Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét néi dung träng yÕu cña c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n n-íc ta vµ ®ang lµ mét nhu cÇu
hÕt søc bøc b¸ch cña B¾c Giang. Thùc tiÔn ®· chØ râ: nÕu chØ dùa vµo n«ng
nghiÖp thuÇn n«ng, ®éc canh c©y lóa th× kinh tÕ tØnh B¾c Giang kh«ng thÓ ph¸t
triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng, ®êi s«ng nh©n d©n khã ®-îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao.
Víi hy väng gãp phÇn nhá vµo viÖc t×m ra nh÷ng c¨n cø khoa häc vµ nh÷ng
gi¶i ph¸p thùc tiÔn kh¶ thi ®-a B¾c Giang tiÕn nhanh lªn tr×nh ®é v¨n minh, hiÖn
®³i, t«i ®± ®i s©u nghiªn cøu vÊn ®Ì “Ph²t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c
Giang theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®³i ho² “.
ë n-íc ta cho ®Õn nay ®· nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ viÕt vÒ c«ng
nghiÖp n«ng th«n. TÊt c¶ c¸c t¸c gi¶ ®Òu tËp trung nghiªn cøu c«ng nghÖp n«ng
th«n víi t- c¸ch lµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy sù ph¸t triÓn toµn diÖn kinh tÕ – x· héi
n«ng th«n trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C¸c t¸c gi¶ ®Òu thèng
nhÊt nhËn ®Þnh vµ ®· ®¹t tíi kÕt qu¶ sau:
C«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét bé phËn cña kinh tÕ n«ng th«n vµ nµm trong
kÕt cÊu c«ng nghiÖp chung cña c¶ n-íc.
Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ yªu cÇu kh¸ch quan cÊp thiÕt cña qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
C«ng nghiÖp n«ng th«n cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi
n«ng th«n.
§Ò xuÊt ®-îc nh÷ng ®Ýnh h-íng vµ gi¶i ph¸p cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
n«ng th«n n-íc ta.
Tuy vËy, viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c
Giang cßn ë b-íc s¬ khëi, ch-a cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ngang tÇm. Do
vËy, ph¶i ®i s©u ngiªn cøu ph¸t triÓn c«ng ngiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang trong
qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trªn c¸c néi dung sau:
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ph©n tÝch, luËn gi¶i lµm râ c¬ së lý luËn cña viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
n«ng th«n ë B¾c Giang theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trªn c¬ së
qu¸n triÖt s©u s¾c nh÷ng quan ®iÓm lý luËn cña c¸c t¸c gi¶ ®i tr-íc, c¸c nghÞ
quyÕt cña §¶ng vµ Nhµ n-íc; hÖ thèng ho¸ vµ ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn
cøu vÒ c«ng nghiÖp n«ng th«n cña c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi tØnh.
Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan, khoa häc thùc tr¹ng ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang trong nh÷ng n¨m ®æi míi, rót ra nh÷ng m©u
thuÉn vµ nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp n«ng th«n B¾c
Giang ph¸t triÓn theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa.
§Ò xuÊt cã c¨n cø khoa häc nh÷ng quan ®iÓm ®Þnh h-íng c¬ b¶n cÇn qu¸n
triÖt vµ nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi nh»m thóc ®©y c«ng nghiÖp n«ng th«n
B¾c Giang ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®¹t hiÖu
qu¶ kinh tÕ x· héi cao.
Theo h-íng ®ã, t¸c gi¶ ®· ®i s©u nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp ë n«ng th«n bao gåm c¶ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®-îc tæ chøc nhiÒu h×nh
thøc nh- hé gia ®×nh c«ng ty, xÝ nghiÖp t- nh©n, c¸ thÓ, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n. c«ng ty cæ phÇn, xÝ nghiÖp, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp nhµ n-íc ®ang tån t¹i
vµ ph¸t triÓn trªn ®Þa bµn n«ng th«n tØnh B¾c Giang, bao gåm c¶ nh÷ng thÞ trÊn,
thÞ tø trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1998 ®Õn nay vµ lµm tËp trung lµm næi bËt
c¸c vÊn ®Ò sau:
X¸c lËp quan niÖm khoa häc vÒ c«ng nghiÖp n«ng th«n lµm c¬ së ®i s©u
nghiªn cøu c«ng nghiÖp n«ng th«n trªn ®Þa bµn B¾c Giang.
ChØ ra nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó k×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng
th«n cïng nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña nã.
Ph©n tÝch nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë c¸c n-íc vµ
nh÷ng vïng l·nh thæ ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc; ®ång thêi v¹ch râ nh÷ng -u,
nh-îc ®iÓm cña nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë c¸c n-íc
vïng l·nh thæ ®ã, rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ph©n tÝch lµm râ thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«në B¾c Giang
trong nh÷ng n¨m ®æi míi, tõ ®ã chØ ra nh÷ng m©u thuÉn, tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt
vµ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang trong nh÷ng n¨m tíi.
X¸c lËp nh÷ng quan ®iÓm ®Þnh h-íng c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng
th«n phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña B¾c Giang.
§Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p thùc tiÔn vµ kh¶ thi nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang theo h-íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ trong
nh÷ng n¨m tíi.
Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë B¾c Giang theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ vµ phøc t¹p. MÆc dï t«i ®· rÊt cè g¾ng ®i s©u
nghiªn cøu vµ ®· ®¹t ®ùîc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, song do cßn cã nhiÒu khã
kh¨n vÒ chñ quan vµ kh¸ch quan, cho nªn ®Ò ¸n nµy ch¾c ch¾n cßn cã nh÷ng
khiÕm khuyÕt, kÝch mong c¸c thÇy gi¸o l-îng thø.
T«i ch©n thµnh c¸m ¬n THS. NguyÔn Thµnh HiÕu ®· tËn t©m h-íng dÉn,
gióp ®ì t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
I. Lý luËn chung vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ ë n«ng th«n
theo h-íng x¨ héi chñ nghÜa
1.1. Lý luËn chung
a. vai trß c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n.
Trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn,
th× tr-íc hÕt ph¶i tËp trung vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ tõ n«ng nghiÖp ®i lªn.
§ã lµ kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸.
B¶n th©n n«ng nghiÖp cã nh÷ng mÆt han chÕ nh- kh«ng thÓ tù m×nh t¹o ra
sù thay ®æi m¹nh mÏ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, vÒ c«ng nghÖ vµ thiªt bÞ, ®Ó hiÖn
®¹i ho¸ s¶n xuÊt t¹o ra møc t¨ng tr-ëng cao h¬n, còng nh- kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng
t¹o ra viÖc lµm víi thu nhËp cao h¬n cho sè lao ®éng t¨ng lªn ë n«ng th«n,mµ
cÇn ®Õn t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp. Nh-ng chÝnh c«ng nghiÖp ®o thÞ ë c¸c n-íc
n«ng nghiÖp l¹c hËu l¹i ch-a ph¸t triÓn ®Ðn møc cã thÓ thu hót ®-îc nhiÒu lao
®éng d- thõa ë n«ng th«n vµ c¸c nhu cÇu kh¸c ë n«ng th«n. §ã lµ lý do ®Æt ra
vÊn ®Ì c«ng nghiÖp ho¸ ë n«ng th«n ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n-íc.
Trong thêi k× ®Çu n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸, do
s½n cã tiÒm lùc vÒ ®Êt ®ai, lao ®éng dåi dµo, nªn th-êng tËp trung vµo ph¸t triÓn
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu n«ng s¶n cho x· héi vµ c¶ cho xuÊt
khÈu. Trong giai ®o¹n nµy gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín trong
tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña kinh tÕ n«ng th«n, nguån thu nhËp cña d©n c- n«ng
th«n chñ yÕu lµ tõ n«ng nghiÖp, cßn ho¹t ®éng vµ gi¸ trÞ s¶n l-îng cña c«ng
nghiÖp n«ng th«n ch-a nhiÒu.
Sang giai ®o¹n tiÕp theo, ë n«ng th«n c¶ hai khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ
c«ng nghiÖp n«ng th«n ®Òu cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. khu vùckinh tÕ
n«ng nghiÖp do tËn dông c¸c kh¶ n¨ng ®¸t ®ai, mÆt n-íc, nguån nh©n lùc dåi
dµo ë n«ng th«n, huy ®éng vèn ®Çu t- twf nhiÒu nguån ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ,
sö dông khoa häc vµ c«ng nghÖ tiÕn bé, vµ c¬ së h¹ tÇng ®-¬c c¶i thiÖn t¹o ra
khèi l-îng n«ng s¶n hµng ho¸ lín víi chÊt l-îng vµ gi¸ trÞ cao. §iÒu nµy ®· lµm
t¨ng thu nhËp tõ n«ng nghiÖp cho d©n c- n«ng th«n. khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trë thµnh mét trô cétv÷ng ch¾c cña kinh tÐ n«ng th«n. Nh-ng nÕu dõng l¹i ë ®©y
th× ch-a æn ®Þnh v× n«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× míi ®¶m b¶o cho c- d©n n«ng th«n
mét nguån thu nhËp h¹n chÕ chø kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®-a n«ng th«n trë lªn giµu
cã duæi kÞp ®« thÞ. §Ó ®-a n«ng th«n ®i lªn cÇn ph¶i thùc hiÖn b-íc chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ:®ång thêi ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triªn c«ng nghiÖp
n«ng th«n lµ ngoµi king tÕ ngoµi n«ng nghiÖp, nh-ng kh«ng lµm ph-¬ng h¹i ®Õn
sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. Khu vùc kinh tÕ ngoµi n«ng nghiÖp ë
n«ng th«n, trªn c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh, cã nh÷ng kh¶
n¨ng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Î ph¸t triÓn. Kinh tÕ ngoµi n«ng nghiÖp cã nhu cÇu
më mang ë n«ng th«n tr-íc hÕt lµ ®Ó t¹o viÖc lµm cho lao ®äng n«ng th«n ngµy
cµng d- thõa nhiÒu mµ ®Êt n«ng nghiÖp - nguån t- liÖu chñ yÕu ®Ó më réng s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp -th× cã h¹n chÕ, thªm vµo ®ã lµ klh¶ n¨ng t¨ng vô, xen canh,
gèi vô còng bÞ h¹n chÕ, kh«ng ph¶i chç nµo còng cã ®iÒu kiÖn ®Î thùc hiÖn.
chÝnh v× vËy sù manh món vÒ ruéng ®Êt ngµy cµng chÇm träng vµ ®ay sÏ lµ mét
trë ng¹i to lín ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng th«n vÒ sau.
Gi¶i quyÕt viÖc lµm ë n«ng th«n th«ng qua më mang ngµnh nghÒ n«ng
nghiÖp lµ mét gi¶i ph¸p thÝch hîp vµ trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc.
Nã võa t¹o ®iÌu kiÖn cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, võa hç trî cho viÖc thu
hót sè lao ®éng d- thõa n«ng nghiÖp, sö dông mét phÇn thu nhËp ®Î ®Çu t- cho
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, thóc ®¶y c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp.
Trong giai ®o¹n nµy gi¸ trÞ s¶n phÈm ngoµi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n cã xu
h-íng t¨ng dÇn, c¶ vÒ sè tuyÖt ®ãi vµ tû träng. Tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm ngoµi
n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng th«n tõ chç thÊp h¬n tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, tiÕn lªn
b»ng råi, v-ît n«ng nghiÖp.
Khi mét n-¬c ®ang ph¸t triÓn hoµn tÊt qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp, ho¸ trë thµnh
mét nø¬c c«ng nghiÖp, th× ph¸t triÓn n«ng th«n b-íc vµo têi k× gi¶m bít tû träng
khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp nh-ng vÉn gi÷ mét møc ®é cÇn thiÕt vÒ s¶n l-îng
n«ng s¶n, vÒ gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong kinh tÕ n«ng th«n vµ më réng
khu vùc kinh tÕ ngoµi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n c¶ vÒ s¶n l-îng, gi¸ trrÞ s¶n
l-îng vµ tû träng.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tãm l¹i trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng th«n, ®Ó ®¹t môc tiªu t¹o viÖc
lµmvµ n©ng cao thu nhËp cña c- d©n n«ng th«n, ®-a møc sèng cña d©n n«ng th«n
tiÕn lªn gÇn møc sèng cña d©n thµnh thÞ th× gi¶i ph¸p c¬ b¶n kh«ng ph¶i chç tËp
chung vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp la ®ñ mµ ph¶i ph¸t triÓn ®ång thêi kinh tÕ n«ng
nghiÖp vµ ngoµi n«ng nghiÖp theo h-íng ®-a kinh tÕ ngoai n«ng nghiÖp ë n«ng
th«n ph¸t triÓn ®¹t ®Õn tû träng cao h¬n kinh tÕ n«ng nghiÖp. (1)
b. Môc tiªu, néi dung tæng qu¸t vµ quan ®iÓm ph¸t triÓn.
Thùc tÕ cho thÊy dï c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ®· diÔn ra ë nhiÒu n-íc
nh-ng ®Þnh nghÜa vÒ c«ng nghiÖp vÒ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n th× cho ®Õn nay
ch-a ®-îc diÔn gi¶i trong c¸c tõ ®iÓn trong n-íc vµ ngoµi n-íc v× ®©y vÉn cßn lµ
vÊn ®Ò míi, ®ang cßn tiÕp tôc trao ®æi. ngay c«ng nghiÖp ho¸-mét thuËt ng÷ ®·
xuÊt hiÖn tõ l©u - ®Õn nay vÉn cßn nh÷ng ®Þnh nghÜa kh«ng hoµn toµn gièng
nhau. ë n-íc ta vÊn ®Ò nµy ®· ®-îc nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø bÈy Ban chÊp
h¯nh Trung ¬ng §°ng (kho² VII) ghi râ “ C«ng dông phæ biÕn søc lao ®éng
cïng víi c«ng nghÖ, ph-¬ng tiÖn vµ ph-¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù
ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n,
toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dich vô vµ qu¶n lý kinh tÕ , x· héi
tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sang sö nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc
c«ng nghÖ, t³o ra n¨ng suÊt lao ®éng x± héi cao. §ã l¯ qu² tr×nh l©u d¯i”. §Þnh
nghÜa nµy còng ®-îc ghi trong tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam xuÊt b¶n n¨m
1995(trang 587)
§Þnh nghÜa trªn ®©y cã thÓ coi lµ râ rµng vµ ®Çy ®ñ nhÊt vÒ kh¸i niÖm c«ng
nghiÖp ho¸ ®èi víi n-íc ta. Theo kh¸i niÖm nµy th× trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ ®Êt n-íc, c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ mét néi dung quan
träng hµng ®Çu vµ ®iÒu nµy ®· ®-îc Tæng BÝ th- §ç M-êi phat biÓu t¹i Héi nghÞ
lÇn thø bÈy Ban chÊp h¯nh Trung ¬ng §°ng kho² VII:”cÇn tËp trung nç lùc ®Èy
m³nh c«ng nghiÖp ho² n«ng nghiÖp v¯ n«ng th«n’
(1):C«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n c¸c n-íc ch©u ¸ vµ ViÖt Nam (NguyÔn
§iÒn – nxb chÝnh trÞ quèc gia)
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Môc tiªu tæng qu¸t vµ l©u dµi cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
nghiÖp, n«ng th«n lµ x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, hiÖu
qu¶ vµ bÒn v÷ng, cã n¨ng suÊt, chÊt l-îng vµ søc c¹nh tranh cao trªn c¬ së øng
dông c¸c thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®¸p øng nhu cÇu trong n-íc vµ
xuÊt khÈu; x©y dùng n«ng th«n ngµy cµng giµu ®Ñp, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n
minh, cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh
tÕ-x· héi ph¸t triÓn ngµy cµng hiÖn ®¹i.
Néi dung tæng qu¸t cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n
C«ng nghiÖp ho¸, hiªn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h-íng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, g¾n víi c«ng nghiÖp
chÕ biÕn vµ thÞ tr-êng; thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸, ®Þªn khÝ ho¸, thuû lîi ho¸, øng dông
thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ, tr-íc hÕt la khoa häc c«ng nghÖ sinh häc, thiªt
bÞ, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c kh©u s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m n©ng
cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng hiÖu qu¶, søc c¹ng tranh cña n«ng s¶n hµng ho¸ trªn
thÞ tr-êng.
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h-íng t¨ng nhanh tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lao
®éng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô; gi¶m dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng
n«ng nghiÖp; x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng
th«n, b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i; tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ x©y dùng quan hÖ s¶n
xuÊtphï hîp; x©y dùng nÒn d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, kh«ng ngõng n©ng
cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ë n«ng th«n.
c. Nh÷ng quan ®iÓm vÒ ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
nghiÖp n«ng th«n
C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ mét trong nh÷ng
nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. Ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô ph¶i g¾n bã chÆt chÏ, hç chî ®¾c lùc vµ phôc vô cã
hiÖu qu¶ cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
¦u tiªn ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, chó träng ph¸t huy nguån lùc con
ng-êi, øng dông réng r·i thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ heo h-íng ph¸t huy lîi thÕ cña tõng vïng g¾n víi thÞ tr-êng ®Ó
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín víi chÊt liÖu va hiÖu qu¶ cao; b¶o vÖ m«i tr-êng,
phßng chèng, h¹n chÕ vµ gi¶m nhÑ thiªn tai, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n
bÒn v÷ng.
Dùa trªn néi lùc lµ chÝnh, ®ång thêi tranh thñ tèi ®a c¸c nguån lùc tõ bªn
ngoµi, ph¸t huy tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ nhµ n-íc
gi÷ vai trß chñ ®¹o, cïng víi tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c;
ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ hé s¶n xuÊt hµng ho¸, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp,
nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n,
KÕt hîp ch¾t chÏ c¸c vÊn ®Ì kinh tÕ vµ x· héi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n nh»m gi¶i quyÕt viÖc lµm, xo¸ ®ãi,
gi¶m nghÌo, æn ®Þnh x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng vÊt chÊt vµ
v¨n ho¸ cña nh-êi d©n n«ng th«n, nhÊt lµ ®ßng b»ng c¸c d©n téc thiÓu sè, vïng
s©u vïng xa; gi÷ g×n, ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ thuÇn phong mü tôc.
KÕt hîp chÆt chÏ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n
víi x©y dùng tiÒm lùc vµ thÐ trËn quèc phßng toµn d©n, thÕ trËn an ninh nh©n
d©n, thÓ hiÖn trong chiÕn l-îc quy ho¹ch, dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña c¶
n-íc cña c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng.®Çu t- ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, æn ®Þnh
d©n c- c¸c vïng xung yÕu, vïng biªn giíi cöa khÈu, h¶i ®¶o phï hîp víi chiÕnc
l-îc an ninh quèc gia.(1)
1.2 Mét sè bµi häc kinh nghiÖm Trung Quèc
Trung quèc lµ mét c-êng quèc vÒ d©n sè víi h¬n 80% d©n c- sèng ë n«ng
th«n, Trung Quèc lu«n chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ
n«ng th«n, coi ®©y lµ mét bé phËn quan träng trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn ®Êt
n-íc. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc nµy, sau khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng. §¶ng vµ nhµ
n-íc Trung Quèc ®· cã chñ tr-¬ng, biÖn ph¸p nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh
tÕ n«ng th«n theo h-íng tõng b-íc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ t¹o ®iÕu
kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n theo h-íng tõng b-íc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng
nghiÖp vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n, kh¾c phôc sù yÕu kÐm vµ l¹c hËu vÒ kinh tÕ,
x· h«Þ ë n«ng th«n Trung Quèc.
Tõ thùc tÕ ë trung quèc cho thÊy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
nghiÖp n«ng th«n lµ mét qu¸ tr×nh t-¬ng ®èi l©u dµi. Kinh nghiÖm Trung Quèc
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®· ®i qua víi tèc ®é t-¬ng ®èi nhanh lµ 20 – 30 n¨m míi hoµn thµnh c¬ b¶n
c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n-íc cung nh- c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n,
v× ®©y kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, mµ cã nhiÒu kho kh¨n phøc t¹p:
Khã kh¨n ®Çu tiªn lµ ph¶i ®-a ®-îc c¸c ngµnh nghÒ ngoµi n«ng nghiÖp vµo
n«ng th«n ®Î t¹o ra viÖc lµm cho lao ®éng d- thõa t¹i chç vµ t¨ng thu nhËp, mµ
kh«ng ¶nh h-ëng ®ªn n«ng nghiÖp vµ thu nhËp tõ n«ng nghiÖp. C¸c ngµnh nghÒ
muèn ph¸t triÓn án ®Þnh ph¶I t×m ®-îc thÞ tr-êng tiªu thô vµ ph¶i cã nguån
nguyªn liÖu th-êng xuyªn. Nh- vËy viÖc chän ngµnh nghÒ g× kh«ng ph¶i xuÊt
ph¸t tõ kh¼ n¨ng cã thÓ lµm ®-îc c¸i g×, mµ chñ yÕu ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu thÞ
tr-êng.
Khã kh¨n thø hai lµ vÊn ®Ò hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. ViÖc ®-a m¸y mãc
thiÕt bÞ vµo n«ng nghiÖp ®Ó s¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
nghiÖp, gi¶n chi phÝ lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp kh«ng
ph¶I lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, vµ chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn kho gi¶I quyÕt. Mét mÆt,
nÕu kh«ng sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ c¬ ®iÖn, kh«ng chuyÓn dÞch c«ng nghÖ s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp cæ truyÒn sang c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× kh«ng ®¶m b¶o th©m
canh, t¨ng vô, kh«ng phßng chèng mét c¸ch h÷u hiÖu ®èi víi thiªn tai (nh- h¹n,
lôt, s©u bÖnh), kh«ng t¨ng nhanh ®-îc n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i, kh«ng t¨ng
®-îc n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp. Kh«ng lµm ®-îc nh-ng viÖc nh- vËy sÏ
kh«ng chuyÓn ®-îc nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt tù tóc sang nÒn n«ng nghiÖp s¶n
xuÊt hµng ho¸, ®¶m b¶o yªu cÇu cã nhiÒu n«ng s¶n hµng ho¸ cho c«ng nghiÖp
ho¸. Mét nÒn n«ng nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®¶m b¸o s¶n phÈm lao ®éng
lµm ra ®ñ nu«I 5 – 7 ng-êi ngoµi n«ng nghiÖp tr¬ lªn, v× tû träng lao ®éng
ngoµi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n còng nh- trong x· héi ngµy cµng t¨ng. MÆt kh¸c
viÖc ®-a m¸y mãc vµo ®Ó c¬ giíi hãa, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp sÏ dÉn ®Õn t×nh
tr¹ng t¨ng thªm sè l-îng lao ®éng d- thõa ë n«ng th«n vèn ®· nhiÒu. Nh- vËy c¬
giíi ho¸ n«ng nghiÖp lµm tang thªm n¹n thÊt nghiÖp ë n«ng th«n, lµm gi¶m bít
nguån thu nhËp vèn ®· Ýt ái tõ n«ng nghiÖp cña d©n. Ch×a kho¸ ®Î gi¶I quyÕt
m©u thuÉn nµy chÝnh lµ viÖc ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp
n«ng th«n ®Ó sè lao ®éng d- thõa cã viÖc lµm vµ cã thu nhËp kh«ng nh÷ng b»ng
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mµ cßn caoh¬n thu nhËp tõ n«ng nghiÖp. §©y lµ con ®-êng mµ Trung Quèc thùc
hiªn vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ râ rÖt.
Kinh nghiÖm rót ra lµ c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ cã
mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, hç trî vµ thóc ®Èy nhau dïng ph¸t triÓn. Muèn
®¹t ®-îc hiÖu qu¶ ®ång bé trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n theo h-íng c«ng
nghiÖp ho¸, møc ®é hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp trong tõng thêi gian ph¶I phï hîp
víi møc ®é ph¸t triÓn ngµnh nghÒ ngoµi n«ng nghiÖp t¹o viÖc lµm cho lao ®éng
d- thõa ë n«ng th«n.(2)
(1): V¨n kiÖn §¹i Héi §¶ng IX
(2):nguån: Trung Quèc lý luËn, thùc tiÔn vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm(t¹p chÝ céng s¶n)
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
II. Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ë B¾c Giang
2.1. T×nh h×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ë B¾c Giang
a. T×nh h×nh n«ng - l©m - ng- nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n
C¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
MÆc dï c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ë B¾c Giang ®-îc b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m
50 vµ ph¸t triÓn t-¬ng ®èi m¹nh vµo thêi gian tõ 1975-1980 nh-ng sang ®Õn n¨m
nh÷ng n¨m 80 th× c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp gi¶m sót nhiÒu do thiÕu vèn ®Çu t-,
do kh«ng cã ng-êi qu¶n lý thùc sù v.v...
Tõ nh÷ng n¨m 1988, sau khi cã nghÞ quyÕt 10 vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý
n«ng nghiÖp, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, viÖc chuyÓn dÞch
quyÒn së h÷u vµ sö dông m¸y mãc n«ng nghiÖp tõ c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c doanh
nghiÖp quèc doanh b¾t ®Çu diÔn ra víi nhiÒu h×nh thøc sinh ®éng.
M¸y mãc n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia ®×nh ë B¾c Giang ngµy cµng t¨ng lªn lµ
b-íc ph¸t triÓn míi vÒ c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ë vïng nµy, n¬i suèt mÊy chôc
n¨m qua vèn xa l¹ v¬i h×nh thøc së h÷u c¸c t- liÖu s¶n xuÊt c¬ ®iÖn ®¾t tiÒn trong
c¸c hé n«ng d©n.
Tõ sau khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi ë nhiÒu huyÖn ë B¾c Giang, m¸y mãc quèc
doanh ®-îc giao kho¸n gän vµ chuyÓn quyÒn së h÷u cho n«ng d©n vµ c«ng nh©n
sö dông. C¸c tËp ®oµn m¸y kh«ng cßn tån t¹i n÷a, c¸c m¸y mãc tr-íc ®©y thuéc
së h÷u tËp thÓ cña tËp ®oµn m¸y nay ®-îc chuyÓn vÒ së h÷u cña c¸c hé gia ®×nh,
trong ®ã cã c¸c chñ m¸y tr-íc ®©y. C¸c chñ m¸y trong c¸c tæ, ®éi c¬ khÝ cña tËp
®oµn s¶n xuÊt vµ hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, sau khi phÇn lín c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt
vµ hîp t¸c x· gi¶i thÓ, còng giao m¸y cho c¸c hé gia ®×nh së h÷u vµ qu¶n lý.
Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, lùc l-îng qu¶n lý m¸y mãc n«ng nghiÖp cña c¸c hé
gia ®×nh ë B¾c Giang t¨ng lªn nhanh chãng tõ nguån m¸y mãc do kinh tÕ tËp thÓ
vµ kinh tÕ quèc doanh tr-íc kia vµ nguån mua s¾m thªm c¸c m¸y mãc míi. Chñ
së h÷u vµ qu¶n lý m¸y mãc n«ng nghiÖp bao gåm c¸c hä n«ng d©n cã nhiÒu
ruéng ®Êt bá vèn mua m¸y ®Ó lµm cho m×nh vµ ®i lµm thuª. Cho ®Õn nay nh÷ng
hé gia ®×nh mua m¸y b¬m n-íc,m¸y ®Ëp lóa, m¸y xay x¸t ngµy cµng ®«ng ®Ó
chuyªn ®i lµm dÞch vô c¬ giíi ho¸ tõng kh©u lµm ®Êt, b¬m n-íc, thu ho¹ch, xay
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
x¸t lóa g¹o v.v.. phôc vô c¸c hé n«ng d©n kh«ng cã m¸y. Cïng víi sù ph¸t triÓn
cña m¸y mãc n«ng nghiÖp thuéc së h÷u t- nh©n, mét lùc l-îng c¬ khÝ t- nh©n
chuyªn söa ch÷a m¸y mãc n«ng nghiÖp ë c¸c chî, thÞ trÊn, thÞ tø n«ng th«n còng
®-îc ph¸t triÓn.
C¸c chñ m¸y gia ®×nh vµ t- nh©n cßn ph¸t triÓn ë tÊt c¶ c¸c khu vùc huyÖn
L¹ng Giang, Yªn ThÕ, v.v..cßn c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp hiÖn nay tËp trung
vµo qu¶n lý c¸c tr¹m biÕn thÕ ®iÖn, c¸c tr¹m b¬m n-íc.
MÊy n¨m gÇn ®©y sè l-îng c¸c lo¹i n¸y ®éng lùc( ®éng c¬ ®iÖn, ®éng c¬ næ,
«t« vµ c¸c m¸y c«ng t¸c nh- m¸y b¬m, m¸y ®Ëp lóa, m¸y xay x¸t t¨ng lªn nhiÒu:
m¸y ph¸t ®iÖn t¨ng 12 lÇn, «t« ë n«ng th«n t¨ng 8 lÇn, m¸y b¬m n-íc t¨ng 2,8
lÇn m¸y ®Ëp lóa t¨ng 3 lÇn, m¸y nghiÒn thøc ¨n gia sóc t¨ng5 lÇn.
§éng c¬ ®èt trong nhiÒu nhÊt lµ ë ViÖt Yªn, Lôc Nam dïng ®Ó ch¹y c¸c
m¸y nhá, c¸c ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn b¨ng c«ng n«ng, m¸y kÐo nhá vµ ch¹y c¸c
m¸y ®Ëp tuèt lóa vµ m¸y xay x¸t nhá. §éng c¬ ®iÖn nhiÒu nhÊt ë L¹ng Giang,
HiÖp Hoµ, T©n Yªn v× ®©y lµ vïng cã m¹ng l-íi ®iÖn quèc gia kÐo vÒ tËn c¸c
lµng x· vµ hé gia ®×nh n«ng th«n. §éng c¬ ®iÖn Ýt nhÊt ë vïng S¬n §éng, Lôc
Ng¹n lµ do ®iÖn khÝ ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë ®©y kÐm ph¸t triÓn.
§Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n tr×nh ®é c¬ giíi ho¸,bªn c¸nhö dông chØ tiªu sè
m¸y ®éng lùc, ng-êi ta cßn sö dông chØ tiªu c«ng suÊt ®äng lùc b×nh qu©n trªn
diÖn tÝch gieo trång.
Nh×n chung trong thêi gian 1991- 1995, c¸c m¸y ®éng lùc vµ m¸y c«ng t¸c trong
n«ng nghiÖp ®· ®-îc t¨ng vÒ sè l-îng ë hÇu nh- tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n-íc.
Møc trang bÞ ®éng c¬ ®èt trong( x¨ng, diesel) trªn 100 hé n«ng d©n cao nh©t
lµ Lôc Nam(10,55 m¸y) thø hai lµ S¬n §éng (1,9 m¸y), v× c¸c hé n«ng d©n Lucn
Nam,S¬n §éng cÇn ®éng c¬ ®Ó ch¹y m¸y xay x¸t, ®Ëp tuèt lóa(do m¹ng l-íi
®iÖn ch-a ph¸t triÓn), vµ dïng ®éng c¬ ®Ó ch¹y thuyÒn m¸y.
§iÓm míi næi lªn trong viÖc trang bÞ vµ sö dông m¸y mãc trong n«ng nghiÖp
ë thêi kú ®æi míi lµ chñ thÓ së h÷u qu¶n lý vµ sö dông m¸y kh«ng ph¶i chØ co
kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ nh- tr-íc kia, mµ bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh
tÕ: quèc doanh, hîp t¸c, gia ®×nh, c¸ thÓ trong ®ã sè l-îng c¸c hé gia ®×nh lµm
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chñ së h÷u vµ sö dông m¸y mãc n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng, víi sè l-îng m¸y
mãc ngµy cµng nhiÒu.
Nh- vËy lµ sè l-îng m¸y mãc trong n«ng nghiÖp thuéc kinh tÕ quèc doanh së
h÷u vµ qu¶n lý cao nhÊt lµ c¸c tr¹m b¬m ®iÖn 25%, tr¹m biÕn thÕ ®iÖn 12%, cßn
c¸c m¸y mãc kh¸c phÇn lín do kinh tÕ c¸ thÓ vµ hîp tac së h÷u vµ qu¶n lý.
Trong thêi gian 1991-1995 viÖc m¸y mãc n«ng ngiÖp trang bÞ cho n«ng nghiÖp
t¨ng lªn ®¸ng kÓ ®· t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao møc ®é c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp n-íc ta
lªn mét b-íc, ghãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn møc ®é c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ë ta ch-a cao, ch-a ®ång ®Òu
trong c¸c kh©u s¶n xuÊt, mµ chØ míi tËp chung vµo mét sè kh©u vµ mét sè vïng
cã nhu cÇu, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp.
Tr-íc ®©y B¾c Giang ph¸t triÓn c¬ giíi ho¸ trong ®iÒu kiÖn mét nÒn kinh tÕ
thuÇn n«ng, ch-a chuyÓn dÞch ®-îc c¬ cÊu n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo h-íng
c«ng nghiÖp ho¸, th× c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp sÏ dÉn ®Õn gia t¨ng n¹n thÊt nghiÖp
ë n«ng th«n. Ngµy nay, ë nh÷ng n¬i c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp g¾n víi chuyÓn
dÞch c¬ cÊu c©y tr«ng vËt nu«i, më mang nghµnh nghÒ kh¸c th× kh«ng nh÷ng g©y
ra n¹n thÊt nghiÖp mµ ®· to¹ ra viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho c- d©n n«ng th«n. VÝ
dô nh- Bøc Giang, hiÖn nay c¬ giíi ho¸ c¸c kh©u: lµm ®Êt 50-80%, t-íi n-íc 8090%, ®Ëp lóa 80-0%, vµ ®ang cã yªu cÇu c¬ giíi ho¸ gÆt lóa ®· kh«ng dÉn ®Õn
gia t¨ng n¹n th¸t nghiÖp ë n«ng th«n, v× n«ng d©n ph¸t triÓn trång c©y ¨n tr¸i,
ch¨n nu«i, ngµnh nghÒ,...t¹o ra thu nhËp cao h¬n khi lµm c¸c c«ng viÖc thñ c«ng
trong n«ng nghiÖp
C¬ giíi ho¸ l©m nghiÖp.
Kh©u phun thuèc phßng trõ s©u bÖnh b¶o vÖ c©y trång ë B¾c Giang hiÖn nay
chñ yÕu vÉn lµ sö dông c¸c b×nh phun thuèc thñ c«ng, ®eo vai. ViÖc sö dông m¸y
phun thuèc ch¹y b»ng ®éng c¬ nhá ®eo vai ®· ®-îc sö dông ë mét sè vïng rõng
L¹ng Giang, ViÖt Yªn, Yªn ThÕ nh-ng sè l-îng ch-a nhiÒu.
C¬ giíi ho¸ chÕ biÕn v¶i còng ph¸t triÓn ë mét sè vïng s½n nguyªn liÖu nhLôc Ng¹n vµ c¶ nh÷ng vïng xa nguyªn liÖu nh- mét sè x· T©n H-ng(L¹ng
Giang), BÝch S¬n(ViÖt Yªn).
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
T×nh h×nh trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ møc ®é c¬ giíi ho¸ l©m nghiÖp B¾c
Giang trong thêi kú ®æi míi ®Æc biÖt lµ trong nöa ®Çu cña thËp kû 90 s¶n xuÊt
l©m ngiÖp cã nhu cÇu râ rÖt vÒ c«ng ngiÖp ho¸, hiÖn ®aÞ ho¸, ®ång thêi còng thÓ
hiÖn n¨ng lùc kinh tÕ ký thuËt cña c¸c hé n«ng d©n cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ lµm
chñ khoa häc c«ng nghÖ míi cña c«ng nghiÖp ho¸.
Thùc tiÔn b-íc ®Çu ®· gi¶i ®¸p ®-îc mét phÇn b¨n kho¨n cña nhiÒu ng-êi vÒ
gi¶i quyÕt lao ®éng d- thõa ë n«ng th«n khi c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ph¸t trØÓn.
Thuû s¶n
Thủy sản của tỉnh hơn một năm nay cũng đã có bước chuyển mạnh, đặc biệt
là từ khi Bắc Giang có chủ trương chuyển đổi 10.000 ha đất lúa một vụ không
ăn chắc sang trồng cây ăn quả, cây công nghiệp và nuôi trồng thủy sản. Dù còn
vướng về cơ chế hỗ trợ vốn, nhưng do thấy được lợi ích và sự cấp bách phải
chuyển đổi hướng làm ăn nên nông dân trong tỉnh vẫn chủ động bỏ vốn ra làm.
Nhờ vậy, trong năm 2002 tòan tỉnh đã chuyển được 2.598 ha đất "hiệu quả trồng
lúa kém" sang sản xuất cây, con giá trị cao từ "quĩ 10.000 ha", trong đó có 1.023
ha sang nuôi trồng thủy sản, đưa diện tích thủy sản tòan tỉnh đến thời điểm này
đạt 3.392 ha, tăng 13% so với 2001, sản lượng đạt trên 7.000 tấn.
Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế Bắc Giang (nhandan.org.vn)
Những năm qua, nông nghiệp Bắc Giang không chỉ bảo đảm ổn định
lương thực, thực phẩm cho 1,5 triệu dân mà còn tạo điều kiện cho một bộ phận
nông dân tích lũy vốn, mở mang ngành nghề ở nông thôn. Bắc Giang đã và đang
hình thành một vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa, cung cấp lương thực, thực
phẩm cho các thành phố và khu công nghiệp tập trung ở phía bắc.
Tiếp tục chuyển dịch cơ cấu cây trồng
Bắc Giang là một tỉnh miền núi, trung du, tiếp giáp với vùng đồng bằng Bắc
Bộ. Ðặc biệt, các huyện phía nam tỉnh như Yên Dũng, Việt Yên, Hiệp Hòa và
một phần các huyện Tân Yên, Lạng Giang, từ xưa đã là vùng sản xuất lúa nước
truyền thống.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Sau khi chia tách tỉnh, Bắc Giang vẫn còn tới 12,4 vạn ha đất nông nghiệp,
trong đó có 7,4 vạn ha đất cấy lúa, 0,7 vạn ha đất chuyên màu. Bình quân ruộng
đất là 524 m2/người. Với tiềm năng đất đai phong phú, đa dạng phù hợp nhiều
loại cây trồng, vật nuôi, cho nên trong nhiều năm qua, sản xuất nông nghiệp
luôn có vị trí hết sức quan trọng trong nền kinh tế của địa phương.
Với lợi thế địa lý và tiềm năng đất đai lao động sẵn có, từ nay tới năm 2005
và những năm tiếp theo, nông nghiệp Bắc Giang vẫn có cơ hội phát triển mạnh.
Hiện tại bình quân thu nhập trên một ha đất nông nghiệp Bắc Giang, năm 2003
mới đạt 23 triệu đồng, hệ số sử dụng đất nông nghiệp mới đạt 2,6 lần. Tiềm năng
phát triển sản xuất nông nghiệp ở Bắc Giang còn rất lớn.
Ðến đầu những năm 90 của thế kỷ 20, tỉnh Bắc Giang có hơn 50 nghìn ha đất
nông nghiệp ở các huyện miền núi như Lục Ngạn, Lục Nam, Yên Thế và một
phần các huyện Lạng Giang, Tân Yên, cây trồng chủ yếu là sắn và vườn tạp hiệu
quả kinh tế thấp. Từ kinh nghiệm của một số gia đình trồng vải thiều cho thu
nhập cao ở Lục Ngạn, tỉnh chỉ đạo các huyện miền núi, trung du loại dần cây
sắn, bạch đàn chuyển diện tích đất nông nghiệp vùng đồi sang trồng, thâm canh
cây vải thiều.
Nhờ giá trị kinh tế của vải thiều lúc đầu cao, đã thu hút nhiều hộ nông dân
đầu tư trồng vải. Năm 1990, toàn tỉnh có gần 1.000 ha vải thiều, đến năm 2002
có 4,4 vạn ha cây ăn quả, trong đó riêng vải thiều đã có 3,4 vạn ha. Phong trào
trồng vải thiều những năm đó ở Bắc Giang diễn ra mạnh mẽ ở khắp các huyện.
Việc đưa cây vải thiều vào trồng thay cây sắn đã mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Nhiều gia đình ở Lục Ngạn, Yên Thế... đã có thu nhập từ 50 triệu đến 100 triệu
đồng/năm.
Huyện Lục Ngạn thời đó đã ra đời Câu lạc bộ gia đình có thu nhập hơn 50
triệu đồng/năm. Kết quả của chuyển dịch cơ cấu cây trồng trên vùng đồi thấp và
ruộng cao, cấy không ăn chắc ở các huyện miền núi, trung du của tỉnh đã làm
hàng vạn hộ nông dân từ chỗ đói nghèo tiến lên giàu có. Kết quả chuyển dịch cơ
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cấu kinh tế vùng đồi ở Bắc Giang đã mang lại hiệu quả kinh tế to lớn. Các huyện
miền núi vốn nghèo nàn trước đây đã trở thành vùng sản phẩm hàng hóa, có giá
trị kinh tế cao.
Nhưng việc chỉ đạo chuyển dịch cơ cấu cây trồng ở các huyện miền núi,
trung du của Bắc Giang còn thiếu sự quy hoạch từ đầu, để việc chuyển dịch cơ
cấu cây trồng tự phát, phong trào trồng vải thiều tràn lan, không tính được thị
trường tiêu thụ, chế biến. Một số gia đình đã bỏ cây vải thiều sang trồng các cây
khác.
Là tỉnh đi lên từ kinh tế nông nghiệp, Bắc Giang coi việc chuyển dịch cơ cấu
kinh tế trong nông nghiệp để đưa tốc độ tăng trưởng trong ngành nông, lâm
nghiệp, thủy sản từ 4,8% năm 2003 lên 5-5,5% trong năm 2004. Bắc Giang có
12,4 vạn ha đất nông nghiệp, trong đó đất lúa là 7,4 vạn ha. Diện tích gieo trồng
hằng năm của tỉnh 18,2 vạn ha, riêng diện tích lúa cả năm là 115.871 ha.
Trong những năm vừa qua, Bắc Giang đã phối hợp, tranh thủ sự giúp đỡ của
các viện khoa học nông nghiệp đưa các loại giống lúa thuần, lúa lai nhập khẩu
vào canh tác. Tỉnh có chính sách trợ giá giống cho nông dân mỗi năm từ hai đến
ba tỷ đồng.
Nhờ công tác tuyên truyền sâu rộng, cộng với sự trợ giá của tỉnh, đến năm
2003, hơn 70% diện tích lúa đã được cấy bằng các giống thuần, cho năng suất
bình quân đạt 45,4 tạ/ha; đây là năm có năng suất cao nhất từ trước tới nay.
Năm 2004 và những năm tiếp theo, Bắc Giang chủ trương đưa các loại giống
mới có năng suất cao, chất lượng tốt vào thâm canh, tăng năng suất, nhằm giảm
diện tích lúa xuống còn ổn định 100 nghìn ha nhưng tổng sản lượng lương thực
vẫn đạt 555,1 nghìn tấn. Từ đó, Bắc Giang sẽ chuyển hơn 10 nghìn ha ruộng
vùng cao, vùng trũng sang trồng màu công nghiệp ngắn ngày, trồng cây ăn quả
và nuôi thủy sản.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nâng cao hiệu quả kinh tế
Năm 2004, Bắc Giang phấn đấu đưa tốc độ tăng trưởng kinh tế nông, lâm,
ngư nghiệp từ 5 đến 5,5%, đây là tốc độ tăng trưởng cao đối với sản xuất nông
nghiệp. Ðể đạt được mục tiêu tăng trưởng cao trong nông nghiệp, Bắc Giang chủ
trương động viên nông dân đầu tư xây dựng "cánh đồng có thu nhập cao" và
hưởng ứng phong trào thi đua "hộ thu nhập 50 triệu đồng/năm".
Qua khảo sát điều tra ở huyện Hiệp Hòa đã có 300 ha, bằng 0,3% tổng diện
tích canh tác toàn huyện đã có thu nhập hơn 50 triệu đồng/ha/năm. Ở các xã
vùng ven sông Cầu thuộc huyện Hiệp Hòa, Việt Yên với công thức chuyên
canh: lúa + cá; chuyên rau, củ quả cao cấp đã cho thu nhập từ 80 đến 100 triệu
đồng/ha. Ngược lại có vùng công thức luân canh hai lúa/năm chỉ cho thu nhập
18-20 triệu đồng/năm. Ðặc biệt là vùng núi ruộng bậc thang, điều kiện canh tác
khó khăn, xa thị trường tiêu thụ sản phẩm thì bình quân thu nhập trên một ha
còn thấp dưới 15 triệu đồng/ha/năm.
Từ kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu cây trồng vùng đồi trước đây, Bắc Giang
kiên quyết khắc phục tình trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo
phong trào, ồ ạt, hiệu quả thấp. Ở huyện Hiệp Hòa, Phòng Nông nghiệp, Ðịa
chính đã thống kê, khảo sát toàn huyện có 18 công thức luân canh, thông qua
tính toán hiệu quả, bà con nông dân ở vùng tưới tiêu thuận lợi áp dụng công thức
luân canh bốn vụ/năm: lúa xuân + đậu tương hè + lúa mùa muộn + rau vụ đông
hoặc lúa xuân + đậu tương hè + lạc thu + khoai tây đông. Năm 2003, với công
thức bốn vụ/năm ở Hiệp Hòa, Việt Yên đã cho thu nhập hơn 50 triệu đồng/ha.
Ở những vùng đất thuần lúa bà con áp dụng công thức ba vụ/năm: là lúa xuân
+ lúa mùa + cây rau màu vụ đông hoặc lạc xuân + lúa mùa sớm + cây màu vụ
đông hoặc lúa xuân + đậu tương hè + rau đông. Công thức này đã cho thu nhập
40-50 triệu đồng/ha/năm. Những công thức nêu trên được canh tác bằng các
giống có năng suất cao như giống lúa xuân MT508, CL9, CV1, C70, C71; lúa
mùa giống KD18, Q5, DV108, nếp 325, giống lạc L14, MD7, đậu tương D799,
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
DT93, TN12... Áp dụng cơ cấu nêu trên còn giúp cải tạo đất, tăng vụ mà đất
không bạc màu; nông sản làm ra dễ tiêu thụ không bị thúc ép bởi thời gian. Ở
những vùng chiêm trũng nông dân áp dụng công thức một lúa + cá/năm cũng
cho thu nhập cao.
Ðể thực hiện mục tiêu xây dựng cánh đồng có thu nhập cao, Bắc Giang cần
khắc phục tình trạng ruộng đất manh mún, Tỉnh ủy đã có kết luận 07 chỉ đạo,
tuyên truyền động viên các hộ nông dân tự nguyện dồn điền đổi thửa. Tuy nhiên,
đến nay việc dồn điền đổi thửa còn rất khó khăn. Mặt khác, một cánh đồng có
nhiều hộ, việc chỉ đạo canh tác và tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm có nhiều
phức tạp. Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nâng cao hiệu quả
thu nhập trên một đơn vị diện tích ở Bắc Giang đã có những chuyển biến tích
cực. Những kết quả bước đầu đã có tác dụng đưa sản xuất nông nghiệp từng
bước vươn lên trở thành tỉnh có nền nông nghiệp hàng hóa phát triển.(1)
øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n suÊt n«ng nghiÖp
trªn c¬ së ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý
ViÖc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ vµo n«ng nghiÖp
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nhiÒu tiÕn bé vµ ®· cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi s¶n
xuÊt.
(1):nguồn :Hoàng Tiến(http:// www.nhandan.org.vn)
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tr-íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc ®· gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt cña
c¸c lo¹i c©y trång vËt nu«i. Kh«ng chØ c¸c gièng c©y trång tèt nh- lóa lai, l¹c
®Ëu t-¬ng, c©y ¨n tr¸i ,rau, mÝa, chÌ v.v...mµ c¶ c¸c gièng vËt nu«i tèt nh- gµ
c«ng nghiÖp, lîn nhiÒu n¹c, bß thÞt, bß s÷a v.v...®Òu ®-îc n«ng d©n ®-a vµo sö
dông réng r·i. Cïng víi gièng c©y trång vµ vËt nu«i, c¸c lo¹i vËt t- kü thuËt nhph©n hãa häc c¸c lo¹i, ph©n vi sinh, thuèc trõ s©u, thuèc thó y còng ®· trë nªn
quen thuéc ®èi víi n«ng d©n c¸c vïng tõ miÒn xu«i ®Õn miÒn nói.
C¸c quy tr×nh c«ng nghÖ tiÕn bé víi nh÷ng c«ng cô m¸y mãc thÝch hîp
còng ®· vµ ®ang ®-îc phæ cËp trong s¶n xuÊt. VÝ dô nh- kü thuËt lµm m¹ non ®Ó
tiÕt kiÖm gièng, tiÕt kiÖm ®©t, ®¶m b¶o chÊt l-îng m¹ tèt, n¨ng suÊt lóa cao
®ang ph¸t triÓn ë mét sè huyÖn ViÖt Yªn, L¹ng Giang, T©n Yªn,…. Kü thuËt
trång ng« bÇu trªn ®Êt -ít vô ®«ng còng ®-îc øng dông ®¹i trµ. Kü thuËt chiÕt
ghÐp mét sè lo¹i c©y ¨n tr¸i còng cã nhiÒu tiÕn bé. Kü thuËt c¬ giíi ho¸ mét sè
kh©u canh t¸c b¾t ®Çu ph¸t triÓn bæ sung vµ thay thÕ kü thuËt thñ c«ng.
§æi míi vÒ vËt t- kü thuËt, c«ng cô s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn s¶n xuÊt.
S¶n xuÊt l-¬ng thùc cã tèc ®é t¨ng tr-ëng v-ît møc t¨ng d©n sè, nªn B¾c
Giang vÒ c¬ b¶n ®· v-ît qua cöa ¶i l-¬ng thù tõ chç ph¶i nhËp ë c¸c tØnh l©n cËn,
tiÕn lªn xuÊt khÈu g¹o. Tæng s¶n l-îng l-¬ng thù n¨m1998 lµ 3,5 triÖu tÊn, n¨m
2002 t¨ng lªn 4,2 triÖu tÊn. S¶n l-îng l-¬ng thùc b×nh qu©n ng-êi n¨m 1998 lµ
324,9 kg, n¨m 2002 t¨ng lªn 364 kg.S¶n l-îng c©y c«ng nghiÖp nh- c©y ¨n qu¶,
rau, ®Ëu, ®µn tr©u, bß, lîn, gia cÇm ®Òu t¨ng.
Lùc l-îng s¶n xuÊt c¬ b¶n ë n«ng th«n lµ c¸c hé gia ®×nh ®· t¨ng tõ 17 triÖu
hé n¨m 1998 lªn 18 triÖu hé n¨m 2002, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 2,6%. Quy m«
b×nh qu©n 1 hé n¨m 2002 gi¶m so víi n¨m 1998.
B×nh qu©n ®Êt ®ai trªn 1 nh©n khÈu n«ng nghiÖp B¾c Giang ®Õn n¨m 1998
lµ 832 m2 thÊp nhÊt lµ khu vùc huyÖn Lôc Ng¹n 556 m2, 849 m2, huyÖn L¹ng
Giang lµ 1.381 m2, Lôc Nam lµ 1.757 m2, vµ huyªn ViÖt Yªn lµ 1.917 m2. B×nh
qu©n ®Êt ®ai trªn 1 nh©n khÈu n«ng nghiÖp B¨c Giang thuéc lo¹i thÊp nhÊt so víi
c¸c tØnh trong khu vùc §ång B»ng S«ng Hång.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B×nh qu©n ®Êt ®ai trªn mét lao ®éng n«ng nghiÖp n-íc ta n¨m 1998 lµ
1.048m2, trong ®ã khu vùc huyÖn HiÖp Hoµ lµ 983 m2,huyÖn L¹ng Giang 1.398
m2, huyÖn Lôc Ng¹n lµ 905 m2, huyªn T©n Yªn lµ 764 m2, Lôc Nam lµ 1.184 m2
vµ huyÖn ViÖt Yªn lµ 662 m2.
T×nh h×nh ruéng ®Êt Ýt ë n«ng th«n B¾c Giang g©y ra t×nh tr¹ng d- thõa
nhiÒu lao ®éng trong c¸c løa tuæi, cÇn cã c«ng ¨n viÖc lµm. ®ã lµ tiÒn ®Ò cña viÖc
ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng
th«n, trong t×nh tr¹ng ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸, nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng th«n sang c¬ cÊu c«ng n«ng nghiÖp vµ dÞch vô.
2.2. Ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n
NghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n l-îng n«ng nghiÖp t¨ng nhanh d· thóc ®Èy
ngµnh nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n, tr-íc hÕt lµ chÕ biªn l-¬ng thùc thùc phÈm, ph¸t
triÓn phôc vô cho nhu cÇu thÞ tr-êng trong tØnh vµ b¸n sang c¸c cöa khÈu L¹ng
S¬n ®Î xuÊt khÈu sang Trung Quèc.
Tham gia chÕ biÕn l-¬ng thùc, thùc phÈm ë B¾c Giang hiÖn nay bao gåm
mét m¹ng l-íi tõ c¸c c¬ së cña hé n«ng d©n, c¸c doanh nghiÖp t- nh©n, ®Õn c¸c
c¬ së quèc doanh.
Cho tíi nay nghÒ chÕ biÕn l-¬ng thùc vÉn chñ yÕu lµ xay xat g¹o. C¸c nhµ
m¸y xay x¸t qu¶ quèc doanh kh«ng ®¸p øng ®-îc yªu cÇu vÒ khèi l-îng vµ chÊt
l-îng xay x¸t ngµy cµng cao kh«ng chØ ®èi víi thÞ tr-êng ngoµi tØnh mµ c¶ ®èi
víi thÞ tr-êng trong tØnh v× thiÕt bÞ cò kÜ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu.
Trõ mét sè xÝ nghiÖp chÕ biÕn l-¬ng thùc nhµ n-íc míi ®-îc trang bÞ m¸y
mãc víi kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i phôc cô xuÊt khÈu tËp trung ë ven thÞ x·,
cßn phÇn lín c¸c nhµ may xay thiÕt bÞ cò l¹c hËu vµ ho¹t ®éng cÇm chõng lµm ¨n
thua lç.
Trong khi ®ã kùc l-îng chÕ biÕ l-¬ng thùc tr-íc hÕt lµ m¸y xay x¸t thãc
g¹o cña c¸c hé gia ®×nh ph¸t triÓn m¹nh víi nhiÒu h×nh thøc ho¹t ®éng dÞch vô
linh ho¹t.
20