ng-êi v-¬n
lªn khái khã kh¨n ®Ó tiÕp tôc x©y dùng cuéc sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh lµ tiÒn
®Ò, c¬ së ®Ó æn ®Þnh x· héi, x©y dùng ®Êt n-íc.
III. Chøc n¨ng, tÝnh chÊt cña BHXH
1. Chøc n¨ng cña BHXH
Thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng-êi lao ®éng tham gia b¶o
hiÓm khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng vµ mÊt viÖc
15
lµm. Sù b¶o ®¶m thay thÕ hoÆc bï ®¾p nµy ch¾c ch¨n sÏ x¶y ra v× suy cho cïng,
mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng sÏ x¶y ra víi tÊt c¶ mäi ng-êi lao ®éng v× hÕt tuæi lao
®éng theo c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh cña BHXH. Cßn mÊt viÖc lµm vµ mÊt kh¶ n¨ng
lao ®éng t¹m thêi lµm gi¶m vµ mÊt thu nhËp, ng-êi lao ®éng còng sÏ ®-îc
h-ëng trî cÊp BHXH víi møc h-ëng phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, thêi
®iÓm vµ thêi h¹n ®-îc h-ëng ph¶i ®óng quy ®Þnh. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt
cña BHXH, nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc ho¹t ®éng
cña BHXH.
TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng-êi tham gia
BHXH. Tham gia BHXH kh«ng chØ ng-êi lao ®éng mµ cã nh÷ng ng-êi chñ sö
dông lao ®éng. C¸c bªn tham gia ®Òu ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH. Quü nµy
dïng ®Ó trî cÊp cho mét sè ng-êi lao ®éng tham gia khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt
kh¶ n¨ng thu nhËp. Sè l-îng nh÷ng ng-êi nµy th-êng chiÕm tû träng nhá trong
tæng sè ng-êi tham gia ®ãng gãp. Nh- vËy theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt,
BHXH thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang. Ph©n
phèi l¹i gi÷a nh÷ng ng-êi cã thu nhËp cao vµ thÊp, gi÷a nh÷ng ng-êi ®ang khoÎ
m¹nh lµm viÖc víi nh÷ng ng-êi èm yÕu ph¶i nghØ viÖc…Thùc hiÖn chøc n¨ng
nµy cã nghÜa lµ BHXH thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi.
Gãp phÇn khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n xuÊt n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi khi khoÎ m¹nh
tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, ng-êi lao ®éng ®-îc chñ sö dông lao ®éng tr¶ l-¬ng
hoÆc tiÒn c«ng khi bÞ èm ®au, thai s¶n, hay bÞ tai n¹n lao ®éng hoÆc khi vÒ giµ
®· cã BHXH trî cÊp thay thÕ nguån thu nhËp bÞ mÊt. V× thÕ cuéc sèng cña hä vµ
gia ®×nh hä lu«n ®-îc ®¶m b¶o æn ®Þnh vµ cã chç dùa. Do ®ã, ng-êi lao ®éng
lu«n lu«n yªn t©m, g¾n bã tËn t×nh víi c«ng viÖc, víi n¬i lµm viÖc. Tõ ®ã hä rÊt
tÝch cùc lao ®éng s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ,
chøc n¨ng nµy thÓ hiÖn nh- mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch ng-êi lao ®éng n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ kÐo theo n¨ng suÊt lao ®éng x· héi.
16
G¾n bã lîi Ých gi÷a ng-êi lao ®éng vµ ng-êi sö dông lao ®éng, gi÷a ng-êi
lao ®éng víi x· héi. Trong thùc tÕ lao ®éng s¶n xuÊt, ng-êi lao ®éng vµ ng-êi sö
dông lao ®éng vèn cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l-¬ng, tiÒn
c«ng, thêi gian lao ®éng…Th«ng qua BHXH, nh÷ng m©u thuÉn ®ã sÏ ®-îc ®iÒu
hoµ gi¶i quyÕt. §Æc biÖt, c¶ hai giíi nµy ®Òu c¶m thÊy nhê cã BHXH mµ m×nh
cã lîi vµ ®-îc b¶o vÖ. Tõ ®ã lµm cho hä hiÓu nhau h¬n vµ g¾n bã lîi Ých ®-îc
víi nhau. §èi víi nhµ n-íc vµ x· héi, chi cho BHXH lµ c¸ch thøc ph¶i chi Ýt
nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt nh-ng vÉn gi¶i quyÕt ®-îc khã kh¨n vÒ ®êi sèng cho
ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt æn ®Þnh, kinh tÕ, chÝnh
trÞ vµ x· héi ®-îc ph¸t triÓn vµ an toµn h¬n.
2. TÝnh chÊt cña BHXH
TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan trong ®êi sèng x· héi:
BHXH cã tÝnh ngÉu nhiªn ph¸t sinh kh«ng ®ång ®Òu gi÷a thêi gian vµ
kh«ng gian. TÝnh chÊt nµy thÓ hiÖn rÊt râ ë nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña BHXH tõ
thêi ®iÓm h×nh thµnh vµ triÓn khai, ®Õn møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia ®Ó
h×nh thµnh quü BHXH. Tõ nh÷ng rñi ro ph¸t sinh ngÉu nhiªn theo thêi gian vµ
kh«ng gian ®Õn møc trî cÊp BHXH theo tõng chÕ ®é cho ng-êi lao ®éng.
BHXH võa mang tÝnh kinh tÕ, võa mang tÝnh x· héi ®ång thêi cã tÝnh dÞch
vô.
+ TÝnh kinh tÕ thÓ hiÖn ë chç, quü BHXH muèn ®-îc h×nh thµnh, b¶o
toµn vµ t¨ng tr-ëng ph¶i cã sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia vµ ph¶i ®-îc qu¶n
lý chÆt chÏ, sö dông ®óng môc ®Ých. Quü BHXH chñ yÕu dïng ®Ó trî cÊp cho
ng-êi lao ®éng theo c¸c ®iÒu kiÖn cña BHXH. Thùc chÊt phÇn ®ãng gãp cña mçi
ng-êi lao ®éng lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nh-ng quyÒn lîi nhËn ®-îc lµ rÊt lín khi gÆp
rñi ro. §èi víi ng-êi sö dông lao ®éng viÖc tham gia ®ãng gãp vµo quü BHXH
lµ ®Ó b¶o hiÓm cho ng-êi lao ®éng mµ m×nh sö dông. XÐt d-íi gãc ®é kinh tÕ,
hä còng cã lîi v× kh«ng ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn lín ®Ó trang tr¶i cho nh÷ng
ng-êi lao ®éng bÞ mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng. Víi nhµ n-íc BHXH gãp
17
phÇn lµm gi¶m g¸nh nÆng cho Ng©n s¸ch nhµ n-íc ®ång thêi quü BHXH cßn lµ
nguån ®Çu t- ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n.
BHXH lµ mét hÖ thèng b¶o ®¶m x· héi v× vËy tÝnh x· héi cña nã thÓ hiÖn
rÊt râ. TÝnh x· héi cña BHXH lu«n g¾n chÆt víi tÝnh dÞch vô cña nã. Khi nÒn
kinh tÕ - x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× tÝnh dÞch vô vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña
BHXH ngµy cµng cao.
IV. Nguån tµi chÝnh cña BHXH vµ môc ®Ých sö dông:
NhiÖm vô cña c¬ quan BHXH lµ ph¶i cã nguån tµi chÝnh ®Ó s½n sµng ®¸p
øng nhu cÇu trî cÊp cho ng-êi ®-îc b¶o hiÓm. Nguån tµi chÝnh cña c¬ quan
BHXH cßn ph¶i ®ñ ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ qu¶n lý cña bé m¸y tõ trung -¬ng
®Õn ®Þa ph-¬ng. Nguån thu ®ã ph¶i v÷ng ch¾c vµ ®Òu ®Æn, cµng ®-îc t¨ng
tr-ëng cµng tèt, ph¶i lu«n lu«n ®¶m b¶o cã mét l-îng dù tr÷ ®Ó cã thÓ øng phã
víi nh÷ng t×nh huèng ®ét xuÊt nh- bÖnh dÞch lan trµn, sè ng-êi th«i viÖc cã yªu
cÇu lÜnh trî cÊp mét lÇn hoÆc mét sè ng-êi vÒ h-u lín trong n¨m…Tr-êng hîp
cã l¹m ph¸t, nguån thu l¹i ph¶i ®-îc ®iÒu chØnh thÝch hîp ®Ó phï hîp víi søc
mua cña ®ång tiÒn. Víi nh÷ng lÏ nµy nguån thu cña BHXH ®-îc tÝnh theo tû lÖ
nhÊt ®Þnh so víi tæng quü l-¬ng lµ tiÖn lîi, b¶o ®¶m søc sèng vÒ tµi chÝnh cña c¬
chÕ b¶o hiÓm x· héi nh- vËy nguån tµi chÝnh lµ g×? ®Æc ®iÓm cña nã nh- thÕ
nµo?…ta cÇn ®i vµo c¸c vÊn ®Ò sau ®Ó ®-îc lµm râ.
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm BHXH
Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nÒn kinh tÕ liªn tôc ®-îc diÔn ra theo xu h-íng
ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nhu cÇu h-ëng thô ngµy cµng
t¨ng vµ phong phó cña x· héi loµi ng-êi. §Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®ã
®-îc diÔn ra b×nh th-êng phï hîp víi nh÷ng quy luËt, con ng-êi cÇn ph¶i nhËn
thøc ®Çy ®ñ vµ t¸c ®éng ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®ã. Trong ®ã viÖc
thùc hiÖn ph©n phèi cña c¶i x· héi, cho tõng nhu cÇu, môc ®Ých sö dông, h×nh
thµnh nªn quü hµng ho¸, dÞch vô. Qu¸ tr×nh ph©n phèi ®ã lu«n lu«n vµ tr-íc hÕt
®-îc thùc hiÖn d-íi h×nh thøc gi¸ trÞ ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c quü tiÒn tÖ vµ viÖc sö
dông c¸c quü tiÒn tÖ ®ã cho mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Mçi quü tiÒn tÖ chÝnh lµ
mét nguån tµi chÝnh nhÊt ®Þnh ®-îc sö dông cho mét môc ®Ých nµo ®ã ®-îc chñ
18
thÓ qu¶n lý x¸c ®Þnh tr-íc. Ch¼ng h¹n nh- quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF)®-îc h×nh
thµnh tõ sù ®ãng gãp cña c¸c n-íc thµnh viªn tù nguyÖn ra nhËp quü tuú thuéc
vµo tiÒm n¨ng kinh tÕ tµi chÝnh cña tõng n-íc "môc ®Ých quü IMF lµ thóc ®Èy sù
hîp t¸c vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tiÒn tÖ vµ th-¬ng m¹i quèc tÕ. Ng©n s¸ch nhµ
n-íc lµ quü tiÒn tÖ cña Nhµ n-íc, Ng©n s¸ch nhµ n-íc ®-îc h×nh thµnh chñ yÕu
tõ nguån tµi chÝnh nh-: thuÕ, lÖ phÝ, lîi tøc cæ phÇn cña nhµ n-íc…ng©n s¸ch
nhµ n-íc dïng ®Ó phôc vô cho viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng cña nhµ n-íc.
§Ó cã nguån lùc vËt chÊt ®Ó ®¶m b¶o thay thÕ thu nhËp cho ng-êi lao
®éng tham gia BHXH khi hä gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro lµm gi¶m, mÊt kh¶ n¨ng lao
®éng hoÆc chÕt, nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng c¬ b¶n cho b¶n th©n ng-êi lao ®éng vµ
gia ®×nh hä cÇn ph¶i cã mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®-îc h×nh thµnh tõ viÖc ®ãng
gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH - ®ã chÝnh lµ quü BHXH. Nh- vËy cã thÓ hiÓu
quü BHXH loµ mét quü tiÒn tÖ tËp chung, ®-îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ ®ãng
ngãp cña c¸c bªn tham gia BHXH (ng-êi lao ®éng, ng-êi sö dông lao ®éng vµ
nhµ n-íc), sö dông ®Ó bï ®¾p, hoÆc thay thÕ thu nhËp cho ng-êi lao ®éng khi
gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè rñi ro lµm suy gi¶m søc khoÎ, mÊt kh¶ n¨ng lao ®«ng,
mÊt viÖc lµm vµ chÕt. Nh»m ®¶m b¶o møc sèng c¬ b¶n cho b¶n th©n ng-êi lao
®éng vµ nh÷ng ng-êi ruét thÞt cña ng-êi lao ®éng trùc tiÕp ph¶i nu«i d-ìng, gãp
phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc.
2. §Æc ®iÓm cña quü BHXH
Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp chung n»m ngoµi ng©n s¸ch nhµ
n-íc. Còng nh- c¸c quü tiÒn tÖ kh¸c, quü BHXH lu«n vËn ®éng bëi sù vËn ®éng
cña c¸c nguån tµi chÝnh. XÐt d-íi gãc ®é xu h-íng vËn ®éng cña c¸c nguån tµi
chÝnh th× sù vËn ®éng cña quü BHXH chÞu sù t¸c ®éng cña hai lo¹i nguån tµi
chÝnh.
a) C¸c nguån tµi chÝnh vËn ®éng lµm t¨ng quü BHXH:
Sè l-îng nguån tµi chÝnh trong lo¹i nµy nhiÒu hay Ýt cßn phô thuéc vµo
chÝnh s¸ch huy ®éng cña mçi n-íc ®Ó h×nh thµnh nªn quü BHXH.
Mét lµ: sù ®ãng gãp cña ng-êi lao ®éng, ®©y lµ nguån ®ãng gãp quan
träng ®Ó h×nh thµnh nªn quü BHXH. Lµ sù "tiÕt kiÖm b¾t buéc" cña ng-êi lao
19
®éng khi hä cßn kh¶ n¨ng lao ®éng, cßn cã thu nhËp ®Ó bï ®¾p cho chÝnh m×nh
khi gÆp rñi ro.
Hai lµ: sù ®ãng gãp cña ng-êi sö dông lao ®éng, nguån ®ãng gãp nµy lµ
b¾t buéc ®èi víi chñ sö dông lao ®éng, ®¶m b¶o cuéc sèng cho ng-êi lao ®éng
mµ m×nh sö dông.
Ba lµ: Nhµ n-íc sÏ cã tr¸ch nhiÖm bï thiÕu vµ hç trî vµo quü BHXH.
Bèn lµ: vµo ®Çu t- t¨ng tr-ëng quü BHXH, Quü BHXH t¹m thêi nhµn rçi
sÏ tham gia ho¹t ®éng ®Çu t-. §©y lµ nguån vèn trong n-íc rÊt quan träng ®Ó
tham gia ®Çu t-, mét mÆt gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, mÆt kh¸c ®Ó b¶o toµn quü
vµ t¨ng tr-ëng quü.
N¨m lµ: c¸c nguån tµi chÝnh kh¸c nh- tµi trî viÖn trî…
b) C¸c nguån tµi chÝnh vËn ®éng lµm gi¶m quü BHXH:
XÐt theo môc ®Ých sö dông cã hai nhãm nguån chñ yÕu:
Nhãm 1: Nguån tµi chÝnh dïng ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH. Nguån nµy
chiÕm ®¹i bé phËn trong viÖc sö dông quü BHXH.
Nhãm 2: Nguån tµi chÝnh dïng ®Ó chi cho ho¹t ®éng qu¶n lý sù nghiÖp
BHXH.
Nh- vËy cã thÓ hiÓu ®-îc b¶n chÊt cña quü BHXH lµ mét quü tiÒn tÖ ®-îc
®Æc tr-ng bëi sù vËn ®éng cña c¸c nguån tµi chÝnh lµm t¨ng vµ lµm gi¶m quü m«
cña quü; sù vËn ®éng cña c¸c nguån tµi chÝnh ®ã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ
ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn tham gia BHXH ®Ó t¹o lËp quü tiÒn tÖ vµ c¸c mèi quan hÖ
kinh tÕ trong viÖc ph©n phèi, ®iÒu tiÕt, chuyÓn dÞch thu nhËp gi÷a c¸c c¸ nh©n
tham gia vµ h-ëng c¸c chÕ ®é BHXH.
3. Môc ®Ých sö dông quü BHXH
- Chi tr¶ trî cÊp cho c¸c chÕ ®é BHXH;
- Chi phÝ cho sù nghiÖp qu¶n lý BHXH;
Theo khuyÕn nghÞ cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ILO quü BHXH ®-îc sö
dông ®Ó trî cÊp cho c¸c ®èi t-îng tham gia BHXH, nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng
cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä, khi ®èi t-îng tham gia BHXH gÆp rñi ro. Thùc chÊt
20
- Xem thêm -