Më ®Çu
Trong bøc tranh ®a d¹ng cña thÕ giíi, sau chiÕn tranh l¹nh, xuÊt hiÖn
nhiÒu tæ chøc hîp t¸c vµ liªn kÕt kinh tÕ, khu vùc thu hót sù héi nhËp cña
nhiÒu quèc gia, nhiÒu nÒn kinh tÕ. Trong ®ã ngoµi tæ chøc th¬ng m¹i thÕ
giíi (WTO) ra ®êi tõ GATT ph¶i kÓ ®Õn liªn minh Ch©u ¢u (EU), tæ chøc
hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC)...
Hoµ vµo dßng ch¶y chÝnh cña thÕ giíi lµ toµn cÇu hãa khu vùc hãa
ASEAN ra ®êi víi môc tiªu c¬ b¶n lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh, an ninh vµ ph¸t triÓn
cña toµn khu vùc §«ng Nam ¸.
Tõ mét tæ chøc liªn minh kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi láng lÎo ASEAN ®·
v¬n lªn thµnh mét khèi kh¸ v÷ng ch¾c víi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, an ninh
chÝnh trÞ t¬ng ®èi æn ®Þnh. Nghiªn cøu thÞ trêng tiÒm n¨ng réng lín víi h¬n
500 triÖu d©n nµy sÏ më ra c¬ héi míi cho hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam. Chóng
ta hy väng vµo mét t¬ng lai kh«ng xa ASEAN sÏ trë thµnh mét thÞ trêng
thèng nhÊt vµ ph¸t triÓn.
I.
Sù ra ®êi cña “Héi c¸c níc §«ng Nam ¸”(ASEAN)
Tõ sau n¨m 1945 ë §«ng Nam ¸ (§NA), nhiÒu quèc gia ®éc
lËp ®· ra ®êi díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. N¨m 1945, Indonexia , ViÖt
Nam vµ Lµo tuyªn bè ®éc lËp , Anh trao tr¶ ®éc lËp cho Mianma, M· lai
vµo n¨m 1947,1957……..
Sau khi giµnh ®îc ®éc lËp ,nhiÒu níc §«ng Nam ¸ ®· cã dù ®Þnh
thµnh lËp mét sè tæ chøc khu vùc nh»m t¹o nªn sù hîp t¸c ph¸t triÓn trªn
c¸c lÜnh vùc kinh tÕ , khoa häc , kü thuËt vµ v¨n ho¸ ; ®ång thêi h¹n chÕ
¶nh hëng cña c¸c níc lín ®ang t×m mäi c¸ch ®Ó biÕn §NA thµnh vên sau
cña hä.
Víi môc tiªu c¬ b¶n lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh, an ninh vµ ph¸t triÓn cña
toµn khu vùc, ngµy 8-8-1967, HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸ gäi t¾t lµ
ASEAN ®îc thµnh lËp .
Khi míi ra ®êi, tæ chøc nµy chØ cã 5 níc tham gia lµ Th¸i Lan,
Singapore, Indonexia, Malaysia vµ Philippin, ®Õn nay ASEAN ®· ®îc më
réng víi 10 thµnh viªn vµ ®· c«ng bè c¸c v¨n kiÖn chÝnh thøc:
1
- Tuyªn bè B¨ng Cèc n¨m 1967: lµ b¶n Tuyªn bè thµnh lËp tæ
chøc ASEAN. Néi dung cña tuyªn bè nµy gåm 7 ®iÓm, x¸c ®Þnh môc
tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸, hîp t¸c thóc ®Èy tiÕn bé x· héi cña
c¸c níc thµnh viªn trªn tinh thÇn duy tr× hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc.
- Tuyªn bè Cuala Lumpua n¨m 1971: ®a ra ®Ò nghÞ x©y dùng
§«ng Nam ¸ thµnh mét khu vùc hoµ b×nh, tù do vµ trung lËp, gäi lµ
tuyªn bè ZOPFAN .
- HiÖp íc Bali n¨m 1976: nªu lªn 6 nguyªn t¾c nhÊn m¹nh ®Õn
sù hîp t¸c song ph¬ng hay ®a ph¬ng gi÷a c¸c níc ngoµi HiÖp héi trªn
c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi… x©y dùng nÒn hoµ b×nh v÷ng
ch¾c vµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cho céng ®ång c¸c quèc gia trong HiÖp
héi, n©ng cao møc sèng nh©n d©n.
II.
§iÒu kiÖn tù nhiªn - v¨n ho¸ -x· héi :
1. §iÒu kiÖn tù nhiªn :
VÞ trÝ ®Þa lý : §«ng Nam ¸ chiÕm mét vÞ trÝ ®Þa lý quan träng trªn
trôc lé giao th«ng hµng h¶i quèc tÕ, lµ cöa ngâ nèi liÒn Ên §é D¬ng vµ
Th¸i B×nh D¬ng, nèi liÒn c¸c níc T©y ¢u vµ §«ng ¸. §«ng Nam ¸ n»m
ë khu vùc §«ng Nam Ch©u ¸, gi¸p víi Trung Quèc ë phÝa B¾c , phÝa «ng
lµ BiÓn §«ng. Ngay tõ thêi xa xa, n¬i ®©y ®· trë thµnh mét trong nh÷ng
trung t©m th¬ng m¹i, chu chuyÓn hµng hãa sÇm uÊt trªn thÕ giíi nh Héi An
(ViÖt Nam) vµ cho ®Õn c¶ ngµy nay nh quèc ®¶o Singapore hay Malaysia.
NÕu chia theo ®Þa lý th× ta cã thÓ chia §«ng Nam ¸ lµm 2 phÇn :
phÇn ®Êt liÒn víi c¸c níc ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, Mianma vµ khu vùc
quÇn ®¶o, b¸n ®¶o nh Singapore , Philippin, Malaysia, Indonexia.
DiÖn tÝch : 3999,8912 km2.
D©n sè : 500 triÖu , chiÕm kho¶ng 5% d©n sè thÕ giíi,
Tµi nguyªn thiªn nhiªn : Cã thÓ nãi, khu vùc §«ng Nam ¸ lµ
mét trong nh÷ng n¬i cã hÖ sinh th¸i ®a d¹ng vµ phøc t¹p nhÊt thÕ giíi. Khu
vùc nµy cã tû lÖ che phñ rõng kh¸ lín, h¬n 50% lµ dõa, h¬n 30% lµ dÇu
dõa, 20% døa vµ h¬n 20% cïi dõa, chiÕm tíi 80% lîng cao su thiªn nhiªn
®ång thêi chøa rÊt nhiÒu quÆng kim lo¹i quÝ quan träng nh ®ång vµ thiÕc
(60%). §«ng Nam ¸ lµ khu vùc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø nhÊt trªn thÕ giíi
víi 2 níc dÉn ®Çu lµ Th¸i Lan vµ ViÖt Nam. Ngoµi ra, §«ng Nam ¸ cßn
2
chiÕm mét lîng cµ phª, ca cao lín trªn thÕ giíi, vµ lµ n¬i sinh sèng cña
nhiÒu lo¹i ®éng thùc vËt quÝ hiÕm. Sù phong phó vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn
lµ mét trong nh÷ng ®IÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c
níc §«ng Nam ¸.
KhÝ hËu : ASEAN n»m ë gÇn xÝch ®¹o, cho nªn cã khÝ hËu nhiÖt
®íi giã mïa, nãng, ®é Èm lín vµ ma nhiÒu. NhiÖt ®é trung b×nh thêng vµo
kho¶ng 200 - 320 C. Lîng ma hµng n¨m thêng tõ 1500 - 3000mm vµ thêng
chia lµm 2 mïa : ®ã lµ mïa kh« vµ mïa ma.
§iÒu kiÖn thæ nhìng vµ khÝ hËu còng rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn
cho c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng n«ng phÈm cã gi¸
trÞ lín. Hµng n¨m thêng x¶y ra thiªn tai ë n¬i nµy hay n¬i kh¸c, song
kh«ng cã h¹n h¸n kÐo dµi hay nh÷ng vô “giÆc ch©u chÊu ” d÷ déi nh ë
ch©u Phi . Sù bÊt h¹nh nh lò lôt,nói löa… chØ x¶y ra ë mét vµi n¬i trong
mét thêi gian nhÊt ®Þnh, kh«ng trµn lan kh«ng liªn miªn .
VÒ chÕ ®é chÝnh trÞ : Mçi quèc gia ®Òu cã mét nÒn chÝnh trÞ mét
nÒn hµnh chÝnh riªng. Sù ¶nh hëng lÉn nhau vÒ mÆt chÝnh trÞ gi÷a c¸c quèc
gia lµ kh«ng lín l¾m.
Bruney: thùc hiÖn chÕ ®é qu©n chñ, ®øng ®Çu lµ Quèc V¬ng.
Quèc v¬ng còng kiªm Thñ tíng vµ Bé trëng quèc phßng.
Indonexia: Indonexia thùc hiÖn chÕ ®é céng hoµ ®a ®¶ng thèng
nhÊt, c¬ quan lËp ph¸p gåm 2 viÖn, ®øng ®Çu nhµ níc lµ Tæng thèng.
Lµo: Níc Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo tuyªn bè thµnh lËp n¨m
1975, quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc tèi cao cña nhµ níc.
Malaysia: Malaysia thùc hiÖn chÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn liªn bang,
bao gåm tÊt c¶ cã 13 liªn bang, mçi bang l¹i cã mét hiÕn ph¸p mét quèc
héi riªng. Quèc héi cña Malaysia gåm hai viÖn. §øng ®Çu nhµ níc lµ quèc
v¬ng, ®øng ®Çu chÝnh phñ lµ thñ tíng.
Mianma: Mianma ®øng ®Çu nhµ níc lµ thèng tíng kiªm thñ tíng.
Philippin: Philippin thùc hiªn chÕ ®é céng hoµ víi quèc héi gåm
hai viÖn, ®øng ®Çu nhµ níc lµ tæng thèng.
Singapore: thùc hiÖn chÕ ®é céng hoµ víi quèc héi mét viÖn, ®øng
®Çu nhµ níc Singapore lµ tæng thèng, ®øng ®Çu chÝnh phñ lµ thñ tíng.
3
Th¸i lan: Th¸i Lan thùc hiÖn chÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn, quèc héi
Th¸i Lan gåm mét h¹ nghÞ viÖn do d©n bÇu vµ mét thîng nghÞ viÖn ®îc bæ
nhiÖm. §øng ®Çu nhµ níc Th¸i Lan lµ vua, ®øng ®Çu nhµ níc lµ thñ tíng.
ViÖt Nam: lµ níc X· héi chñ nghÜa do §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o,
®øng ®Çu §¶ng céng s¶n lµ tæng bÝ th, ®øng ®Çu chÝnh phñ lµ thñ tíng,
quèc héi ®ãng vai trß lËp ph¸p vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch lín cña ®Êt
níc, chñ tÞch níc lµ ngêi ®øng ®Çu ®Êt níc.
V¨n ho¸:
“ Thèng nhÊt trong ®a d¹ng “ ®ã lµ nÐt ®Æc trng næi bËt cña c¸c níc ASEAN. Sù ®a d¹ng ë ®©y ®îc thÓ hiÖn trong ng«n ng÷, trong tËp qu¸n,
trong t«n gi¸o…..Con ngêi còng nh c¸c phong tôc tËp qu¸n, tÝnh c¸ch cña
c¸c quèc gia ®Òu t¬ng ®ång nhau.
VÒ Ng«n ng÷: mçi mét quèc gia ®Òu cã mét ng«n ng÷ riªng, ngoµI
ra cßn cã mét sè níc cßn sö dông thªm tiÕng Anh lµm ng«n ngø thø hai
cña m×nh nh Singapore, Indonexia hay Malaysia. ViÖc dïng tiÕng Anh trë
nªn phæ biÕn nh vËy ®ã lµ do tríc ®©y c¸c níc nµy ®· cã mét thêi gian l©u
dµi bÞ bän thùc d©n Hµ Lan, Bå §µo Nha, T©y Ban Nha x©m lîc. ChÝnh v×
vËy mµ tiÕng Anh còng ®îc sö dông phæ biÕn trong c¸c sinh ho¹t hµng
ngµy hay ®îc sö dông réng r·i trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh.
Bªn c¹nh tiÕng Anh th× tiÕng Hoa còng ®îc sö dông t¬ng ®èi réng
r·i, sè lîng ngêi Hoa á khu vùc §«ng Nam ¸ còng chiÕm mét tû lÖ kh¸
lín trong toµn bé d©n sè ASEAN.
§Æc biÖt ngêi d©n §«ng Nam ¸ ®Òu cã chung nguån gèc lµ ngêi
M«ng Cæ ph¬ng nam víi ba ng÷ hÖ lín : §«ng Nam ¸, M·lai ®a ®¶o, H¸n
-t¹ng. ChÝnh v× vËy mµ mét ngêi ë M·lai thuéc dßng ng«n ng÷ M·lai ®a
®¶o khi vµo vïng ngêi Ch¨m, Gia-rai, £®ª ë ViÖt Nam sÏ kh«ng mÊy khã
kh¨n ®Ó cã thÓ hiÓu ®îc nhau; ®èi víi ngêi Th¸i ë Th¸i Lan víi ngêi Th¸i,
ngêi Tµy ë ViÖt Nam còng vËy .
TËp qu¸n
NÕu nh×n c¶ khu vùc §«ng Nam ¸, chóng ta thÊy tõ thêi xa xa
n¬i ®©y ®· tõng cã mét nÒn v¨n ho¸ rùc rì, nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa
níc ph¸t sinh rÊt sím. Tríc khi tiÕp nhËn nh÷ng ¶nh hëng v¨n ho¸ t bªn
ngoµi, c¸c céng ®ång d©n téc ë §«ng Nam ¸ ®Òu cã tÝn ngìng b¶n ®Þa, tÝn
ngìng ®a thÇn gi¸o v¹n vËt h÷u linh vµ tôc thê cóng tæ tiªn , nã mang nÆng
4
tÝnh chÊt ¸ ®«ng. §èi víi c¸c níc n»m trong vïng ®Êt liÒn , viÖc trång lóa ,
c©y l¬ng thùc vÉn lµ tËp qu¸n canh t¸c l©u ®êi cña mäi ngêi d©n.
VÒ tÝn ngìng t«n gi¸o: trong thêi gian lÞch sö l©u dµi, c¸c níc §«ng
Nam ¸ ®· tiÕp nhËn v¨n ho¸ tõ c¸c nÒn v¨n ho¸ Ên §é, Trung hoa cæ ®¹i
cho ®Õn nÒn v¨n minh cña c¸c níc A rËp, c¸c níc ph¬ng T©y nh T©y Ban
Nha ,Bå §µo Nha, Anh ,Ph¸p .ChÝnh v× vËy mµ cã thÓ nãi r»ng §«ng Nam
¸ ®· cã nhiÒu kinh nghiÖm h¬n bÊt cø khu vùc nµo trªn thÕ giíi trong viÖc
kh«ng ngõng ®æi míi trong nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng cña m×nh cïng víi
c¸ch kÕt hîp hµi hoµ c¸c yÕu tè v¨n ho¸ néi sinh vµ ngo¹i sinh . NÒn v¨n
ho¸ §«ng Nam ¸ lµ nÒn v¨n ho¸ tiÕp thu cã chän läc tõ c¸c t«n gi¸o lín
trªn thÕ giíi nh ®¹o PhËt , ®¹o Håi, ®¹o Kit«, ®¹o Khæng. Sù x©m lîc cña
ngêi ph¬ng T©y , cïng víi sù ®æ bé cña ngêi Ên còng nh ngêi Hoa ®·
khiÕn cho tÝn ngìng t«n gi¸o cña c¸c níc kh«ng gièng nhau.. §èi víi c¸c
níc n»m gÇn Trung Quèc, mét níc cã nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi, th× nh÷ng níc
®ã chÞu ¶nh hëng nhiÒu cña ®¹o PhËt nh ViÖt Nam , hay Lµo ch¼ng h¹n..
§èi víi nh÷ng níc nµy ®¹o PhËt ®îc coi nh quèc gi¸o. Trong khi ®ã
Indonexia, Malaysia l¹i lÊy ®¹o Håi lµm quèc gi¸o
( >90% d©n sè theo ®¹o Håi), hay ®Æc biÖt h¬n lµ Philippin t«n gi¸o chÝnh
lµ Thiªn chóa gi¸o. Sù kh¸c biÖt nµy chóng ta cã thÓ gi¶i thÝch r»ng ®ã lµ
do giao lu bu«n b¸n víi nh÷ng chuyÕn tµu biÓn tõ Ên §é D¬ng sang §¹i
T©y D¬ng cïng víi sù ¸p bøc tõ c¸c níc ph¬ng T©y. Nãi tãm l¹i nÒn v¨n
ho¸ §«ng Nam ¸ lµ mét nÒn v¨n ho¸ më cã chän läc tiÕp thu tÝch tô nh÷ng
tinh hoa nhÊt cña thÕ giíi. §ã lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a tÝnh s©u s¾c cña
®¹o PhËt, tÝnh thÇn bÝ cña ®¹o Håi vµ sù v¨n minh cña Thiªn chóa gi¸o. Më
mµ kh«ng bÞ ®ång ho¸ ,më mµ vÉn gi÷ ®îc b¶n s¾c cña d©n téc .
Víi nÒn v¨n ho¸ ®a d¹ng vµ phong phó nh vËy nªn §«ng Nam ¸
rÊt thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh du lÞch ë nh÷ng n¬i nh ®Òn
Angcovat,víi th¸p Chµm cña ViÖt Nam ,víi chïa Borobudu cña
Indonexia ,vµ sù v¨n minh cña thÕ giíi ph¬ng T©y víi toµ th¸p ®«I choc
trêi cña In®onexia.
III. Sù ph¸t triÓn cña ASEAN
1.Kinh tÕ c¸c níc ASEAN
Trong suèt mét thËp niªn kÐo dµi tõ nöa sau nh÷ng n¨m 80 ®Õn nöa
®Çu nh÷ng n¨m 90, §«ng Nam ¸ ®· ®îc thÕ giíi biÕt ®Õn nh mét trong
5
nh÷ng khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi, møc t¨ng trëng kinh
tÕ trung b×nh cña c¸c níc thµnh viªn A lµ 7% mçi n¨m. Cïng víi sù t¨ng trëng kinh tÕ ®êi sèng nh©n d©n còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Mét kh«ng khÝ høng
khëi tù tin trµn ngËp trªn kh¾p vïng nµy. C¸c quèc gia lµm chñ tèc ®é t¨ng
trëng cao khi Malaixia, Thailan... ®· quyÕt ®Þnh t¨ng tèc ®Ó thùc hiÖn quyÕt
t©m ho¸ rång ngay tríc ngìng cöa cña thÕ kû XXI.
Nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®ã lµm cho vÞ thÕ cña A. Víi
t c¸ch lµ mét tæ chøc hîp t¸c khu vùc vµ cña c¸c níc thµnh viªn cña HiÖp
héi ®îc n©ng cao trªn c¸c diÔn ®µn khu vùc vµ quèc tÕ.
TiÕc r»ng niÒm høng khëi cña chóng ta kh«ng ®îc l©u. B¾t ®Çu th¸ng 7
n¨m 1997, mét cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· næ ra ë khu vùc §«ng
¸ vµ §«ng Nam ¸. §iÒu ®¸ng lu ý lµ cuéc khñng ho¶ng ®ã l¹i khëi ph¸t tõ
Thailan, níc ®îc xem lµ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ t¹o nªn "sù thÇn kú" cña
§«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. Lµn sãng khñng ho¶ng ®· nhanh chãng lan sang
Hµn Quèc, Malaysia, Singapore, Indonexia vµ Philipines. ChØ trong vßng 1
n¨m kinh tÕ Th¸i lan vµ Indonesia ®· sôp ®æ nhanh chãng. C¸c níc trong
khu vùc chÞu ¶nh hëng ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Lóc ®Çu ngêi ta tëng cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nµy chØ ®¬n thuÇn lµ khñng ho¶ng vÒ ta×
chÝnh. Nguyªn nh©n cña cuéc khñng ho¶ng lµ do sai lÇm trong chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ vµ do ho¹t ®éng ph¸ ho¹i cña nhµ tû phó Mü Soros. Thêi gian cho
thÊy vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n nh vËy.
§»ng sau cuéc khñng ho¶ng ®ã ngêi ta nh×n ra nh÷ng nguyªn nh©n s©u
xa h¬n. Nh÷ng nguyªn nh©n nµy cã mÆt trong hÇu hÕt m« h×nh ph¸t triÓn
cña c¸c níc A. M« h×nh ph¸t triÓn cña c¸c níc nµy thùc chÊt chØ lµ nh÷ng
biÕn thÓ cña m« h×nh ph¸t triÓn cña §«ng ¸ mµ nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña
m« h×nh ®ã lµ híng ra bªn ngoµi, mét nhµ níc m¹nh, tÝch cùc can thiÖp vµo
kinh tÕ, coi träng häc vÊn vµ cã tû lÖ tiÕt kiÖm cao.
Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ kh«ng chØ tµn ph¸ c¸c nÒn kinh tÕ
ASEAN mµ cßn cho thÊy tÝnh chÊt kh«ng bÒn v÷ng cña con ®êng ph¸t triÓn
kinh tÕ mµ c¸c níc ®ã ®· ®i qua.
Vît qua thêi kú cam go nhÊt, thêi gian qua kinh tÕ A ®· xuÊt hiÖn
nh÷ng dÊu hiÖu phôc håi ®¸ng khÝch lÖ. GDP cña khu vùc t¨ng 2,9% n¨m
1999 cïng víi c¬ së vËt chÊt tèt, c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ tiÕp theo cña chÝnh
phñ, kh¶ n¨ng thÝch øng vµ linh ho¹t cña khu vùc t nh©n cïng víi céng víi
t¨ng trëng kh¸ cña c¸c nÒn kinh tÕ chñ chèt trªn thÕ giíi.
T¨ng trëng GDP cña mét sè níc ASEAN cã chän läc
Nh÷ng níc ®Çu t nhiÒu vµo Mianma (1996 - 2000)
6
Níc
1996 (%) 199& (%) 1998 (%)
1999 (%)
2000 (%)
Indonªxia
8,0
4,7
-13,7
-0,8
4,0(6)
Malaixia
8,2
7,7
-6,7
2,4
7,6
Philippin
5,5
5,2
-0,5
2,2
4,0
Th¸i Lan
6,7
-1,3
-9,4
4,0
4,8
§éng lùc chÝnh cña sù phôc håi vµ t¨ng trëng cao h¬n dù kiÕn, bÊt
chÊp c¸c nh©n tè ®e do¹ bÊt æn ®Þnh, lµ sù kÕt hîp cña nhiÒu yÕu tè kh¸c
nhau, quan träng nhÊt lµ t¨ng tiªu dïng trong níc vµ xuÊt khÈu.
Mét sè chØ tiªu tµi chÝnh cña nhãm níc ph¸t triÓn trong ASEAN
Indonesia Malaysia
1. L¹m ph¸t c¶ n¨m (%)
8,9
1,9
2. C¸n c©n th¬ng m¹i (tØ 23,8
16,7
USD)
3. Dù tr÷ ngo¹i tÖ (tØ USD)
N¨m 1999
26,2
32,5
Th¸ng 8 - 2000
27,3
32,2
Nguån: T¹p chÝ The ecomonist c¸c sè n¨m 2000.
Philipines
4,9
6,7
Thailand
1,7
6,4
12,4
13,6
31,7
31,6
Tuy nhiªn, sù kiÖn c¸c trung t©m qu©n sù vµ kinh tÕ cña Mü bÞ tÊn
c«ng ngµy 11/9 ®· ®Èy c¸c níc §«ng Nam ¸ cha håi phôc hoµn toµn sau
c¬n khñng ho¶ng tµi chÝnh 1997 - 1998 l¹i bíc vµo giai ®o¹n sãng giã, khi
mµ Mü, NhËt B¶n - n¬i mµ kinh tÕ Ch©u ¸ phô thuéc rÊt nhiÒu ®Òu gÆp bÕ
t¾c.
Theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), xuÊt khÈu hµng
ho¸ cña khu vùc ASEAN n¨m 2001 chØ t¨ng 5,3% kÐm xa so víi 18,8% n¨m
2000. Kinh tÕ c¸c níc c«ng nghiÖp ho¸ ë Ch©u ¸ nh Malaixia, Indonesia,
Singapore ®Òu phô thuéc nhiÒu vµo ngµnh ®iÖn tö - tin häc viÔn th«ng, trong
khi ngµnh nµy r¬i vµo suy tho¸i cha tõng cã, gi¶m 33% so víi n¨m 2000,
chØ ®¹t doanh thu 152 tØ USD, tiªu thô m¸y tÝnh gi¶m 50% so n¨m tríc.
XuÊt khÈu gi¶m kÐo theo tèc ®é t¨ng trëng cña c¸c níc trong khu vùc gi¶m
®¸ng kÓ.
Bªn c¹nh ®ã, kinh tÕ toµn cÇu gi¶m vµ vô khñng bè Mü ngµy 11/9 lµm
cho ngµnh du lÞch - mét nguån ngo¹i tÖ quan träng cña Ch©u ¸ bÞ suy yÕu.
MÆt kh¸c lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng vÉn cßn yÕu kÐm, tû lÖ nî khã ®ßi
cao kh¶ n¨ng thanh to¸n rñi ro thÊp.
7
N¨m 2001, nhu cÇu nhËp khÈu g¹o trªn toµn cÇu gi¶m, mËu dÞch g¹o
thÕ giíi ®¹t 22,4 triÖu tÊn, gÇn nh kh«ng t¨ng so n¨m tríc ASEAN chiÕm
gÇn 25% s¶n lîng thãc toµn cÇu ®· t¨ng s¶n lîng thãc thªm 1,14% mÆc dï
s¶n lîng g¹o toµn thÕ giíi gi¶m. Th¸ilan lµ níc xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt thÕ
giíi cã s¶n lîng thãc t¨ng 0,4% n¨m 2000.
Xingapo: Lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh nhÊt khu vùc,
song Singapore ®ang r¬i vµo ®ît suy tho¸i trÇm träng nhÊt trong vßng 37
n¨m qua do kinh tÕ Mü suy yÕu vµ ngµnh ®iÖn tö toµn cÇu sa sót. Cã thÓ nãi
Singapore bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ nhÊt khu vùc v× níc nµy phô thuéc nhiÒu vµo
nhu cÇu bªn ngoµi. ChÝnh phñ Singapore ®· ph¶i ®iÒu chØnh møc ®¸nh gi¸
vÒ t¨ng trëng GDP quèc gia n¨m 2001 tõ 3,5% cßn 0,5 - 1,5%. VËy mµ
nhiÒu ngêi cho r»ng con sè ®ã vÉn cßn l¹c quan, v× kinh tÕ Singapore cã thÓ
gi¶m chung 0,3 - 3% sau khi t¨ng 9,9% n¨m 2000 tØ lÖ thÊt nghiÖp míi lªn
tíi 4,5% cao h¬n c¶ thêi kú khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ 3 n¨m tríc.
Indonesia sau khi t×nh h×nh kinh tÕ s¸ng sña lªn mét Ýt vµo ®Çu n¨m
2000, kinh tÕ Indonesia l¹i trît dèc, víi GDP n¨m 2001 míi chØ t¨ng 3 3,5% trong khi con sè nµy lµ 4,8% vµo n¨m 2000. Mü, NhËt Singapore lµ 3
thÞ trêng tiªu thô gÇn 50% hµng xuÊt khÈu cña Indonesia hiÖn ®ang rÊt bøc
b¸ch víi nçi khæ cña chÝnh m×nh.
Gi¸ dÇu th« thÕ giíi gi¶m còng bÊt lîi cho Indonesia nÕu t×nh h×nh
kh«ng diÔn biÕn phøc t¹p, kinh tÕ Indonesia n¨m 2002 chØ t¨ng kho¶ng 3%.
8
Th¸i Lan: kinh tÕ Th¸i Lan mÊy n¨m qua håi phôc dÇn, song cßn rÊt
chËm. ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· nhiÒu lÇn ph¶i h¹ møc dù ®o¸n vÒ t¨ng trëng
GDP, tõ 4,5% xuèng chØ cßn tõ 1-2% v× xuÊt khÈu gi¶m (xuÊt khÈu chiÕm
65% GDP cña Th¸i Lan)
§Ó æn ®Þnh ho¹t ®éng, gi÷a n¨m 2001, ng©n hµng trung ¬ng Th¸i
Lan ®· ph¶i t¨ng l·i suÊt thªm 1%. §iÒu nµy ®· g©y ra hµng lo¹t hËu qu¶,
nh lîi tøc tr¸i phiÕu t¨ng, chi phÝ ®Çu t cña c¸c c«ng ty vµ chÝnh phñ t¨ng
khi nî ph¶i tr¶ cña hä dù kiÕn t¨ng 124% trong tµi kho¶n kÕt thóc vµo
10/2002
Malaixia: kinh tÕ thÕ giíi suy tho¸i vµ thÞ trêng ®iÖn tö khñng ho¶ng
®ang g©y khã kh¨n cho hµng xuÊt khÈu cña Malaixia. S¶n lîng hµng c«ng
nghiÖp cña níc nµy gi¶m 12,3 trong th¸ng 9/2001.
Tuy nhiªn, cã nhiÒu dÊu hiÖu kh¶ quan cho kinh tÕ níc nµy, nh gi¸
dÇu cä t¨ng vµ sè du kh¸ch níc ngoµi tíi Malaixia ®¹t kû lôc 10 triÖu lît
ngêi. §Ó tr¸nh suy gi¶m kinh tÕ, chÝnh phñ võa míi c«ng bè tiÕp ch¬ng
tr×nh kÝch thÝch kinh tÕ c¶ gi¸ trÞ gi¸ h¬n 7 tû ringit (1,9 tû USD), vµo ®Çu
th¸ng 12/2001. Thñ trëng Mahathin ®· tá ý hy väng t×nh h×nh kinh tÕ níc
nhµ sÏ s¸ng sña h¬n trong n¨m 2002.
Philipin: chÝnh phñ philÝpin còng ®· ph¶i ®iÒu chÝnh møc íc tÝnh vÒ
t¨ng trëng kinh tÕ n¨m 2001 cßn 3,3% so víi 4% n¨m 2000. Gièng nh
nhiÒu níc ch©u ¸ kh¸c, philipin kh¸c phô thuéc vµo xuÊt khÈu, mµ cã tíi
60% xuÊt khÈu cña níc nµy lµ c¸c s¶n phÈm b¸n dÉn, vi m¹ch..
ViÖt Nam: Thu nhËp tõ xuÊt khÈu gi¶m 20% n¨m 2001, viÖc ký hiÖp
®Þnh th¬ng m¹i víi Mü lµ thµnh qu¶ ®¸ng ghi nhí cña c¶ hai bªn trªn thÞ
trêng quèc tÕ, më ra mét giai ®o¹n míi víi nhiÒu th¸ch thøc vµ c¬ héi cho
c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam. Trªn thÞ trêng thÕ giíi, c¸c s¶n phÈm ®em l¹i
thu nhËp cao tõ xuÊt kh¶u cho ViÖt Nam lµ dÖt may, rau qu¶, hµng thñ
c«ng mü nghÖ vµ s¶n phÈm gç, GDP ViÖt Nam n¨m 2001 íc t¨ng tõ 5%
®Õn 6%.
Nh×n chung, kinh tÕ c¸c thµnh viªn ASEAN ®Òu suy gi¶m do ¶nh hëng cña sù suy gi¶m nÒn kinh tÕ toµn cÇu. HÇu hÕt t×nh h×nh xuÊt khÈu cña
c¸c níc trong hiÖp héi ®Òu tr× trÖ do c¸c níc nhËp khÈu chÝnh còng ®ang
l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n t¬ng tù. §Ó kh«i phôc ®îc tèc ®é t¨ng trëng
cao nh ®· cã ®ßi hái c¸c níc nµy cÇn ph¶i næ lùc rÊt lín, cÇn x©y dùng x¸c
chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cho tõng thêi kú thÝch hîp.
9
2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®Õn ASEAN
§«ng Nam ¸ lµ l¸ng giÒng cña Trung Quèc vµ cã tÇm quan träng
®Æc biÖt víi Trung Quèc. ChÝnh v× vËy viÖc Trung Quèc gia nhËp tæ chøc
th¬ng m¹i thÕ giíi WTO - còng cã nghÜa lµ chÝnh phñ trung quèc cam kÕt
më réng thÞ trêng vµ tu©n thñ c¸c luËt lÖ quèc tÕ - ®· t¹o ra nhiÒu c¬ héi
nhng còng kh«ng Ýt th¸ch thøc, cho c¸c níc §«ng Nam ¸, vÊn ®Ò lµ c¸c
chÝnh phñ ph¶i lµm g× ®Ó vît qua th¸ch thøc vµ tËn dông c¬ héi ®Æt ra "khi
Trung Quèc gia nhËp WTO"
* Trung Quèc gia nhËp WTO - lµ yÕu tè quan träng nhÊt ¶nh hëng
®Õn xu thÕ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Trung Quèc vµ §«ng Nam ¸ trong
mét vµi n¨m tíi. Sù gia nhËp WTO sÏ khiÕn Trung Quèc hÊp dÉn ®Çu t níc
ngoµi vµo níc nµy, ®»c biÖt Mü vµ NhËt B¶n sÏ chuyÓn dÇn ®Çu t cñaTõ
c¸c níc §«ng Nam ¸ vµo Trung Quèc. Theo b¸o c¸o cña héi nghÞ liªn hîp
quèc vÒ th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn, hiÖn Trung Quèc ®ang thu hót kho¶ng
80% ®Çu t níc ngoµi ®æ vµo ch©u ¸. Ngay c¶ khi cha ®îc c«ng nhËn lµ
thµnh viªn chÝnh thøc cña WTOm Trung Quèc ®· thu hót ®îc lîng vèn
FDI nhiÒu h¬n tÊt c¶ c¸c níc Ch©u ¸ gép l¹i 45,5 tû USD/1998. 43 tû/1998
vµ 40 tû USD/2000. TÝnh ®Õn th¸ng 7/2001. Trung Quèc ®· gi¶i ng©n ®îc
373 tû USD - ®øng thø 2 thÕ giíi sau Mü.
ViÖc Trung Quèc thu hót m¹nh mÏ FDI sÏ g©y tæn h¹i cho c¸c níc
§«ng Nam ¸. Trung Quãc cã lîi thÕ vÒ lao ®éng, tµi nguyªn dåi dµo vµ thÞ
trêng tiªu thô réng lín h¬n c¸c níc ASEAN. C¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia
®Çu t vµo Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó më réng m¹ng líi chi
nh¸nh nh»m lµm t¨ng lîi nhuËn, thÞ phÇn vµ doanh sè.
H¬n n÷a, c¸c níc ASEAN gåm nhiÒu nÒn v¨n ho¸ vµ cã tr×nh ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau, l¹i chÞu t¸c ®éng nÆng nÒ cña cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc. Sù suy gi¶m niÒm tin cña c¸c nhµ ®Çu t
vµo thÞ trêng ASEAN tÊt yÕu kÐo theo sù suy gi¶m cña c¸c dßng ®Çu t.
Trong khi ®ã c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN cha cã sù phôc håi ch¾c ch¾n,
FDI tõ c¸c níc ph¸t triÓn sÏ cßn tiÕp tôc gi¶m vµ ®æi dßng sang Trung
Quèc trong c¸c n¨m tiÕp theo. (10% luång FDI vµo ASEAN sÏ bÞ mÊt
®i)
Níc
Trung Quèc
In®«nexia
Malaixia
Philippin
Xingapo
1987-1992
4652
999
2387
518
3674
1993
27.515
2.004
5.006
1.238
4.686
1994
33.787
2.109
4.342
1.591
8.550
1995
35.849
4.346
4.178
1.478
7.206
10
1996
40.180
6.194
5.078
1.517
7.884
1997
44.236
4.673
5.106
1.222
9.710
1998
45460
-356
3.727
1.723
1.218
1999
40.400
2000
37.000
Th¸i Lan
ViÖt Nam
Toµn ASEAN
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn
ThÕ giíi
1056
9335
35326
1.805
300
16.109
78.813
219.000
1.364
1.050
20.456
101.146
254.000
2.068
1.400
22.606
106.224
329.000
2.336
1.830
27.785
135.343
359.000
3.733
2.590
26.710
172.533
464.000
6.969
1.850
19.451
165.936
644.000
1.484
15.158
192.000
865.000
Nguån: - UNCTAD. B¸o c¸o vÒ FDI n¨m 1999
- ASEAN secretariat, b¸o c¸o vÒ thêi kú 1987- 1994 vµ n¨m 1999
- Bé KH vµ ®Çu t ViÖt Nam
- N¨m 2000 lµ íc tÝnh
C¸c níc thµnh viªn ASEAN cÇn ph¶i tÝch cùc c¶i thiÖn míi trëng ®Çu t, lùa
chän lÜnh vùc ®Çu t, thay ®æi nhanh chãng c¬ chÕ ®iÒu hµnh FDI. Vµ theo ®ã
tÝnh hÊp dÉn n©ng lªn cña c¸c níc tiÕp nhËn sÏ lµm ph©n t¸n luång FDI vµ
lo¹i bá dÇn tÝnh tËp trung thu hót FDI cña Trung Quèc.
* Sù gia nhËp WTO sÏ khiÕn Trung Quèc trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh
xuÊt khÈu chÝnh cña c¸c níc §«ng Nam ¸ trong nhiÒu cuéc chiÕn ®Ó giµnh
thÞ phÇn vµ sÏ buéc c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i c¶i thiÖn qu¸ tr×nh chÕ t¸c ®Ó cã
®îc nh÷ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t¨ng cao h¬n thay v× c¹nh tranh trùc tiÕp víi
Trung Quèc trong lÜnh vùc s¶n xuÊt víi chi phÝ lao ®éng thÊp.
Thùc tÕ cho thÊy hiÖn nay trung Quèc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm t¬ng tù vµ
dùa trªn cïng c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu nh cña ASEAN. V× vËy c¹nh tranh
xuÊt khÈu sÏ d÷ déi h¬n khi Trung Quèc b¾t ®Çu s¶n xuÊt sang c¸c thÞ trêng
thÕ giíi víi cïng ®iÒu kiÖn nh cña ASEAN. H¬n n÷a, hµng xuÊt khÈu cña
Trung Quèc ®· ®îc hëng quy chÕ tèi huÖ quèc minh wªn cña Mü l¹i cµng
t¹o ®iÒu kiÖn cho Trung Quèc th©m nhËp thÞ trêng.
Tuy nhiªn Trung Quèc sÏ ph¶i chuÈn ho¸ mäi quy chÕ vµ thñ tôc liªn
quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµ vÖ sinh thùc phÈm phï hîp víi tiªu chuÈn quèc
tÕ. §iÒu ®ã khiÕn Trung Quèc ph¶i chÞu chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n vµ c¸c quy
chÕ vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ kiÓm ®Þnh thùc vËt sÏ n©ng s¶n phÈm cña Trung
Quèc lªn chuÈn mùc Quèc tÕ trong t¬ng lai gÇn. Thªm vµo ®ã, kh¶ n¨ng
th©m nhËp thÞ trêng mét c¸ch dÔ dµng h¬n sÏ khiÕn Trung Quèc chuyÓn tõ
c¹nh tranh chiÕn lîc sang c¹nh tranh n¾ng ®äng vµ cuéc c¹nh tranh nµy sÏ
buéc c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i tËp trung nhiÒu h¬n vµo s¶n phÈm chÕ t¹od dîc
thø cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. §Ó ph¸t huy toµn bé tiÒn n¨ng cña m×nh, c¸c níc
ASEAN, kh«ng nªn c¹nh tranh lÉn nhau trong thu hót FDI (mÆc dï ®iÒu nµy
lµ kh«ng tr¸nh khái)mµ ph¶i cïng nhau hîp t¸c vµ cïng nhau x©y dùng mét
chiÕn lîc chung ®Ó dÉn ®îc luång FDI ch¶y ngîc laÞ vµo khu vùc.
11
1.800
200.000
1000
*Nhanh chãng æn ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ, x· héi, nhÊt lµ viÖc
kh¾c phôc tranh chÊp vÒ t«n gi¸o, s¾c téc, biªn giíi ®Ó t¹o lËp m«i trêng
chÝnh trÞ, hoµ b×nh vµ an ninh kinh tÕ cho sù hîp t¸c ph¸t triÓn khu vùc.
* Ph¸t huy vai trß n¾ng ®äng cña ASEAN trong c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c
song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, ®Æc biÖt lµ trong c¸c tæ chøc cã sù tham gia cña
Trung Quèc ®Ó cïng Trung Quèc t×m ra ®îc nh÷ng tiÕng nãi ®ång thanh,
tr¸nh ®îc nh÷ng th¶m ho¹ do chiÕn tranh lµnh m¹nh gi÷a 2 bªn vÒ thu hót
FDi.
Tãm l¹i; Trung Quèc gia nhËp WTo se mang l¹i nhiÒu khã kh¨n cho
ASEAN. Trong vÊn ®Ò thu hót EDI. Tuy nhiªn, tiÒm n¨ng vµ vÞ thÕ cña
ASEAN còng rÊt cã ý nghÜa trong viÖc chèng nguy c¬ gi¶m sót FDI vµo khu
vùc. Víi sù nç lùc cña tõng níc vµ cña toµn khu vùc nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn AFTA,AIA viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO cã ¶nh hëng tíi dßng
FDI vµo ASEAN song sÏ kh«ng thÓ nµo lo¹i trõ ®îc ASEAn ra khái danh
môc c¸c ®Þa chØ ®Çu t hÊp dÉn cña thÕ giíi
3. Mèi quan hÖ cña ASEAN vµ mét sè níc lín trªn thÕ giíi :
ASEAN – Trung quèc :
Quan hÖ ASEAN – Trung quèc b¾t ®Çu tõ n¨m 1991, khi Trung quèc
®îc mêi tham dù Héi nghÞ Ngo¹i trëng ASEAN lÇn thø 24 t¹i Cualal¨mp¬.
Th¸ng 7-1994 t¹i cuéc häp AMM 27 ë B¨ng Cèc; theo ®ã hai bªn ®· x¸c lËp
uû ban hçn hîp vÒ hîp t¸c kinh tÕ, th¬ng m¹i vµ uû ban hçn hîp vÒ hîp t¸c
khoa häc vµ kü thuËt. Héi nghÞ AMM 29 ®· nhÊt trÝ dµnh cho Trung Quèc
quy chÕ ®èi ngo¹i ®Çy ®ñ cña ASEAN. Quan hÖ ASEAN vµ Trung Quèc ®·
thµnh c«ng trªn nh÷ng bíc ®i ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho mèi quan hÖ h÷u
h¶o sau nµy. Trung Quèc ®· cam kÕt ®ãng gãp 700.000 USD ®Ó lËp Quü hîp
t¸c ASEAN – Trung Quèc ®Ó tµi trî cho dù ¸n do ACJCC th«ng qua.
Sù gia nhËp WTO khiÕn Trung Quèc trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh
chÝnh cña c¸c níc §«ng Nam ¸ trong nhiÒu cuéc chiÕn ®Ó giµnh thÞ phÇn vµ
buéc c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i c¶i thiÖnqu¸ tr×nh chÕ t¸c ®Ó cã ®îc nh÷ng
hµng hãa cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao h¬n thay v× c¹nh tranh trùc tiÕp víi Trung
Quèc trong lÜnh vùc s¶n xuÊt víi chi phÝ lao ®éng thÊp.
12
ASEAN – Nga
Quan hÖ ASEAN – Nga b¾t ®©u tõ th¸ng 7 –1991 khi Liªn X« cò
tham dù Héi nghi ngo¹i trëng ASEAN lÇn 24 t¹i cualal¨mp¬, ®¸nh dÊu sù
më ®Çu quan hÖ hiÖp th¬ng gi÷a Nga vµ ASEAN. Th¸ng 7-1996, héi nghÞ
quyÕt ®Þnh quy chÕ ®èi ngo¹i ®Çy ®ñ cho Nga. T¹i cuéc häp ®Çu tiªn ®· nhÊt
trÝ x¸c ®Þnh c¸c lÜnh vùc hîp t¸c lµ: Th¬ng m¹i, ®Çu t vµ hîp t¸c kinh tÕ;
khoa häc vµ kü thuËt, b¶o vÖ m«i trêng, du lÞch, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
Nh÷ng thµnh tùu trong quan hÖ ®èi ngo¹i víi Nga gióp c¸c níc ASEAN ®Èy
nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
ASEAN – Mü
Quan hÖ ®èi ngo¹i ASEAN – Mü ®îc b¾t ®Çu tõ th¸ng 9 – 1977,
tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò më réng thÞ trêng Mü cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña
c¸c níc ASEAN, hÖ thèng u ®·i chung (GSP), c¸c vÊn ®Ò bu«n b¸n cô thÓ
gi÷a hai bªn, th¬ng m¹i quèc tÕ vµ GATT, c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ®Çu
t.
T¹i DiÔn ®µn ®èi tho¹i lÇn thø 11, hai bªn ®· tho¶ thuËn c¸c dù ¸n hîp
t¸c 1992 – 1997 th«ng qua ch¬ng tr×nh ASEAN – AID, tËp trung vµo ba
lÜnh vùc: më réng bu«n b¸n vµ ®Çu t néi bé ASEAN vµ gi÷a ASEAN víi
Mü; n©ng cao chÊt lîng qu¶n lý vµ kü n¨ng qu¶n lý vµ chuyÓngiao c«ng
nghÖ cña Mü ®Ó n©ng cao tÝnh kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong viÖc sö
dông c¸c nguån tµi nguyªn cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp trong c¸c níc
ASEAN . §Çu t cña Mü vµo khu vùc nµy ngµy cµng t¨ng : n¨m 1993 lµ 8.89
tû USD , n¨m 1994 lµ 11.14 tû USD , n¨m 1995 t¨ng lªn 16 tû USD . N¨m
1995 Mü xuÊt sang ASEAN 40 tû USD nhËp 60 tû USD xuÊt khÈu hµng ho¸
cña ASEAN sang thÞ trêng mü chiÕm kho¶ng 35%-40% gi¸ trÞ hµng xuÊt
khÈu cña tæ chøc nµy. ASEAN vµ Mü lµ hai ®èi t¸c rÊt quan träng cña nhau
c¶ vÒ lÜnh vùc kinh tÕ vµ an ninh .
ASEAN – undp
Tõ n¨m 1972, th«ng qua ch¬ng tr×nh liªn quèc gia do Ch©u ¸ Th¸i
B×nh D¬ng(1972- 1976) trùc tiÕp triÓn khai, ASEAN ®· nhËn ®îc kh¸ nhiÒu
trî gióp cña Liªn Hîp Quèc. UNDP lµ tæ chøc quèc tÕ duy nhÊt, lµ mét bªn
®èi tho¹i cña ASEAN. Môc ®Ých cña ch¬ng tr×nh tiÓu khu vùc ASEAN –
UNDP lµ gióp c¸c níc ASEAN t¨ng cêng hîp t¸c khu vùc.
13
Ch¬ng tr×nh ASP-5(1992-1996), víi tæng sè tiÒn tµi trî kho¶ng 13
triÖu ®«la, tËp trung thóc ®Èy sù hîp t¸c bÒn v÷ng trong khu vùc, víi c¸c dù
¸n nh»m:
- T¨ng cêng liªn kÕt bªn trong nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c
cña ASEAN ®Ó thùc sù trë thµnh mét tæ chøc khu vùc.
- Thóc ®Èy sù hîp t¸c néi bé ASEAN, cô thÓ lµ viÖc thµnh lËp vµ
thùc hiÖn AFTA.
- H×nh thµnh c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c liªn nghµnh ®a lÜnh vùc.
- ThiÕt lËp liªn kÕt gi÷a c¸c ch¬ng tr×nh quèc gia, tiÓu khu vùc,
liªn khu vùc.
- T¨ng cêng n¨ng lùc ®iÒu hµnh dù ¸n cña Ban Th ký ASEAN.
ASEAN – EU
EU lµ bªn ®èi tho¹i sím nhÊt cña ASEAN, ph¹m vi hîp t¸c
ASEAN- EU kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó, hai bªn cã c¸c ch¬ng tr×nh trao
®æi hîp t¸c trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc . Dùa trªn tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh
so s¸nh cña m×nh, EU ®Æc biÖt gióp ®ì c¸c ch¬ng tr×nh cña ASEAN vÒ
ph¸t triÓn thÓ chÕ, m«i trêng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, khoa häc c«ng
nghÖ vµ kiÓm so¸t ma tuý.VÒ quan hÖ th¬ng m¹i EU lµ ®èi t¸c lín thø 3
cña ASEAN sau Mü vµ NhËt B¶n .
ASEAN- NhËt B¶n
NhËt B¶n lµ mét cêng quèc kinh tÕ , víi tham väng trá thµnh cêng quèc
chÝnh trÞ trong t¬ng lai t¬ng xøng víi vÞ trÝ kinh tÕ cña m×nh. §Ó ®¹t ®îc
môc ®Ých cña m×nh, NhËt B¶n ®Æc biÖt chó ý t¨ng cêng ¶nh hëng cña hä ®èi
víi khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, trùc tiÕp lµ ®èi víi §«ng Nam ¸, n¬i
cã vÞ trÝ chiÕn lîc rÊt quan träng vµ tiÒm n¨ng kinh tÕ lín.
Quan hÖ kinh tÕ NhËt B¶n – ASEAN
1991
1992
1993
1994
Th¬ng m¹i
-Xu©t khÈu
37.679
40.706
49.474
60.629
- NhËp khÈu
31.759
31.551
34.012
36.623
14
§Çu t trùc tiÕp tõ NhËt B¶n vµo mét sè níc §«ng Nam ¸
§¬n vÞ TriÖuUSD
Singapore
Malaysia
Th¸i lan
Philippin
Indonexia
ViÖt Nam
1981 - 1985
1986-1990
1991-1995
1994
1995
1996
1332
457
364
278
4000
n.a
3663
2106
3663
686
3117
0
4166
3702
4001
1956
1048
433
1054
742
719
668
1759
173
1185
576
1240
718
1605
204
549
164
627
248
1060
222
§«ng Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng bu«n b¸n chñ chèt cña
NhËt b¶n vµ lµ n¬i cung cÊp nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cña níc
nµy.
15
KÕt luËn
Tãm l¹i, cã thÓ thÊy r»ng qu¸ tr×nh h×nh thµnh ASEAN 10 trong h¬n 30
n¨m qua lµ mét th¾ng lîi lín cña t tëng hoµ b×nh, tù cêng d©n téc kÕt hîp
víi tù cêng khu vùc, cña nh÷ng t tëng hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. ASEAN cã mét
vÞ thÕ quèc tÕ nh ngµy nay bëi nã ®i ®óng xu thÕ cña thêi ®¹i. Cã thÓ nãi nÕu
kh«ng cã sù chÊm døt cña chiÕn tranh l¹nh th× còng kh«ng cã mét §«ng
Nam ¸ nh ngµy nay.
Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn th¾ng lîi cña ASEAN nh ngµy nay lµ
viÖc tæ chøc nµy lu«n lu«n b¸m s¸t t«n chØ môc ®Ých vµ nguyªn t¾c cña
m×nh, trong ®ã nguyªn t¾c quan träng nhÊt lµ t«n träng nÒn ®éc lËp d©n téc,
chñ quyÒn quèc gia cña c¸c níc thµnh viªn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc
néi bé cña c¸c níc thµnh viªn díi bÊt kú h×nh thøc nµo.
Trong h¬n 30 n¨m qua ASEAN ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng trong hîp
t¸c kinh tÕ, trong x©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh khu vùc hoµ b×nh, tù do vµ
trung lËp, phi h¹t nh©n trong viÖc më réng quan hÖ ra ngoµi khu vùc vµ trªn
thÕ giíi. ChÝnh v× vËy viÖc nghiªn cøu kü lìng thÞ trêng c¸c níc ASEAN sÏ
gióp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thªm c¬ héi më réng thÞ trêng hµng
xuÊt nhËp khÈu cña m×nh vµ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
16
- Xem thêm -