Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Môc lôc
PhÇn I : C«ng ty cæ phÇn vµ sù cÇn thiÕt cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt
Nam
I. Kh¸i qu¸t vÒ c«ng ty cæ phÇn
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm
2. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn
3. ¦u thÕ vµ h¹n chÕ cña c«ng ty cæ phÇn
II. Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam vµ sù cÇn thiÕt cæ phÇn
ho¸
PhÇn II : Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam
1. Môc tiªu vµ c¸c bíc
2. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam
3. Nh÷ng ®¸nh gi¸ chung
PhÇn III : Mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸
nghiÖp nhµ níc
doanh
Lêi nãi ®Çu
C«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ (CNH - H§H) ®Êt níc lµ mét
th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, nh÷ng n¨m
cuèi thÕ kû 20. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· nç lùc, hy väng cã thÓ thµnh lËp thÞ trêng tr1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
êng chøng kho¸n vµo ®Çu mét thiªn niªn kû tíi, mµ tríc hÕt c«ng viÖc cã tÇm quan
träng chiÕn lîc lµ cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, nh÷ng C«ng ty cæ phÇn
chÝnh lµ nh÷ng tÕ bµo cña c¬ thÓ thÞ trêng chøng kho¸n.
Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc trong diÖn cæ phÇn ho¸ cßn rÊt nhiÒu bì
ngì vµ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n , trë ng¹i trong viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. HÇu hÕt
hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· h×nh thµnh tõ thêi qu¶n lÝ tËp trung bao cÊp,
khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi l¹i thiÕu kiÓm so¸t chÆt chÏ nªn ph¸t triÓn trµn lan. Mét
trong nh÷ng bé phËn quan träng doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn tèi
thiÓu, trang bÞ qu¸ ®¬n s¬, tr¸ch nhiÖm tµi s¶n kh«ng ®îc ph©n ®Þnh râ rµng. MÆt
kh¸c trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ t nh©n cßn qu¸ non yÕu, chØ míi ho¹t ®éng chñ yÕu
trong lÜnh vùc dÞch vô, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp nªn doanh nghiÖp nhµ
níc cha thÓ tËp trung toµn lùc cho yªu cÇu ph¸t triÓn ë nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then
chèt .
§Ó duy tr× tèc ®é ph¸t triÓn cao , ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu ph¶i ®èi mÆt víi
nh÷ng th¸ch thøc vÒ nguån lùc ®Çu t cho ph¸t triÓn . Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ tµi
chÝnh cña c¸c níc trªn thÕ giíi vµ khu vùc ®· lµm gi¶m nguån vèn ®Çu t vµo ViÖt
Nam tõ kho¶ng gÇn 10 tû USD hµng n¨m xuèng 2 tû USD trong n¨m 1998, trong
khi ®ã theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ: §Ó ViÖt Nam duy tr× ®îc tèc ®é
ph¸t triÓn 6 - 7 % hµng n¨m th× vèn ®Çu t lªn ®Õn 400 - 500 tû USD. §Ó cã thÓ huy
®éng ®îc nguån vèn khæng lå ch¾c ch¾n kh«ng thÓ chØ dùa vµo nguån néi lùc ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. ChÝnh v× vËy mµ cæ phÇn ho¸ ®· trë thµnh chñ tr¬ng lín
cña §¶ng vµ nhµ níc ta , nh»m ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc
vµ thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi.
V× ®iÒu kiÖn vµ n¨ng lùc cã h¹n nªn ngêi viÕt xin tr×nh bÇy mét sè c¬ së lÝ
luËn cña C«ng ty cæ phÇn vµ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta.
Bµi viÕt nµy gåm 3 phÇn :
PhÇn I : C«ng ty cæ phÇn vµ sù cÇn thiÕt cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt
Nam
PhÇn II : Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ dnnn ë ViÖt Nam
PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp Nhµ níc
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o NguyÔn Minh H»ng ®· tËn t×nh híng
dÉn vµ gióp ®ì em hoµn bµi tiÓu luËn nµy.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn I
C«ng ty cæ phÇn vµ sù cÇn thiÕt cæ phÇn ho¸
I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm :
1. Kh¸i niÖm :
C«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc tæ chøc kinh doanh do nhiÒu ngêi gãp vèn , nhng
®ãng gãp víi h×nh thøc cæ phÇn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu .
VËy c«ng ty cæ phÇn cã hai ®Æc ®iÓm :
1. NhiÒu ngêi gãp vèn (t¬ng tù c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ).
2. Gãp vèn th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu (§Æc ®iÓm nµy kh¸c víi c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n , v× c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n kh«ng ®îc ph¸t hµnh
cæ phiÕu ).
Cæ phÇn : lµ phÇn vèn cña c«ng ty ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau vµ ®îc
ph¸t hµnh díi nhiÒu h×nh thøc cæ phiÕu gäi lµ cæ phÇn .
Cæ phiÕu lµ phiÕu chøng nhËn phÇn gãp vèn cña cæ ®«ng vµ quyÒn ®îc hëng l·i
suÊt cæ phÇn cña cæ ®«ng .
Cæ phiÕu cã hai lo¹i :
1. Lo¹i u ®·i (cã ghi danh): lo¹i nµy giµnh ®îc cho c¸c s¸ng lËp viªn vµ c¸c thµnh
viªn cña Héi ®ång qu¶n trÞ . §Æc ®iÓm cña lo¹i nµy lµ kh«ng ®îc chuyÓn nhîng ,
mua b¸n , ®ã lµ mét sù rµng buéc ph¶i g¾n bã víi c«ng ty suèt ®êi .
Trong trêng hîp c«ng ty bÞ ph¸ s¶n th× cæ phiÕu u ®·i lµ lo¹i cæ phiÕu ®îc thanh
to¸n tríc.
2.Cæ phiÕu thêng lµ lo¹i cæ phiÕu kh«ng ghi danh ®îc tù do mua b¸n, chuyÓn nhîng
, nghÜa lµ ®îc ph¸t hµnh réng r·i trªn thÞ trêng . Lo¹i nµy kh¸c cæ phiÕu u ®·i ë chç
: l·i suÊt kh«ng æn ®Þnh , ®iÒu kiÖn rñi ro cao h¬n cæ phiÕu u ®·i vµ biÕn ®éng theo
sù kinh doanh cña c«ng ty . Khi c«ng ty bÞ ph¸ s¶n th× cæ phiÕu thêng ph¶i thanh
to¸n sau cæ phiÕu u ®·i .
Tr¸i phiÕu : (ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn bæ sung) lµ phiÕu ghi nî mµ ngêi mua
tr¸i phiÕu thµnh chñ nî , ngêi ph¸t hµnh lµ con nî ( c«ng ty cæ phÇn lµ con nî ).
§Æc ®iÓm tr¸i phiÕu lµ ®îc tù do chuyÓn nhîng , mua b¸n , kh¶ n¨ng thanh to¸n
cao , l·i suÊt tr¸i phiÕu æn ®Þnh. Khi c«ng ty bÞ ph¸ s¶n th× tr¸i phiÕu ®îc thanh
to¸n tríc cæ phiÕu.
Gi¸ cæ phiÕu:
MÖnh gi¸ ( gi¸ danh nghÜa ) =
Vèn cæ phÇn
Tæng sè cæ phiÕu ph¸t hµnh
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Gi¸ thÞ trêng : lµ gi¸ thùc giao dÞch trªn thÞ trêng. NÕu mÖnh gi¸ kh«ng ®æi th×
gi¸ trªn thÞ trêng æn ®Þnh. Trªn thÞ trêng gi¸ lu«n biÕn ®éng theo c¸c yÕu tè sau :
+ L·i suÊt cæ phÇn (c«ng ty nµo cã l·i suÊt cæ phÇn cao th× cæ phiÕu cña c«ng ty
®ã ®îc mua nhiÒu h¬n vµ lµm cho gi¸ thÞ trêng t¨ng lªn, l·i suÊt chÞu t¸c ®éng
thùc tr¹ng vµ t¬ng lai cña c«ng ty ).
+ L·i suÊt ng©n hµng ¶nh hëng ®Õn gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu
+ Nh÷ng biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi ë trong níc vµ trªn thÞ trêng thÕ
giíi ¶nh hëng ®Õn gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu
Bªn c¹nh ®ã c¸c hiÖn tîng x· héi nh b·i c«ng, thay ®æi nguyªn thñ quèc gia sÏ
¶nh hëng ®Õn gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ trêng.
Cæ ®«ng lµ ngêi gãp vèn, ngêi n¾m gi÷ cæ phiÕu, cã quyÒn quyÕt ®Þnh ®èi víi
ho¹t ®éng cña c«ng ty. QuyÒn h¹n cña cæ ®«ng phô thuéc vµo vèn, nÕu vèn cao
th× quyÒn h¹n cao vµ ngîc l¹i. Cæ phÇn nhá h¬n hoÆc b»ng 50% gäi lµ cæ phiÕu
chi phèi, nÕu nhá h¬n hoÆc b»ng 20% vèn cña c«ng ty gäi lµ cæ phÇn kiÓm so¸t.
Häp ®¹i héi ®ång cã thÓ häp ®¹i biÓu cæ ®«ng c¨n cø vµo vèn cæ phiÕu. L¸ phiÕu
cña cæ ®«ng phô thuéc vµo sè cæ phÇn mµ cæ ®«ng ®ã së h÷u : vai trß phô thuéc vµo
sè cæ phÇn së h÷u.
2. Sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn vµ ph¸t triÓn :
Sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn lµ tÊt yÕu kh¸ch quan
C«ng ty cæ phÇn ra ®êi tõ cuèi thÕ kØ thø 16 ë c¸c níc ph¸t triÓn , ®Õn nay ®· cã lÞch
sö ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m . C«ng ty cæ phÇn lµ sù h×nh thµnh mét kiÓu tæ chøc
doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng , nã ra ®êi kh«ng n»m trong ý muèn chñ
quan cña bÊt k× lùc lîng nµo mµ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸ch quan , do
nh÷ng nguyªn nh©n sau:
- Qu¸ tr×nh x· héi ho¸ t b¶n , t¨ng cêng tÝch luü vµ tËp trung t b¶n ngµy cµng cao
lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn ra ®êi .
- Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ cña tiÕn bé kÜ thuËt t¹o
®éng lùc thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn . C«ng ty cæ phÇn ra ®êi
rÊt sím (thÕ kØ 16) nhng ph¶i ®Õn cuèi thÕ kØ 19 míi ®îc ph¸t triÓn mét c¸ch
r«ng r·i vµ trë thµnh phæ biÕn trong c¸c níc t b¶n . C«ng ty cæ phÇn h×nh thµnh
vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ , phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kh¾c nghiÖt cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
- Sù ph¸t triÓn r«ng r·i cña chÕ ®é tÝn dông t¹o ®éng lùc thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn
ra ®êi vµ ph¸t triÓn v× :
ViÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu trong c«ng ty cæ phÇn kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®îc nÕu
kh«ng cã thÞ trêng tiÒn tÖ ph¸t triÓn , kh«ng cã nh÷ng doanh nghiÖp vµ d©n c cã
nhu cÇu sö dông vèn tiÒn tÖ trªn thÞ trêng .
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Thùc tiÔn lÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn trªn thÕ giíi ®Òu
chøng tá viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu chØ ®îc th«ng qua c¸c ng©n hµng, ®«i khi cßn
do b¶n th©n ng©n hµng tiÕn hµnh . Ch¼ng h¹n ë §øc n¨m 1896 , trong ngµnh
®iÖn lùc cã 39 c«ng ty cæ phÇn . HÇu hÕt c¸c c«ng ty cæ phÇn nµy ®Òu n¶y sinh
tõ sù gióp ®ì cña c¸c ng©n hµng . Nh vËy vÒ lÞch sö còng nh vÒ logic tÝn dông lµ
mét c¬ së trùc tiÕp , lµ ®éng lùc thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn .
Tuy nhiªn c«ng ty cæ phÇn kh«ng ®ång nhÊt víi h×nh thøc tÝn dông. Khi mua cæ
phiÕu ngêi mua kh«ng ph¶i lµ ngêi cho vay cña c«ng ty cæ phÇn , mµ lµ ngêi chñ
chung cña c«ng ty ®ã . Nh trªn thùc tÕ , viÖc bá vèn tiÒn ra mua cæ phiÕu ch¼ng qua
lµ viÖc chuyÓn ho¸ vèn ®ã thµnh vèn sinh lîi tøc . §øng vÒ mÆt kinh tÕ thuÇn tuý
kh«ng thÓ coi ngêi chñ cæ phÇn víi ngêi chñ cho vay lµ mét , ngêi chñ cho vay ®ßi
hái ph¶i cã ngêi vay. Tr¸i l¹i xuÊt hiÖn sù xuÊt hiÖn cña c«ng ty cæ phÇn lµ thñ tiªu
ngêi cho vay mµ thay vµo ®ã lµ ngêi qu¶n lÝ vµ ngêi gi¸m ®èc lµm thuª, lîi tøc cña
vèn cho vay còng ph¶i lµ lîi nhuËn doanh nghiÖp vµ ®èi lËp víi lîi nhuËn doanh
nghiÖp víi t c¸ch lµ thu nhËp do quyÒn së h÷u mang l¹i : lîi tøc cæ phiÕu mµ ngêi
chñ cæ phiÕu nhËn ®îc cã nghÜa lµ toµn bé lîi nhuËn chuyÓn ho¸ thµnh h×nh th¸i lîi
tøc . Nh vËy c«ng ty cæ phÇn lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp míi , mét lo¹i h×nh trªn c¬
së tÝn dông.
Trong lÞch sö c«ng ty cæ phÇn lµ mét kiÓu tæ chøc doanh nghiÖp cã nhiÒu u
thÕ ,v× thÕ c¸c nhµ níc t b¶n ®éc quyÒn ®· coi träng lo¹i h×nh nµy . NhiÒu nhµ níc t
b¶n ®éc quyÒn ®· sö dông c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®a d¹ng ®Ó t¹o kh¶ n¨ng huy ®éng
vèn díi h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu ,tr¸i phiÕu ;®ång thêi sö dông quyÒn lùc trong
viÖc t¹o ra m«i trêng kinh tÕ , yÕu tè t©m lÝ còng nh c¬ së ph¸p luËt thuËn lîi thóc
®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn ra ®êi c¸c c«ng ty cæ phÇn . Víi c¸c
®éng t¸c nµy , c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· ph¸t triÓn m¹nh vµ thÞnh hµnh trong giai ®o¹n
chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc vµ trë thµnh phæ biÕn ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ
thÞ trêng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. VÝ dô ë MÜ vµo n¨m 1939 sè lîng c¸c c«ng ty cæ phÇn
chiÕm 51,7% tæng sè c¸c tæ chøc kinh doanh c«ng nghiÖp vµ 92,6% gi¸ trÞ tæng s¶n
lîng c«ng nghiÖp .
Tãm l¹i c«ng ty cæ phÇn lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸ch quan do ®ßi hái cña sù
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng , nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tËp
trung t b¶n , nã diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn ®¹i c«ng
nghiÖp vµ sù tù do c¹nh tranh díi chñ nghÜa t b¶n .
3.¦u thÕ vµ h¹n chÕ cña c«ng ty cæ phÇn
Nh÷ng u thÕ c¬ b¶n cña c«ng ty cæ phÇn lµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cao nhanh
chãng, ®¸p øng cho nhu cÇu kinh doanh . Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, cµng thay ®æi th×
sù rñi ro cµng cao vµ h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc gióp nhµ kinh doanh
h¹n chÕ ®îc rñi ro , tøc lµ tr¸nh ®îc rñi ro b»ng c¸ch cïng lóc ®Çu t vµo nhiÒu c«ng
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ty kh¸c nhau , chia rñi ro cho nhiÒu ngêi v× c«ng ty cæ phÇn lµ c«ng ty cña nhiÒu
ngêi vµ chÕ ®é tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ; tËn dông trÝ tuÖ cña nhiÒu ngêi ( cæ ®«ng , héi
®ång qu¶n trÞ ). Tæ chøc c«ng ty cæ phÇn cã tinh thÇn d©n chñ cao nªn ph¸t huy ®îc
trÝ tuÖ cña nhiÒu ngêi , kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× lîi thÕ nµy cµng trë nªn quan
träng .
Tuy nhiªn c«ng ty cæ phÇn cßn cã nhiÒu h¹n chÕ : c«ng ty cæ phÇn víi chÕ ®é
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®em l¹i nhiÒu thuËn lîi cho c«ng ty nhng l¹i chuyÓn rñi ro
sang cho c¸c chñ nî , c¸c cæ ®«ng tham gia . C¸c chñ cæ phÇn kh«ng quen biÕt nhau
vµ nhiÒu ngêi trong hä kh«ng hiÓu kinh doanh , møc ®é tham gia gãp vèn vµo c«ng
ty cã sù kh¸c nhau, do ®ã møc ®é ¶nh hëng cña c¸c cæ ®«ng ®èi víi c«ng ty kh«ng
gièng nhau , ®iÒu ®ã cã thÓ dÉn ®Õn viÖc lîi dông vµ l¹m dông hoÆc n¶y sinh tranh
chÊp vµ ph©n ho¸ lîi Ých gi÷a c¸c nhãm cæ ®«ng kh¸c nhau. C«ng ty cæ phÇn tuy cã
sù tæ chøc chÆt chÏ nhng viÖc ph©n c«ng vÒ quyÒn lùc vµ chøc n¨ng cña tõng bé
phËn cho ho¹t ®éng cña c«ng ty hiÖu qu¶ l¹i rÊt phøc t¹p . Trong ho¹t ®éng kinh tÕ ,
phô thuéc vµo tû lÖ gãp vèn, do ®ã quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty vÉn trong tay c¸c cæ
®«ng lín. ViÖc kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn
chung cña nÒn kinh tÕ, tr×nh ®é d©n trÝ, tr×nh ®é ®iÒu hµnh qu¶n lÝ cña nhµ níc vµ sù
hoµn h¶o cña hÖ thèng ph¸p luËt
Dï vËy c«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc mang tÝnh chÊt x· héi ho¸ cao , kh«ng
nh÷ng ®îc thÓ hiÖn ë ph¬ng diÖn së h÷u mµ cßn thÓ hiÖn tËp trung ë viÖc sö dông
vèn.
II. Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam vµ sù cÇn thiÕt cæ
phÇn ho¸
1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam
C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam ®îc h×nh thµnh tõ n¨m 1954 ( ë miÒn
B¾c) vµ tõ n¨m 1975 ( ë miÒn Nam ). Do h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån gèc kh¸c nhau
vµ ®îc x©y dùng trªn c¬ së cña nhiÒu quan ®iÓm nªn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ë
ViÖt Nam cã nhiÒu ®Æc trng kh¸c biÖt so víi nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ
giíi, biÓu hiÖn ë chç :
Quy m« doanh nghiÖp phÇn lín nhá bÐ , c¬ cÊu ph©n t¸n. N¨m 1992 c¶ níc
cã trªn 2/3 tæng sè doanh nghiÖp nhµ níc cã sè lîng lao ®éng díi 100 ngêi, chØ cã
4% doanh nghiÖp cã sè lîng lao ®éng trªn 100 ngêi. Sè lîng lao ®éng trong khu
vùc doanh nghiÖp nhµ níc chiÕm tØ träng kh¸ nhá trong tæng sè lao ®éng x· héi
kho¶ng 5 – 6 %.
Tr×nh ®é kÜ thuËt, c«ng nghÖ l¹c hËu , trõ mét sè rÊt Ýt (18%) sè doanh nghiÖp
nhµ níc ®îc ®Çu t míi ®©y, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· ®îc sö dông kh¸
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
l©u, cã tr×nh ®é kÜ thuËt , c«ng nghÖ thÊp kÐm so víi c¸c níc tõ 3 ®Õn 4 thÕ hÖ. Cã
doanh nghiÖp cßn trang bÞ c¸c thiÕt bÞ kÜ thuËt tõ n¨m 1939 vµ tríc ®ã ®îc x©y dùng
b»ng kÜ thuËt cña nhiÒu níc kh¸c nhau nªn tÝnh ®ång bé cña c¸c doanh nghiÖp thÊp.
Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng , c¸c doanh nghiÖp khã cã kh¶ n¨ng c¹nh
tranh c¶ trong níc vµ trªn thÕ giíi .
ViÖc ph©n bè cßn bÊt hîp lÝ vÒ ngµnh, vïng. Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ
trêng, c¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng cßn ®îc bao cÊp mäi mÆt nh tríc n÷a, ®·
thÕ l¹i bÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c c¹nh tr¹nh quyÕt liÖt , nªn nhiÒu doanh
nghiÖp kh«ng thÓ trô næi buéc ph¶i ph¸ s¶n , gi¶i thÓ . §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y chóng ta ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ níc . Do ®ã mÆc dï sè lîng c¸c doanh nghiÖp ®· gi¶m tõ 12.084 tÝnh ®Õn ngµy 1/4/1994 xuèng cßn 6.264
doanh nghiÖp nhµ níc , nhê sù ®æi míi vÒ tæ chøc qu¶n lÝ , vÒ kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ
cña c¸c doanh nghiÖp cßn l¹i , tæng s¶n phÈm gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña kinh tÕ nhµ n íc ,
còng nh tû träng tæng s¶n phÈm quèc d©n (GDP) kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m mµ cßn
t¨ng lªn ®¸ng kÓ
B¶ng sau ®©y cho chóng ta thÊy râ ®iÒu ®ã :
Tèc ®é t¨ng trëng 1971 – 1980
1971 – 1986 – 1990 1991 –
kinh tÕ b×nh qu©n
0,4
1985
3
1997
hµng n¨m (%)
6,4
7,8 – 8,5
Tû träng kinh tÕ
1990
1991
1992
1993
1997
quèc doanh
34,1
36,0
39,6
42,9
43,6
GDP(%)
(Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª )
Tèc ®é t¨ng trëng nÒn kinh tÕ níc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· t¨ng nhanh, ®Æc
biÖt c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vÉn ®ãng vai trß chñ yÕu trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ,
nhÊt lµ nh÷ng ngµnh quan träng ®ßi hái ®Çu t lín, kÜ thuËt cao vµ c¸c ngµnh s¶n
xuÊt cung øng c¸c hµng ho¸ vµ c¸c dÞch vô c«ng céng. §ång thêi doanh nghiÖp nhµ
níc vÉn lµ thµnh phÇn kinh tÕ ®ãng gãp chñ yÕu cho ng©n s¸ch nhµ níc . Cã thÓ
nhËn thÊy r»ng : hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cña ta h×nh thµnh tõ thêi qu¶n lÝ
tËp trung quan liªu bao cÊp, khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi l¹i thiÕu kiÓm so¸t chÆt
chÏ viÖc thµnh lËp nªn ph¸t triÓn trµn lan (nhÊt lµ cÊp tØnh thµnh phè, quËn huyÖn,
c¬ quan, trêng häc). Mét bé phËn quan träng doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng ®ñ ®iÒu
kiÖn tèi thiÓu ®Ó ho¹t ®éng, thiÕu vèn tèi thiÓu , trang thiÕt bÞ qu¸ ®¬n s¬, tr¸ch
nhiÖm tµi s¶n kh«ng ®îc ph©n ®Þnh râ rµng. MÆt kh¸c trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ t nh©n
cßn qu¸ non yÕu vÒ mäi mÆt chØ míi ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc dÞch vô , tiÓu
thñ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp nªn doanh nghiÖp nhµ níc cha thÓ tËp trung toµn
lùc cho yªu cÇu ph¸t triÓn ë nh÷ng ngµnh , lÜnh vùc then chèt .
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn lu«n chi phèi ph¬ng híng , bíc ®i , vµ biÖn ph¸p trong qu¸
tr×nh ®æi míi ë níc ta . Sau mêi n¨m ®æi míi , c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· vµ
®ang chuyÓn biÕn kh¸ c¨n b¶n , ®· s¾p xÕp l¹i mét bíc quan träng , gi¶m ®îc gÇn
mét nöa sè doanh nghiÖp chñ yÕu vµ doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng nhá bÐ , ho¹t ®éng
kh«ng hiÖu qu¶ . Sè lín doanh nghiÖp cßn l¹i ®îc tæ chøc vµ tõng bíc ph¸t huy
quyÒn tù chñ trong kinh doanh lµm ¨n n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶. Nhng nh×n chung c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc vÉn rÊt cßn khã kh¨n , híng kinh doanh cßn thÊp , nhiÒu
doanh nghiÖp vÉn lµm ¨n thua lç triÒn miªn , ho¹t ®éng cÇm chõng . Sù ®ãng gãp
cña doanh nghiÖp nhµ níc cho ng©n s¸ch nhµ níc cha t¬ng xøng víi phÇn ®Çu t cña
nhµ níc cho nã, còng nh víi tiÒm lùc cña doanh nghiÖp nhµ níc t×nh tr¹ng mÊt , thÊt
tho¸t lín vÒ vèn ®ang diÔn ra hÕt søc nghiªm träng , viÖc qu¶n lÝ ®èi víi doanh
nghiÖp cßn qu¸ yÕu kÐm , ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng bu«ng láng qu¶n lÝ tµi chÝnh lµm
nhµ níc mÊt vai trß thùc sù lµ ngêi chñ së h÷u, t×nh tr¹ng ph©n ho¸ , chªnh lÖch
trong thu nhËp ngµy cµng t¨ng ( Cã nhiÒu doanh nghiÖp thu nhËp b×nh qu©n trªn 1
triÖu ®ång/1 ngêi/1 th¸ng, trong khi cã doanh nghiÖp l¬ng c«ng nh©n kh«ng ®¶m
b¶o nhu cÇu tèi thiÓu ).
2. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn nay :
Sù ¶nh hëng nÆng nÒ cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é trong ®iÒu
kiÖn c¹nh tranh kÐo dµi sù t duy kh«ng ®óng trong mét m« h×nh x· héi tríc ®©y . T
duy ®ã ®· chi phèi ®êng lèi x©y dùng nÒn Kinh tÕ x· héi chñ nghÜa víi c¬ cÊu chØ
cã hai thµnh phÇn ( quèc doanh vµ tËp thÓ ). T tëng muèn xo¸ bá nÒn kinh tÕ t nh©n
vµ nÒn kinh tÕ c¸ thÓ , ®ång nhÊt víi môc tiªu ph¬ng híng x©y dùng Chñ nghÜa x·
héi . Tríc ®©y ngêi ta thêng xem nhÑ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan cña thÞ trêng ,
coi thÞ trêng lµ vèn cã cña chñ nghÜa t b¶n . Tõ ®ã dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ viÖc h¹ch
to¸n kinh tÕ ë c¸c doanh nghiÖp mang tÝnh h×nh thøc , c¸c doanh nghiÖp thùc chÊt
chØ lµ ngêi s¶n xuÊt , gia c«ng cho nhµ níc chø kh«ng ph¶i mét c¬ së kinh doanh .
Nh vËy râ rµng doanh nghiÖp nhµ níc trong ®iÒu kiÖn ®ã rÊt xa l¹ víi m« h×nh
doanh nghiÖp theo c¬ chÕ trªn thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc .
Sù yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ lùc lîng s¶n xuÊt , nãi chung c¸c nguån lùc
®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh tÕ cña ta tuy phong phó song chñ yÕu míi ë d¹ng
tiÒm n¨ng . §Ó biÕn chóng thµnh hiÖn thùc vµ cã hiÖu qu¶ , cÇn ph¶i cã lùc lîng vèn
lín , kÜ thuËt c«ng nghÖ ®ång bé, hiÖn ®¹i , ®éi ngò c«ng nh©n , c¸n bé kÜ thuËt ,
c¸n bé qu¶n lÝ cã n¨ng lùc , ®ång thêi ph¶i cã tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lÝ thÝch hîp
cña nhµ níc còng nh cña doanh nghiÖp.
Sù yÕu kÐm cña lùc lîng s¶n xuÊt ë níc ta hiÖn nay biÓu hiÖn râ nhÊt lµ sù
thÊp kÐm l¹c hËu cña kÕt cÊu h¹ tÇng cña toµn bé nÒn kinh tÕ , còng nh mçi doanh
nghiÖp . Tr×nh ®é kÕt cÊu h¹ tÇng vµ dÞch vô cña níc ta chØ ë díi møc trung b×nh so
víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn . VÝ dô hÖ thèng giao th«ng liªn l¹c – cÇu nèi g¾n liÒn
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nÒn kinh tÕ níc ta víi thÞ trêng thÕ giíi ®Õn nay vÉn v« cïng thÊp kÐm vµ l¹c hËu ,
c¶ níc míi cã 3.2595 km ®êng s¾t nhng chñ yÕu ®êng khæ réng 1 mÐt : quèc lé cã
11 v¹n km th× 7% ®êng tèt , 47% km ®êng xÊu vµ rÊt xÊu , c¶ng biÓn vµ s©n bay
thiÕu c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Nh÷ng c¬ së hiÖn nay vÉn cha ®¹t tiªu chuÈn quèc
tÕ .
NÒn kinh tÕ cña ta cßn béc lé nh÷ng yÕu kÐm cha cã tÝch luü néi bé , cha cã
kh¶ n¨ng chi tr¶ sè nî ®Õn h¹n vµ qu¸ h¹n . Kh¶ n¨ng vay vèn níc ngoµi còng
kh«ng ph¶i lµ thuËn lîi . Bëi lÏ ta cßn nî nhiÒu kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ trong thêi
gian nhÊt ®Þnh . MÆt kh¸c hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cßn qu¸ thÊp ,
l·i suÊt tiÒn vay cßn cao .Trong khi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ kinh
nghiÖm kinh doanh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi cßn qu¸ yÕu
kÐm .
Tr×nh ®é qu¶n lÝ vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung , ®èi víi doanh nghiÖp
nãi riiªng nh×n chung cßn nhiÒu thiÕu sãt , hÖ thèng ph¸p luËt , chÝnh s¸ch qu¶n lÝ
cha hoµn chØnh , phÇn lín c¸c v¨n b¶n ph¸p quy, díi luËt cã nhiÒu quy ®Þnh m©u
thuÉn víi nhau , hÖ thèng toµ ¸n kinh tÕ cha tæ chøc kÞp thêi nh»m ®¶n b¶o nghiªm
chØnh ph¸p luËt kinh tÕ . Trong ho¹t ®éng qu¶n lÝ nhµ níc, tÖ cöa quyÒn quan liªu ,
thñ tôc hµnh chÝnh qu¸ phiÒn hµ ®èi víi doanh nghiÖp vµ c«ng d©n cßn kh¸ phæ biÕn
.
Trong qu¸ tr×nh chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lÝ , nhiÒu v¨n b¶n qu¶n lÝ cò ®· lçi thêi,
song cha ®îc huû bá , nh÷ng v¨n b¶n míi cã nhiÒu s¬ hë , nhng kh«ng kÞp thêi söa
®æi nªn ®· bÞ lîi dông phôc vô lîi Ých thíc m¾t , côc bé cña c¬ së , ngµnh , g©y
nhiÒu tiªu cùc , v« hiÖu ho¸ nh÷ng quy ®Þnh míi ®óng ®¾n cña nhµ níc .
Mét sè c«ng t¸c ®Æc biÖt quan träng vÒ qu¶n lÝ ®èi víi doanh nghiÖp nh qu¶n
lÝ tµi chÝnh , kÕ to¸n , kiÓm to¸n , thanh tra , gi¸m s¸t thi hµnh ph¸p luËt cha chuyÓn
biÕn kÞp thêi trong m«i trêng kinh doanh míi cã lóc bu«ng láng, nÕu nhµ níc
kh«ng n¾m ®îc thùc tr¹ng tµi chÝnh , hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp . Ngîc
l¹i cã lóc cã n¬i l¹i qu¸ nhiÒu thanh tra kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mét
c¸ch tuú tiÖn .
Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng,§¶ng vµ nhµ níc chËm vµ
kh«ng c¬ng quyÕt trong viÖc c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc . VÒ mÆt ph¸p lÝ , tµi s¶n , tiÒn vèn trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thuéc së h÷u
toµn d©n , nhng trªn thùc tÕ tÝnh chÊt toµn d©n cña së h÷u bÞ bµo mßn mét c¸ch
nghiªm träng . Do c¸c h×nh thøc cô thÓ cña së h÷u toµn d©n vÒ mÆt kinh tÕ kh«ng ®îc x¸c ®Þnh nªn hÇu hÕt nh÷ng ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thê ¬
vµ xa c¸ch víi së h÷u toµn d©n. §ã lµ nguyªn nh©n cña sù tham nhòng, thiÕu tr¸ch
nhiÖm, thiÕu kØ c¬ng vµ kØ luËt cña ngêi lao ®éng, cña sù gi¶m sót vÒ n¨ng suÊt,
chÊt lîng, hiÖu qu¶, thiÕu minh b¹ch trong ph©n phèi thu nhËp ë c¸c doanh nghiÖp
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nhµ níc .§· cã thêi gian dµi , ViÖt Nam cã sai lÇm lµ trao cho ngêi lao ®éng vµ §¹i
héi c«ng nh©n viªn chøc nh÷ng thÈm quyÒn cña ngêi chñ së h÷u .
Tãm l¹i , c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta do yÕu tè lÞch sö ®Ó l¹i ®· vµ ®ang
®ãng gãp vai trß to lín gÇn nh tuyÖt ®èi trong lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ,
nhng l¹i ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ vµ ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®Êt
níc sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã
sù qu¶n lÝ cña nhµ níc tÊt yÕu ph¶i ®æi míi c¨n b¶n doanh nghiÖp nhµ níc .§©y lµ
m©u thuÉn lín , song b¾t buéc ph¶i kiªn quyÕt ®æi míi , ph¶i cã gi¶i ph¸p vµ bíc ®i
phï hîp víi tr×nh ®é thùc tÕ c¬ së .
3. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc :
VÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®îc ®Æt ra tõ n¨m 1992 , nhng cho
®Õn nay tèc ®é cæ phÇn ho¸ diÔn ra rÊt chËm cã nhiÒu nguyªn nh©n ph¸t sinh trong
qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ chËm . Tõ chñ tr¬ng , chÝnh s¸ch , quan ®iÓm cho ®Õn nh÷ng
vÊn ®Ò thùc tiÔn triÓn khai ë c¸c doanh nghiÖp . Chóng ta kh¼ng ®Þnh r»ng : viÖc cæ
phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc lµ chñ tr¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ níc
nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®¬n vÞ kinh doanh hiÖu qu¶ h¬n phï hîp víi qu¸ tr×nh
®æi míi . Thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt níc vµ
c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh .
HiÖn nay víi gÇn 6000 doanh nghiÖp nhµ níc n¾m gi÷ 88% tæng sè vèn cña c¸c
doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ , nhng hiÖu qu¶ kinh doanh qu¸ thÊp , chØ cã kho¶ng
50% doanh nghiÖp kinh doanh cã l·i , trong ®ã thùc sù lµm ¨n cã l·i vµ l©u dµi
chiÕm kho¶ng 30%, thùc tÕ doanh nghiÖp nhµ níc nép ng©n s¸ch chiÕm 80 – 85%
tæng sè thu, nhng nÕu trõ khÊu hao c¬ b¶n vµ thuÕ gi¸n thu th× doanh nghiÖp nhµ níc chØ ®ãng trªn 30% ng©n s¸ch nhµ níc .
§Æc biÖu nÕu tÝnh chi phÝ vµ tµi s¶n cè ®Þnh , ®Êt ®ai gi¸ theo thÞ trêng th× c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc hoµn toµn kh«ng t¹o ra ®îc tÝch luü . Mét trong nh÷ng
nhuyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ tµi s¶n cè ®Þnh , ®Æc biÖt lµ m¸y mãc thiÕt bÞ
®· cò , l¹c hËu vÒ kÜ thuËt (so víi thÕ giíi l¹c hËu tõ 2 ®Õn 3 thÕ hÖ , cã ngµnh tõ 4
®Õn 5 thÕ hÖ) . HiÖn nay cã ®Õn 54,3% doanh nghiÖp nhµ níc T¦ vµ 74% doanh
nghiÖp nhµ níc ®Þa ph¬ng s¶n suÊt ë tr×nh ®é thñ c«ng , quy m« doanh nghiÖp nhá
vèn Ýt . Vèn ho¹t ®éng thùc tÕ chØ b»ng 80% vèn ghi trªn sæ s¸ch , riªng vèn huy
®éng chØ cßn 50% ®îc huy ®éng vµ s¶n xuÊt kinh doanh cßn l¹i lµ c«ng nî khã ®ßi ,
tµi s¶n vËt t mÊt , kÐm phÈm chÊt vµ lç cha ®îc xö lÝ . Víi thùc tr¹ng trªn doanh
nghiÖp hÇu nh kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng vµ ®æi míi c«ng nghÖ
còng nh s¶n phÈm , ng©n s¸ch nhµ níc kh«ng cã kh¶ n¨ng cÊp vèn vµ bao cÊp
doanh nghiÖp nh tríc ®©y . Ng©n hµng cho vay còng ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m
v¶o nh tµi s¶n thÕ chÊp , kh¶ n¨ng kinh doanh ®Ó tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng thu håi vèn .
C¸c doanh nghiÖp ë trong t×nh tr¹ng luÈn quÈn , vèn kh«ng cã nhiÒu nhng còng
kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó huy ®éng .
§Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng khã kh¨n trªn, cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc
®îc coi lµ gi¶i ph¸p lín nh»m t¹o ra m«i trêng ho¹t ®éng vèn dµi h¹n vµ l©u dµi cho
ngêi d©n ®Ó ®Çu t chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ t¹o ®µ søc bËt míi .
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn II
Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp
nhµ níc ë ViÖt Nam
1. Môc tiªu vµ tiÕn tr×nh
NghÞ ®Þnh 44/19998/N§ - CP ngµy 29/6/1998 cña chÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn mét
sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®· nªu râ chuyÓn doanh nghiÖp
thµnh c«ng ty cæ phÇn nh»m c¸c môc tiªu :
1. Huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ , tæ chøc x·
héi trong níc vµ níc ngoµi ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ , t¹o thªm viÖc lµm ph¸t
triÓn doanh nghiÖp , n©ng cao søc c¹nh tranh vµ thay ®æi c¬ cÊu doanh nghiÖp .
2.T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn vµ nh÷ng ngêi ®·
gãp vèn lµm chñ thùc sù. Thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lÝ t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh
nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶ , t¨ng cêng ph¸t triÓn ®Êt níc, n©ng cao thu nhËp ngêi lao ®éng gãp phÇn t¨ng cêng nÒn kinh tÕ ®Êt níc .
Qua nh÷ng v¨n b¶n c¬ b¶n ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh c¸c môc tiªu cña cæ phÇn
ho¸ ®· ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ nhÊt qu¸n . Song ph¶i ch¨ng coi huy ®éng
vèn ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp lµ môc tiªu hµng ®Çu n©ng cao vai trß lµm chñ thùc
sù, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶ . Nh vËy chñ tr¬ng
cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lÇn ®Çu tiªn ®îc nªu t¹i NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn
thø hai Ban chÊp hµnh T¦ khãa VII (th¸ng 11/1991) ®îc cô thÓ ho¸ trong NghÞ
quyÕt cña Héi nghÞ §¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm k× kho¸ VII (th¸ng 1/1991),
NghÞ quyÕt 10/T¦ cña bé chÝnh trÞ ngµy 17/3/1995 : Th«ng b¸o cè 63/TB – T¦
ngµy 4/4/1997 Th«ng b¸o ý kiÕn cña Bé chÝnh trÞ . §Æc biÖt lµ khi cã NghÞ quyÕt
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII th× chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ
níc ®îc kh¼ng ®Þnh râ h¬n . ChÝnh phñ ®· triÓn khai thùc hiÖn tõng bíc c¸c NghÞ
quyÕt nãi trªn vµ chó ý ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch trªn cho phï hîp víi t×nh h×nh
thùc tÕ.
Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cã thÓ chia lµm hai giai ®o¹n chÝnh
+ Giai ®oµn thÝ ®iÓm (1992 - 1995 ):
Trong giai ®o¹n nµy Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng ( nay lµ Thñ tíng ChÝnh phñ )
®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 202/CT ngµy 8/6/1992 vÒ thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh
nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ ChØ thÞ sè 84 vÒ viÖc xóc tiÕn thùc hµnh
thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc
së h÷u ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc . Sau 4 n¨m thùc hiÖn, triÓn khai quyÕt
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®Þnh sè 202/CT vµ ChØ thÞ sè 84 cña Thñ tíng ChÝnh phñ (1992 - 1996) ®· chuyÓn
®îc 5 doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ :
1. C«ng ty ®¹i lÝ liªn hiÖp vËn chuyÓn thuéc Bé giao th«ng vËn t¶i (n¨m 1993)
2. C«ng ty c¬ ®iÖn l¹nh thuéc Uû ban nh©n d©n TP Hå ChÝ Minh (1993 )
3. XÝ nghiÖp giµy HiÖp An thuéc Bé c«ng nghiÖp (1994 )
4. XÝ nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu thuéc Uû ban Nh©n d©n tØnh Long An (1995)
5. XÝ nghiÖp chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc thuéc Bé N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng
th«n (1995)
Trong sè 5 doanh nghiÖp nãi trªn th× cã 4 doanh nghiÖp thuéc ®Þa bµn TP Hå ChÝ
Minh vµ 1 doanh nghiÖp thuéc ®Þa bµn tØnh Long An.
+ Giai ®o¹n më réng tõ n¨m 1996 ®Õn nay :
Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ c¸c u ®iÓm vµ tån t¹i trong giai ®o¹n triÓn khai thÝ ®iÓm
cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc , ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/ CP
ngµy 7/5/1996 vÒ chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn .
NghÞ ®Þnh ®· x¸c ®Þnh râ môc tiªu , ®èi tîng thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ : quy ®Þnh cô
thÓ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp , chÕ ®é u ®·i cho ngêi lao ®éng trong
doanh nghiÖp nhµ níc vµ tæ chøc bé m¸y gióp Thñ tíng ChÝnh phñ chØ ®¹o c«ng
t¸c cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc . §ång thêi giao nhiÖm vô cho c¸c Bé , c¸c
®Þa ph¬ng híng dÉn vµ tæ chøc thùc hiÖn . KÓ tõ khi NghÞ ®Þnh sè 28/CP ®îc ban
hµnh ®Õn th¸ng 9/1998 ®· cã 33 doanh nghiÖp chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn , nh
vËy tõ n¨m 1992 ®Õn nay ( 19/5/1999) c¶ níc ®· cã 170 doanh nghiÖp nhµ níc thùc
hiÖn cæ phÇn ho¸ , gåm 155 doanh nghiÖp thuéc ®Þa ph¬ng qu¶n lÝ vµ 15 doanh
nghiÖp thuéc TCT 91.
3.Nh÷ng ®¸nh gi¸ chung :
§¸nh gi¸ chung :
Cã thÓ nãi hiÖu qu¶ cæ phÇn ho¸ tiÕp tôc ®îc kh¼ng ®Þnh . Trong sè c¸c ®Þa
ph¬ng cã doanh nghiÖp nhµ níc cæ phÇn ho¸ , mét sè ®Þa ph¬ng ®· tÝch cùc triÓn
khai c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ , trong ®ã Hµ Néi lµ ®Þa ph¬ng tÝch cùc nhÊt hoµn thµnh
kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ 31 doanh nghiÖp nhµ níc theo kÕ ho¹ch cña ChÝnh phñ giao .
Ban ®æi míi qu¶n lÝ doanh nghiÖp T¦ cho r»ng ®©y lµ thµnh phè triÓn khai c«ng t¸c
cæ phÇn ho¸ v÷ng ch¾c nhÊt , mét h×nh mÉu cho c«ng t¸c chØ ®¹o thùc hiÖn . Thµnh
phè Hå ChÝ Minh míi hoµn thµnh 4 trªn tæng sè 20 doanh nghiÖp . ChÝnh phñ giao
hao Tæng c«ng ty lµ TCT BCVT vµ TCT hµng h¶i mçi tæng C«ng ty cã mét doanh
nghiÖp cæ phÇn ho¸ . Bªn c¹nh ®ã cã mét sè Bé triÓn khai rÊt chËm nh Bé Th¬ng
m¹i . Bé Th¬ng m¹i lµ bé cã danh s¸ch sè lîng doanh nghiÖp nhµ níc mµ tuyÖt ®¹i
®a sè thuéc ®èi tîng cæ phÇn ho¸ . ChÝnh phñ giao nhiÖm vô chuyÓn 7 doanh nghiÖp
trong n¨m 1998 nhng chØ lµm ®îc mét doanh nghiÖp . C¸c TCT thÐp, TCT cµ phª,
L¬ng thùc MiÒn B¾c ... cha chuyÓn ®îc doanh nghiÖp nµo thµnh c«ng ty cæ phÇn .
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Còng theo ®¸nh gi¸ cña Ban §æi Míi Qu¶n LÝ Doanh NghiÖp T¦, c¸c doanh
nghiÖp chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng ®Òu cã hiÖu qu¶ . B×nh qu©n 16
c«ng ty cæ phÇn ®Çu tiªn ®· ho¹t ®éng ®îc trªn mét n¨m vÒ vèn t¨ng 299 % so víi
tríc khi cæ phÇn ho¸ . VÒ doanh thu t¨ng 237%. Lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng 305 %/
n¨m . C¸c kho¶n nép ng©n s¸ch Nhµ níc t¨ng 260 % . Trong ®ã c«ng ty ®¹i lÝ liªn
hiÖp vËn chuyÓn cã vèn t¨ng nhanh nhÊt, tríc cæ phÇn ho¸ lµ 6,2 tû ®ång nhng ®Õn
cuèi n¨m 1998 vèn ®· t¨ng lªn 84 tû ®ång . Doanh thu tríc khi cæ phÇn ho¸ lµ 16,6
tû ®ång ®Õn cuèi n¨m 1998 doanh thu t¨ng lªn 180 tû ®ång. Sè lao ®éng thu nhËn
thªm gÇn 300 ngêi .
TÝnh tõ giai ®o¹n ®Çu tiªn ®Õn nay , tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam cã thÓ
®îc chia lµm 2 giai ®o¹n víi c¸c c¬ chÕ ®Æc thï vµ kÕt qu¶ kh¸c nhau
Giai ®o¹n thÝ ®iÓm tõ 6/1992 ®Õn 4/1996. Trong giai ®o¹n nµy , 4 n¨m chØ cæ phÇn
ho¸ ®îc 5 doanh nghiÖp gåm 3 doanh nghiÖp T¦ vµ 2 doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng .
Giai ®o¹n hai lµ giai ®o¹n ®Çu cña thêi k× më réng c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ tõ th¸ng
5/1996 ®Õn 5/1998. ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP , lÇn ®Çu tiªn quy ®Þnh
mét c¸ch cã hÖ thèng tõ môc ®Ých yªu cÇu , ®èi tîng ®Õn ph¬ng thøc tiÕn hµnh , c¸c
chÕ ®é víi doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ . V× vËy
tèc ®é cæ phÇn ho¸ ®· t¨ng nhanh h¬n . Trong hai n¨m ®· cæ phÇn ho¸ ®îc 25 doanh
nghiÖp , b»ng 5 lÇn giai ®o¹n thÝ ®iÓm . DiÖn cæ phÇn ho¸ còng réng h¬n : 3 bé vµ 9
tØnh thµnh phè cã doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ . Quy m« doanh nghiÖp còng lín h¬n ,
cã doanh nghiÖp vèn trªn 120 tû ®ång , 5 doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång .
Giai ®o¹n ba tõ th¸ng 7/1998 ®Õn nay , nh»m ®Èy nhanh cæ phÇn ho¸ , rót kinh
nghiÖm tõ giai ®o¹n ®Çu cæ phÇn ho¸ , ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 44/CP
ngµy 29/6/1998 vÒ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc thay thÕ cho c¸c nghÞ
®Þnh tríc ®©y . NghÞ ®Þnh nµy ®· x¸c ®Þnh râ vµ gi¶m thiÓu danh môc ngµnh nghÒ
Nhµ níc cÇn gi÷ 100% vèn , Nhµ níc n¾m gi÷ cæ phÇn ®Æc biÖt , cæ phÇn chi phèi ,
kh«ng h¹n chÕ quy m« doanh nghiÖp . Do ®ã chØ trong 6 th¸ng ®Õn 31/12/1998 ®·
cæ phÇn ho¸ ®îc sè doanh nghiÖp gÊp hai giai ®o¹n tríc ®©y.
Tõ ngµy 1/1/1999 ®Õn 19/3/1999 , tøc lµ cha ®Çy mét quý , trong c¶ níc cã
30 doanh nghiÖp nhµ níc ®îc cp , tèc ®é nhanh nhÊt tõ tríc ®Õn nay . Theo kÕ ho¹ch
, n¨m 1999 c¶ níc ph¶i cæ phÇn ho¸ Ýt nhÊt 400 doanh nghiÖp nhµ níc . §Ó thùc
hiÖn ®îc môc tiªu trªn kh«ng ph¶i dÔ dµng . Tríc hÕt , nguyªn nh©n lµ v× ph¬ng
thøc cæ phÇn ho¸ tuy ®· ®îc c¶i tiÕn nhng vÉn cßn phøc t¹p . Theo «ng NguyÔn §øc
TÆng Vô trëng Vô Tæng hîp Tæng côc QLVVTSNNTND, viÖc x©y dùng cæ phÇn
ho¸ tèn nhiÒu thêi gian c«ng søc mµ còng chØ lµ h×nh thøc vµ Ýt t¸c dông . ViÖc ®Þnh
gi¸ doanh nghiÖp còng cÇn ®îc c¶i tiÕn , vÊn ®Ò c«ng khai viÖc b¸n cæ phÇn cha
réng r·i nªn cha thu hót ®îc ®«ng ®¶o nhµ ®Çu t . Trong sè doanh nghiÖp ®· cæ phÇn
ho¸ võa qua cã kho¶ng 40% sè doanh nghiÖp kh«ng cã cæ phÇn ngoµi x· héi tham
gia . H¬n n÷a , h×nh thøc cæ phÇn ho¸ trong thêi gian võa qua chñ yÕu lµ b¸n phÇn
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vèn nhµ níc nªn cha cã t¸c ®éng trong viÖc ®æi míi c«ng nghÖ , thiÕt bÞ , më réng
quy m« kinh doanh cña doanh nghiÖp . V× thÕ viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n míi vÒ cæ
phÇn ho¸ tíi ®©y trong th¸ng 4/99 cña chÝnh phñ sÏ lµ c¬ së ph¸p lÝ quan träng cho
viÖc hoµn thµnh chØ tiªu cæ phÇn ho¸ 400 doanh nghiÖp. C¸c v¨n b¶n dù kiÕn ®îc
chÝnh phñ ban hµnh bao gåm quyÕt ®Þnh thµnh lËp Quü hç trî cæ phÇn ho¸ , Quy
chÕ b¸n cæ phÇn cho nhµ níc ngoµi , nghÞ ®Þnh vÒ giao , b¸n kho¸n cho thuª doanh
nghiÖp nhµ níc . Víi c¸c v¨n b¶n chuÈn bÞ nµy , c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp
nhµ níc ë ViÖt Nam sÏ chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi . §©y cã thÓ coi lµ giai
®o¹n thø t cña tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam .
§èi tîng doanh nghiÖp nhµ níc ®îc cæ phÇn ho¸ lÇn nµy cã quy m« lín h¬n vµ
diÖn cæ phÇn ho¸ lµ hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ , chØ trõ mét sè doanh
nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc an ninh quèc phßng , c«ng Ých , c¸c doanh nghiÖp
ho¹t ®éng th¬ng m¹i miÒn nói . Ngoµi Quü hç trî s¾p xÕp vµ cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp nhµ níc, quy chÕ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t níc ngoµi sÏ t¹o ®éng lùc m¹nh
mÏ h¬n cho tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ . Víi quy chÕ nµy sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t
níc ngoµi sÏ më ®êng ra thÞ trêng míi cho c¸c doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn ho¸ ,
thªm nguån vèn ®Çu t , theo ®ã cã thÓ thªm ph¬ng thøc qu¶n lÝ míi cho c¸c doanh
nghiÖp nµy . LiÖu c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi cã hëng øng kh«ng ? Cã mét ®iÒu ch¾c
ch¾n lµ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi sÏ hëng øng tuy nhiªn sÏ kh«ng thÓ tho¶ m·n toµn
bé nh÷ng ®ßi hái cña hä . LÝ do lµ hiÖn ChÝnh phñ chØ ®îc phÐp quy ®Þnh ngêi ngoµi
®îc mua sè cæ phiÕu tèi ®a b»ng 30 % vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ .
Sè vèn nµy cã thÓ cha tho¶ m·n kh¶ n¨ng tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t . HiÖn nay ®·
cã 4 doanh nghiÖp b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t níc ngoµi lµ C«ng ty ®å hép H¹
Long , C«ng ty may Ninh B×nh , C«ng ty chÕ biÕn h¹t ®iÒu Long An vµ C«ng ty cæ
phÇn c¬ ®iÖn l¹nh ( chuyÓn vèn vay thµnh vèn cæ phÇn ).
4. Nh÷ng kÕt qu¶ ®· thu ®îc ë mét sè c«ng ty sau khi cæ phÇn ho¸
Sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ , hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu lµm ¨n cã hiÖu qu¶
nh :
Bé x©y dùng ®Õn nay míi cã mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc lµ ph©n xëng G¹ch cÇu x©y B cña C«ng ty gèm x©y dùng an Hoµ thuéc Tæng c«ng ty thuû
tinh & gèm x©y dùng chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn CÇu x©y tõ ngµy 1/5/1998. Tuy
vËy , tõ ngµy b¾t ®Çu triÓn khai cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp th× tõ t×nh h×nh s¶n xuÊt
– kinh doanh cã bíc tiÕn bé ®¸ng kÓ , cô thÓ
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Mét sè chØ tiªu ®¸nh gi¸
1. Vèn chñ së h÷u
Trong ®ã :
- Vèn nhµ níc
- Vèn cæ ®«ng kh¸c
2.
3.
4.
Vèn vay vµ c¸c kho¶n
Doanh thu thùc hiÖn
Lîi nhuËn thùc hiÖn
Tû xuÊt lîi nhuËn trªn
vèn së h÷u
5. ThuÕ ph¶i nép vµo
NSNN
6. Tæng sè lao ®éng lµm
viÖc t¹i doanh nghiÖp
7. Thu nhËp cña ngêi lao
®éng
8. Thu nhËp cæ tøc
Trong ®ã :
- Nhµ níc
§¬n vÞ tÝnh N¨m 1997
TriÖu
®ång
TriÖu
®ång
TriÖu
®ång
%
TriÖu
®ång
Ngêi
1000 ®/
th¸ng
triÖu
®ång
triÖu
®ång
- Cæ ®«ng kh¸c vµ tÝch luü triÖu
®ång
c«ng ty
5900
N¨m 1998
Tõ 1/1 – Tõ 1/5 –
30/4
31/12
5900
5900
346
346
5554
5554
0
4000
1900
5858
2088
4562
520
8.8
260
4.4
780
13.2
240
90
182
125
125
127
550
670
700
130
32.5
227.5
97.5
682.5
Tuy tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ míi triÓn khai trong thêi gian ng¾n , nhng t×nh
h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña Ph©n xëng g¹ch CÇu x©y B ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn
®¸ng kÓ , cô thÓ c¸c chØ tiªu n¨m 1998 so víi n¨m 1997 t¨ng ®Òu h¬n : doanh thu
t¨ng 13,52 % , lîi nhuËn t¨ng 100% , tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn chñ së h÷u t¨ng
17,62% , sè lao ®éng lµm viÖc t¨ng 1,6% , thuÕ ph¶i nép ng©n s¸ch nhµ níc t¨ng
13,33%. Thu nhËp b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng t¨ng 6,15%.
Tãm l¹i c¸c doanh nghiÖp ®· chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ®Òu cho thÊy
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh t¨ng lªn râ rÖt . Nhê hiÖu qu¶ ®îc n©ng cao nªn t¨ng
thªm ®îc viÖc lµm , t¨ng thªm thu nhËp cho cæ ®«ng ( trong ®ã cã cæ ®«ng nhµ níc
vµ ngêi lao ®éng ) võa ®îc cæ tøc ë møc cao , võa t¨ng gi¸ trÞ vèn gãp t¹i c«ng ty .
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nhµ níc ngoµi viÖc ®îc t¨ng trëng vèn gãp , ®îc chia cæ tøc , c¸c kho¶n nép ng©n
s¸ch nhµ níc còng t¨ng nhanh.
Tuy nhiªn so víi môc tiªu chuyÓn 150 doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng cæ
phÇn n¨m 1998 vµ so víi sè lîng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng thuéc diÖn nhµ
níc gi÷ 100% vèn th× qu¸ chËm vµ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh , gi÷a c¸c ®Þa
ph¬ng , c¸c tæng c«ng ty nhµ níc . Cho ®Õn nay cßn 5 bé , 35 tØnh , thµnh phè vµ 11
tæng c«ng ty do Thñ tíng ChÝnh phñ thµnh lËp cha triÓn khai cæ phÇn ho¸ mét
doanh nghiÖp nhµ níc nµo . T×nh h×nh trªn do c¸c nguyªn nh©n sau :
1. C¬ chÕ chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ chËm ®îc ban hµnh ®ång bé thiÕu cô thÓ , quy
tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp qu¸ phøc t¹p cßn nhiÒu mÆt cha phï hîp .
2. Tríc yªu cÇu míi , c¸c doanh nghiÖp ®Òu bì ngì , lóng tóng nhng phÇn lín c¸n
bé trong ban chØ ®¹o c«ng t¸c nµy kiªm nhiÖm nªn Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó thêng
xuyªn ®«n ®èc, híng dÉn , th¸o gì kÞp thêi cho doanh nghiÖp.
3. Mét sè bé vµ ®Þa ph¬ng , TCT nhµ níc cha nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ ý nghÜa , chñ
tr¬ng cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc lµ nh»m huy ®éng vèn
toµn x· héi ®Ó t¹o thªm c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ níc ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn vµ nh÷ng ngêi gãp vèn ®îc lµm
chñ thùc sô , thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lÝ , t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp
kinh doanh cã hiÖu qu¶ , t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ níc , n©ng cao thu
nhËp ngêi lao déng vµ gãp phÇn t¨ng trëng toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n .
4. C«ng t¸c tuyªn truyÒn , gi¸o dôc cha ®îc ®Èy m¹nh . ViÖc thùc hiÖn c«ng khai
tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nhµ níc cha thµnh nÒ nÕp thêng xuyªn . C¸c th«ng
tin vÒ kÕt qu¶ cña nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc ®· ®îc cæ phÇn ho¸ cha ®îc phæ
biÕn s©u réng trong nh©n vµ ngêi lao ®éng .
5. M«i trêng kinh tÕ cha thùc sù b×nh ®¼ng , cha ®îc t¹o mÆt b»ng thèng nhÊt vÒ
c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng c¹nh tranh ph¸t triÓn .
6. ThÞ trêng vèn cha ph¸t triÓn , cha cã thÞ trêng chøng kho¸n nªn cha cã ph¬ng
thøc thÝch hîp ®Ó giao dÞch cæ phiÕu vµ tõ ®ã cha t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
viÖc cæ phÇn ho¸.
PhÇn III
Mét sè biÖn ph¸p gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn
ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc
Cïng víi viÖc khÈn tr¬ng ®æi míi mét sè c¬ chÕ chÝnh s¸ch nhÊt lµ c¬ chÕ tµi
chÝnh liªn quan ®Õn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc , chÝnh phñ ®· vµ ®ang triÓn
khai c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu sau ®©y :
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
VÒ tæ chøc chØ ®¹o, vÒ quyÕt ®Þnh phª duyÖt danh s¸ch c¸c doanh nghiÖp cæ
phÇn ho¸ vÒ tËp trung chØ ®¹o c¸c ®¬n vÞ trong diÖn. §ång thêi híng dÉn cæ phÇn
ho¸ cña c¸c Bé, c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c nh»m triÓn khai ®ång ®Òu trong c¶ níc . vÒ viÖc
nghiªn cøu chuÈn bÞ ®Ò ¸n thµnh lËp Quü hé trî s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ níc mµ
träng t©m lµ hç trî s¾p xÕp viÖc lµm b»ng c¸c nguån vèn trÝch tõ vèn b¸n cæ phÇn,
hç trî cña ng©n s¸ch vµ huy ®éng vèn cña níc ngoµi, cô thÓ :
1. T¹o ra s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a doanh nghiÖp nhµ níc vµ c«ng ty cæ phÇn vÒ
nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kinh doanh . Do ®ã ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn
ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc cÇn ph¶i t¹o ra sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ
gi÷a ®Çu t trong níc vµ ®Çu t níc ngoµi . §ång thêi , cÇn xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp
cho khu vùc kinh tÕ quèc doanh .
2. Lùa chän doanh nghiÖp nhµ níc vµ lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn .
Cæ phÇn ho¸ lµ chuyÓn së h÷u nhµ níc vµo tay cæ ®«ng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ . Qu¸ tr×nh nµy ®ông ch¹m ®Õn vÊn ®Ò mÊu chèt trong kinh tÕ ®ã lµ së h÷u. Tõ ®ã
®Æt ra hai vÊn ®Ò :
+ ChuyÓn toµn bé hay chØ chuyÓn mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc th× lµ bé phËn
nµo ?
+ Tæ chøc c«ng ty cæ phÇn nh thÕ nµo ®Ó ph¸t huy ®îc u thÕ cña h×nh thøc nµy,
®ång thêi n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt .
ViÖc lùa chän doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó cæ phÇn ho¸ phô thuéc vµo quan
niÖm vÒ vai trß cña doanh nghiÖp nhµ níc trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi
quèc gia . Quan niÖm b¾t nguån tõ môc tiªu kinh tÕ , chÝnh trÞ ®îc lùa chän tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ , truyÒn thèng vµ hoµn c¶nh lÞch sö cña mçi quèc gia khi
tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ .
Nh vËy, viÖc chuyÓn doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn kh«ng ph¶i
lµ môc ®Ých tù th©n , mµ xuÊt ph¸t tõ môc tiªu kinh tÕ , chÝnh trÞ , x· héi do nhµ n íc
lùa chän gi¶i ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp sang c«ng ty cæ phÇn trong giai ®o¹n hiÖn
nay cã thÓ thùc hiÖn ë mét sè doanh nghiÖp mµ tríc hÕt lµ v× môc tiªu lîi nhuËn .
Víi môc tiªu cæ phÇn ho¸ hiÖn nay , cÇn chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp
nhµ níc theo híng chuyÓn nhîng mét phÇn quyÒn së h÷u nhµ níc sang c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c . Trêng hîp nhµ níc Ýt cÇn can thiÖp ®Õn cã thÓ chuyÓn sang c«ng
ty cæ phÇn mµ trong ®ã vèn nhµ níc Ýt hoÆc thËm chÝ kh«ng tham gia .
3. Nhµ níc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî vÒ tµi chÝnh nh miÔn thuÕ lîi tøc , thuÕ thu
nhËp trong thêi gian ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ®Ó kÝch thÝch c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ tham gia mua cæ phiÕu .
Trêng hîp nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn hëng u ®·i theo quy ®Þnh cña
LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc th× ®îc gi¶m 50% thuÕ lîi tøc (ThuÕ thu nhËp
doanh nghiÖp) trong 2 n¨m liªn tiÕp tõ sau khi chuyÓn sang ho¹t ®éng theo LuËt
c«ng ty. §îc duy tr× vµ ph¸t triÓn quü phóc lîi díi d¹ng hiÖn vËt . C¸c ch¬ng tr×nh
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
v¨n ho¸, c©u l¹c bé , nhµ ®iÒu dìng ®Ó ®¶m b¶o phóc lîi cho ngêi lao ®éng trong
c«ng ty cæ phÇn . Nh÷ng tµi s¶n nµy thuéc së h÷u tËp thÓ ngêi lao ®éng do c«ng ty
cæ phÇn qu¶n lÝ víi sù tham gia cña tæ chøc C«ng ®oµn .
Thùc tÕ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc cho thÊy nh÷ng u tiªn trªn
lµ hîp lÝ, lµ phï hîp víi thùc tiÔn cña c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ vµ ®îc sù ®ång t×nh cña
c¸c doanh nghiÖp .
4. Nhµ níc cÇn cã sù gióp ®ì ®èi víi c¸n bé c«ng nh©n viªn cã ®ñ kh¶ n¨ng mua
cæ phÇn ë c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ , nh cho vay tÝn dông víi l·i
suÊt thÊp, thêi h¹n dµi. T¬ng tù nh nhµ níc cho n«ng d©n vay vèn ®Ó s¶n xuÊt.
§©y lµ mét kinh nghiÖm tèt mµ nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· thùc hiÖn trong qu¸
tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp
5. §Þnh gi¸ cæ phiÕu vµ møc ®é b¸n cæ phÇn, cæ phiÕu. ChÕ ®é tµi chÝnh thèng nhÊt
ghi mÉu in Ên vµ cung cÊp tê cæ phiÕu chËm nhÊt trong vßng 30 ngµy kÓ tõ khi
kÕt thóc thêi h¹n ph¸t hµnh cña doanh nghÖp cæ phÇn ho¸ . C¸c c¬ quan tµi
chÝnh phæ biÕn híng dÉn c¸c c«ng ty cæ phÇn thùc hiÖn .
6. §µo t¹o , båi dìng ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n giái vÒ cæ phÇn ho¸ .
Kinh nghiÖm cho thÊy muèn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng cã hiÖu qu¶ tríc hÕt
ph¶i cã chiÕn lîc con ngêi, x©y dùng mét ®éi ngò c¸c nhµ kinh doanh nhÊt lµ ®èi
víi c«ng ty cæ phÇn míi h×nh thµnh, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh giái lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tµi liÖu tham kh¶o
1. T×m hiÓu luËt kinh tÕ , NXB Thèng kª 11/1995
2. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 7/1998 - 8/1999
3. C«ng b¸o ChÝnh phñ 7/1998
4. T¹p chÝ CN sè 14 , 8/1999
5. Ban ®æi míi qu¶n lÝ doanh nghiÖp trung ¬ng
6. Uû ban chøng kho¸n nhµ níc
7. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam , sè 32
8. DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè 15 - 17
19