Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Sau h¬n mêi n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ níc ta ®ang khëi s¾c vµ thu ®îc
nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tõ nÒn kinh tÕ khÐp kÝn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ më
víi sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ViÖt Nam ®· vµ ®ang héi nhËp
vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i mÒm dÎo ®· thu hót ®îc lîng vèn ®Çu t lín tõ níc ngoµi tËn dông thÕ m¹nh trong níc.Thùc tÕ ®· chøng
minh kh«ng mét quèc gia nµo ph¸t triÓn trong sù t¸ch biÖt víi thÕ giíi bªn
ngoµi. Sù giao lu bu«n b¸n gi÷a c¸c níc lµ mét xu híng tÊt yÕu quèc tÕ ho¸
nÒn kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ nh lµ chÊt keo dÝnh g¾n kÕt
c¸c quèc gia l¹i víi nhau trong sù ph¸t triÓn thèng nhÊt cu¶ nã. Th¬ng m¹i
quèc tÕ ngµy nay ®· vît qua kh«ng gian thêi gian t¹o nh÷ng luång dÞch
chuyÓn hµng ho¸, tiÒn tÖ ®Ó c©n b»ng cung cÇu.
Thanh to¸n quèc tÕ lµ kh©u cuèi cïng quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh hiÖu
qu¶ cña qu¸ tr×nh trao ®æi. Nã lµ m¾t xÝch kh«ng thÓ thiÕu trong cç m¸y th¬ng
m¹i quèc tÕ. Víi nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n ®a d¹ng phï hîp víi tõng giai
®o¹n ph¸t triÓn vµ t×nh h×nh cô thÓ. Ngµy nay ph¬ng thøc thanh to¸n th tÝn
dông ®ang ®îc sö dông phæ biÕn. Trong chu tr×nh thanh to¸n Êy ng©n hµng th¬ng m¹i ®ãng vai trß lµ trung gian thanh to¸n hé. Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ chÊt
xóc t¸c gióp qu¸ tr×nh thanh to¸n diÔn ra nhanh chãng, hiÖu qu¶. Nã lµ chÊt
dÇu b«i tr¬n cç m¸y thanh to¸n quèc tÕ ho¹t ®éng nhÞp nhµng vµ kh«ng mÖt
mái.
Lµ mét ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh phôc vô ®èi ngo¹i cã uy tÝn
nhÊt trªn ®i¹ bµn thµnh phè H¶i Phßng, chi nh¸nh Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng H¶i
Phßng lu«n ®îc biÕt ®Õn trong lÜnh vùc tµi trî ngo¹i th¬ng, thanh to¸n xuÊt
nhËp khÈu, kinh doanh ngo¹i hèi, b¶o l·nh ng©n hµng.... Héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ thÕ giíi, c¸c mèi giao lu th¬ng m¹i ngµy cµng më réng ®ßi hái c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam ph¶i ph¸t triÓn c¸c dÞch vô cña m×nh ®Æc biÖt
lµ thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu. Tõ thùc tr¹ng kh«ng Ýt rñi ro ®· x¶y ra g©y thiÖt
h¹i c¶ vÒ tµi chÝnh vµ uy tÝn cña ng©n hµng trong thanh to¸n quèc tÕ ®Æc biÖt lµ
thanh to¸n th tÝn dông. V× thÕ nghiªn cøu phßng tr¸nh rñi ro ®Ó n©ng cao hiÖu
qu¶ trong thanh to¸n th tÝn dông ®· trë thµnh mèi quan t©m xuyªn suèt qu¸
tr×nh hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn cña mçi ng©n hµng v× môc tiªu an toµn vµ lîi
nhuËn.
Qua thêi gian thùc tËp ë ng©n hµng Ngo¹i th¬ng H¶i Phßng em ®·
nghiªn cøu vµ mong muèn gãp phÇn nhá bÐ cña m×nh nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ nãi chung vµ thanh to¸n L/C nãi riªng nªn
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
em chän ®Ò tµi: “Gi¶i ph¸p h¹n chÕ rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i ng©n hµng Ngo¹i th¬ng H¶i Phßng” cho
chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp cña m×nh.
KÕt cÊu chuyªn ®Ò gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc
thanh to¸n tÝn dông chøng tõ.
Ch¬ng II:C¬ së lý luËn vÒ rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc
thanh to¸n tÝn dông chøng tõ.
Thùc tr¹ng rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ
t¹i ng©n hµng Ngo¹i th¬ng H¶i Phßng.
Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p h¹n rñi ro trong thanh to¸n th tÝn dông t¹i ng©n hµng
Ngo¹i th¬ng H¶i Phßng.
Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn, thêi gian thùc
tËp kh«ng nhiÒu nªn chuyªn ®Ò kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em
mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy c« còng nh c¸c b¹n quan t©m ®Õn vÊn ®Ò
nµy. §Ó hoµn thiÖn chuyªn ®Ò em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o: th¹c sü
TrÇn §¨ng Kh©m, c¸c thÇy c« trong khoa vµ c¸c c¸n bé cña ng©n hµng Ngo¹i
th¬ng H¶i Phßng ®· gióp em hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ch¬ng I
c¬ së lý luËn vÒ rñi ro trong
thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc
tÝn dông chøng tõ
1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thanh to¸n quèc tÕ
1.1.B¶n chÊt cña thanh to¸n quèc tÕ
Cïng víi xu híng toµn cÇu ho¸, th¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng
®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia.
Mçi quèc gia ®Òu cã ®Æc ®iÓm riªng vÒ tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi t¹o
nªn lîi thÕ t¬ng ®èi cña quèc gia ®ã trong viÖc xuÊt khÈu hµng
ho¸.Do ®ã ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ra ®êi mét c¸ch kh¸ch quan
vµ ngµy cµng s©u s¾c. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c n íc ph¶i tham gia vµo qu¸
tr×nh hîp t¸c vµ trao ®æi quèc tÕ.
Thanh to¸n quèc tÕ lµ kh©u kh«ng thÓ thiÕu ® îc trong th¬ng
m¹i quèc tÕ. Thanh to¸n quèc tÕ quèc tÕ thùc hiÖn tèt lµ c¬ së thóc
®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn. Thanh to¸n trong néi bé
quèc gia ®· phøc t¹p, thanh to¸n quèc tÕ cßn khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu
do ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè tiÒn tÖ, tÝn dông, sù kh¸c biÖt vÒ ng«n
ng÷, tËp qu¸n... ChÝnh v× vËy, khi nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ph¸t triÓn th×
thanh to¸n quèc tÕ sÏ ngµy cµng phøc t¹p, ®iÒu ®ã ®ßi hái c¸c ng©n
hµng th¬ng m¹i còng nh c¸c bªn tham gia ph¶i hiÓu râ b¶n chÊt cña
thanh to¸n quèc tÕ, ®ång thêi tu©n thñ mét c¸ch nghiªm tóc trªn
nguyªn t¾c “b×nh ®¼ng - cïng cã lîi”.
Nh vËy, thanh to¸n quèc tÕ lµ viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô chi
tr¶ vÒ tiÒn tÖ ph¸t sinh tõ quan hÖ kinh tÕ, th ¬ng m¹i, tµi chÝnh, tÝn
dông gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, gi÷a c¸c h·ng, c¸c c¸ nh©n
cña c¸c níc kh¸c nhau ®Ó thóc ®Èy mét chu tr×nh ho¹t ®éng trong
lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i b»ng c¸c h×nh thøc chuyÓn tiÒn hay bï trõ
trªn c¸c tµi kho¶n t¹i ng©n hµng....
1.2.Vai trß cña ng©n hµng th¬ng m¹i trong
thanh to¸n quèc tÕ
Th¬ng m¹i quèc tÕ ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt l©u trong lÞch sö ph¸t
triÓn kinh tÕ cña loµi ngêi. Tõ thÕ kû thø V, ë Ch©u ¢u ®· h×nh thµnh
nh÷ng ®éi bu«n b¸n lín vËn chuyÓn hµng ho¸ gi÷a c¸c lôc ®Þa. ë
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch©u ¸, “con ®êng t¬ lôa” næi tiÕng ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù
giao lu kinh tÕ, v¨n ho¸ gi÷a ph¬ng §«ng vµ ph¬ng T©y. Tuy nhiªn,
víi ®iÒu kiÖn bÊy giê viÖc trao ®æi mua b¸n trªn ph¹m vi quèc tÕ mét
mÆt cã thÓ ®em l¹i kho¶n lîi nhuËn lín, mÆt kh¸c cã thÓ g©y ra
nh÷ng tæn thÊt ®¸ng kÓ do cíp bãc. Mét trong nh÷ng ®iÒu phiÒn to¸i
nhÊt ®èi víi c¸c th¬ng nh©n lµ viÖc thanh to¸n. ChÝnh t¹i thêi ®iÓm
nµy nghiÖp vô thanh to¸n hé cña ng©n hµng ra ®êi. Nh÷ng ng©n hµng
cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau sÏ ®øng ra thanh to¸n cho kh¸ch hµng
cña m×nh dùa trªn c¸c chøng tõ do th¬ng nh©n xuÊt tr×nh.
Ngµy nay, c¸c ng©n hµng kh«ng chØ lµm nhiÖm vô thanh to¸n
hé cho kh¸ch hµng cña m×nh mµ cßn ®ãng vai trß lµ nhµ t vÊn, gi¸m
s¸t, b¶o vÖ. Ho¹t ®éng ngo¹i th ¬ng cÇn ®Õn sù can thiÖp trî gióp vÒ
kü thuËt vµ tµi chÝnh cña ng©n hµng. Trong nÒn kinh tÕ, ng©n hµng
th¬ng m¹i ®ãng vai trß lµ trung gian tµi chÝnh. Nã cung cÊp c¸c ph ¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ, ®øng ra lµm trung gian thanh
to¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Th«ng qua ®ã, ng©n hµng cã thÓ gi¸m
s¸t ®îc c¸c ho¹t ®éng thu chi cña doanh nghiÖp, kiÓm so¸t ® îc c¸c
giao dÞch, thanh to¸n cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt,
kiÓm so¸t ®îc c¸c chiÕn dÞch röa tiÒn... nh»m ng¨n chÆn c¸c ho¹t
®éng phi ph¸p trong lÜnh vùc tµi chÝnh, tiÒn tÖ.
Trong thanh to¸n quèc tÕ, ng©n hµng th ¬ng m¹i cã vai trß hÕt
søc quan träng, lµ ngêi b¹n ®¸ng tin cËy cña c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu.
Nã ®em l¹i sù trî gióp ®a d¹ng cho kh¸ch hµng, gióp hä ®¶m b¶o lîi
nhuËn ®ång thêi h¹n chÕ rñi ro. Vai trß cña ng©n hµng th ¬ng m¹i
trong thanh to¸n quèc tÕ lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn cho c¸c bªn
tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, lµ chÊt xóc t¸c cho th ¬ng m¹i
quèc tÕ ph¸t triÓn.
1.3 C¸c ph¬ng thøc chñ yÕu trong thanh to¸n
quèc tÕ
Ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ lµ toµn bé qu¸ tr×nh, c¸ch thøc
nhËn tr¶ tiÒn trong giao dÞch, mua b¸n ngo¹i th ¬ng gi÷a ngêi nhËp
khÈu vµ ngêi xuÊt khÈu. Mçi ph¬ng thøc thanh to¸n ®Òu cã u ®iÓm vµ
nhîc ®iÓm kh¸c nhau. V× vËy viÖc lùa chän ph ¬ng thøc thanh to¸n
thÝch hîp ph¶i ®îc hai bªn tho¶ thuËn bµn b¹c vµ ghi vµo hîp ®ång
mua b¸n ngo¹i th¬ng. ViÖc lùa chän ph¬ng thøc thanh to¸n nµo còng
ph¶i xuÊt ph¸t tõ ngêi mua lµ nhËp hµng ®óng sè lîng, chÊt lîng vµ
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®óng thêi h¹n, tõ yªu cÇu cña ngêi b¸n lµ thu håi tiÒn nhanh vµ ®Çy
®ñ.
T¹i ng©n hµng th¬ng m¹i c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n ®îc sö
dông chñ yÕu gåm.
1.3.1. Ph¬ng thøc ghi sæ (open account)
§©y lµ ph¬ng thøc thanh to¸n mµ qua ®ã ®¬n vÞ xuÊt khÈu khi
cung øng hµng ho¸ dÞch vô th× ghi nî cho bªn nhËp khÈu vµo mét
cuèn sæ riªng cña m×nh vµ viÖc thanh to¸n c¸c kho¶n nî nµy ® îc
thùc hiÖn trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Ph ¬ng thøc nµy ng©n hµng
kh«ng tham gia lµ ngêi më tµi kho¶n vµ thùc thi thanh to¸n.
- ¦u ®iÓm: Ph¬ng thøc nµy cã lîi cho ngêi mua bëi ngêi mua
cã thÓ mua chÞu hµng vµ chØ thanh to¸n th êng xuyªn trong mét thêi
kú nhÊt ®Þng (6 th¸ng, 1 n¨m).
- Nhîc ®iÓm: Ph¬ng thøc nµy chØ ¸p dông trong kh«ng gian hÑp
lµ thanh to¸n néi ®Þa vµ ngêi mua, ngêi b¸n thùc sù tin cËy nhau.
1.3.2. Ph¬ng thøc chuyÓn tiÒn (Remittance)
§©y lµ ph¬ng thøc thanh to¸n mµ trong ®ã kh¸ch hµng (ng êi tr¶
tiÒn) yªu cÇu ng©n hµng cña m×nh chuyÓn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho
ngêi kh¸c (ngêi hëng lîi) ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh b»ng ph ¬ng tiÖn
chuyÓn tiÒn mµ kh¸ch hµng yªu cÇu. C¸c ph ¬ng tiÖn nµy lµ SÐc, §iÖn
vµTh.
- ¦u ®iÓm: Lµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn,
thanh to¸n trùc tiÕp gi÷a bªn mua vµ bªn b¸n, ng©n hµng chØ gi÷ vai
trß trung gian.
- Nhîc ®iÓm: ViÖc thanh to¸n dùa vµo thiÖn chÝ cña ng êi mua,
do ®ã bªn b¸n dÔ bÞ bªn mua chiÕm dông vèn trong thanh to¸n. Ph ¬ng thøc chuyÓn tiÒn thêng ®îc sö dông trong viÖc thu phÝ mËu dÞch,
c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu nh phÝ vËn chuyÓn, b¶o
hiÓm...
1.3.3 Ph¬ng thøc nhê thu (collection of payment)
§©y lµ ph¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã ngêi b¸n sau khi ®·
hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng, hoÆc cung øng dÞch vô cho kh¸ch
hµng th× tiÕn hµnh uû th¸c cho ng©n hµng cña m×nh thu hé sè tiÒn ë
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ngêi mua trªn c¬ së hèi phiÕu mµ ng êi b¸n lËp ra. Ph¬ng thøc nhê
thu bao gåm:
- Nhê thu phiÕu tr¬n (clean collection) : lµ ph¬ng thøc trong ®ã
ngêi b¸n uû th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn ë ng êi mua c¨n cø vµo
hèi phiÕu do m×nh lËp ra, cßn chøng tõ göi hµng th× göi th¼ng cho
kh¸ch hµng kh«ng qua ng©n hµng.
Ph¬ng thøc nµy chØ ¸p dông khi ngêi b¸n vµ ngêi mua ph¶i tin
cËy lÉn nhau hoÆc cã quan hÖ c«ng ty mÑ - c«ng ty con hoÆc lµ chi
nh¸nh cña nhau, viÖc thanh to¸n chi phÝ cã liªn quan ®Õn xuÊt nhËp
khÈu hµng ho¸.
Nhîc ®iÓm cña ph¬ng thøc nµy lµ kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi
cho ngêi b¸n v× viÖc thanh to¸n t¸ch rêi khái viÖc nhËn hµng v× vËy
ngêi mua cã thÓ nhËn hµng mµ kh«ng chÞu thanh to¸n hoÆc thanh
to¸n chËm trÔ. Trêng hîp hèi phiÕu ®Õn sím h¬n chøng tõ ng êi b¸n
ph¶i tr¶ tiÒn ngay trong khi kh«ng biÕt viÖc giao hµng cã ®óng hîp
®ång kh«ng.
- Nhê thu kÌm chøng tõ (Documentary collection) : lµ ph¬ng
thøc thanh to¸n trong ®ã ngêi b¸n uû th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn
ë ngêi mua c¨n cø vµo hèi phiÕu vµ bé chøng tõ göi hµng. Ng©n
hµng chØ giao bé chøng tõ cho ng êi mua víi ®iÒu kiÖn ngêi mua tr¶
tiÒn hèi phiÕu hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu. Tuú theo ®iÒu kiÖn
tr¶ tiÒn mµ ph¬ng thøc nµy chia lµm hai lo¹i:
+ Nhê thu tr¶ tiÒn ®æi chøng tõ (Documentary against
payment-D/P) ph¬ng thøc nµy chØ sö dông khi ngêi b¸n tr¶ tiÒn
ngay.
+ Nhê thu chÊp nhËn ®æi chøng tõ (Documentary against
acceptance- D/A) ph¬ng thøc nµy chØ ¸p dông trong tr êng hîp mua
chÞu.
So víi trêng hîp nhê thu phiÕu tr¬n ph¬ng thc nµy ®¶m b¶o
h¬n v× ng©n hµng thay mÆt cho ng êi b¸n khèng chÕ bé chøng tõ. Tuy
nhiªn ng©n hµng chØ cã tr¸ch nhiÖm lµ trung gian thu hé tiÒn mµ
kh«ng cã tr¸ch nhiÖm g× vÒ viÖc tr¶ tiÒn cña ng êi mua còng nh kiÓm
tra bé chøng tõ. Ph¬ng thøc nµy chØ ¸p dông trong tr êng hîp hµng
b¸n lÇn ®Çu, hµng ø ®äng, khã tiªu thô, thu c íc phÝ vËn t¶i...
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1.3.4.Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (letter credit)
§©y lµ ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ ®îc sö dông phæ biÕn
nhÊt hiÖn nay. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ph ¬ng thøc thanh to¸n nµy
nã b¶o vÖ ®îc quyÒn lîi cña c¶ ngêi mua lÉn ngêi b¸n. Néi dung cña
ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ ® îc thùc hiÖn theo “quy t¾c
vµ thùc hµnh thèng nhÊt vÒ tÝn dông chøng tõ - UCP do phßng th ¬ng
m¹i quèc tÕ ban hµnh -ICC”.
Trong ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ ng©n hµng
kh«ng nh÷ng lµ trung gian thu hé vµ chi hé mµ cßn lµ ng êi ®¹i diÖn
cho nhµ nhËp khÈu thanh to¸n cho bªn xuÊt khÈu.
ViÖc ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¶ nhµ nhËp khÈu lÉn xuÊt khÈu
trong quan hÖ th¬ng m¹i ®ßi hái ph¶i n¾m v÷ng c¸c nghiÖp vô thanh
to¸n tÝn dông chøng tõ.
2.Ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ
2.1.Kh¸i niÖm cña tÝn dông chøng tõ
Tuú theo thãi quen vµ th«ng lÖ cña tõng n íc mµ tÝn dông chøng
tõ ®îc gäi víi nhiÒu tªn kh¸c nhau nh: L/C, tÝn dông chøng tõ,th tÝn
dông tÝn dông th, tÝn dông th¬ng m¹i, th tÝn dông th¬ng m¹i... §Õn
nay tõ th«ng dông nhÊt lµ “tÝn dông chøng tõ” (Documentary credit)
v× nã thÓ hiÖn ®óng nhÊt ý nghÜa tÝn dông kÌm chøng tõ.
Trong ph¹m vi cña b¶n ®iÒu lÖ UCP 500 thuËt ng÷ “tÝn dông
chøng tõ ”, “th tÝn dông dù phßng”, cã nghÜa lµ bÊt cø mét sù tho¶
thuËn nµo, dï cho cã ®îc, hoÆc m« t¶ nh thÕ nµo mµ theo ®ã mét
ng©n hµng (ng©n hµng ph¸t hµnh) ho¹t ®éng theo yªu cÇu vµ theo chØ
thÞ cña mét kh¸ch hµnh (ngêi yªu cÇu ph¸t hµnh th tÝn dông) hoÆc
nh©n danh chÝnh m×nh:
- Thanh to¸n tiÒn theo lÖnh cña mét ng êi thø ba (ngêi hëng lîi)
hoÆc ph¶i chÊp nhËn vµ tr¶ tiÒn cho c¸c hèi phiÕu do ng êi hëng lîi
ký ph¸t.
- Uû quyÒn cho mét ng©n hµng kh¸c tiÕn hµnh thanh to¸n hoÆc
chÊp nhËn tr¶ tiÒn c¸c hèi phiÕu ®ã.
- Uû quyÒn cho mét ng©n hµng kh¸c ®Õn chiÕt khÊu khi c¸c
chøng tõ quy ®Þnh ®îc xuÊt tr×nh phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n, ®iÒu lÖ
cña th tÝn dông.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nh vËy ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ mét cam kÕt thanh
to¸n cã ®iÒu luËt cña ng©n hµng (ng©n hµng më L/C - issuing bank)
cho ngêi b¸n hµng (ngêi hëng lîi - beneficiary)
Theo yªu cÇu cña ngêi mua (applicant) ®Ó tr¶ ngay hoÆc ®îi tíi
méi thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong ph¹m vi thêi h¹n ®· x¸c ®Þnh vµ c¨n cø
vµo c¸c chøng tõ ®· quy ®Þnh phï hîp víi c¸c ®iÒu luËt cña L/C.
2.2.C¸c bªn tham gia thanh to¸n
- Ngêi xin më th tÝn dông (the applicant for the credit): lµ
ngêi mua,ngêi nhËp khÈu hµng ho¸, ngêi më th tÝn dông.
- Ng©n hµng më th tÝn dông (issuing bank) lµ ng©n hµng ®¹i
diÖn cho ngêi nhËp khÈu cßn gäi lµ ng©n hµng ph¸t hµnh.
- Ngêi hëng lîi (beneficiary) lµ ngêi b¸n, ngêi xuÊt khÈu hay
bÊt cø ngêi nµo kh¸c mµ ngêi hëng lîi chØ ®Þnh.
- Ng©n hµng th«ng b¸o (advising bank) lµ ng©n hµng ® îc ng©n
hµng ph¸t hµnh yªu cÇu th«ng b¸o cho nhµ xuÊt khÈu vÒ viÖc më th
tÝn dông.
Ngoµi ra cßn cã thÓ cho mét sè ng©n hµng kh¸c tham gia vµo
ph¬ng thøc thanh to¸n nµy nh:
- Ng©n hµng x¸c nhËn (confirming bank) lµ ng©n hµng nhËn
tr¸ch nhiÖm thanh to¸n cuèi cïng nÕu ng©n hµng ph¸t hµnh
kh«ng thÓ thanh to¸n chøng tõ phï hîp víi ®iÒu kho¶n cña L/C.
Ng©n hµng x¸c nhËn cã thÓ võa lµ ng©n hµng th«ng b¸o L/C
hay lµ mét ng©n hµng kh¸c do bªn xuÊt khÈu yªu cÇu.
- Ng©n hµng ®îc chØ ®Þnh (nominated bank) lµ ng©n hµng ® îc
ng©n hµng ph¸t hµnh chØ ®Þnh ®Ó thùc hiÖn viÖc th ¬ng lîng,
chiÕt khÊu hay thanh to¸n L/C. Lóc ®ã ng©n hµng ®ãng vai trß
lµ ng©n hµng chiÕt khÊu (negotiating bank) hoÆc ng©n hµng
thanh to¸n (paying bank).
- Ng©n hµng hoµn tr¶ (reimbursing bank) lµ mét ng©n hµng ® îc ng©n hµng më L/C hoÆc ng©n hµng x¸c nhËn chØ ®Þnh thay
m×nh tr¶ tiÒn.
- Ng©n hµng chiÕt khÊu (negotiating bank) lµ ng©n hµng ® îc
ng©n hµng ®îc ng©n hµng më L/C cho phÐp ®øng ra mua hèi
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
phiÕu hay th¬ng lîng chøng tõ do ngêi b¸n ký ph¸t cho ng©n
hµng.Tuú theo quy ®Þnh cña L/C mµ ng©n hµng chiÕt khÊu th êng lµ ng©n hµng th«ng b¸o hoÆc lµ ng©n hµng thø ba nµo ®ã
do ng©n hµng më L/C quy ®Þnh.
- Ngêi ®îc chuyÓn nhîng lµ ngêi nhËn c¸c quyÒn vµ nghÜa
vô do ngêi hëng lîi chuyÓn.
Trong thùc tÕ nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ kh«ng nhÊt thiÕt
ph¶i cã c¸c bªn nh ®· nªu ë trªn.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.3.Quy tr×nh nghiÖp vô thanh to¸n theo ph ¬ng
thøc tÝn dông chøng tõ.
(2)
Ng©n hµng më th
tÝn dông
(1)
(3)
(9)
(6)
(7)
(10)
Ng©n hµng
(2)th«ng
b¸o th tÝn dông
(8)
Ngêi nhËp khÈu
(ngêi më L/C)
(4)
(5)
Ngêi xuÊt khÈu
(ngêi hëng lîi)
Tr×nh tù tiÕn hµnh
(1) Ngêi nhËp khÈu lµm ®¬n xin më th tÝn dông göi ®Õn ng©n hµng
phôc vô m×nh yªu cÇu më th tÝn dông cho nhµ xuÊt khÈu hëng.
- Hai bªn mua b¸n cã sù thèng thÊt vÒ c¸c ®iÒu kho¶n cña th
tÝn dông, bao gåm thanh to¸n phÝ ng©n hµng vµ ph ¬ng thøc göi th tÝn
dông cho ngêi hëng.
- Hai bªn thèng nhÊt vÒ c¸c yªu cÇu cña ng êi hëng vÒ ng©n
hµng më th tÝn dông, ng©n hµng th«ng b¸o, ng©n hµng x¸c nhËn,
ng©n hµng th¬ng lîng, ng©n hµng thanh to¸n (nÕu cã).
(2) Ng©n hµng sÏ lËp mét th tÝn dông vµ th«ng qua ng©n hµng cña
m×nh ë níc ngêi nhËp khÈu th«ng b¸o vÒ viÖc më th tÝn dông vµ th
tÝn dông ®Õn ngêi xuÊt khÈu.
(3) Khi nhËn ®îc th«ng b¸o nµy, ng©n hµng th«ng b¸o sÏ th«ng b¸o
cho ngêi xuÊt khÈu toµn bé néi dung th«ng b¸o vÒ viÖc më th tÝn
dông vµ khi nhËn ®îc b¶n gèc th tÝn dông th× chuyÓn ngay cho ngêi
xuÊt khÈu sau khi ®· kiÓm tra tÝnh ch©n thùc cña th tÝn dông.
(4) Ngêi xuÊt khÈu nÕu chÊp nhËn th tÝn dôngth× tiÕn hµnh giao
hµng, nÕu cã ®iÒu kho¶n nµo ®ã trong th tÝn dông cha tho¶ m·n th×
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tiÕn hµnh ®Ò nghÞ ng©n hµng më th tÝn dông vµ nhµ nhËp khÈu söa
®æi, bæ xung th tÝn dông cho phï hîp hîp ®ång.
(5)
Sau khi giao hµng ngêi xuÊt khÈu tiÕn hµnh lËp bé chøng tõ
thanh to¸n theo yªu cÇu cña th tÝn dông, xuÊt tr×nh th«ng qua ng©n
hµng th«ng b¸o hoÆc mét ng©n hµng nµo ®ã ® îc chØ ®Þnh trong th tÝn
dông®Ó yªu cÇu th¬ng luîng, chiÕt khÊu hay göi chøng tõ cho ng©n
hµng më th tÝn dông.
(6) Ng©n hµng nµy sÏ kiÓm tra chøng tõ, lµm thñ tôc ®ßi tiÒn theo
chØ thÞ cña th tÝn dông vµ göi chøng tõ cho ng©n hµng më th tÝn
dông.
(7) Ng©n hµng më th tÝn dông kiÓm tra bé chøng tõ vµ trong vßng 7
ngµy kÓ tõ ngµy nhËn chøng tõ ph¶i th«ng b¸o cho ng©n hµng th«ng
b¸o (hoÆc ng©n hµng ®îc chØ ®Þnh) vÒ viÖc chÊp nhËn thanh to¸n hay
kh«ng. NÕu chøng tõ phï hîp víi th tÝn dông th× tiÕn hµnh tr¶ tiÒn
cho ngêi xuÊt khÈu. NÕu chøng tõ kh«ng phï hîp ng©n hµng tõ chèi
thanh to¸n vµ tr¶ toµn bé chøng tõ cho ngêi nhËp khÈu.
(8) Ng©n hµng th«ng b¸o (hoÆc ng©n hµng ®îc chØ ®Þnh) tiÕn hµnh
thanh to¸n cho ngêi xuÊt khÈu hoÆc tr¶ l¹i bé chøng tõ cho ng êi xuÊt
khÈu.
(9) Ng©n hµng më th tÝn dông ®ßi tiÒn ngêi nhËp khÈu vµ chuyÓn bé
chøng tõ hµng ho¸ cho ngêi nhËp khÈu chØ sau khi ngêi nhËp khÈu
thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n.
(10) Ngêi nhËp khÈu kiÓm tra bé chøng tõ, nÕu thÊy phï hîp víi th
tÝn dông th× tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn cho ng©n hµng më th tÝn
dông theo tho¶ thuËn hoµn tr¶ ®· kÝ, nÕu kh«ng phï hîp cã quyÒn tõ
chèi tr¶ tiÒn.
2.4.C¸c lo¹i th tÝn dông th¬ng m¹i
2.4.1. Th tÝn dông kh«ng thÓ huû bá (irrevocable letter of credit)
- Lµ lo¹i th tÝn dông sau khi ®îc më th× ng©n hµng më L/C
kh«ng ®îc söa ®æi, bæ sung, hoÆc huû bá trong thêi gian hiÖu lùc
cña nã, trõ khi cã sù tho¶ thuËn cña tÊt c¶ c¸c bªn tham gia giao
dÞch.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Mét L/C kh«ng ghi IRREVOCABLE th× vÉn ® îc coi lµ kh«ng
huû bá ®îc. Th tÝn dông kh«ng thÓ huû bá ®îc ¸p dông réng r·i
trong thanh to¸n quèc tÕ.
2.4.2.Th tÝn dông kh«ng thÓ huû bá cã x¸c nhËn (Confirmed
irrevocable letter of credit)
- Lµ lo¹i th tÝn dông kh«ng thÓ huû bá, ®îc mét ng©n hµng
kh¸c ®¶m b¶o tr¶ tiÒn theo yªu cÇu cña ng©n hµng më L/C.
- NÕu ngêi hëng lîi kh«ng tin tëng vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña
ng©n hµng më L/C th× cã quyÒn yªu cÇu ng©n hµng kh¸c ®øng ra x¸c
nhËn, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng më L/C.
2.4.3. Th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang miÔn truy ®ßi
(irrevocable without recource letter of credit)
Lµ lo¹i th tÝn dông mµ sau khi nhµ xuÊt khÈu ®· ® îc tr¶
tiÒn th× ng©n hµng më L/C kh«ng cã quyÒn ®ßi l¹i trong bÊt cø tr êng
hîp nµo.
Khi dïng lo¹i L/C nµy ngêi xuÊt khÈu ph¶i ghi lªn hèi
phiÕu miÔn truy ®åi ngêi ký ph¸t vµ trong L/C còng ph¶i ghi nh vËy.
L/C miÔn truy ®ßi ®îc sö dông réng r·i trong thanh to¸n quèc tÕ.
2.4.4. Th tÝn dông gi¸p lng (Back to Back lettet of credit)
Lo¹i L/C thêng ®îc nhµ xuÊt khÈu ¸p dông ®Ó thanh to¸n tiÒn
hµng cho nhµ cung cÊp hµng cho m×nh ®Ó xuÊt khÈu. Trong tr êng
hîp nµy, ngêi xuÊt khÈu dïng L/C do nhµ nhËp khÈu më ®Ó thÕ chÊp
më mét L/C cho ngêi hëng lîi kh¸c víi néi dung gÇn gièng néi dung
nh L/C ban ®Çu, L/C më lÇn sau gäi lµ L/C gi¸p l ng.
VÒ c¬ b¶n L/C gèc vµ L/C gi¸p lng gièng nhau nhng cã mét sè
®iÓm kh¸c nhau.
Ngêi thô hëng (ngêi xuÊt khÈu) L/C gèc l¹i lµ ngêi xin më L/C
gi¸p lng.
Sè chøng tõ cña L/C gi¸p lng ph¶i nhiÒu h¬n L/C gèc.
Kim ng¹ch L/C gi¸p lng ph¶i nhá h¬n L/C gèc, kho¶n chªnh
lÖch nµy do ngêi trung gian hëng dïng ®Ó tr¶ tiÒn chi phÝ më L/C
gi¸p lng vµ phÇn hoa hång cña hä.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.4.5. Th tÝn dông øng tríc ®iÒu kho¶n ®á (Advanced letter of credit,
Red clause letter of credit)
Lo¹i th tÝn dông nµy gäi lµ ®iÒu kho¶n ®á, v× ®iÒu kho¶n ban
®Çu ®îc viÕt b»ng mùc ®á ®Ó lu ý tÝnh chÊt riªng biÖt cña lo¹i th tÝn
dông nµy.
Theo nguyªn t¾c cña th tÝn dông øng tríc vµ theo yªu cÇu cña
ngêi më L/C, ng©n hµng th«ng b¸o hoÆc ng©n hµng x¸c nhËn ph¶i
øng tríc tiÒn cho ngêi thô hëng tríc khi hä xuÊt tr×nh c¸c chøng tõ
hîp lÖ trong thêi h¹n Ên ®Þnh. Th«ng thêng ng©n hµng phôc vô ngêi
thô hëng ®øng ra båi hoµn kho¶n tiÒn øng tríc nµy.
2.4.6. Th tÝn dông tuÇn hoµn (Revolving letter of credit)
Th tÝn dông tuÇn hoµn lµ lo¹i L/C kh«ng thÓ huû bá, sau khi sö
dông xong ®· hÕt hiÖu lùc th× nã l¹i tù ®éng cã gi¸ trÞ nh cò cø nh
thÕ nã tuÇn hoµn cho ®Õn khi nµo tæng gi¸ trÞ hîp ®ång ® îc thùc
hiÖn.
Th tÝn dông tuÇn hoµn cÇn ghi ngµy hÕt h¹n hiÖu lùc cuèi cïng,
sè lÇn tuÇn hoµn vµ gi¸ trÞ tèi thiÓu cña mçi lÇn ®ã.
2.4.7. Th tÝn dông dù phßng (Stand by letter of credit)
Lµ lo¹i L/C quy ®Þnh viÖc hoµn l¹i sè tiÒn cña th tÝn dông trong
trêng hîp nhµ xuÊt khÈu kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh nh trong
th tÝn dông ®ã.
Ngêi më L/C dù phßng lµ nhµ xuÊt khÈu, ng©n hµng phôc vô
nhµ xuÊt khÈu lµ ng©n hµng ph¸t hµnh L/C dù phßng. L/C dù phßng
®îc sö dông nh mét ph¬ng thøc b¶o ®¶m hîp ®ång.
2.4.8. Th tÝn dông chuyÓn nhîng (Transferable letter of credit)
Lµ lo¹i L/C kh«ng ®îc huû bá vµ quy ®Þnh quyÒn ®îc
chuyÓn nhîng toµn bé hay mét phÇn sè tiÒn cña L/C cho mét hay
nhiÒu ngêi theo lÖnh cña ngêi hëng lîi ®Çu tiªn.
Th tÝn dông chuyÓn nhîng ph¶i ghi chó “chuyÓn nhîng” vµ
chØ ®îc phÐp chuyÓn nhîng mét lÇn. Ngêi ®îc chuyÓn nhîng cã thÓ
ë trong níc hay níc ngoµi. Chi phÝ chuyÓn nhîng do ngêi ra lÖnh
chuyÓn nhîng chÞu. ViÖc chuyÓn nhäng L/C kh«ng cã nghÜa lµ hîp
®ång mua b¸n còng ®îc chuyÓn nhîng.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.4.9. Th tÝn dông ®èi øng (Reciprocal letter of credit)
Trong ph¬ng thøc mua b¸n hµng ®æi hµng, hai bªn ph¶i ký
víi nhau mét hîp ®ång mua b¸n cã tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ trao ®æi víi
nhau b»ng nhau. Môc ®Ých cña trao ®æi hµng ®æi hµng lµ gi¸ trÞ sö
dông cña hµng chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn tÖ mÆc dï phÇn chªnh lÖch cã
thÓ ®îc thanh to¸n b»ng tiÒn.
Do kh«ng thÓ lo¹i trõ kh¶ n¨ng rñi ro khi mét trong hai bªn
kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång. V× vËy hai bªn thèng nhÊt sö dông th tÝn
dông ®èi øng cho nhau hëng. L/C ®èi øng lµ lo¹i L/C chØ cã hiÖu lùc
khi L/C ®èi øng víi nã ®îc më.
2.5 ¦u nhîc ®iÓm cña thanh to¸n th tÝn dông
Ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ lµ ph ¬ng thøc
thanh to¸n quèc tÕ ®îc sö dông ngµy cµng nhiÒu do nh÷ng thuËn lîi
mµ nã mang l¹i cho c¶ ng êi mua vµ ngêi b¸n. Tuy nhiªn kh«ng cã
ph¬ng thøc thanh to¸n nµo lµ hoµn h¶o c¶, thanh to¸n th tÝn dông vÉn
cßn tån t¹i mét sè nhîc ®iÓm. Sau ®©y lµ c¸c u nhîc ®iÓm cña ph¬ng
thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ:
2.5.1. §èi víi ngêi b¸n
§¶m b¶o viÖc thanh to¸n v× cã ng©n hµng më ®øng ra cam
kÕt, viÖc thanh to¸n kh«ng cßn phô thuéc vµo thiÖn chÝ cña ng êi
mua.
§îc ng©n hµng khèng chÕ bé chøng tõ kh«ng sî mÊt quyÒn
së h÷u vÒ hµng ho¸ hay tèn chi phÝ vËn chuyÓn hµng nÕu lµm ®óng
yªu cÇu cña th tÝn dông.
Tuy nhiªn nhµ xuÊt khÈu ph¶i lùa chän lo¹i th tÝn dông nµo
®¶m b¶o quyÒn lîi cña m×nh nhiÒu nhÊt, ®ång thêi ph¶i kiÓm tra kü
c¸c ®iÒu kho¶n trong L/C cã phï hîp víi hîp ®ång ®· tho¶ tho¶
thuËn hay kh«ngvµ kh¶ n¨ng cña m×nh cã ®¸p øng ® îc c¸c yªu cÇu
tho¶ thuËn hay kh«ng, ®Ó ®¶m b¶o lËp bé chøng tõ phï hîp víi L/C.
Nhµ xuÊt khÈu cã thÓ nhËn ®îc tµi trî xuÊt khÈu cña ng©n hµng.
2.5.2. §èi víi ngêi mua
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Cã thÓ tËn dông ®ùoc tÝn dông cña ng©n hµng, ®ã lµ ®iÒu thiÕt
yÕu trong kinh doanh quèc tÕ v× víi kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn xa th×
sÏ bÞ ®äng vèn nÕu ph¶i ký quü toµn bé gi¸ trÞ cña L/C.
§îc ng©n hµng kiÓm tra gióp bé chøng tõ.
§¶m b¶o ®îc hµng ho¸ mµ m×nh ký hîp ®ång ®óng sè l îng vµ
chÊt lîng, thêi h¹n giao hµng v.v...
Tuy nhiªn ngêi mua ph¶i thËn träng khi lµm ®¬n xin më L/C,
ph¶i ®a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn võa ®Ó cho ng êi b¸n cã thÓ thùc hiÖn ® îc
võa ph¶i ®¶m b¶o ®îc quyÒn lîi cña m×nh. Ngoµi ra kh«ng tr¸nh ® îc
trêng hîp ngêi mua bÞ ngêi b¸n gian lËn lËp bé chøng tõ khèng ®Ó
thanh to¸n.
2.5.3. §èi víi ng©n hµng
Më réng nghiÖp vô kinh doanh cña ng©n hµng t¨ng thu nhËp,
n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸c bé ng©n hµng.
Th«ng qua nghiÖp vô cña ng©n hµng sÏ gãp phÇn gióp ®ì c¸c
kh¸ch hµnh xuÊt nhËp khÈu cña m×nh ®ång thêi thóc ®Èy qu¸ tr×nh
thanh to¸n quèc tÕ ®îc ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn trong ph¬ng thøc thanh to¸n L/C, ng©n hµng chØ cã
thÓ khèng chÕ vÒ mÆt h×nh thøc chøng tõ, mµ kh«ng thÓ kiÓm so¸t ® îc tÝnh chÊt ph¸p lý hay tÝnh ch©n thùc cña c¸c lo¹i chøng tõ ®ã.
H¬n n÷a viÖc thanh to¸n diÔn ra t¬ng ®èi phøc t¹p bëi sù tham gia
cña nhiÒu bªn, qu¸ tr×nh thanh to¸n tû mØ vµ m¸y mãc.
Tãm l¹i ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ ®¶m b¶o ®îc
quyÒn lîi cña ngêi b¸n, mua trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh
xuÊt nhËp khÈu vµ n©ng cao vai trß cña ng©n hµng trong ho¹t ®éng
thanh to¸n quèc tÕ.
3. Rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ theo ph ¬ng
thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ
3.1 Kh¸i niÖm vÒ rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña
ng©n hµng th¬ng m¹i
Cã rÊt nhiÒu quan niÖm vÒ rñi ro nh : “rñi ro lµ nh÷ng bÊt tr¾c
g©y ra mÊt m¸t, thiÖt h¹i”, “rñi ro lµ sù bÊt tr¾c cô thÓ liªn quan ®Õn
viÖc xuÊt hiÖn mét biÕn cè kh«ng mong ®îi...”. Nh ng nãi chung mäi
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
quan ®iÓm ®Òu thèng nhÊt “rñi ro lµ nh÷ng biÕn cè x¶y ra ngoµi ý
muèn, sù hiÓu biÕt, dù tÝnh cña chñ thÓ vµ ®em l¹i nh÷ng hËu qu¶
xÊu” rñi ro cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo trong mäi lÜnh vùc cña ®êi
sèng nhÊt lµ trong lÜnh vùc ng©n hµng.
Lý luËn vµ thùc tiÔn ®· minh chøng r»ng rñi ro trong ho¹t ®éng
kinh doanh cña ng©n hµng lµ nhiÒu nhÊt, nã x¶y ra theo nhiÒu h×nh
thøc, cêng ®é kh¸c nhau do c¸c nguyªn nh©n sau:
+ Thø nhÊt: tiÒn lµ nguyªn liÖu chÝnh t¹o ra s¶n phÈm cña ng©n
hµng, mét thø nguyªn liÖu ®éc t«n kh«ng thÓ thay thÕ. Nguyªn liÖu
nµy chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi,
t©m lý, chiÕn tranh, thiªn tai...Khi mét trong c¸c yÕu tè nµy thay ®æi
th× ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng còng thay ®æi theo.
+ Thø hai: ng©n hµng lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh cã
chøc n¨ng chuyÓn vèn tõ n¬i thõa sang n¬i thiÕu vèn, tho¶ m·n nhu
cÇu vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy ng©n hµng ph¶i ®¶m b¶o
tr¶ ®ñ l·i vµ gèc cho ngêi göi tiÒn khi ®Õn h¹n. NÕu ng©n hµng
kh«ng íc tÝnh tríc ®îc nhu cÇu rót tiÒn cña ngêi göi tiÒn, th× mét
trong c¸c biÖn ph¸p ®Ó hoµn tr¶ gèc vµ l·i cho ng êi göi lµ thu håi
c¸c mãn ®· cho vay tríc h¹n vµ ®iÒu nµy khiÕn cho c¸c kho¶n cho
vay gÆp ph¶i rñi ro, nhiÒu kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ® îc nî cho ng©n
hµng.
+ Thø ba: ng©n hµng lµ tæ chøc kinh tÕ chÞu sù qu¶n lý vÜ m«
cña nhµ níc theo hµnh lang hÑp.
Nhµ níc can thiÖp vÜ m« trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng. Trong
ngµnh ng©n hµng chÞu sù qu¶n lý hÑp h¬n cña ChÝnh phñ th«ng qua
c¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch cña Nhµ n íc, nh÷ng quy ®Þnh, nghÞ ®Þnh,
ph¸p lÖnh cña Ng©n hµng Nhµ níc. Do vËy mçi khi cã sù ®iÒu chØnh
cña ChÝnh phñ hoÆc Ng©n hµng Nhµ níc th× ng©n hµng gÆp kh«ng Ýt
khã kh¨n thËm chÝ cßn g¸nh chÞu c¶ tæn thÊt trong ho¹t ®éng kinh
doanh cña m×nh.
+ Thø t: ng©n hµng lµ tæ chøc tµi chÝnh cã quan hÖ mËt thiÕt víi
mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. BÊt kú mét sù
thay ®æi nµo cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng t¸c ®éng ph¶n øng d©y
truyÒn tíi ng©n hµng.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nh vËy, do ®Æc thï ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng Th ¬ng m¹i
nªn rñi ro ®èi víi ng©n hµng lµ rÊt lín, nã kh«ng nh÷ng g©y tæn h¹i
®Õn ng©n hµng mµ cßn ¶nh hëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.
V× vËy nhËn thøc ®óng ®¾n vµ ®Çy ®ñ vÒ rñi ro trong kinh doanh
ng©n hµng lµ mét vÊn ®Ò thiÕt yÕu ®Ó tõ ®ã ® a ra c¸c biÖn ph¸p h¹n
chÕ rñi ro cho Ng©n hµng th¬ng m¹i.
3.2.Rñi ro trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh, th«ng qua ba nghiÖp vô
chÝnh lµ nghiÖp vô nî, nghiÖp vô cã, nghiÖp vô trung gian, ng©n
hµng th¬ng m¹i ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu rñi ro. Nh÷ng rñi ro nµy lu«n
cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau vµ liªn hîp t¹o thµnh mét “d©y
truyÒn ” ®e do¹ ®Õn lîi Ých cña ng©n hµng
Trong thanh to¸n quèc tÕ, do ph¹m vi réng lín vµ bao gåm
nhiÒu ®èi tîng tham gia nªn rñi ro cã thÓ xuÊt hiÖn t¹i nhiÒu thêi
®iÓm g©y ra c¸c thiÖt h¹i kh«ng nhá cho c¸c bªn. Th«ng th êng khi
rñi ro x¶y ra th× ngêi chÞu thiÖt h¹i lín nhÊt lµ c¸c nhµ xuÊt, nhËp
khÈu. BÒ ngoµi, ng©n hµng th¬ng m¹i víi vai trß lµ trung gian cung
cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng, thu ® îc mét møc lîi
nhuËn æn ®Þnh mµ dêng nh kh«ng ph¶i chÞu bÊt k× mét lo¹i rñi ro
nµo. Nhng trªn thùc tÕ l¹i kh«ng ph¶i nh vËy. Ho¹t ®éng thanh to¸n
quèc tÕ tuy chØ ®ãng gãp mét phÇn thu nhËp nhá trong tæng lîi
nhuËn cña ng©n hµng nhng khi x¶y ra rñi ro th× t¸c h¹i cña nã g©y ra
kh«ng thua kÐm t¸c h¹i cña c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô kh¸c. Rñi ro
trong thanh to¸n quèc tÕ ®èi víi ng©n hµng th ¬ng m¹i cã thÓ lµ
nh÷ng mÊt m¸t thiÖt h¹i x¶y ra do kh«ng thu håi ® îc vèn, ph¸t sinh
nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt hay lµ nh÷ng yÕu tè lµm gi¶m
uy tÝn cña ng©n hµng. Trong m«i tr êng kinh doanh c¹nh tranh kh¾c
nhiÖt nh hiÖn nay tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã trë thµnh nh÷ng vËt c¶n
kh«ng nhá cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng.
Trong thanh to¸n quèc tÕ, tÝn dông chøng tõ lµ ph ¬ng thøc
thanh to¸n cã tÝnh u viÖt nhÊt. Tuy nhiªn tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng
trong thanh to¸n L/C lµ rÊt lín vµ rñi ro dÔ x¶y ra. TÝn dông chøng
tõ ®îc hiÓu lµ mét ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ, mÆt kh¸c còng cã
thÓ coi ®©y lµ mét lo¹i tÝn dông ng¾n h¹n cña c¸c ng©n hµng th ¬ng
m¹i. V× vËy rñi ro lµ yÕu tè tiÒm Èn nh ng còng cã thÓ béc ph¸t bÊt cø
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lóc nµo trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Nh vËy muèn qu¶n
lý ®îc rñi ro th× ngêi ta ph¶i ph©n lo¹i rñi ro, t×m ra nguyªn nh©n vµ
biÓu hiÖn cña rñi ro, tõ ®ã cã gi¶i ph¸p ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro.
3.3.C¸c lo¹i rñi ro chñ yÕu trong thanh to¸n tÝn dông
chøng tõ.
3.3.1 Rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng
Rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng nguyªn nh©n g©y ra lµ c¸c sù kiÖn vÒ thiªn
tai, næi lo¹n, b¹o ®éng, chiÕn tranh, ®¶o chÝnh...Trong tr êng hîp x¶y
ra chiÕn tranh, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ ®Þa ®iÓm, thêi gian giao hµng trong
L/C cha kÞp söa ®æi l¹i nªn rÊt dÔ dÉn ®Õn viÖc hµng ho¸ bÞ ng êi mÊt,
ngêi cÇm chøng tõ kh«ng nhËn ® îc hµng hoÆc hµng ®Õn n¬i nhng
gi¶m chÊt lîng. §iÒu ®ã lµm gi¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n cña nhµ nhËp
khÈu vµ xuÊt hiÖn rñi ro cho ng©n hµng. C¸c cuéc næi lo¹n, ®¶o
chÝnh cã thÓ ph¸ huû c¸c kho lu tr÷ hµng ho¸, c¸c cuéc ®×nh c«ng cã
thÓ lµm cho nhµ nhËp khÈu bÞ ph¸ s¶n.
C¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ lµm gi¶m c¸n c©n thanh to¸n cña
quèc gia bÞ mÊt c©n b»ng dÉn ®Õn ®ång néi tÖ bÞ mÊt gi¸ m¹nh so víi
®ång ngo¹i tÖ lµm cho kh¶ n¨ng chi tr¶ cña ng êi mua gi¶m.
Ngoµi ra c¸c níc ®ang trong thêi kú khñng ho¶ng th× uy tÝn cña
ng©n hµng më bÞ gi¶m.V× vËy trong quan hÖ thanh to¸n buéc hä ph¶i
qua mét ng©n hµng x¸c nhËn vµ ký quü 100% gi¸ trÞ L/C.
3.3.2 Rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i
Tû gi¸ lµ ®¬n vÞ ®o lêng gi¸ trÞ ®ång tiÒn nµy so víi ®ång tiÒn
kh¸c.Trong thanh to¸n quèc tÕ thõ¬ng sö dông ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó ®o
lêng gi¸ trÞ cña hµng ho¸.
Rñi ro tû gi¸ x¶y ra khi cã sù biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a
®ång tiÒn tÝnh to¸n vµ ®ång tiÒn thanh to¸n.
XÐt vÒ t¸c ®éng trùc tiÕp
Khi doanh nghiÖp nhËp khÈu nép néi tÖ ký quü më L/C vµ yªu
cÇu ng©n hµng b¸n ngo¹i tÖ ®Ó thanh to¸n. NÕu ng©n hµng kh«ng
thùc hiÖn viÖc trao ®æi ngay ®Õn khi ®ång néi tÖ gi¶m gi¸ nh vËy
ng©n hµng ph¶i bï vµo møc gi¶m ®ã.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Khi doanh nghiÖp ký quü b»ng ngo¹i tÖ do vay cña chÝnh ng©n
hµng. Ng©n hµng cã thÓ ph¶i mua lîng ngo¹i tÖ tõ kh¸ch hµng kh¸c.
§Õn h¹n thanh to¸n mµ tû gi¸ gi¶m ng©n hµng thu ® îc mét kho¶n
lîi, nÕu tû gi¸ t¨ng dÉn ®Õn rñi ro cho ng©n hµng.
XÐt t¸c ®éng gi¸n tiÕp
Do møc trît gi¸ cña ®ång néi tÖ so víi ngo¹i tÖ m¹nh nªn khi
nhËp hµng vÒ, nÕu lµ mÆt hµng cã gi¸ b¸n c¹nh tranh kh«ng thÓ t¨ng
®îc vµ nÕu tû lÖ ký quü kh«ng bï ®¾p ®îc tû lÖ trît gi¸ th× rñi ro cã
thÓ x¶y ra víi ng©n hµng khi nhµ nhËp khÈu kh«ng nhËn hµng vµ
kh«ng thanh to¸n bé chøng tõ.
3.3.3 Rñi ro tÝn dông
Mét c¸ch kh¸i qu¸t, rñi ro tÝn dông lµ rñi ro kh«ng thu ® îc nî
®Õn khi hÕt h¹n. Rñi ro tÝn dông kh«ng giíi h¹n ë ho¹t ®éng cho vay
mµ cßn bao gåm nhiÒu ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt tÝn dông kh¸c cña
ng©n hµng nh: c¸c ho¹t ®éng b¶o l·nh, cam kÕt, chÊp nhËn tµi trî
ngo¹i th¬ng, chiÕt khÊu...
Ngay tõ tªn gäi cña m×nh, thanh to¸n tÝn dông chøng tõ ®· thÓ
hiÖn mét sè ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt tÝn dông ë trong ®ã. C¸c rñi ro
tÝn dông thêng x¶y ra víi ng©n hµng më L/C vµ g©y thiÖt h¹i vËt chÊt
lín nhÊt trong tÊt c¶ c¸c lo¹i rñi ro cã thÓ x¶y ra.
§èi víi ng©n hµng ph¸t hµnh
Rñi ro tÝn dông ®èi víi ng©n hµng ph¸t hµnh lµ viÖc kh«ng thu
®îc hoÆc kh«ng thu ®îc ®Çy ®ñ tõ nhµ nhËp khÈu sè tiÒn cã gi¸ trÞ
b»ng gi¸ trÞ sè tiÒn mµ ng©n hµng ®· bá ra thanh to¸n cho nhµ xuÊt
khÈu. C¸c trêng hîp x¶y ra rñi ro tÝn dông.
Rñi ro tÝn dông thÕ chÊp hµng nhËp khÈu:
Rñi ro nµy x¶y ra nh sau: nhµ nhËp khÈu xin më L/C nhng khi
ng©n hµng thanh to¸n cho nhµ xuÊt khÈu vµ lÊy chøng tõ göi hµng,
nhµ nhËp khÈu kh«ng lÊy chøng tõ ®Ó lÜnh hµng vµ dÜ nhiªn lµ kh«ng
tr¶ tiÒn cho ng©n hµng. Rñi ro x¶y ra khi ng©n hµng cho kh¸ch hµng
vay ký quü më L/C còng nh thanh to¸n hµng nhËp khÈu mµ b¶o ®¶m
cho vay l¹i lµ chÝnh l« hµng ®ã. Ng©n hµng ph¶i b¸n l« hµng ®ã vµ
lu«n bÞ lç v× c¸c lý do:
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+ Ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ nhµ kinh doanh nhËp khÈu
+ Hµng nhËp khÈu cã khi ph¶i chÕ biÕn míi b¸n ® îc
+ NÕu lµ thùc phÈm, ng©n hµng lç nhiÒu h¬n v× dÔ bÞ gi¶m chÊt
lîng
Rñi ro tÝn dông b¶o l·nh L/C tr¶ chËm.
CÇn ph¶i hiÓu ch÷ tÝn dông theo nghÜa réng, nã kh«ng chØ lµ
kho¶n tiÒn mµ ng©n hµng cho kh¸ch hµng vay mµ bao gåm c¶ tÝn
dông b»ng ch÷ ký (uy tÝn). Trong tr êng hîp møc ký quü nhá h¬n
100% ng©n hµng thùc chÊt kh«ng cung cÊp cho kh¸ch hµng mét
kho¶n tÝn dông nµo c¶ mµ chØ cho kh¸ch hµng vay sù tÝn nhiÖm cña
m×nh. Lêi høa tr¶ tiÒn cña ng©n hµng thay cho lêi høa cña nhµ nhËp
khÈu. Rñi ro tÝn dông x¶y ra nÕu nhµ nhËp khÈu kh«ng thanh to¸n
tiÒn hµng khi ®Õn h¹n cho ng©n hµng.
§èi víi ng©n hµng x¸c nhËn
Ho¹t ®éng tÝn dông cßn thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ gi÷a ng©n
hµng x¸c nhËn vµ ng©n hµng më th tÝn dông. Trong trêng hîp ng©n
hµng më th tÝn dông lµ ng©n hµng nhá, Ýt cã danh tiÕng hoÆc Ýt cã
giao dÞch víi ng©n hµng th«ng b¸o. Nãi c¸ch kh¸c, ng©n hµng x¸c
nhËn ®· cung cÊp tÝn dông cho ng©n hµng më L/C.
Rñi ro x¶y ra ®èi víi ng©n hµng x¸c nhËn lµ khi kh«ng n¾m
v÷ng ®îc n¨ng lùc tµi chÝnh cña ng©n hµng më ®· véi x¸c nhËn theo
yªu cÇu cña hä ®Ó råi cuèi cïng ng©n hµng x¸c nhËn ph¶i lÊy tr¸ch
nhiÖm thanh to¸n thay cho ng©n hµng më do ng©n hµng më thiÕu
thiÖn trÝ hay mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, thËm chÝ bÞ ph¸ s¶n.
§èi víi ng©n hµng chiÕt khÊu vµ ng©n hµng hoµn tr¶ th× rñi ro
tÝn dông x¶y ra khi kh«ng thu ® îc kho¶n tiÒn mµ tríc kia ®· thanh
to¸n hoÆc ®· chiÕt khÊu cho nhµ nhËp khÈu.
§èi víi ng©n hµng th«ng b¸o
Ng©n hµng th«ng b¸o ®«i khi ®ãng vai trß cña c¶ ng©n hµng x¸c
nhËn, ng©n hµng chiÕt khÊu. Rñi ro tÝn dông cho ng©n hµng th«ng
b¸o khi cho vay tµi trî xuÊt khÈu mµ kh«ng thu håi ® îc vèn. Ngoµi
ra trong nghiÖp vô chiÕt khÊu bé chøng tõ còng tiÒm Èn nhiÒu rñi ro.
Trêng hîp ng©n hµng ph¸t hµnh kh«ng chÞu tr¶ tiÒn cho ng©n hµng
20